Vroue in die Pauliniese gemeentes
Vroue in die Pauliniese gemeentes – Francois Malan
Tersia vra:
Wil graag u verklaring hoor van 1 Timoteus 2 vr 11-15. Is dit nog van pas in vandag se tyd? Hoekom was dit so bepaal in die Bybelse tyd.
Antwoord
Prof. Francois Malan antwoord:
Die benaderings tot die verklaring van die verse kan in drie hoofgroepe verdeel word:
(i) Die tradisionele hiërargiese verklaring wat vroue verbied om mans in die gemeente se samekoms te onderrig op grond van die skeppingsordinansies wat vir die hele kerk vir altyd geld.
(ii) Die feministiese rekonstruksie van die vroeë kerk wat hierdie tipe tekse nie as maatstaf aanvaar nie, omdat dit die toepassing van die mens se bevryding wat Paulus se evangelie verkondig belemmer, en daarom geskrap moet word.
(iii) Die derde groep begin by Paulus se stellings oor die gelykwaardigheid van man en vrou, en sien hierdie tekse as ‘n uitsondering wat aan ‘n spesifieke gemeente vir ‘n spesifieke tyd se probleme aanwysings gee. In 1 Timoteus waarsku Paulus juis teen ‘n valse leer wat sy kop uitgesteek het in die gemeente van Efese, waar Timoteus leiding moet gee. (Die derde verklaring word hieronder kortliks verduidelik)
1 Paulus se stellings oor die gelykwaardigheid van gelowiges
In Galasiërs 3:28, moontlik die eerste brief van Paulus wat ons het, geskryf tussen 52-53 n.C., sê hy: Daar is nou nie meer Jood of Griek (term vir alle nie-Jode), nie meer slaaf of vryman, nie meer man of vrou nie, want julle is almal één in Christus Jesus (3:18) – almal kinders van God deur die geloof in Christus Jesus (v26).
In 1 Korintiërs, geskryf teen 54 of 55 n.C., waar spesifieke probleme kop uitgesteek het, wat ook weerklank gevind het in die vroue se drag en optrede in die gemeente, sê Paulus wel dat die man die hoof van die vrou is (11:3; hoewel die Griekse woord wat met hoof vertaal word, kefale,destyds eintlik na ‘n ‘bron’ verwys) en verwys hy eintlik na die algemene mode oor wat gepas is, wat nie sommerso oorboord gegooi moet word nie (11:13-15). Hy aanvaar wel dat dames in die samekoms van die gemeente bid en profeteer/preek (11:5).
In hoofstuk 12 oor die verskillende gawes van die Gees vergelyk hy die gemeente met ‘n liggaam: Want soos die liggaam ‘n eenheid is maar uit baie ledemate bestaan, en al die ledemate van die liggaam, alhoewel hulle baie is, een liggaam vorm, so is dit ook met Christus. En ons is tog almal deur die een Gees gedoop in een liggaam – Jode of Grieke, slawe of vrymense – en ons is almal met een Gees deurdrenk (12:12-13).
In die brief aan die Kolossense, geskryf tussen 60 en 62 n.C., sê Paulus: By die nuwe mens, wat tot volle kennis en na die beeld van die Skepper vernuwe word, is daar nie onderskeidings soos Griek of Jood, besnedene of onbesnedene, barbaar (nie-Grieke) of selfs Skittiër (‘n volk wat destyds die toonbeeld van onbeskaafdheid was), slaaf of vry persoon nie, maar Christus is alles en in almal (3:10-11).
2 Vroue in die Pauliniese gemeentes
Volgens Handelinge18:26 het Paulus se vriende (vgl. 18:1-3,18), die vrou Priscilla en haar man Akwila, vir die prediker Apollos na hulle huis toe geneem en vir hom die Weg van God nog duideliker uiteengesit. Volgens Romeine 16:3-5, waar Priska ook eerste genoem word, was daar later ‘n huisgemeente in hulle huis, waar hulle die leiding sou geneem het.
In Handelinge 21:9 word verwys na die evangelis Filippus in Sesarea se vier ongetroude dogters wat oor die gawe van profesie beskik het (soos ook in 1Kor 11:5 hierbo gemeld is van vroue wat bid en profeteer).
Junia en haar man Andronikus in Romeine 16:7 was medegevangenes van Paulus. Hulle het reeds voor Paulus een met Christus geword, en is hoog aangeskrewe by die apostels.
Febe was ‘n diakones in die gemeente Kenchreë, die hawedorp van Korinte. Sy was waarskynlik die draer van Paulus se brief aan die Romeine (Rom 16:1-2; waarskynlik geskryf in 55-56 n.C.).
Paulus vermaan die twee vroue in die gemeente in Filippi, Euodia en Sintige, wat saam met Paulus vir die saak van die evangelie gestry het, om in die Here eensgesind te wees (Filippense 4:2-3; moontlik geskryf tussen 59-61 n.C.).
3 Moontlike spesifieke probleme in die gemeente Efese wat in 1 Tim 2 aangespreek word (waarskynlik in 62-63 n.C. geskryf).
Die ryk vroue in die Romeinse ryk van Paulus se tyd het oorboord gegaan met uitlokkende kleredrag, juwele en haarkapsels, wat na die seksuele vryhede van die prostitute gelyk het. Vir die meeste mense was die ‘nuwe vroue’ se optrede ‘n skande. Die vroue se gebruik van voorbehoedmiddels en aborsie om ‘n vrye lewe te kan geniet is ook wyd veroordeel. En toe die ‘nuwe vroue-beweging’ ook in die gemeente van Efese sy kop uitsteek, het Paulus dit in 1 Tim 2:9 aangespreek, sodat die vroue se drag nie ‘n struikelblok vir die verkondiging van die evangelie word nie. Maar dat hulle met ‘paslike kleredrag’ sal tooi –die Griekse woord katastole verwys na kleredrag as ‘n simbool van jou gedrag. Haar uiterlike drag vertoon of sy eerbaar is of seksueel uitlokkend.
Volgens 1 Tim 1:3 was daar ook mense wat vreemde leringe versprei het in die gemeente (vgl. 6:20-21). In 2 Timoteus 2:18-19 word verduidelik dat hulle sê dat die opstanding reeds plaasgevind het en dit het tot ongeregtigheid gelei. Hulle is in die strik van die duiwel gevange gehou om sy wil uit te voer (2 Tim 2:26). 1 Tim 4:1-3 sê die afvalliges verhinder mense om te trou en laat hulle sekere kossoorte vermy. In 1 Tim 5:11-15 word dan ook verwys na jong weduwees wat deur die valse leraars veroordeel word as hulle weer wil trou en ander wat weggelok word om met ongelowiges te trou. Die verbod op vroue om in die gemeente onderrig te gee of hulle mans te domineer (2:12) is miskien die gevolg van hulle verkondiging van hierdie vals leer.
Die mense van die valse leringe het gespekuleer oor die eerste hoofstukke van Genesis en dit verdraai (1:4; 4:1-5). Om die valse leer teen te gaan, wat vroue aanmoedig om die verdraaiing te verkondig om hulle optrede te regverdig en ander daartoe oor te haal, haal Paulus in 1 Tim 2:13-14 Genesis 2 en 3 aan. Maar in die lig van die rol van vroue in die pauliniese gemeentes is dit nie bedoel as ‘n algemene beginsel wat vir altyd geld nie, maar as argument in dié spesifieke situasie.
Die stelling in 1 Tim 2:15 is moontlik ‘n reaksie op die ‘nuwe vroue’ se afkeer om kinders te hê, en die dwaalleraars wat vroue verbied om te trou (4:1-3). Met Genesis 3:16 se kindergeboorte in gedagte dring Paulus by Christelike vroue aan om ten volle voort te gaan in haar rol as ‘n moeder wat haar kinders baar, en nie tot aborsie van hulle oorgaan soos die ‘nuwe vroue’ en volgens die valse lering oor die huwelik nie, wat hulle ook sal laat wegdwaal van die pad van Jesus se verlossing af.
Die gedeelte oor die vroue word in 1 Tim 2:9-15 aan die begin en einde omsluit met die woord soofrosune in verse 9 en 15 (die 1983-vertaling vertaal dit met ingetoë en beskeie; 2014-vertaling altwee keer met sober). Die woord beteken om ‘n situasie te verstaan en verstandig op te tree, fyngevoelig vir wat die beste is en met selfbeheersing. Dit vat die hele bespreking oor versiering , spraak, houding teenoor die huwelik, huishouding en kindergeboorte saam. Dit gaan oor die indruk wat gelowige vroue se gedrag op die samelewing maak.
4 Toepassing van die gelykheidsuitsprake
Paulus werk met ‘reeds…nog nie.’ In Filippense 3:12 sê hy bv. van sy verlossing in Christus: nie dat ek dit al verkry het of reeds volmaak is nie, maar ek streef daarna om dit my eie te maak, omdat Christus Jesus my reeds sy eie gemaak het.
Verlossing is ‘n proses wat progressief in elkeen se lewe moet deurwerk. In 2 Kor 3:18 skryf Paulus: ‘En ons almal, terwyl ons met ontsluierde gesig die heerlikheid van die Here aanskou soos in ‘n spieël (of: om dit te weerspieël), word na dieselfde beeld verander, van heerlikheid tot heerlikheid, soos afkomstig van die Here, die Gees.’ So behaal ons oorwinning oor sonde en ou gewoontes en gebruike, en groei ons om al meer soos Jesus te word. Maar die finale oorwinning oor sonde vind eers met die opstanding plaas. So gaan dit ook in die kerk en samelewing.
In Filemon gee Paulus bv. aanwysings oor slawerny, dat die bekeerde slaaf Onesimus teurggaan as Filemon se geliefde broer (v16), maar hy veg nie vir die afskaffing van slawerny in sy tyd nie (vgl. bv. 1 Kor 7:20-14; Efesiërs 6:5-9; Kolossense 3:22-4:1). Die uitwerking van Galasiërs 3:28 se eenheid in Christus tussen slaaf en vryman op die gebruik van slawerny geskied eers in 1833met die vrystelling van die slawe in die Britse Gemenebes en veroorsaak ‘n burgeroorlog in Amerika.
Die gelykheid van vroue en mans in die kerk moes ook eers wag vir die verandering van hulle rolle in die samelewing. In 1 Tim 2 trek Paulus terug van sy algemene reël toe ‘n nuwe sede aan die ontwikkel was in Efese terwille van die kerk se reputasie en sending in hulle samelewing waar die valse leer ‘n verswarende faktor was wat die proses vertraag het. Vandag sal dit onwys vir die Christendom wees om in die tradisionele Oosterse of Moslem konteks te vinnig met die toepassing van Galasiërs 3 te wees, omdat dit die boodskap van Christus en die geloofwaardigheid van die kerk in gevaar kan stel. Maar in die Weste kan te min en te stadig weer die getuienis van die kerk neutraliseer.
Skrywer: Prof Francois Malan