Terug na die Ou Testament: Die Sabbat (6) – Adrio König

2.3.4 Het die vroeë Christene die Sabbat gehou?

Ná die uitstorting van die Gees het die dissipels en die Joodse Christene nog lank ‘n besondere verbondenheid aan die Ou Testamentiese vorm van godsdiens gehad. Ons lees spesifiek van hulle tempelbesoek, die feeste en die besnydenis (Hand 3:1ev; 20:16; 21:20-26). Trouens die vroeë Christene was eintlik nog Jode wat net, anders as hulle mede-Jode,  geglo het die Messias het gekom, is gekruisig en opgewek, en hulle wou net hulle mede-Jode daarvan oortuig.

Dis eers gaandeweg dat daar ‘n afstand tussen hierdie twee groepe begin kom het. En skynbaar was die Sabbat deel van hierdie afstand.

So op die oog af lyk dit asof Paulus die Sabbat nog streng gehou het. Immers volgens Handelinge is hy keer op keer op die Sabbat in ‘n sinagoge (Hand 13:14, 42; 17:2; 18:4). Maar wat doen hy daar? Is dit ‘n byeenkoms van Christene? Of ontmoet hy Jode om hulle te probeer oortuig dat Jesus die Messias is? “Hou hulle kerk,” of redeneer hulle? (Hand 17:2, en al die ander gevalle). Paulus gaan op die Sabbat na die sinagoge omdat dit die enigste dag is waarop Hy die Jode daar bymekaar sal kry om die evangelie van Jesus aan hulle te bring en hulle met argumente te probeer oortuig dat Jesus die Messias is (Hand 17:3). Uit 13:42-44 is dit duidelik dat dit net op Sabbatdae kon gebeur. Dit was egter nie byeenkomste van Christene nie.

Ná die opwekking van Jesus word daar nooit verwys na ‘n byeenkoms van Christene op ‘n Sabbat nie. Trouens behalwe vir die een negatiewe verwysing na die Sabbat (Kol 2:16), kom die woord Sabbat nooit in die Briewe of in Openbaring voor nie.

Hierdie een negatiewe verwysing in die Briewe lui: Moenie “dat iemand vir julle voorskrywe … dat julle die jaarlikse feeste of die nuwemaanfees of die sabbatdag moet vier nie. Dit is alles maar net ‘n skaduwee van wat sou kom; die werklikheid is Christus” (Kol 2:16-20). Paulus noem die Sabbat ‘n “skaduwee van wat sou kom”. Dis ook hoe Hebreërs oor die wet van Moses praat (waarvan die Sabbat ‘n deel is). Dit was “slegs ‘n skadubeeld van die weldade wat sou kom,” en hierdie “weldade” het toe natuurlik deur Jesus gekom (Heb 10:1-4). En Paulus vervolg dan in Kolossense dat Christene dood is vir hierdie wettiese godsdienstige reëls (Kol 2:20). Ons kan mos nie terugdraai na die skaduwee as die Een wie se skaduwee dit is, Self gekom het nie. 

Dit is dus verstaanbaar waarom die Sabbat skynbaar eenvoudig verdwyn uit die lewe van die vroeë Christene. Trouens indien die Christene uit die heidene wel nog die Sabbat moes hou, sou dit ‘n geweldige probleem geword het. Baie van hulle was slawe wat vir heidense eienaars gewerk het. Hierdie eienaars sou hulle nooit toegelaat het om een dag in die week nie te werk nie. In die meeste gevalle sou hulle lewe op die spel gewees het. Dit beteken dat die apostels in die Briewe baie aandag hieraan sou moes gee. Maar ons kry nie eens ‘n spoor daarvan in die Briewe nie.

Selfs ook nie in Handelinge 15 nie. Dáár gaan dit oor die vraag of die heidene wat tot bekering kom, nog die wet moet hou (15:5). Dan is die konkrete voorbeeld uit die wet die besnydenis (Hand 15:1). En die Sabbat kom nie eens ter sprake nie terwyl dit ‘n veel dringender probleem sou gewees het.

Dit lyk dus of die Sabbat uit die lewe van die heiden-Christene verdwyn het, al kan ‘n mens aanneem dat baie van die Joodse Christene aanvanklik nog daarmee voortgegaan het, net soos met die besnydenis (Hand 21:20-21).  Ons weet trouens uit ander bronne dat sekere gemeentes nog vir ‘n paar eeue lank sowel die Sabbat as die Sondag onderhou het. Die feit dat hulle albei, Sabbat én Sondag, onderhou het, kan beteken dat hulle deeglik daarvan bewus was dat dit twee verskillende dae was, en nie dieselfde soort dag nie (2.7).

Volgende keer kyk ons na Kolossense 2:16.ie Sabbat (6) – Adrio König

Skrywer:  Prof Adrio König

Terug na die Ou Testament: Die Sabbat (5) – Adrio König

2.3.3 Matteus 20:24

Maar wat dan van die beroemde uitspraak van Jesus in die profetiese rede dat sy volgelinge moet bid dat hulle nie in die winter of op die Sabbat sal moet vlug nie? (Matt 24:20). Beteken dit Hy het verwag sy volgelinge sal die Sabbat hou?

Wat het Jesus met hierdie uitspraak bedoel? Dit is deel van sy profetiese rede. Dit gaan oor die toekoms en die vervolgings wat sy volgelinge sal beleef. In die voorafgaande verse sê Jesus dat dit baie swaar sal gaan tydens die vlug. Dit sal ‘n tyd vol ontberings wees, en hulle sal baie haastig moet vlug (24:16-17 – ook Mark 13:15-16 en Luk 21:21).  Hy vervolg dat dié wat bykomende laste dra, buitengewoon swaar sal kry (vers 19). En dan sê Hy: “Bid dat julle nie in die winter of op die sabbatdag hoef te vlug nie.”

Waarom nie in die winter nie? Dit sal die vlug nog swaarder maak, want in die winter is daar in Palestina reën, koue, stormagtige weer en deurweekte paaie.

In dieselfde asem sê Jesus dat hulle moet bid dat hulle vlug nie op die Sabbat moet plaasvind nie. Waarom? Seker om dieselfde rede: dit sal hulle vlug bemoeilik.

Hoe? Daar is minstens twee antwoorde moontlik. Die een is dat Jesus bedoel hulle sal uit eerbied vir die Sabbat nie op dié dag mag vlug nie.  Hulle sou in gehoorsaamheid aan die vierde gebod moes rus, en dan sou die vyand hulle natuurlik oorrompel.   

Die ander een is dat Jesus bedoel dat die Jode dit vir hulle op die Sabbat nog moeiliker sal maak. Hulle sou byvoorbeeld nie voedsel kon koop nie, en voor allerlei ander beperkings staan. Fanatieke Jode sou dit as hulle plig beskou om hulle vlug te kortwiek.

Watter een van hierdie twee betekenisse is die waarskynlikste? Sit daar nie ‘n vreemde beeld van Jesus agter die eerste een nie? Al is hulle lewe in gevaar, sou hulle nogtans die gebod moes gehoorsaam en stilsit. Is dit die Jesus van die Evangelies, die Jesus wat sy dissipels verdedig as hulle op die Sabbat koringare pluk oor hulle honger is, en siekes op die Sabbat genees? Is Hy nie die Een wat gesê het die mens is nie vir die Sabbat gemaak nie, maar die Sabbat vir die mens? (Mark 2:27)

Dit is dus sinvoller om die tweede rede te aanvaar: Dat die Sabbat dieselfde probleme as die winter sal oplewer: Dit sal omstandighede meebring wat hulle vlug sal bemoeilik. Dit beteken dat ons nie uit hierdie woorde van Jesus kan aflei dat Hy oortuig was sy volgelinge sou na sy opwekking nog die Sabbat hou nie.

Jesaja 66:22-23 sal in hoofstuk 3 behandel word.

Maar intussen is dit in elk geval duidelik dat Jesus self die Sabbat gehou het netsoos Hy getrou was aan die ander aspekte van die Ou Testamentiese kultus: die tempel, die feeste, die priesterdiens, die offers.

Maar het die vroeë Christene die Sabbat gehou?

Skrywer:  Prof Adrio König

Die Oorsprong van sonde – Francois Malan

Piet vra:

Antwoord

Prof Francois Malan antwoord:

Genesis 1:10,17,21,25,31 sê dat alles wat God gemaak het, goed is, dat dit baie goed is.

Van ‘n vrou wat heeltemal verswak en krom getrek was het Jesus gesê dat sy deur die Satan gebind is, en Hy het haar van haar gebrek verlos met ‘n woord (Lukas 13:12,16). Petrus vertel vir Kornelius en die gemeente in sy huis dat Jesus in die Joodse land rondgegaan het en almal gesond gemaak het wat in die mag van die duiwel was (Hand. 10:38). Jesus sê die duiwel was van die begin af ‘n moordenaar (Joh 8:44).

Siekte is nie ‘n skepping van God nie, maar het as gevolg van die die mens se ongehoorsaamheid en sonde oor die mens gekom, soos ook die dood.  Dit beteken egter nie dat ‘n bepaalde persoon se siekte die gevolg is van sy sonde, soos die dissipels gedink het nie (Johannes 9:1), maar omdat ons in ‘n gebroke en gevalle sondige wêreld lewe. Soms is siekte wel die gevolg van ‘n spesifieke lewensstyl (bv. van onmatigheid, ontug, roekeloosheid – vgl. 1 Kor 11: 27-30 vir die rykes wat die armes verneder het deur nie saam het hulle te wil nagmaal gebruik nie 1 Kor 11:20-22). Maar soms is dit waarlik vrome persone wat siek is en soms lank ly. So het Paulus ‘n doring in die vlees gehad, ‘n boodskapper van Satan wat hom met vuiste slaan. Maar die Here het vir hom gesê: ‘My genade is vir jou genoeg. My krag kom juis tot volle werking wanneer jy swak is’ en Paulus sê: die doring is in sy vlees sodat hy nie hoogmoedig sou wees nie (2 Kor 12:7-9).

Jesus het gekom om die werke van die duiwel te verbreek (1 Joh. 3:8). Hy het ons lyding op Hom geneem en ons siektes het Hy gedra (Jes. 53:4). Daarom kom ons met ons siektes na Hom toe in gebed, om te vra om genesing, maar ook na die doel met die siekte, en ook vir berusting as dit God se wil is dat ek nog siek bly – soos Jesus wat in Getsemane gevra het dat die beker van lyding by Hom verbygaan, maar in die Vader se wil berus het (Mat 26:39-42).  

Baie mense worstel met die vraag of hulle siekte ‘n gevolg is van hulle sonde. Baie mense sal dan tekste uit die Ou Testament haal waar dit wil voorkom of siekte die een of ander straf is op sonde wat mens gepleeg het.

Die mense van die Bybelse tyd, met spesifieke verwysing na die Ou Testament, het inderdaad gedink dat siekte gekoppel was aan sonde. Die antieke Rabbi’s het geargumenteer dat God die God van lewe is en dat God heilig is. Siekte is beskou as ‘n teken dat daar nie lewe is nie, soos iemand wat blind is, het nou eintlik nie lewe in sy oog nie. Implisiet beteken dit dat as God onttrek het van jou, of jou straf, dan raak jy siek, want Hy onttrek die lewe van jou af. Daarom is siekte in die Ou Testamentiese denke dikwels aan sonde verbind.

In Johannes 9 lees ons die verhaal van die man wat blind gebore is. Die antieke Rabbi’s het geargumenteer dat omdat siekte ‘n gevolg is van sonde, dit dus beteken dat iemand wat blind gebore is se ouers gesondig het, of selfs dat die ongebore kind in sy/haar moeder se baarmoeder gesondig het. Interessant genoeg lees ons dat Jesus se dissipels, toe Jesus die blinde man raakloop, onmiddellik vir hom vra (9:1-2): “”Rabbi, deur wie se sonde is dit dat hierdie man blind gebore is: sy eie of sy ouers s’n?” Hierdie vraag is dus presies die regte vraag wat ‘n goeie Jood sou vra. Die verband tussen siekte en sonde was noodwendig.

Maar dan spreek Jesus verrassende woorde wat die status quo van die dag deurbreek en net daar gaan die hemel bo die blinde man en die geestelik blinde dissipels oop as Jesus antwoord: “Dit is nie deur sy eie sonde nie en ook nie deur sy ouers s’n nie, maar hy is blind sodat die werke wat God doen, in hom gesien sal kan word.” Hier deurbreek Jesus die logiese verband tussen siekte en sonde. Kort daarna smeer Jesus klei aan sy oog, wat volgens die Kerkvader Irenaeus herinner aan die skepping van Adam, en net daar word die man se oë herskep tot lewe.

Hierna sou niks weer dieselfde wees nie. Daarna kon niemand weer sommer net aanneem dat siekte die gevolg is van sonde nie. Dikwels is dit juis ons siekte, ons gebrokenheid en broosheid (wat bloot ‘n gevolg is van ‘n gebroke werklikheid op aarde) wat ons by die voete van die Vader uitgebring het, en die ruimte waarbinne ons die aanraking en nabyheid van God kan beleef. Dit is gewis so dat God nie altyd almal se siekte en gebrokenheid genees nie, en dit is ook nie gekoppel aan my of jou ongeloof nie. Siekte en gebrokenheid is deel van hierdie gebroke en verganklike werklikheid op aarde. Maar dank God vir die ewige lewe. In die hemel, sê die Bybel, gaan daar geen siekte of gebrokenheid wees nie. Jesus se primêre werk op aarde het juis gegaan oor die feit dat hy vir ons ‘n lewe van volmaaktheid hierna geskep het. Daarna sien ons uit en daarop het ons ‘n vaste hoop. Hier op aarde vind genesing tog plaas. In en deur die mediese wetenskappe vind wonderbaarlike genesing elke dag plaas as harte oorgeplant word of antibiotika lewens red. Medici is God se geskenk aan ons. Soms vind onverklaarbare genesings plaas wat selfs dokters verstom laat. Soms word mense nie genees nie.

Skrywer: Prof Francois Malan

Terug na die Ou Testament: Die Sabbat (4) – Adrio König

2.3.2 Jesus het self die Sabbat gehou

Ons het alreeds daarna gekyk. Jesus het inderdaad self die Sabbat gehou. Hierdie Christene is nou oortuig dat ons moet aanvaar sy volgelinge het ná sy opwekking daarmee voortgegaan.

Dit gaan hier oor twee sake: Oor Jesus, en dan oor die eerste Christene.

Jesus  Natuurlik was daar keer op keer ‘n konfrontasie oor die Sabbat tussen Hom en die godsdiensleiers, maar dit het gegaan oor die vraag hoe die Sabbat gehou moet word. Daar is geen teken dat Jesus self met die Sabbat as ‘n instelling ‘n probleem gehad het nie. Jesus se aanvaarding van die Sabbat was eenvoudig deel van sy lewe as getroue Ou Testamentiese Jood. 

Moet ons Hom dan nie hierin navolg nie? Hy is tog ons voorbeeld.

As ons na die lewe van Jesus kyk, is dit gou duidelik dat Jesus ook baie ander dinge gedoen het wat ons as Christene nie meer doen nie.

• Hy is besny (Luk 2:21)
• Hy is in die tempel aan die Here gewy (Luk 2:21, 22).
• Hy het gereeld die sinagoge en die tempel besoek.
• Hy het die feeste van die Ou Testament gevier.
• Hy het onreines wat Hy genees, beveel om hulle by die tempel aan die priesters te gaan wys (Luk 17:14).
• Hy het aanvaar sy volgelinge neem hulle offers in die tempel na die altaar toe (Matt 5:23, 24).

Daar is regtig baie min Christene wat Jesus nog in al hierdie gebruike navolg! Kies ons nou eenvoudig watter, en los die ander? Kom ons kyk mooi hierna.

Jesus was nie ‘n Christen nie. Hy was ‘n Jood. Sy volgelinge is later eers Christene genoem. Selfs die dissipels en die eerste bekeerlinge was nog Jode. Die verskil met die ander Jode was net dat hulle geglo het die Messias het al gekom.

Jesus was, godsdienstig gesproke, ‘n Ou Testamentiese gelowige. Hy het die Ou Testamentiese gebruike aanvaar, al het Hy baie kritiek gehad op die manier waarop die godsdiensleiers dit uitgevoer het. 

Natuurlik is Jesus ons voorbeeld (1 Pet 2:21). Natuurlik moet ons Hom navolg. Maar waarin? In sy besnydenis? In sy sinagoge-besoeke? In sy Joodse kleredrag? In die feit dat Hy nie ‘n vaste werk of ‘n vaste adres of vaste eiendom gehad het nie?

Is dit nie ‘n bietjie willekeurig om juis sy Sabbatsonderhouding uit te soek tussen die baie ander dinge waarin ons Hom nie navolg nie? Het die vroeë Christene Hom hierin nagevolg? Ons lees dan nie van een enkele byeenkoms van Christene op die Sabbat ná die opwekking van Jesus nie. 

Waarin is ons geroepe om Jesus na te volg? In sy kruisdra, in sy diens aan mense in nood, in sy nederigheid, in sy reinheid, en noem maar op. Dit beteken tog nie in die formele dinge nie, maar in die geestelike dinge.

Volgende keer kyk ons na Matteus 20:24 waar Jesus sê dat sy volgelinge moet bid dat hulle nie in die winter of op die Sabbat moet vlug nie.

Skrywer: Prof Adrio König