Die ontstaan van variasies. – Herman Grobler

In ‘n vorige plasing het ons gesien dat variasies in Bybels ontstaan hoofsaaklik vanweë drie redes: 1. Die ontvangertaal ontwikkel en verander. 2. In plaas van ‘n meer direkte vertaling, kan die vertaling gebaseer wees op ‘n dinamies ekwivalentevertaling waar eerder gedagte vir gedagte vertaal word, tot selfs ‘n parafrase waar vry vertaal word. 3. Die derde rede is dat ‘n ander Griekse bronteks gebruik word.

Dit sou darem lekker gewees het as iemand destyds doodeenvoudig die oorspronklike outografieë vir ons iewers veilig gebêre het sodat ons nie vandag hoef te wonder wat die presiese woorde is wat God vir ons laat neerskryf het nie. Maar so het dit nie gebeur nie. Om te begryp hoedat variasies in die manuskripte kon ontstaan, moet ons die ontstaan van die Nuwe Testament self verstaan.

Hoe het die Nuwe Testament ontstaan?

Aan die begin het die apostels die evangelie uitgedra in die verwagting dat Jesus letterlik enige tyd, nog binne hul leeftyd sou terugkeer. Hulle het kerke gestig en ‘n ouderling aangestel om leiding te neem terwyl hulle na die volgende dorp toe gaan om daar ook die blye boodskap te verkondig.

Maar natuurlik het die leiers in die gemeentes vrae gehad en leiding gesoek. Soms het hulle in ‘n brief hul vrae aan die apostels gerig, soms het hulle selfs ‘n afvaardiging daarheen gestuur om antwoorde te kry.

Deur die Heilige Gees in hul binneste gedryf, het die apostels (Paulus, Jakobus, Petrus en Johannes) biddend hierdie vrae skriftelik geantwoord. Die briewe verduidelik die Christelike leer.  Soos hoe die Ou Testament nuut verstaan, geïnterpreteer en toegepas moes word in die Christelike kerk. Hoe Jesus die vervulling van die beloftes van die Ou Testament is. Verder verduidelik hulle hoe die gemeente georganiseer moet word en die sakramente asook die wette in die Nuwe Testamentiese kerk hanteer moet word. Hulle gee ook leiding oor hoe die praktiese lewe van ampsdraers asook lidmate uitgeleef moet word as getuienis van hul verlossing in Christus. So het die briewe heel eerste ontstaan. (±50-64 n.C.)

Maar Jesus het nie gou teruggekom nie, en die ooggetuies van Jesus se lewe op aarde het begin uitsterf, of is doodgemartel. Die gelowiges het ‘n skriftelike weergawe van hulle getuienis nodig gehad, en so ontstaan die Sinoptiese Evangelies. (±70-75 n.C.)

Vervolgens skryf Lukas die geskiedenis van die verspreiding van die Evangelie tot in Rome, die hoofstad van die destydse beskaafde wêreld neer. (±80 n.C.)

Teen ±85 volg Hebreërs, en laastens die Evangelie van Johannes en die Openbaring. (±90-95 n.C.) Die enigste van die boeke van die Nuwe Testament wat ‘n opdrag van die Here het om dit neer te skryf, is Openbaring. Dit is o.a. waarom ek glo in organiese inspirasie waardeur die HG van binne uit, die Bybelskrywers geïnspireer het, en hulle nie bloot “skryfmasjiene” was nie. Elkeen se eie styl, voorkeur vir woorde en uitdrukkings en selfs nuanses in die interpretasie van die Ou Testament kom duidelik in hul geskrifte na vore. Vergelyk Paulus en Jakobus t.o.v. wet en geloof, waar dieselfde kern tog ‘n bepaalde “nuanse-verskil” het.

Duplisering van geskrifte.

Omdat hierdie geskrifte vir elke gemeente van waarde was, is baie gou afskrifte daarvan deur elke gemeente vir eie gebruik gemaak. Paulus gee ook direk opdrag dat die briewe wedersyds in gemeentes gelees moes word. (Kol.4:16) Ek kan my goed voorstel dat as iemand bv. vir Paulus in Rome of vir Johannes op Patmos besoek het, hy graag ‘n afskrif sou maak van al die geskrifte wat daar beskikbaar sou wees. So is die oorspronklike outografieë gedupliseer. In die geskrifte self is daar nie ‘n aanduiding dat dit as “Woord van God” beskou moes word nie. Van die begin af was daar ook valse leraars wat hul geskrifte geskrywe het. Eers heelwat later het die gelowiges uit die magdom geskrifte en vervalsings in omloop, besluit watter as riglyn of kànon vir die geestelike lewe erken kon word. Wanneer Paulus vir Timoteus versoek “As jy kom, moet jy die reismantel bring wat ek by Carpus in Troas laat bly het, en die boeke, veral die perkamente”, verwys hy na alle waarskynlikheid na sy afskrifte van dele uit die Griekse vertaling van die OT, die Septuagint. Hul eie geskrifte sou feitlik verseker nie op die uiters duur perkament gedoen wees nie, maar op die algemene skryfmateriaal, nl. papirus.

Ontstaan van aanvanklike variasies.

Voordat die NT-geskrifte as kànon aanvaar is, sou kopieerders sekerlik geringe regstellings wat hulle nodig geag het, kon doen sonder om te huiwer. So was daar onsekerheid oor die naam van die dorp waar Jesus vir Legio, die duiwel besetene genees het. Was die dorp se naam Gadara, Gergésa of Gerasa? (Vergelyk Mat.8:28, Mk.5:1 en Luk.8:26) Waar dit ook al was, dit maak geen verskil aan die korrektheid van die inhoud van die gebeurtenis nie. Het Jesus sewentig of twee en sewentig mense twee-twee uitgestuur? (Luk 10:1, 17) So kom daar grammatikale variasies of die spelling van name voor. In 170 n.C het die Sirier Tatianus, ‘n aaneenlopende verhaal uit die vier evangelies saamgestel, die Diatessaron genoem. Die feit dat hierdie geskrif wyd deur die destydse kerk aanvaar, gedupliseer en versprei is, is ‘n verdere bewys dat die Evangelies op daardie stadium deur baie nog nie as “onaantasbare” kànon gesien is nie. Latere kerkleiers het hierdie Diatessaron met wortel en tak probeer uitroei. Nogtans het heelwat variasies, soos harmoniërings as gevolg hiervan ontstaan.

Ons let op ‘n tipiese voorbeeld van die invloed van die Diatessaron.

In die Ou Afrikaanse Vertaling het ons in Markus 9:43-48 die weergawe wat met die Diatessaron ooreenstem: “En as jou hand jou laat struikel, kap dit af. Dit is beter vir jou om vermink die lewe in te gaan, as om twee hande te hê en in die hel te gaan in die onuitbluslike vuur, waar hulle wurm nie sterf en die vuur nie uitgeblus word nie.

45: En as jou voet jou laat struikel, kap dit af. Dit is beter vir jou om kreupel die lewe in te gaan, as om twee voete te hê en in die hel gewerp te word in die onuitbluslike vuur, waar hulle wurm nie sterf en die vuur nie uitgeblus word nie.

47: En as jou oog jou laat struikel, pluk dit uit. Dit is beter vir jou om met een oog die koninkryk van God in te gaan, as om twee oë te hê en in die helse vuur gewerp te word, 48: waar hulle wurm nie sterf en die vuur nie uitgeblus word nie.”

Tot die jaar 500 n.C. vind ons hierdie weergawe in twee Griekse manuskripte asook in die Vulgaat en drie ander antieke vertalings.

Die 1983-Bybel se weergawe is sonder die eerste twee herhalings van die woorde in donker gedruk. Tot 500 n.C. word dit ondersteun deur vier Griekse manuskripte, asook sewe verskillende antieke vertalings.

Maar wat van groter belang is, is dat beide Matteus en Lukas wat van Markus gebruik het in die samestelling van hul evangelies, ook die weergawe sonder hierdie herhalings het.  Dit is ‘n baie sterk aanduiding dat Markus nie hierdie woorde in verse 44 en 46 geskryf het nie. Die duidelikste verklaring is dat dit via Tatianus se Diatessaron ingevoeg is.

Skrywer: Herman Grobler

Die getuienis van Johannes die Doper (3:22-3:30) – Francois Malan

3:22 Na die Paasfees in Jerusalem (2:13,23) en Jesus se gesprek met Nikodemus (3:1-21) gaan Jesus en sy volgelinge na die platteland van Judea. Teenoor Johannes die Doper se doopwerk, begin Jesus se groep (4:2) ook mense doop. Daarmee sluit Jesus by Johannes die Doper se werk aan (in die ander drie Evangelies preek Johannes en Jesus ook albei: ‘bekeer julle’, vgl. Mt 3:2; 4:17). So gee Jesus sanksie aan die werk en prediking van die Doper, en verleen Hy gesag aan Johannes se getuienis in die volgende verse. 

3:23 Johannes doop nog, maar nou by Enon (‘fontein’) naby Salim (‘vrede’), waarskynlik in die suide van Galilea (Skitopolis, die ou Betsan?) en nie meer by Betanië oorkant die Jordaan nie (1:28). Johannes doop blykbaar op ‘n plek waar daar ‘n aantal fonteine was – ‘baie waters’ (NAV water). Jesus se dissipels doop in Judea (3:22). 

3:24 Volgens Johannes het Jesus en Johannes ‘n tyd lank albei opgetree. Volgens Matteus 4:12,17; Markus 1:14 het Jesus se bediening  begin nadat Johannes in die tronk was. Johannes bring hier ‘n aanvulling by die gegewens van die ander Evangelies, van ‘n bediening van Jesus in Judea voordat Hy in Samaria en Galilea gaan werk (hfs.4).

3:25 Die woordewisseling gaan oor die reiniging van sonde deur Jesus se doop en deur Johannes se doop. Waarskynlik is die Jood deur Jesus se dissipels gedoop, en hy sou dit beskou het as ‘n beter doop as die doop van Johannes.

3:26 Johannes se dissipels is lojaal teenoor hom en jaloers op Jesus (almal gaan na Hom toe). Jesus trek blykbaar die skares, en Johannes se gehore word kleiner. Maar sy eie dissipels beskou Johannes  belangriker as Jesus, omdat Johannes eerste gedoop het, omdat Jesus self ‘n dopeling van Johannes is, en dat Johannes oor Jesus getuig het. Hulle beskou Jesus se optrede as aanmatigend en ‘n gevaar vir Johannes se bediening. [In Alexandrië en Efese was daar  blykbaar  groepe wat by die doop van Johannes vasgesteek het, vgl. Hand 18:24-25; 19:3. Later is Johannes deur hulle gekanoniseer, en tot in die 3e eeu n.C. was daar nog aanhangers van die Doper. Dié Evangelie bestry duidelik dié hoë opvatting oor Johannes met Johannes se eie getuienis oor homself, 1:26,27]

3:27 ‘Johannes het geantwoord en gesê: ‘n mens kan nie op enigiets beslag lê (of verkry) as dit nie aan hom uit die hemel gegee is nie.’ Daarmee verwys Johannes na sy opdrag om mense tot bekening te roep om die Lam van God te volg, en na die taak wat Jesus kom vervul as die Lam van God. Daar is by hom geen jaloesie omdat ‘almal na Hom toe gaan nie’ (v26). Dit is juis die doel van sy prediking. Dit gaan nie om hom, Johannes, nie. Hy is maar die ‘stem wat roep in die woestyn’ (1:27) wat die pad vir die Here kom voorberei. Dat mense Jesus begin volg is ‘n gawe wat van God af kom. Dieselfde beginsel word deur Jesus vir Pilatus gegee in 19:11,  vgl. Kor 4:6,7.

3:28 Johannes herinner hulle aan sy vorige woorde in 1:20,30,  hy is slegs die voorloper van die Christus (Gesalfde) vir wie hulle moet volg as hulle koning, profeet, priester.

3:29   Om sy opdrag en gesindheid te verduidelik, gebruik Johannes die beeld van die ‘vriend van die bruidegom’ (strooijonker), die man wat die bruidegom en bruid aan mekaar voorgestel het en alles in gereedheid moes kry vir die bruilof. Hy staan wag by die bruidskamer en verheug hom oor die stem van die bruidegom. So is die begin van die openbare optrede van Jesus vir Johannes die vervulling van sy vreugde, en dat ‘almal na Hom toe gaan’ is die vervulling van Johannes se taak  om die pad vir die Here reg te maak (1:23).

3:30 ‘Hy moet belangriker word (auxanoo: die woord wat gebruik word vir ‘n plant wat ontkiem en groei) en ek minder belangrik (elattoomai: van ‘n plant wat kwyn en verlep)’ – moet: dit is God se wil, sy raadsplan,  en daarom verheug Johannes hom daaroor. Johannes is getrou in sy opdrag en in die nuwe bedeling met sy liefdevolle gelowige verering  van sy Here. Die volgelinge van die ‘vriend’ moet nou ook die ‘bruidegom’ volg.  Nou dat Jesus gekom het, het hy sy taak volvoer en moet hy van die toneel verdwyn, en hy doen dit met blydskap. 

Skrywer: Prof Francois Malan

We cannot grow into holiness, but we must grow in it (Oswald Chambers)

Dissipelskap: Net vir super-Christene? (4)

 Man’s whole life is a continual contradiction of what hy knows to be his duty. In every department of life he acts in defiant opposition to the dictates of his conscience and common sense (Leo Tolstoy) Hierdie lewe wat Tolstoy beskryf, lei tot ‘n gevoel van hopeloosheid en waardeloosheid – ‘n gevoel dat ek nooit in hierdie wêreld sout en lig vir ander sal wees nie. Ons is soos sout wat verslaan het: Dit is nie eers bruikbaar vir die grond of vir die mishoop nie (Lukas 14:35)

Nog iets wat ons dikwels hoor, is: Doen wat ek sê en nie wat ek doen nie. Luister wat sê Jesus van die skrifgeleerdes en Fariseërs: Julle moet alles doen en onderhou wat hulle vir julle sê, maar hulle voorbeeld moet julle nie navolg nie, want hulle doen self nie wat hulle sê nie (Matteus 23:3). Wat sou Jesus van ons vandag sê? Is dit nie wat ons ook maar doen nie? Is dit nie die gevolg daarvan as ons dissipelskap opsioneel maak nie?

Ons praat nie nou van volmaaktheid of om God se gawe te verdien nie. Niemand kan verlossing verdien nie, maar ons moet optree asof dit ons s’n is. Paulus kon in een asem sê: Ek sê nie dat ek dit alles al het of die doel al bereik het nie, maar ek span my in om dit alles myne te maak omdat Christus Jesus  my reeds Syne gemaak het (Filippense 3:12). Paulus se tekortkominge lê agter hom, maar hy leef na vore, na die toekoms. Hy kon dus sê: Volg my. Ek is gevind.

Omdat die kerk besluit het dat dissipelskap opsioneel vir Christene is, word dié soort lewe wat die koers van die samelewing kan verander uitgesluit uit die boodskap van die kerk. Ek kan tog nie sê dat ek Christus vertrou, maar ek volg Hom nie. Om Christus te volg is nie net ‘n noodsaaklikheid nie, maar is die vervulling van die hoogste menslike moontlikheid.

The Christian stands, not under the dictatorship of a legalistig ‘You ought,’ but in the magnetic field of Christian freedom, under the empowering of the ‘You may.’ Helmut Thielicke

 A pound of meat would surely be affected by a quarter pound of salt. If this is real Christianity, the salt of the earth, where is the effect of which Jesus spoke (William Iverson)

Dissipelskap: Net vir super-Christene? (3)

Ons praat baie oor die koste van dissipelskap en die opoffering wat dit vra so asof nie-dissipelskap niks kos nie. Is dit waar?

In 1937 skryf Dietrich Bonhoeffer sy bekende boek The Cost of Discipleship. Daarin praat hy onder andere van goedkoop genade. Hiermee bevestig hy dat dissipelskap nie goedkoop is nie.

Hy was reg: jy kan nie ‘n dissipel van Christus wees sonder om afstand van sekere dinge te doen nie. Die koste van nie-dissipelskap is egter baie hoër.

Dit kos blywende vrede – ‘n lewe gekenmerk deur liefde, geloof wat alles in die lig van God se goedheid sien, hoop wat in die ontmoedigendste omstandighede vas staan, krag om te doen wat reg is en die kragte van goddeloosheid te weerstaan. Jesus het belowe: Ek het gekom sodat hulle die lewe kan hê, en dit in oorvloed (Johannes 10:10). Die kruis van Christus is ‘n instrument van vrylating en krag vir diegene wat in Hom woon. Dit is nie vir die nie-dissipel beskore nie

Volgende keer eindig ons met ‘n paar opmerkings oor dissipelskap.