Willie vra

Kan n mens die afleiding maak dat Paulus ʼn Hellinistiese Christen was,eerder as n Hebreeuse Christen in aggenome sy vermoë om te kon redeneer en dat sommige van sy skrywes ingewikkeld is, maar ook dat die Griekse invloed wel baie groot was in Israel?

Kan n mens die Griekse invloed sover as die Israeliete in ballingskap terugneem en op grond van dit aanvaar dat die meeste Israeliete ( na die balingskapperiode a.g.v Griekse wêreldoorheersing in daardie tyd) wel Grieks magtig was en op grond van dit kan aflei dat Petrus tog wel instaat was om n goeie Grieks te praat en skryf en nie noodwendig iemand nodig gehad het om uit Hebreeus of Aramees te moes vertaal nie ? Sy broer se naam wil tog die indruk gee dat dit Grieks is – ANDREAS ( FONETIES GRIEKS=ANDREAS?)

Antwoord

Prof. Francois Malan antwoord:

Aramees het reeds in Abram se tyd (1750v.C.) in Mesopotamië vanuit Ur tot in Haran die ou taal Akkadies begin verdring (vgl. Gen. 10:22; 22:21 vir die voorvader van die Arameërs). Dit was die taal van die Assiriërs wat die tien stamme in 622v.C. in ballingskap weggevoer het en in Mesopotamië verstrooi het (2 Kon 18:11).

In 597v.C. het Nebukadnesar vir Jojagin en die leiers van Juda weggevoer na Babel, en vir Sedekia as regent aangestel. Sedertdien het Aramees ook in Palestina die handels- en politieke taal en van die administrasie geword. Met Sedekia se opstand teen Babel is Jerusalem in 587v.C. verwoes en die res van die Jode na Babel geneem, waar Aramees Hebreeus as volkstaal gedurende die ballingskap verdring. Na die ballingskap, toe Kores die Pers met sy verdraagsame beleid die Assiries-Babiloniese ryk in 539v.C. oorneem, die Joodse ballinge in 538 v C toelaat om na Jerusalem terug te keer en die tempel te herbou, is die tempeldiens in Serubbabel se tyd heringestel. Aramees is egter as algemene spreektaal gevestig. Slegs as Bybeltaal en in die kultus sou Hebreeus voortbestaan. Ook Jesus en die vroegste kerk het Aramees gebesig.

In 332v.C. verower Alexander die Grote Jerusalem sonder slag of stoot. Hy gee die plaaslike godsdienste, politieke instansies en kulture soveel moontlik ruimte. In sy voetspore volg die Hellenisme, die magtige Griekse kultuurbeweging wat die gebiede rondom die Middellandse See vir baie eeue sou oorheers. Sedertdien begin die vereenvoudigde Grieks-Attiese spreektaal (koine) spoedig die algemene kommunikasie-medium van die groot kosmopolitaanse wêreld word waaroor die opvolgers van Alexander bewind gevoer het. Die boeke van die Nuwe Testament is in koine geskryf en het die evangelie vir groot dele van die destydse wêreld toeganklik gemaak. Selfs as Paulus aan die Christene in Rome skryf, kan hy dit in Grieks doen. Naas Grieks het die plaaslike tale egter bly voortbestaan (vgl. Hand 14:11). In Palestina het Aramees naas Grieks as gesproke taal bly voortleef.

Die Betsaida waar Petrus grootgeword het (Joh 1:44) lê in Galilea, 9km noord van Tiberias. Van Petrus en Johannes sê Hand. 4:13 dat hulle ongeletterd is. Hulle was vissers wat nie skool gegaan het nie. In Galilea het hulle Aramees gepraat maar kon waarskynlik Grieks verstaan. Hoewel 1 Petrus in goeie Grieks geskryf is, sê Petrus self in 1 Petr 5:12: ‘Ek het deur Silvanus..kortliks aan julle geskryf…’ Daarom sal die goeie Grieks van die brief van Silvanus kom, oor die dinge wat Petrus vir hom vertel het. So is die kerklike tradisie ook dat Markus sy Evangelie geskryf het omdat die gemeente in Rome hom gevra het om die verhale oor Jesus, wat Petrus aan hulle vertel het, op te teken.

Toe Tiglapeleser in 622v.C. die bevolking van Galilea, wat reeds soos die heidene geleef het (2 Kon 17:15), na Assirië weggevoer het (2 Kon 15:29), word die oorblywende bevolking met heidene vermeng (2 Kon 17:24). In Petrus se tyd het egte Jode die inwoners van Galilea geminag oor hulle gemengde bevolking en lewenswyse (Joh 1:47; 7:52). Matteus 4:13-15 haal Jesaja 8:23-9:1 aan oor Jesus se verblyf in Kapernaum in ‘Galilea van die heidene.’ Petrus se provinsiale uitspraak van Aramees vestig die aandag op hom as Galileër, soos op Jesus (Mat 26:73; Mark 14:70).

Die Jood Paulus kom van Tarsus (Hand 9:11) in die Klein-Asiese provinsie, Silisië, ’n burger van ’n nie onbelangrike stad nie (Hand 21:39), vermaard deur sy skole wat wedywer met Atene en Alexandrië. Hier het die ou Oosterse beskawing en die nuwe Griekse kultuur saamgekom. Hulle godsdienstige lewe was treurig met Baäl-Tars as hoofgod. Of Paulus hier op skool was, weet ons nie. Maar volgens sy eie getuienis is hy Jerusalem toe om by die gematigde Gamaliël opgevoed te word streng volgens die wet van die voorvaders, dit wil sê die Ou Testament (Hand 22:3). Gamaliël was ’n volgeling van Rabbi Hillel, bekend om sy soepelheid en vredeliewendheid (vgl. Hand 5:34-39 oor Gamaliël se optrede), teenoor die skool van die strenge rigoris Rabbi Sjammai.

Paulus se briewe, in koine Grieks geskryf, getuig van sy wye kennis van die Ou Testament. Sy aanhalings is meestal uit die Griekse vertaling van die Ou Testament, die Septuaginta, wat 200 jaar voor Christus uit die Hebreeus vertaal is, en wat die Bybel van die eerste Christelike gemeentes in die Grieks-Romeinse wêreld geword het.

Paulus roem daarop dat Hy ’n Fariseër is, die seun van Fariseërs (Hand 23:23:6) . Die Fariseërs het o.a. geglo dat die geskiedenis deur die goddelike voorsienigheid bepaal word, terwyl die Sadduseërs gesteld was op die vryheid van die indiwidu om sy lewe en geskiedenis te bepaal.

Die Fariseërs glo aan ’n opstanding na die dood, en ’n buitewêreldse bestaan waar die mens beloon of gestraf word volgens sy optrede in hierdie wêreld. Hierin is hulle grotendeels beïnvloed deur Persiese en Hellenistiese denke. Die Sadduseërs het die opstanding verwerp en gehou by die leer oor die doderyk (vgl. Hand 23:8).

In Jerusalem verdedig hy hom voor die volk in die Hebreeuse dialek, dit is in Aramees (Hand 22:2). Vir die Jode het hy soos ’n Jood geword om Jode te wen….vir diegene sonder die wet soos iemand sonder die wet (maar onder die wet van Christus) om hulle wat sonder die wet is, te wen (1 Kor 9:20-21).

Hieruit kan nie afgelei word dat hy eerder ’n Hellenistiese Christen was as ’n Hebreese Christen nie.

Skrywer:  Prof Francois Malan

Adri vra:

Die vrou Petla in die Apokriewe boeke. Radio FM het op Sondag 28 Mei in ‘n praatjie daaroor gepraat.

Boodskap Teks:

Ek soek inligting oor Petla en haar geskiedenis.

Ek weet nie van ’n vrou Petla wat in die apokriewe boeke genoem word nie, maar wonder of die praatjie nie van Tekla gepraat het nie.

Antwoord

Pof Francois Malan antwoord

Aan die einde van die tweede eeu na Christus skryf Tertullianus dat ’n ouderling in Klein-Asië uitgevang is dat hy die boek Die Handelinge van Paulus geskryf het oor dinge wat met Paulus sou gebeur het. Hy het gebieg dat hy dit geskryf het omdat hy so lief vir Paulus was.  Dit is waarskynlik ’n versameling van legendes wat in die skrywer se omgewing bekend geword het. Tertullianus het al gesê die legendes is nie betroubaar nie.

Drie dele van die boek in Grieks het tot ’n mate behoue gebly. Die eerste deel daarvan handel oor Paulus en die pragtige Tekla wat onder Paulus se prediking in die huis van Onesiforus in Ikonium tot bekering kom en besluit om nie met Tamuris, met wie sy sou trou, te trou nie. Hy kla haar en Paulus by die goewerneur aan. Paulus word met ’n sweep geslaan en sy word na die brandstapel gestuur. Sy word wonderbaarlik gered, kom weer by Paulus uit, gaan saam met hom na Antiogië, waar ’n belangrike man Alexander op haar verlief raak. Sy wil niks met hom te doen hê nie, verneder hom in die openbaar, en word veroordeel om vir die wilde diere gegooi te word. Sy word weer wonderbaarlik gered, en ook ’n volgende keer. Daarna gee Paulus haar die opdrag om te gaan preek in Seleusië.

Die hele legende van 43 afdelings is in Afrikaans vertaal, en is opgeneem in Jan van der Watt en Francois Tolmie se boek van 2005: Apokriewe. Ou en Nuwe Testament. Verlore boeke uit die Bybelse tyd. Bladsye 565-581. Uitgegee deur CUM-boeke.

Skrywer: Prof Francois Malan

Leser vra

 Wat wil Romeine vir ons hier vertel in: 1-30? bv. Versoekers en ‘n naby skat?

Antwoord

Prof Francois Malan antwoord:

Romeine 9-11 is ’n eenheid waarvan die  tema in 9:6a aangedui word. Die uitdaging word gestel: Dit is tog nie asof die woord van God gefaal/ongeldig geword het nie! Dit gaan oor die Here se belofte aan Abraham in Genesis 12:1-3, en die Jode se geloof dat hulle God se uitverkore volk is. In Romeine 3 het Paulus reeds daarna verwys dat niemand, Jode ingesluit, regverdig voor God is nie, en dat niemand met sy eie goeie werke voor God regverdig kan word nie, maar dat die enigste manier om jou verhouding met God reg te maak is om in Jesus Christus te glo, en dat God sy vryspaak van sonde sonder onderskeid gee aan almal wat in Jesus glo.

Na Rom 9:6a se uitdaging word elke bewys vir God se doel om te red van twee kante af beredeneer. Dit word uit die Ou Testament geboekstaaf. Die aanhalings uit die Ou Testament maak 30% van die drie hoofstukke uit. Daar word veral uit Jesaja aangehaal. Uit die Ou Testament spreek dit duidelik dat God as getuie vir Israel optree en ook as aanklaer teen Israel.

Dit lyk asof God se roeping en belofte aan Abraham nie vervul is onder Paulus se volksgenote, die Jode, nie. Dit word stap vir stap verduidelik vanuit God se doel om te red en mense se verwerping daarvan.

(1) Eers word gefokus op die twee kante van God se keuse: slegs sommige van Abraham se nageslag is draers van die belofte en keuse van God (9:6-10), en ondervind sy barmhartigheid (9:15-18,23) wat deur dié wat nie glo nie as die toorn van God belewe word (9:13-23; vgl. Joh 3:36) – Verkiesing uit genade – die doel van God se toorn. Uit Genesis 21:12 word dit bewys dat God vir Abraham gesê het dat sy geseënde nageslag uit Isak gebore sal word; en uit Maleagi 1:2-3 word dit bewys dat God gesê het dat Hy uit die tweeling van Rebekka vir Jakob liefgehad het en vir Esau gehaat het. In Maleagi staan Esau eintlik vir die goddelose Edom wat vir Israel in Maleagi se tyd vyandig behandel het.

(2) Die uitwerking van God se keuse van Jakob is eerstens die vervulling van God se belofte aan Abraham onder heidene en ’n Joodse oorblyfsel (9:24-29) – heidene word ook geroep, maar slegs ’n oorblyfsel van Israel word geroep. Met die voorbeeld van die pottebakker word gesê dat God die voorwerpe van sy toorn laat sien en met groot geduld verdra, en die rykdom van sy heerlikheid bekend maak oor die voorwerpe van sy ontferming, nie net uit die Jode nie, maar ook uit die ander nasies. Dit lei tot:

(3) ’n vergelyking van die tweeledige reaksie op God se woord: Israel wat die pad van God verloor het (9:30-10:5; 5:18-21) en heidene wat sy woord in geloof aangeneem het (9:30; 10:6-17) – die Jode soek regverdiging voor God deur wetsonderhouding – regverdiging word slegs van God verkry deur Jesus Christus,  die goddelike Verlosser, deur die verlossing wat Hy vir ons bewerk het, deur geloof te aanvaar.

(4) Israel se reaksie op God se roeping word opgesom as: slegs ’n oorblyfsel is gekies (11:1-6) en die res is verhard (11:7-10).

(5) Die positiewe gevolg van Israel se val is die verlossing van die heidene (11:11-16), maar vir gelowiges uit die heidendom is dit ’n konstante waarskuwing om nie dieselfde fout as Israel te maak nie (11:17—24) – die Jode faal, en die rede daarvoor word gegee; die heidene faal – en ’n waarskuwing daarteen word gegee.

(6) Die klimaks is die openbaring van God se oorhoofse doel om Israel se val te gebruik as ’n opening van die evangelie vir die heidene, naamlik om Israel daardeur jaloers te maak en hulle terug te bring na die Here toe (11:25-32) – Israel se verharding laat heidene inkom – die volheid van die heidene lei tot Israel se verlossing.

Die hele bespreking van hoofstukke 9-11 draai rondom die sentrale motief van die boek Romeine wat in 1:16 gestel is: die evangelie is ’n krag van God tot verlossing vir elkeen wat glo, eerste vir die Jood, maar ook vir die Griek (as verteenwoordiger van die heidene). Maar omdat die Jode weier om in Jesus Christus te glo, plaas hulle hulleself ná die heidene.

Die hooftema van hoofstukke 9-11 is God en Israel. Die kerk staan nie apart van Israel nie, maar is ’n wilde olyf wat tussen die takke van die mak olyfboom Israel (Jer 11:16; Hos 14:7) ingeënt is en so aan die voedingskrag van die mak olyfboom se wortel (naamlik Israel se God) deel gekry het (Rom 11:17). In 9:1-5 beklemtoon Paulus vir sy Romeinse lesers uit die heidendom dat hulle deel gekry het aan God se seëninge aan Israel, om ook kinders van God te wees deur in Jesus Christus te glo.

Aan die einde van hoofstuk 11 besing Paulus die diepte van die rykdom en wysheid en kennis van God wat uit sy hele plan met Israel spreek, dat Hy sy belofte aan Abraham uitgewerk het, naamlik dat in Abraham al die volke van die aarde geseënd sal wees, maar ook dat Hy dié sal seën wat vir Abraham seën, en dié vervloek wat vir Abraham vervloek (Gen 12:3). Uit Hom en deur Hom en tot Hom is alle dinge. Aan Hom behoort die heerlikheid tot in ewigheid.

Skrywer: Prof Francois Malan

Francois vra:

“Hoe moet Eksodus 24:10 “Hulle het die God van Israel gesien” en 24:11 “God het geen hand teen hulle gelig nie” verstaan word? Word dit nie algemeen in die Bybel geleer, soos byvoorbeeld in Eksodus 33:23 “Niemand mag my gesig sien nie”

Antwoord

Prof Francois antwoord:

Die tema van die boek Eksodus is: Die Teenwoordigheid van die Here (Jahweh, die Ek is) by Israel daar by Sinai. Hoofstuk 24 verteenwoordig die ideale einde van die verbondsluiting in hoofstukke 19-23, teenoor die teleurstellende einde daarvan in hoofstukke 32-33. Hoofstuk 24 vertel dat die Here sy verbond met Israel verseël.

Terwyl die verbondsluiting van hoofstuk 20 met die hele volk was, het hulle uit vrees vir die Here gevra dat Moses namens hulle moet optree (20:18-21). In hoofstuk 24 bevestig die Here die verbond wat Hy met Israel gemaak het deur ’n herhaling van die gebooie en bepalings van die Here wat in hoofstukke 20-23 gegee is. en die plegtige aanvaarding daarvan deur die leiers van die volk, by ’n altaar met 12 klippilare wat die volk verteenwoordig, as die ontmoetingsplek met die Here. Die helfte van die bloed van die offerdiere is op die altaar en die ander helfte op die verteenwoordigers van die volk gesprinkel. Die bevestiging van die verbond word afgesluit met ’n ete van die God van Israel saam met die leiers van die volk soos gebruiklik by verbondsluitings waar ’n gesamentlike maal ’n teken is van die gemeenskapllike band wat gelê is met die verbond tussen die bondsgenote. Tydens die ete het hulle Hom gesien (ra’ah met oë sien) en het nie gesterf nie, letterlik: ‘teenoor die leiers van die volk van Israel het Hy nie sy hand uitgesteek nie, en hulle het God aanskou (chazah sien, aanskou) en geëet en gedrink.’

Maar wat het hulle van God gesien? In 24:1 het God gesê: as julle nog ver is, moet julle al voor My buig. In 24:10 word beskryf wat hulle van Hom gesien het: onder sy voete was ’n plaveisel soos saffiersteen, so blou soos die hemel self. In Jesaja 6:1 sê Jesaja: ek het die Here gesien. Maar wat beskryf hy van sy gesig van die Here? Die hoë troon waarop Hy sit, en slegs die onderste van sy kleed wat die tempel gevul het. So beskryf Eks 24:10 dat die leiers slegs gesien het wat onder God se voete is, wat lyk soos die hemelgewelf.

Toe die Here aan Abraham verskyn het (Gen 18:22-33), het die Here hom in die gestalte van ’n mens besoek. Twee ander mans het saam met die Here Abraham se ete geniet (Gen 18:2). In Gen 19:1 word gesê dat die twee ander mans engele was.

Ná die teleurstellende reaksie van die volk op die Here se verbond met hulle, deur hulle aanbidding van die goue kalf  (Eks 32), laat die Here slegs sy voortreflikheid by Moses alleen verbygaan. Sy voortreflikheid is sy ewige naam Die Here/Jahweh (‘die Eks is,’ die ewig persoonlik teenwoordige werkende God van Eks 3:14-15) wat Hy uitroep, en dat Hy genade betoon aan wie Hy wil, en Hom ontferm oor wie Hy wil (Eks 33:19-20). En dat niemand sy gesig mag sien nie (Eks 33:23), wat verander met Jesus se koms.

God se bevestiging van sy verbond met Israel word vervul met Jesus, die Seun van God, se instelling van die Nuwe Verbond tydens sy Paasmaal/Nagmaal saam met sy dissipels, met die kruis as sy altaar, met die wyn as teken van sy bloed van die verbond wat vir baie uitgegiet word tot vergewing van sondes (Matteus 26:28), om as die Lam van God die sonde van die wêreld weg te neem (Joh 1:29), om ons verhouding met God te herstel, sodat elkeen wat in Jesus en sy offer glo, kinders van God kan wees (Rom 8:16-17). Oor sy teenwoordigheid by ons het Jesus die Vader gevra om die Heilige Gees te stuur om vir ewig by ons te wees (Joh 14:15-17) en as iemand Hom liefhet sal hy ter harte neem wat Jesus sê en sy Vader sal hom liefhê en Jesus en die Vader sal na hom toe kom en by hom woon (Joh 14:23).

Oor die sien van God het Jesus vir Filippus gesê: Wie My gesien het, het die Vader gesien (Joh 14:9). En vir ons wat 2000 jaar later leef, het Jesus gesê: Geseënd is hulle wat nie gesien het nie en tog geglo het dat Jesus ons Here en ons God is (Joh 20:28-29). Die tekens wat Jesus gedoen het is in die Bybel opgeteken, ‘sodat julle kan glo dat Jesus die Christus is, die Seun van God, en dat julle deur te glo die lewe in sy Naam kan hê’ (Joh 20:31).

Skrywer:  Prof Francois Malan