‘n Leser vra:

Ek het ‘n navraag in die Mediasentrum gekry oor “Generational Curses”. Ek weet nie eintlik hoe om dit te vertaal nie – Oorgeërfde vervloeking? Vraag: As alles die heeltyd verkeerd loop en niks ooit wil uitwerk nie – kan daar so ‘n vloek op ‘n gesin/persoon wees? Wat is dit en hoe spreek mens dit aan?

Antwoord

Prof Hermie van Zyl antwoord:

Vir iets soos die sogenaamde bloedlynvloeke sal mense altyd tekste in die Bybel kry om hulle standpunt te regverdig. Maar dit beteken nie dat daardie tekste dan na hulle bedoeling aangewend word nie. Gewoonlik word tekste slegs “op die klank af” gebruik omdat hulle oënskynlik toepaslik is. In verband met bloedlynvloeke is ‘n gewilde teks altyd Eks 20:5, wat sê dat God die sondes toereken tot in die derde en vierde geslag. Maar dan word gerieflik vergeet dat hierdie vers spesifiek handel oor die sonde om afgode te dien en/of om van God afbeeldinge te maak wat neerkom op afgodery. (Eks 20:5 is naamlik ‘n uitbreiding van die tweede gebod wat in vers 4 begin – jy mag vir jou geen beeld of afbeelding maak nie.) Mense wat afgode dien of God deur beelde dien, se hele bestaan word besoedel – ook dié van hulle kinders, kleinkinders en agterkleinkinders (derde tot vierde geslag). Die agtergrond hiervan is die destydse opset waar uitgebreide families binne een kommune saamgewoon het. As die ouers afgode aanbid, of God met afbeeldings probeer dien (soos die omringende heidennasies), het dit almal wat in noue kontak met hulle geleef het – kinders, kleinkinders, ens – negatief beïnvloed. Die gevolge van so ‘n verkeerde godsdiens was dan sigbaar in die doen en late van almal wat afhanklik was van die familiehoof. Dit is wat “haat” hier beteken: solank as wat die ouers volhard in afgodery het dit ‘n slegte uitwerking gehad op almal in daardie familie. Sonde is immers nie net ‘n persoonlike saak nie; dit het ook bo-persoonlike gevolge omdat mense interafhanklik is van mekaar en by mekaar “afkyk” hoe om te lewe. En so brei die sonde uit na ander en “reken God die sonde toe” aan die derde en vierde geslag. God se “vloek” is dus direk gekoppel aan hoe mense in die praktyk leef – téén sy wil. Hierdie situasie is egter slegs van toepassing solank as wat daardie familie voortgaan om God op dié manier “te haat”. Sodra hulle daarmee ophou en tot inkeer kom, verander die situasie ten goede.

Daarom praat dieselfde Eks 20 ook van die liefde van God – dat Hy sy liefde betoon tot in die duisendste geslag van hulle wat Hom liefhet en sy gebooie onderhou (20:6). God is dus nie haatdraend nie. Hy is baie meer daarop ingestel om mense te seën as om hulle te vervloek. Dit is wat Hy die graagste doen – om sy liefde aan mense te bewys. Sy verbondstrou hou daarom tot in die duisendste geslag. Eintlik is dit maar net ‘n manier om te sê dat dit nooit ophou nie. As mense Hom liefhet en sy gebooie onderhou – d w s, Hom dien volgens sy wil – dan is daar geen einde aan sy trou en liefde nie. God se seën is dus – net soos by die sonde – direk gekoppel aan hoe mense daadwerklik leef, naamlik volgens sy wil. Daarom sê Ps 103:8-18 dat Hy nie ons oortredinge teen ons hou nie; Hy bly nie vir ewig toornig nie en sal nie ons sondes bly toereken nie.

Ek het doelbewus by die uitleg van Eks 20:5-6 begin om in die lig hiervan verdere opmerkings te maak oor hoe ons die hart van God moet verstaan soos dit in die bladsye van die Bybel ontvou. Want in Eks 20:5-6 word eintlik ál die belangrike lyne sigbaar wat in die res van die Bybel in groter besonderhede uitgewerk word rondom ‘n onderwerp soos bloedlynvloeke. In die lig van hierdie totaalperspektief behoort mens te besef hoe vreemd dit is dat mense hulle hoegenaamd steur aan aansprake dat vloeke van mense of van God langs bloedlyne loop en dat dít die rede is waarom mense ongelukkig is.

Ek bespreek die onderwerp verder aan die hand van die volgende hofies:

Sonde is nie net persoonlik nie

Ons dink dikwels dat sonde net ‘n persoonlike aangeleentheid is. Maar die menslike geskiedenis vertel iets anders. Die sonde het nie net by Adam en Eva gebly nie, maar alle mense in die kern van hulle menswees aangetas. Dit is wat die leer oor die sogenaamde erfsonde ook wil sê. Ons dra naamlik swaar aan die las van die eerste mens se sonde. Ons word daarom in sonde ontvang en gebore. Sonde is nie net ‘n paar misstappies of verkeerde dinge wat ons doen nie, maar is veral ‘n bo-persoonlike mag wat oor ons heers. Ons is slawe van die sonde. En dit manifesteer dikwels binne families op bepaalde maniere. Kinders en kleinkinders ly onder die swak gedrag van hulle ouers, op meer as een manier. Mense wat as kinders mishandel en gemolesteer is, word dikwels self molesteerders as volwassenes. Die lewenspatrone wat hulle as kinders ervaar het, sit hulle dikwels as volwassenes voort. Dit is wat Eks 20:5 bedoel: die gevolge van die sonde is tot selfs in die derde en vierde geslag sigbaar. Maar dit het niks te doen met ‘n “vloek” wat in bloedlyne loop en waaruit jy nie kan breek nie. Daarom die volgende punt.

Mense kan tot inkeer kom

Dis een van die wonderlike temas in die Bybel – ‘n mens is nie so ‘n gevangene van jou verlede dat jy nie daaruit kan breek nie. Jy het keuses in die lewe; jy kan besluit om te breek met jou verlede en God en jou naaste lief te hê en te dien. Daarvan is die Bybel vol. Trouens, as dit nie so was nie, dan was daar geen kans vir enigiemand van ons nie. Elkeen kan en moet daarom self besluit hoe hy sy lewe gaan voer – as ‘n slaaf van die sondige verlede, of as ‘n vry mens om God te dien. God hou ons nie verantwoordelik vir die sondes van ons voorouers nie, maar beoordeel elkeen volgens sy/haar eie keuses. Dít is wat ‘n teks soos Eseg 18, veral vers 19-23 sê: Die seun sal nie weens sy pa se sondes sterf nie, en die pa nie weens sy seun s’n nie. Elkeen sal self aan God rekenskap gee van hoe hy lewe. God wil nie hê dat die goddelose moet sterf nie, maar dat hy hom bekeer en lewe.

Daar bestaan dus nie so-iets soos bloedlynvloeke waaruit jy nie kan ontsnap nie. Jy is self verantwoordelik vir hoe jy lewe. Elke mens het ‘n eie verantwoordelikheid. Jy kan nie jou lewe toeskryf aan jou ouers nie, al het jy hoe ‘n agterstand. Die Here gaan jou nie verskoon omdat jou ouers jou swak opgevoed het of aan jou ‘n slegte voorbeeld gestel het nie; Hy gaan vir jou vra watter keuses jy gemaak het, en op grond dáárvan gaan jy geoordeel word. Soos Eseg 18:30 sê: “Ek gaan julle oordeel, Israel, elkeen volgens sy eie optrede” (vgl ook Deut 24:16). Anders is ons voortdurend besig om die blaam vir ons eie sondes te verskuif na ander – my ouers, (slegte) vriende, die duiwel. Adam was die eerste een wat dit probeer doen het toe hy die blaam vir sy ongehoorsaamheid op Eva wou afskuif. Maar dit werk nie so by God nie. Jy kan kies om God te haat (soos Eks 20:5 sê) of jy kan kies om God lief te hê en Hom te dien (Eks 20:6). Dit is jóú keuse. Wat dus in jou lewe gebeur, het niks te make met een of ander vloek wat in jou bloedlyn loop nie, maar alles met jou keuse vír of téén God. So lees ons van koning Hiskia van Juda dat hoewel hy ‘n slegte agterstand gehad het met ‘n vorige koning (sy pa Agas) wat gedoen het wat verkeerd was in die oë van die Here, hy besluit het om te doen wat reg is in die oë van die Here (2 Kon 18:3; vgl met 2 Kon 16:2-3). Hiskia was dus nie ‘n gevangene van ‘n bloedlynvloek waardeur hy gedoem is om te doen wat verkeerd is nie.

God se genade is groot

Die rede hoekom mense kan verander, is omdat God se genade baie groter is as die ellende waarin ons onsself dompel. Hy heers oor die bose en skep daarom die ruimte om uit die mag van die bose en sonde los te kom. Dit het Jesus bewys toe Hy duiwels uit mense gedryf het. Een wat sterker is, het op die toneel verskyn. Dit wys Eks 20:5-6 ook reeds: God se verbondsliefde is baie sterker as die mag van sonde. Dit mag lyk asof ons nooit aan hierdie bo-persoonlike mag van sonde en boosheid kan ontkom nie, maar dis nie waar nie. Die genade van God is groter en sterker. Die sonde kan wel voortwoeker tot in die derde en vierde geslag, maar God se liefde strek tot in alle ewigheid. ‘n Gedeelte soos Rom 5 beskryf volledig hoe die sonde wel deur die ongehoorsaamheid van een mens (Adam) in die wêreld gekom en almal verkneg het, maar ook hoe die genade en redding deur die nuwe Mens (Jesus Christus) veel kragtiger was en nou oorvloedig teenwoordig is. Dit het die mag van sonde gebreek en die genade van God na die hele wêreld uitgebrei. Christus het ons vrygemaak van die vloek van die sonde (Gal 3:13: “die vloek wat die wet meebring” is niks anders nie as dat die wet ons aankla vanweë ons sonde). Elkeen kan nou drink uit hierdie oseaan van liefde en genade wat deur Christus tot stand gekom het.

Ons mag ons dus nie laat verkneg deur ‘n dwaalleer dat daar een of ander bonatuurlike vloek in ons bloedlyn is en dat dit die rede is hoekom dit met ons sleg gaan nie. Slegte dinge kan ook met goeie, gelowige mense gebeur. Dink aan wat met Job gebeur het. Al die ellendes in sy lewe het niks te make gehad met ‘n vloek in sy bloedlyn nie, maar met God wat ‘n groter doel met sy lewe gehad het.

Samevatting: Die siening dat daar so-iets is soos bloedlynvloeke wat veroorsaak dat ons vir geslagte lank vasgevang sit in allerlei ellendes is ‘n vals teologie. In Christus het God ons finaal verlos van die enigste vloek wat oor ons heers, naamlik die sonde. Elke mens is dus vry om God te dien en hoef nie te vrees dat sy bloedlynverlede hom sal inhaal en verhoed dat hy/sy voluit vir Christus kan lewe nie.

Skrywer:  Prof Hermie van Zyl

‘n Leser vra:

Is dit net die Vader wat weet wie se name opgeteken is in die Boek van die lewe of weet Christus ook? Hulle is mos een? Ek stoei daarmee dat as God ons uitverkies het in Christus, God die Vader alleen weet wie uitverkies is. Help my asb reg? Hulle is mos een.

Antwoord

Prof Francois Malan antwoord:

In Joh 10:30 het Jesus gesê: Ek en die Vader is een (vgl 17:11,21: net soos U, Vader, in My is en Ek  in U; in Joh 14:11 sê Jesus: Glo My dat Ek in die Vader en die Vader in My is. In Joh 5:19-20 sê Jesus: wat die Vader ook al doen, doen die Seun net so. Die Vader het immers die Seun lief en wys Hom alles wat Hy self doen.

Die uitverkiesing is die gesamentlike besluit van die Vader en die Seun en die Heilige Gees en word ook uitgevoer deur die Vader en die Seun en die Heilige Gees (Jeremia 23:18 verwys na die raadskamer van die Here, letterlik die Raad, die groep wat die besluite neem, wat in die Nuwe Testament duidelik word dat dit die Vader en die Seun en die Heilige Gees is wat die Raad vorm wat die besluite neem).  As iemand uitverkies is, is hy/sy aan Christus verbind. Efesiërs 1:4-5 sê: ‘God die Vader het ons voor die skepping in Hom (in Christus Jesus) uitgekies sodat ons heilig en onberispelik in  liefde voor Hom sou leef, voorbestem om deur Jesus Christus as kinders vir Hom aangeneem te word…’ Ef 1:11: In Hom is ons ook uitverkies, voorbestem volgens die voorneme van die Een wat alles volgens sy raad en wil laat gebeur. Joh 5:26: die Vader het die Seun lief en wys Hom alles wat Hy self doen. In Joh 16:14-15 sê Jesus van die Heilige Gees: Hy sal My verheerlik omdat Hy dit wat Hy van My sal ontvang, aan julle sal bekend maak. Alles wat die Vader het, is ook myne. Daarom het Ek gesê: Wat Hy (die Heilige Gees) van My ontvang, sal Hy ook aan julle bekendmaak.

Die Vader gee die uitverkorenes aan die Seun en trek hulle na die Seun toe.  In Johannes 6:37 sê Jesus: Elkeen wat die Vader vir My gee, sal na My toe kom…’ In 6:39 die wil van die Vader is dat Jesus van almal wat die Vader aan Hom gegee het, nie ‘n enkele een sal laat verlore gaan nie; 6:44 Niemand kan na My kom as die Vader, wat My gestuur het, hom nie na my toe trek nie…’  en 6:65 Niemand kan na My toe kom as dit nie deur die Vader aan hom gegee is nie.

En hoe word die uitverkorenes aan Christus gegee en na Hom toe getrek? Deur die Heilige Gees. Die Heilige Gees oortuig ons dat Jesus God is wat die sonde van die hele wêreld (van die Ou Testament se tyd af) op Hom geneem het, ons straf gedra het en ons van sonde kom verlos het (Johannes die Doper sê van Jesus volgens Joh 1:29: Kyk, daar is die Lam van God wat die sonde van die wêreld wegneem; in Joh 16:8 sê Jesus: Die Heilige  Gees sal die wêreld oortuig van sonde, en geregtigheid – dat Jesus ons in die regte verhouding met God bring – en van oordeel oor die wat nie in Jesus glo nie). Die Heilige Gees oortuig ons deur die woord van God wat ons hoor of lees, sodat ons glo in Jesus as my Verlosser, die Here van my lewe, en my God. Efesiërs 2:8 sê: Want uit genade is julle verlos deur geloof. En dit kom nie uit julle self nie, dit is die gawe van God.  Joh 3:36 sê: Wie in die Seun glo, het die ewige lewe, maar wie aan die Seun ongehoorsaam is, sal die lewe nie sien nie; inteendeel, die toorn van God bly op hom.

In Mt 24:31 sê Jesus: as die Seun van die mens op die wolke van die hemel kom ‘sal Hy sy engele uitstuur om sy uitverkorenes bymekaar te maak…’ (so ook in Mk 13:27)

In Joh 13:18 sê Jesus vir sy dissipels dat Hy weet wie Hy uitgekies het; en in Joh 15:16: Julle het My nie uitgekies nie, maar Ek het julle uitgekies…’ (vgl. ook Joh 15:19; Hand 1:2)

Lk 18:7, Romeine 8:33 en  Titus 1:1;  praat weer van God se uitvekorenes; vgl. ook Mk 13:20; 1 Kor 1:27).

Skrywer:  Prof Francois Malan

Jan vra:

Mattheus se boek is vir die Jode geskryf op ‘n tydstip toe die heidene volgens Efesiërs 2: 12 nog uitgesluit was, soos Paulus dit stel: vervreemd van die burgerskap van Isarael en vreemdelinge ten aansien van die verbonde sonder hoop en sonder God in die wêreld — alhoewel ons insluiting in die liggaam van Christus ‘n “verborgenheid” was.
As Jesus dinge vir Sy dissipels voorhou praat Hy van “julle sal dit en dat ondervind”. Dit lyk vir my asof al die aspekte waarvan Jesus melding maak reeds gebeur het ofskoon daar steeds van hierdie dinge voorkom verwysende na aardbewings, pessiektes valse profete, ens.
Daar sal vir hulle, die Jode, groot verdrukking wees (ons in bekend daarmee).
Paulus sê iewers dat hy die evangelie tot aan die “eindes van die aarde” verkondig het wat vers 14 vervul?
Dan volg nog ‘n groter verdrukking met ‘n ongekende intensiteit, sodat God die dae verkort het om minstens nog vlees te red.
Dan volg besonderhede van wat na die verdrukking sal gebeur onder andere die teken van die Seun van die mens, die stamme (die Jode?) van die aarde wat rou bedryf en hulle sien Sy koms op die wolke van die hemel met groot krag en heerlikheid. Die engele wat uitgestuur word om die uitverkorenes (die Jode?) te versamel. Niks word gesê wat gebeur na die
versameling nie behalwe die gelykenis van die vyeboom.
Drie vrae: 1. Vers 34: Voorwaar Ek sê vir julle, hierdie geslag (julle met wie Ek nou praat?) sal sekerlik nie verbygaan voordat al hierdie dinge gebeur het nie. Wie is hierdie geslag?
2. Wat is die betekenis van die gelykenis van die vyeboom in die voorafgaande verband?
3 Hoe word die heiden (ons) geraak deur die inhoud van hierdie hoofstuk?

Antwoord

Prof Francois Malan antwoord:

1. Vers 34: Voorwaar Ek sê vir julle, hierdie geslag (julle met wie Ek nou praat?) sal sekerlik nie verbygaan voordat al hierdie dinge gebeur het nie. Wie is hierdie geslag?

Vers 33 se ‘wanneer julle al hierdie dinge sien…’ verwys in die eerste plek na vers 15 se ‘wanneer julle…die ding…sien’ wat o.a. verwys na die verwoesting van Jerusalem deur die Romeine in die jaar 70 n.C., wat in vers 2 voorspel is, toe baie van die geslag se Joode-Christene betyds uit die stad gevlug het na die nie-Joodse stad Pella oos van die Jordaan, in die lig van die waarskuwing in verse 15-16. Maar oor die tyd van Jesus se wederkoms om te oordeel sê vers 36 dat niemand van die engele in die hemel weet nie, nie eers die Seun nie, maar net die Vader.

2. Wat is die betekenis van die gelykenis van die vyeboom in die voorafgaande verband?

Wanneer die takke van die vyeboom, wat een van die min bome in Israel is wat sy blare in die winter verloor, begin sag word en hy blare kry, weet julle die somer is naby. So moet julle ook weet, wanneer julle al hierdie dinge sien wat in verse 4-26 genoem is, dat die tyd naby is, voor die deur, vir die wederkoms en oordeel, wat in verse 27-31 beskryf word. Wanneer die botsels begin wys op die takke van die vyeboom het die somer nog nie gekom nie, maar is dit naby, voor die deur. So moet gelowiges weet dat die wederkoms van Christus naby is, voor die deur, en altyd gereed wees daarvoor – soos in die volgende gelykenis van die sondvloed in die tyd van Noag, toe mense nie besef het wat aan die gang was tot die sondvloed gekom het nie (v39), en soos in die voorafgaande gelykenis in vers 27 van die koms van die Seun van die Mens soos ‘n weerligstraal, wat skielik en onverwags gebeur, maar waarvan die onweerswolke ‘n teken is van ‘n weerligstraal wat enige oomblik kan kom. Al die uitsprake in hoofstukke 24-25 dring by die gelowiges aan om elke oomblik van die dag gereed te maak en gereed te wees vir die Jesus se wederkoms. So ook die gelykenis van die vyeboom.

3 Hoe word die heiden (ons) geraak deur die inhoud van hierdie hoofstuk?

Alle ongelowige heidene en Jode, en alle Christus-gelowiges (Jode en nie-Jode) word deur hierdie hoofstuk gewaarsku om te enige tyd gereed te wees vir die koms van die Seun van die mens om te oordeel – vgl. ‘geen mens’ in vers 22 en telkens word van mense gepraat v5, 10, 11, nasies v7, al die nasies wat die getuienis moet hoor v14, die volke in v 30, die uitverkorenes uit elke uithoek van die aarde v31. Jesus se laaste opdrag aan die dissipels in Matteus 28:16-20 is om na alle nasies toe te gaan en die mense dissipels/leerlinge/volgelinge, van Jesus te maak en hulle te leer om alles te onderhou wat Hy die dissipels beveel het.

Die boek Matteus is nie uitsluitlik vir Jode geskryf nie, maar vir gemeentes wat bestaan uit Jodechristene en heidenchristene in ‘n Griekse omgewing, waarskynlik in Sirië, en waarskynlik ongveer die jaar 85 n.C. Die Evangelie is oorspronklik in Grieks geskryf, Joodse gebruike word as bekend voorgestel, maar Matteus gebruik Markus as bron en party van Markus se tipiese Semitiese vorme het hy vergrieks, en sy aanhalings uit die Ou Testament word gemaak uit die Griekse vertaling van die Ou Testament. Daarby word verwys na ‘hulle skrifgeleerdes’ en ‘hulle sinagoge (7:29; 9:35; 23:34) en nie na ‘ons skrifgeleerdes/sinagoge nie.

Paulus sê iewers dat hy die evangelie tot aan die “eindes van die aarde” verkondig het wat vers 14 vervul?

Die stelling is nie korrek nie. In Romeine 15:19 sê hy: En so kon ek van Jerusalem af verder tot in Illirikum my taak om die evangelie van Christus te verkondig, ten volle uitvoer. Daarmee het hy sy werk in die Ooste van die Romeinse ryk afgehandel en wou hy na Rome en die Weste tot by Spanje begin werk (Rom 15:23-24).

Mat 24:14 word ook nie deur Paulus alleen vervul nie. En die einde het nog nie gekom met sy verkondiging nie, soos vers 14 dit aandui nie: ‘En hierdie evangelie van die koninkryk sal in die hele wêreld verkondig word, sodat al die nasies die getuienis kan hoor. En dan sal die einde kom.’

Maar oor die vertraging van die wederkoms sê 2 Petrus  3:8-9: ‘vir die Here is een dag soos duisend jaar en duisend jaar soos een dag. Die Here stel nie die vervulling van sy belofte uit nie, al dink party mense so. Nee, Hy is geduldig met julle, omdat Hy nie wil hê dat iemand verlore gaan nie. Hy wil hê dat almal hulle moet bekeer.’

Skrywer:  Prof Francois Malan

Thelma vra:

Daar is mense in ons gemeente wat in sonde saambly. Hulle is in ons selgroep. Ek voel nie gemaklik daarmee nie, want dit is sonde. Hoe/wat sê ek vir hulle?

Daar is ook van die gemeentelede wat op die kerkgronde drink wanneer daar ‘n funksie is. Is dit toelaatbaar?

Antwoord

Prof Hermie van Zyl antwoord:

Saamwoon (sonder om getroud te wees) en drankgebruik op die kerkterrein val onder daardie gedrag wat vir sommige mag aanstoot gee en vir ander nie. Ons moet dus versigtig wees om die woord “sonde” hieraan te koppel voordat mens eers gepraat het oor wat sonde eintlik is.

Die meeste van ons word groot met ‘n sondelys in die agterkop – dít of dát is sonde, is verkeerd, en moet dus vermy word. Maar soos wat ons blootgestel word aan ‘n groter wêreld kom ons agter dat ons sondelyste nie altyd ooreenstem met ander s’n nie. Wat ons laat besef dat wat as sonde beskou word onder meer saamhang met die bepaalde godsdiens, kerk, kultuur en samelewing waarin ons grootgeword het. Ons grootword-konteks bepaal in ‘n groot mate ons waardes en hierdie waardes bepaal weer wat ons as reg of verkeerd – as sonde – beskou. Die waardes wat ons lewe rig, is dus nie altyd universele waardes nie, d w s, word nie noodwendig deur alle mense orals ter wêreld as rigtinggewende waardes beskou nie.

Waardes verskuif ook oor tyd heen. Wat vyftig jaar gelede as taboe beskou is, is nie noodwendig vandag meer so nie. Vyftig jaar gelede was egskeiding, ongehude swangerskappe en saamwoon iets waaroor net agteraf gefluister is; vandag word dit so min of meer as “aanvaarbare” verskynsels beskou. Dit wil nie sê dis reg nie, maar hoe ons daaroor oordeel, het verander. Ons is minder veroordelend daaroor as destyds. Toe was ons vinnig om dit as sonde te brandmerk, vandag is ons versigtiger om dit te veroordeel. Ons leef eenvoudig in ‘n meer tolererende wêreld vandag as voorheen.

Maar kom ons praat oor sonde. Wat is sonde? Ons kan kortweg sê dat sonde ‘n verhoudingsbegrip is, omdat die mens ‘n verhoudingswese is. Ons leef in verhouding tot God, ons medemens en die natuur. En in die Bybel leer ons dat daar ‘n regte en verkeerde manier van omgaan in hierdie verhoudings is. Wanneer ons afgode (in watter vorm ook al – geld, besittings, sport, helde, strukture, werk) aanbid in plaas van God, dan loop die verhouding met God skeef. Dan mis ons die doel waarvoor God ons gemaak het. En dit is sonde. Wanneer ons ons medemens haat, of bloot dié se belange nie positief bevorder soos ons eie nie, dan mis ons God se doel met ons medemens. Dit is sonde. Wanneer ons die natuur rondom ons verwaarloos of vernietig, dan misbruik ons die posisie waarin God ons gestel het in die wêreld. En dit is sonde.

Om hierdie verhoudings waarin ons staan, konkreet uit te leef na die bedoeling van God, het Hy vir ons die Tien Gebooie gegee. Dit trek vir ons breedweg die grense van ons daaglikse optrede teenoor God, ons medemens en die natuur. Wanneer ons hierdie grense oortree, begin die rooiligte aangaan. Daar is dus dinge wat ons moet vermy om tot eer van God en tot heil van die samelewing op te tree. Meer nog, Christus het die Tien Gebooie ook positief saamgevat as die uitleef van liefde teenoor God en naaste (Matt 22:37-40). Sonde is dus nie net die verkeerde dinge wat ons doen nie (oortreding van God se gebooie), maar veral die goeie dinge wat ons nie doen nie (ons traagheid om ander lief te hê). Dink aan die gelykenis van die Barmhartige Samaritaan (Luk 10:25-37): bloot om die gewonde man langs die pad nie raak te sien nie en voort te gaan met jou lewe asof niks verkeerd is nie, is sonde. Of die gelykenis van die Skape en die Bokke (Matt 25:31-46): bloot om nie die ander se nood aan water, klere, voedsel, huisvesting of besoeke raak te sien en iets daaraan te doen nie, is sonde.

Wanneer sonde só voor ons opdoem, gebeur dit dat die dinge waarvan ons ander beskuldig, verbleek in die lig van ons eie tekortkominge, ja, ons sonde. Ons besef dat sonde baie dieper sny as net die oortreding van ‘n paar items op ons sondelysies. Sonde is ‘n voortwoekerende kanker, ‘n mag waarvan ons verlos en bevry moet word sodat ons waarlik mens na God se bedoeling vir God, vir mekaar en vir die aarde kan wees. Daarom is Jesus se optrede teenoor die vrou wat in die daad van owerspel betrap is so aangrypend (Joh 7:53-8:11). Die Joodse geestelikes het gou op haar toegesak en eis dat sy gestenig word. Maar Jesus wys dat hulle eers na hulleself moet kyk voor hulle haar veroordeel. Dis nie dat Jesus die vrou se optrede goedpraat nie – inteendeel. Wanneer Hy vir haar sê dat Hy haar nie veroordeel nie, voeg Hy by: “sondig nie meer nie”. Met ander woorde: gaan leef nou as bevryde, as vrygespreekte, ‘n lewe na God se bedoeling. God is dus nie voortdurend op die uitkyk hoe Hy ons kan uitvang en veroordeel nie. Nee, Jesus se bediening het juis daarin bestaan om ons bewus te maak daarvan dat God se genade ‘n verwelkomende en bevrydende genade is, een wat ons ontmoet waar ons is en ons innooi in sy koninkryk, maar dan ook so vrymaak dat ons Hom en mekaar werklik kan dien volgens die mense wat ons kan wees.

Mens moet eers bogenoemde pad loop voordat ons kan probeer antwoord op die vrae wat ons vraagsteller stel. Anders verval ons in moralisme en wettisisme. Ons moet eers die werklike aard van sonde voor oë kry, asook die ontsagwekkende omvang van God se liefde en genade, voor ons mekaar kan help met antwoorde.

Maar dan moet ons mekaar inderdaad help. Daar is egter nie net een regte antwoord nie. Daar is eerder ‘n bepaalde weg wat oopgaan waar daar meer as een konkrete optrede moontlik is. Kom ons neem die kwessie van drankgebruik op die kerkterrein eerste. Dit sou ek kon tuisbring onder die sogenaamde adiafora (Grieks: “neutrale sake”). Dis die dinge wat die ou kerkvaders die middelmatige sake genoem het, sake wat nie sonder meer as sondig, of nie, uitgemaak kan word nie, maar waaroor daar verskil van mening toegelaat moet word. Op voetspoor van Paulus se beredenering in Rom 14 en 1 Kor 8 het die kerk reeds lankal gesê dat daar sake is wat nie noodwendig in sigself verkeerd is nie, maar waaroor ons mekaar moet verdra en in ag neem. Paulus het dit oor die vleis wat aan afgode in die heidentempels geoffer is en dan in die slaghuise aan die publiek vir persoonlike gebruik te koop aangebied is. Sommige Christene (die sg swakkes) het gesê dat mens nie hierdie vleis mag eet nie omdat jy so deel kry aan die heidense afgodsdiens. Ander (die sg sterkes) het gesê dat mens vrylik hiervan kan eet omdat daar in elk geval nie so iets soos afgode bestaan nie. Vleis is vleis, maak nie saak waar dit vandaan kom nie. Paulus het waarskynlik simpatie met lg standpunt gehad, maar waarsku tog die “sterkes” dat hulle nie in hulle optrede die swakkes aanstoot gee en so tot struikeling bring nie. Gebruik liewers jou vryheid om ander nie te affronteer nie. Dis die weg van die liefde.

Ek kan begryp dat die gebruik van alkoholiese drank op kerkgronde aanstoot kan gee, veral as mens dink hoe sterk die kerk voel oor drankmisbruik en die misstande wat daaruit kan voortvloei. Aan die ander kant lê die sonde nie in die drank as sodanig nie, maar eerder in die misbruik daarvan. Die verantwoordelike gebruik daarvan is aanvaarbaar. Dus, vir die een is dit taboe, vir die ander is dit alledaagse gebruik, solank dit met aanvaarbare gedrag gepaard gaan. Dis een van daardie middelmatige sake waaroor ons mekaar moet tolereer en nie veroordeel nie. In elk geval, streng gesproke, as die gebruik van alkoholiese drank op die kerkterrein totaal verbied word, moet dit ook ten opsigte van die nagmaal gedoen word. En dit sou tog absurd wees. Persoonlik dink ek die kerkraad of verantwoordelike liggaam moet in ooreenstemming met die bepaalde kerklike tradisie en algemeen aanvaarbare norme dit aan lidmate stel onder watter voorwaardes dit in orde is dat drank op die kerkterrein tydens funksies gebruik kan word. En as dit blyk dat dinge “hand uitruk”, moet uiteraard verder opgetree word. My ervaring is egter dat dit selde nodig is om tot drastiese maatreëls oor te gaan.

Wat die saamwonery betref, het ons met ‘n ietwat ander situasie te make. Want hier kom die huwelik in die spel, waaroor daar duidelike riglyne in die Bybel is. Die kerk was nog altyd aan die kant van die huwelik en het nog nooit ‘n blanko tjek aan sy lidmate gegee om maar met die tydsgees saam te gaan en die huwelik te ignoreer nie. Dit is wel so dat ons tyd in die algemeen toegeefliker is oor saamwoon voor of buite die huwelik. Die huwelik as instelling is onder groot druk. Daar is allerlei redes waarom mense nie tot trou kom nie. Wat jongmense betref, kan dit wees omdat die huwelik om finansiële redes uitgestel word weens lang studieperiodes, of omdat hulle nie meer glo in die huwelik as instelling nie vanweë die hoë egskeidingsyfer, of vanweë slegte ervarings in die ouerhuis oor wat die huwelik behels. (Asof saamwoon mens vrywaar van die slegte dinge van die huwelik.) Wat ouer mense betref, is dit dikwels so dat paartjies nie finansieel die mas sal opkom as hulle formeel trou nie, omdat die vrou byvoorbeeld haar pensioen van ‘n vorige huwelik verloor. Dan woon hulle maar eerder saam. ‘n Mens moet dus eers mooi agter die kap van die byl probeer kom hoekom ‘n bepaalde paartjie eerder saamwoon as trou. Maar as dit bloot gaan oor ‘n minagting of wanpersepsie van die huwelik, behoort daar, dink ek, op ‘n verantwoordelike, nie-veroordelende en simpatieke manier in gesprek gegaan te word oor wat ‘n Christelike huwelik is in die lig van die Bybel. Bybels gesien kan mens die huwelik terugvoer tot ‘n Godgegewe instelling vir die uitbou van die menslike geslag. (Die spesifieke formaat van en gebruike rondom die huwelik verskil uiteraard van tyd tot tyd en van kultuur tot kultuur.) Verder, in sy wese is die huwelik ‘n publieke verklaring voor God en mens dat twee mense hulleself in liefde en trou aan mekaar verbind, en as sodanig ‘n lewe wil leef wat tot eer van God, tot verwesenliking, uitdrukking en uitbou van hulle liefde vir mekaar en tot voordeel van die samelewing wil wees. Voorgenoemde is ‘n siening wat mens kan verdedig op grond van die Bybel, eerder as ‘n blote saamwoon-situasie wat eintlik net op ‘n soort onderlinge verstandhouding berus en môre, oormôre tot niet kan gaan sonder dat daar enige beskerming vir die partye is. In elk geval het navorsing bewys dat oor die algemeen huwelikspare finansieel, sielkundig en maatskaplik beter daaraan toe is as saamwoonpare. En as saamwoonpare se verweer is dat hulle vir alle praktiese doeleindes ‘n huwelik het, kan inderdaad gevra word waarom die paar dan nie maar tot trou kom nie? Want dit gaan nie net oor die trousertifikaat nie, maar oor alles waarvoor ‘n huwelik staan (soos hierbo beskryf). En hiervoor behoort Christene sensitief te wees, ten minste as hulle die volle wil van God ernstig neem vir hulle lewe.

Maar na alles sou ek baie versigtig wees om ‘n saamwoonsituasie sonder meer as sonde te brandmerk. Sulke pare is dikwels vir huwelikspare tot voorbeeld, ten spyte daarvan dat hulle nie formeel getroud is nie. Daarteenoor is baie getroude pare se lewe vir hulleself, hulle kinders en die samelewing tot pyn en groot verleentheid. Maar net so is daar baie egpare wat die ware bedoeling van die huwelik uitleef. En sulke huwelike, het navorsing bewys, lê weer die grondslag vir ‘n stabiele samelewing. Ons moet dus nie die kind met die badwater uitgooi nie. Eerder as om die huwelik self die groot sondebok te maak, moet ons die mens in die huwelik onder die soeklig plaas. Want net so min as wat mens ‘n motor kan blameer vir die baie motorongelukke, maar eerder die mens wat die motor wangebruik, net so min kan die huwelik as instelling die skuld gegee word vir dinge wat verkeerd loop. Daar is niks met die huwelik as instelling verkeerd nie. Soos met baie instellings en strukture is dit eerder die mens wat die instelling ‘n slegte naam gee as andersom. Saamwoon is dus nie regtig ‘n oplossing vir die dilemma van mislukte huwelike nie, maar eerder ‘n heropvoeding van die mens se verantwoordelikhede in die huwelik.

Om dus saam te vat wat saamwoon betref: voordat mens voor die voet ‘n situasie as sondig afskryf, moet jy jouself eers deeglik vergewis van die betrokke omstandighede, en dan ‘n pad sáám met die paartjie loop, ‘n pad van liefdevolle betrokkenheid en nie van veroordeling nie. Dit kan immers gebeur dat die eintlike sonde nie gepleeg word deur die paartjie wat “in sonde saamwoon” nie, maar eerder deur mense wat uit die hoogte op ‘n beterweterige manier probeer raad gee (Matt 7:1-5!). Want uiteindelik is dit die Heilige Gees wat mense van sonde oortuig, nie ons veroordeling nie. Dis juis wanneer mense ons optrede as aanvaardend en liefdevol beleef, dat hulle oortuig word dat hulle optrede nie in lyn is met God se wil nie.

Skrywer:  Prof Hermie van Zyl