Pine vra:

Psalm 22 – is dit van toepassing op Jesus se lewe? En waar in die Nuwe Testament is kruisverwysings?

Antwoord

Prof Hermie van Zyl antwoord:

In die Nuwe Testament is die bekendste verwysing na Ps 22 die aanhaling van Ps 22:1 deur Jesus as Hy aan die kruis uitroep: “My God, my God, waarom het U My verlaat?” (Matt 27:46; Mark 15:34). Ps 22:1 word dus een van die sewe kruiswoorde van Jesus. Maar daar is ook ander, meer subtiele, toespelings op Ps 22 in die Nuwe Testament. Dit is partykeer net ‘n woord of ‘n frase wat terugverwys na Ps 22. Maar ons moet onthou dat die Nuwe Testament-gelowiges gedrenk was in wat ons vandag ken as die Ou Testament (hulle het daarna verwys as die “Skrif[te]”). Dit was hulle enigste Bybel. Daarom sou slegs ‘n frase genoeg gewees het om die leser te herinner aan die gedeelte in die Ou Testament waaraan dit ontleen is. Die verwysings en toespelings in die Nuwe Testament na Ps 22 is soos volg (in tabelvorm):

Uit bogenoemde is dit duidelik dat Ps 22 ‘n gewilde Psalm was om deur die Nuwe Testament-skrywers op Jesus en die gelowiges van toepassing te maak. Veral die lydensaspekte word beklemtoon, van Jesus en van die gelowiges.

Vervolgens sluit ek ‘n oordenking oor die vierde kruiswoord in waarin Jesus se gevoel van Godverlatenheid breedvoeriger aan die hand van Ps 22 verduidelik word:

Met die vierde kruiswoord kom ons by die dieptepunt en misterie van Jesus se lyding aan die kruis. Soos Martin Luther dit gestel het (in Duits): Gott von Gott verlassen, wer kann das fassen? (“God van God verlaat, wie kan dit verstaan?”)

Jesus neem hierdie kruiswoord uit die ervaring van die digter van Ps 22. Die psalmis stort die pyn uit van iemand wat sy hele lewe lank op God vertrou het, maar nou voel asof God hom verlaat het. Hy is uitgelewer aan goddelose mense wat hom lewendig wil verslind soos honger leeus met ‘n weerlose prooi maak. Hulle dryf die spot met hom: “ja, jy wat op die Here vertrou; laat Hý jou red; laat Hý jou bevry as Hy dan so baie van jou hou.”

Waar ís U, God? Sien U dan nie my lyding raak nie? Hoekom laat U my in die steek?

Opmerklik is egter dat in hierdie uitroep van verlatenheid die psalmis – en Jesus – steeds hulle vertroue in God stel, want hulle sê: “my God”. In die diepte van hulle verlatenheid klou hulle soos drenkelinge aan die Een vas van wie hulle verlate voel, omdat hulle weet dat God hulle enigste hoop op redding is. Ten spyte daarvan dat Jesus Hom van God verlate voel, weet en glo Hy dat Hy veilig by God is.

Ons moet verder onthou dat daar vir Jesus nog ‘n dieper dimensie is wanneer Hy Hom van God verlate voel. En dit is dat Hy dit plaasvervangend doen, in ons plek. Daarom is dit nie maar net ‘n gevoel van Godverlatenheid nie; dit is werklik. In daardie donker ure tussen twaalf en drie in die middag – toe alles ook letterlik in duisternis gehul was – het Jesus werklike verlatenheid ondergaan. Hy het die hel ervaar, wat dit beteken om vir ewig sonder God se teenwoordigheid, barmhartigheid, liefde en versorging te wees, sodat ons nooit weer sonder God sou wees nie.

Maar nog meer: nie net het Jesus in ons plek die hel van Godverlatenheid ervaar nie, maar Hy het ook aan God vasgehou namens ons. Hy het oor die hel getriomfeer. Die mag van die hel – om sonder God te wees, om slegs sy oordeel te ervaar – het Hy gebreek. Nooit hoef ons weer deur God verlate te voel nie, nie eens in ons diepste nood en pyn nie. Omdat Jesus vir ons die hel van Godverlatenheid gely het, mag ons altyd verseker wees van God se teenwoordigheid en nabyheid.

 Skrywer:  Prof Hermie van Zyl

‘n Leser vra:

Wat is profetiese aksies?

Antwoord

Prof Hermie van Zyl antwoord.

Profetiese aksies of handelinge hang in die algemeen saam met die optrede en uitsprake van profete. Dit kan dus help om eers ‘n paar algemene opmerkings te maak oor profesie as sodanig.

Ons dink dikwels aan profesie as uitsprake of voorspellings oor die toekoms. Profete se hooftaak was egter nie om die toekoms te voorspel nie, maar om die wil van God vir hulle eie tyd bekend te maak. Hier kan ons dink aan die optrede van die profeet Amos in die Ou Testament. Hy het opgetree teen die Noordelike Ryk in die agste eeu vC. Sy hele bediening het daarin bestaan om die sosiale wanpraktyke van die Israelitiese samelewing aan die kaak te stel, waar rykes al ryker geword het en armes al armer. Hy noem hierdie wantoestande by die naam (Am 5) en roep die volk op om geregtigheid soos watergolwe te laat aanrol (Am 5:24). Eers wanneer geregtigheid gedy, begin leef die volk in ooreenstemming met God se wil.

Verder moet ons ook onderskei tussen ware en vals profesie. Jeremia praat byvoorbeeld van profete wat in die Naam van God optree sonder dat hulle enige boodskap of opdrag van God ontvang het (kyk Jer 23:9-40). Hulle boodskap is dus nie te vertrou nie. Sommige geleerdes bring hierdie “profete” in verband met die kultiese profete wat in die tempel diens gedoen het, in wie se belang dit vanselfsprekend was om uitsprake te maak wat die koning en die volk graag wou hoor. ‘n Goeie voorbeeld is wat ons in die tyd voor die Suidryk se Babiloniese ballingskap kry. Die vals profete het graag aan die koning en die volk gesê dat hulle nie bekommerd hoef te wees oor die Babiloniese gevaar nie, want God woon in die tempel in Jerusalem en sal nooit toelaat dat die tempel en Jerusalem vernietig word nie. Hierdie vals profete het daarom uitgeroep: “Dit is die Here se tempel, dit is die Here se tempel, dit is die Here se tempel” (Jer 7:4), bedoelende: ons is veilig, want God woon onder ons. Dit was egter Jeremia, die ware profeet, se taak om hierdie blinde geloof in die tempel en God se beskermende teenwoordigheid as vals vertroue uit te wys, om aan die volk te sê dat hulle nie hulle vertroue in leuens moet stel nie, en om die volk op te roep tot bekering en om te doen wat reg is (Jer 7:3-11).

Uit die aard van profete se roeping as boodskappers van God het hulle ook uitsprake oor die toekoms gemaak. Hulle het veral die oordele van God oor die nasies en oor Israel aangekondig, veral as dié hulle nie tot God bekeer nie, maar hulle het ook God se toekomstige dade van redding, heil en herstel bekend gemaak. Dit is veral in verband met onheilsaankondigings dat die profete dikwels met handelinge vorendag gekom het wat op simboliese manier uitdrukking gee aan wat in die toekoms sal gebeur. Voorbeelde hiervan is die volgende: Jeremia moes deur middel van ‘n kleipot wat in die vervaardigingsproses misluk het en toe oorgemaak moes word, aan die volk voorhou dat God soewerein is en dat hy met sy volk kan maak wat Hy dink in hulle beste belang is (Jer 18:1-10); hy moes by geleentheid ‘n juk op sy nek dra om te illustreer dat die volk onderwerp sal word aan die juk van koning Nebukadnesar van Babel (Jer 27:1-11); hy moes ‘n linnegordel gaan wegsteek by die Eufraatrivier en toe weer na ‘n ruk gaan haal. So moes hy en die volk leer dat net soos ‘n linnegordel kan vergaan, nadat dit mooi heel en skoon was, net so sal die prag van God se volk ook vergaan (Jer 13:1-11); Esegiël moes weer ‘n baksteen neem, Jerusalem daarop teken en toe allerlei beleëringsimbole daarteen bou om die beleëring van Jerusalem aan die volk voor te stel (Eseg 4:1-3); hy moes verder vir 390 dae op sy linkersy en 40 dae op sy regtersy lê, as simbool van die sondes van respektiewelik Israel en Juda wat hy so moes dra (Eseg 4:4-6); hy moes ook sy hare en baard afskeer, in drie verdeel en bepaalde handelinge daarmee uitvoer om te wys wat God alles met Jerusalem gaan doen (Eseg 5:1-17). Ook in die Nuwe Testament lees ons van profetiese handelinge. Agabus het sy hande met Paulus se gordel vasgebind om daarmee Paulus se lot in Jerusalem uit te beeld – dat hy deur die Jode gevange geneem sou word (Hand 21:1-11); Jesus het na sy intog in Jerusalem die geldwisselaars en duiweverkopers van die tempelterrein verjaag om te wys dat die tempel ‘n huis van gebed is en nie ‘n markplein nie (Matt 21:12-13); Jesus beveel ook die dissipels om die stof van hulle voete af te skud by ‘n dorp wat hulle nie wil ontvang nie, om daarmee God se oordeel oor die dorp uit te beeld (Matt 10:14-15).

Profetiese handelinge het dus ten doel om op ‘n aanskoulike en treffende manier te illustreer wat God in die toekoms beplan. Dit is egter nie magiese dade wat in sigself gebeure in werking stel nie, maar moet steeds verstaan word as illustrasies binne die algemene boodskap en optrede van die profete

Skrywer:   Prof Hermie van Zyl

Jan vra:

In Eks 30:22-38 gee die Here vir Moses ‘n resep vir heilige salfolie waarmee by Aäron en sy seuns moes salf om die priestersamp te bedien asook die tabernakel en alles wat daarin was. Later is Israel se aangewese konings ook met olie gesalf en in Ps 133 besing Dawid die lieflikheid daarvan as broers saamwoon, want dit is soos kosbare olie op die baard van Aaron wat afloop tot op die soom van sy klere.
Die vrou salf Jesus met kosbare nardussalf.
Dan sê Jes 10: 27: En in die dag sal sy (koning van Assirië) las afgly van jou skouer en sy juk van jou nek, en die juk sal tot niet raak vanweë die vettigheid(olie).
Jakobus sê dan as iemand siek is laat hy die ouderlinge roep om oor hom te bid nadat hulle hom in die Naam van die Here met olie gesalf het. Hy sal gesond wees en as daar sonde is sal die ook vir hom vergewe wees.
Mens hoor dikwels die uitdrukking: Die salwing sal die die juk verbreek. Dan word die mense gesalf met olie op die voorkop volgens wat Jakobus sê. My vraag is: Wat is die rasionaal/belangrikheid/toepassing van die olie in die konteks waarin dit in die Bybel aangehaal/beskryf word, asseblief?

Antwoord

Prof Francois Malan antwoord:

Die invryf met olie of salf behoort tot die versorging van die liggaam: Deutr 28:40; Rut 3:3 (1983-vertaling: maak jou mooi, letterlik: salf jouself); 2 Sam 12:20; 14:2 (1983-vertaling: moenie skoonheidsmiddels gebruik nie; letterlik: moenie jouself met olie salf nie); 2 Kron 28:15 (1983-vertaling: salf aan hulle wonde gesmeer; letterlik net: hulle gesalf); Esegiël 16:9; Dan 10:3; Amos 6:6; Miga 6:15; Mat 6:17 (1983-vertaling: versorg jou hare; letterlik en 2014 vertaling: salf jou kop met olyfolie).

Die uitgiet van olie op iemand se kop was ‘n teken van gasvryheid: – Luk 7:46; Joh 11:2; so ook die salf van die voete Luk 6:47; Joh 12:3.

Die vroue het na die graf gegaan om die lyk van Jesus te salf Mk 16:1 (1983-vertaling om hom te balsem – staan nie in die oorspronklike. Die Jode het nie gebalsem nie, maar die kruie en olie was bedoel om die reuk te neutraliseer; vgl. 2014-vertaling: sodat hulle Hom kon gaan salf); Mk 14:8.

Daar was ‘n godsdienstige betekenis aan die salwing van konings – Rigt 9:8,15; 1:Sam 9:16; 10:1; 16:13; 2 Sam 2:4; 5:3; 19:10; 1 Kon 1:34,39; 2 Kon 9:1; 11:12; 23:30. Dit geskied met heilige olie 1 Kon 1:39; Ps 89:21. Daarom word die koning die gesalfde van die Here genoem

1 Sam 24:11; 26:16; Ps 20:7; 28:8; 84:10; 89:39; ens. Die salwing met olie was simbool van Goddelike aanstelling en die toerusting met die Gees van God 1 Sam 10:1; 16:13. Ook die hoëpriester is gesalf Eks 29:7; Lev 8:12; 21:10-. So ook gewone priesters Lev 4:3,5,16. Ons lees een maal dat ‘n profeet tot sy amp gesalf word 1 Kon 19:16. Die profete word ook gesalfdes genoem Ps 105:15.

Voorwerpe word gesalf as teken dat hulle toegewy word vir diens aan God. Jakob het die klip waarop hy geslaap het by Bet-El met olie aan God gewy, Gen 28:18-22; vgl. 31:13 die Here se aanvaarding daarvan. Moses het die tabernakel en al die voorwerpe daarin met heilige olie gesalf Eks 30:26; 40:9v; Lev 8:10v; Num 7:1,10,84,88.

Die salwing van die sieke in Jakobus 5:14 is simbool van die toewyding van die sieke aan die genesende sorg van die Here deur sy Naam aan te roep. Sy Naam staan vir sy wil en sy vermoë – Hy kan genees, en die genesing hang van sy wil af.

Christus (die Griekse woord vir ‘Gesalfde’) so word Jesus genoem omdat Hy met die Heilige Gees gesalf is Jes 61:1; Luk 4:18; Hand 4:27; 10:38; Hebr 1:9. Hy is gesalf tot ons hoogste Profeet wat God aan ons kom openbaar, ons Leraar wat God se wil aan ons bekendmaak, ons Hoëpriester wat Homself vir ons geoffer het en daagliks vir ons intree by God; ons ewige Koning wat oor ons lewens regeer, vir wie ons uit liefde en dankbaarheid gehoorsaam.

 Skrywer:  Prof Francois Malan

God se tyd is die regte tyd. Ons moet die proses vertrou al is dit somtyds swaar en onseker.

Toe ek en my broer Barry kinders was het ons sywurms gehad. Dit was nog in die goeie ou dae waar die kinders nog moerbeie en moerbeiblare by die bure kon “leen”. Dit was ook die tyd wat ons nog plekhouers vir die Bybel gemaak het deur jou sywurm op ʼn coke-bottel se prop te laat spin rondom ʼn hartjie of ʼn vierkant of een of ander vormpie wat jy dan vir jou ouma as ʼn geskenk gegee het. Ons twee boeties het behoorlik kompetisie gehou en die een het sy wurms beet gevoer om rooi en pienk vormpies te weef en die ander selfs groen of geel blare gevoer. Dit was gróót besigheid. So gebeur dit toe die een dag dat ek en Barry ongeduldig word vir die motte wat nie uit die kokonne wil kom nie. Ons het toe geoordeel dat ons hulle moes “help”. Ons besluit om my ma se kombuisskêr nader te trek en sny toe netjies die kokonne oop om die wurmpies te help uitkom. In ons naïewe verbasing het ons op ʼn stadium die sterwende en kwynende wurmpies na ons ma toe gevat om te hoor wat aan die gang is. “Kyk mamma, ons het die wurmpie uitgehaal om hom te help, maar iets is fout met almal wat ons oopgemaak het.” Haar woorde daardie dag het die wysheid van haar jare getransendeer: “Seuns, die Here het ʼn tyd vir alles, en wat julle nou gedoen het was om die tyd vir die wurmpies ryp te druk. Nou is die wurmpies nie sterk genoeg vir die nuwe fase nie. Eintlik het julle nie die wurmpies “gehelp” nie, maar juis die wurmpies skade aangedoen. Hulle sal nooit kan eiertjies lê of ooit kan spin nie. Die wurmpie moes self deur die kokon veg en sy vlertjies en lyfie sterk maak sodat hy sterk kon word vir die nuwe fase”. My moeder se woorde bly my vandag nog by. Ek en my broer het so sleg gevoel, maar tog so diep verstaan. Sommige dinge in die lewe kan mens gewoon nie ryp drúk nie. Het jy al ooit probeer om ʼn avokadopeer ryp te druk? Sommige dinge vra tyd. Sommige dinge kan alleen “reg” wees vir die nuwe of volgende fase, indien dit deur die stryd van die vorige gegaan het. Soms het ons “woestyn” nodig voordat ons die beloofde land kan beleef. Soms gaan ons deur moeilike tye waarin ons die diepte moet ontwikkel wat nodig is vir die spesiale plek waarheen die Here ons wil neem. Soms moet ons die proses vertrou en wag vir God se tyd en God se seisoen. Die vraag is dus, in watter seisoen is ons nou en watter karakter-ontwikkeling wil God ons nou laat beleef? Ons is almal in ʼn seisoen. Word stil en luister wat God in hierdie seisoen vir jou wil leer. Laat jou hart rustig word in Hom. Augustinus het eenmaal gesê: “Die mens se hart is onrustig, totdat dit rus vind in God”. Dawid, in ʼn tyd wat Saul hom gejaag het en hy met die dood gedreig was, het hy midde-in die konteks, midde die vervolging en swaarkry, ʼn beeld van God ontvang: God het vir hom in Psalm 57 gewys dat hy hom beskerm deur sy vlerke oor hom te span. Nadat hy daardie beeld sy eie gemaak het, bid hy tot die Here in Psalm 57:8 “My hart is standvastig, O God, my hart is standvastig” [letterlike vertaling]. In die oorspronklike Hebreeus sê hy: “Nagon [standvastig/rustig] Libi [my hart], Elohim [O, God], Nagon Libi”. Mag God jou in hierdie tyd, in voorbereiding vir Paasfees waar ons in die seisoen van Lent geestelik vas in voorbereiding vir Paasfees, net weer herinner aan Sy beloftes en Sy trou. Hy is op weg met jou en jou lewe. Vertrou Hom, ook in jou swaarkry of in jou kokon-tyd. Jy word nou voorberei vir die nuwe seisoen, en jy moet sterk word sodat jou vlerke waarlik kan sprei as die kairos tyd van die nuwe seisoen aanbreek. Wag getrou op die Here – Hy is getrou.

Skrywer:  Prof Kobus Kok