Geloof is kennis – Francois Malan

Pieter vra:

Ek het ’n vraag aangaande Calvyn se siening oor geloof wat ook in die Heidelbergse Kategismus (HK) opgeneem is. (Dit is ’n redelik toegespitse vraag wat spruit uit ’n persoonlike studie oor die aard van geloof, en daarom laat ek dit oor aan u diskresie oor om te bepaal of hierdie die aangewese plek is om dit te vra). Volgens Calvyn (Institusie: 3.2.7) is geloof “die vaste en sekere kennis van die welwillendheid van God jeens ons …” en volgens die Heidelbergse Kategismus (V&A 21) word ’n ware geloof dienooreenkomstig (o.a.) as “’n vasstaande kennis …” beskryf. My vraag is dit: wat bedoel Calvyn (en die HK) wanneer hy sê dat geloof (a) KENNIS (b) IS? Ek vra dit teen die volgende agtergrond: (a) Volgens B.A. Gerrish (1999:12, Saving and Secular Faith) bedoel Calvyn met die woord “kennis” (cognitio) eintlik “herkenning” (“recognition”; agnitio). Plantinga (2000:247, Warranted Christian Belief) verstaan Calvyn weer so dat hy geloof as ’n kognitiewe aktiwiteit beskou. Maar in die lig daarvan dat Calvyn geloof kennis noem teen die agtergrond van “implisiete geloof” (waarteen hy gekant was), kan ’n mens werklik sê dat hy die woord “kennis” so verstaan het? En hoedanig Calvyn se begrip van die woord ook al verstaan moet word, is dit ook hoe die HK verstaan behoort te word? (b) Wat word bedoel met die bewering dat geloof kennis IS? In epistemologie (ook in die Reformatoriese epistemologie) word geloof (simplies) beskryf as “geregverdigde geloof in dit wat waar is”. Maar die implikasie daarvan is dat geloof kennis logies voorafgaan. Hoe kan ons dan sê dat geloof kennis IS? Aan die ander kant kan die fokus daarop wees dat geloof inhoud (’n “quae creditur”) het: proposisies wat aan iemand onbekend is kan nie geglo word nie. Dan gaan kennis van proposisies as proposisies geloof logies vooraf. Geloof is afhanklik daarvan, maar terselfdertyd is dit moeilik om te sien dat hierdie “kennis-van-proposisies-as-proposisies” deel van die geloofshandeling self is. Dan steeds is die vraag: hoe kan ons sê dat geloof kennis IS? Dit wil vir my voorkom of kennis geloof óf voorafgaan óf daarop gebaseer is – dit hang net af van watter kennis ter sprake is. Maar beide gevalle veronderstel ’n logiese chronologie wat dit moeilik maak om te verstaan wat met die frase “geloof IS kennis” bedoel word.

Antwoord:

Prof François Malan antwoord:

Kennis van God word voorafgegaan deur God se openbaring van homself aan die mens. Maar kennis is nie slegs ‘n saak van die verstand nie. God se openbaring beteken nie slegs ‘n verryking van my kennis, van my verstandelike insig nie. Om God te ‘ken’ beteken meer as intellektuele kennis, dit is ‘n lewensgemeenskap. ‘Wie nie liefhet nie, het geen kennis van God nie, want God is liefde’ (1 Jn.4:8); ‘Hiéraan weet ons dat ons in Hom bly en Hy in ons: Hy het ons sy Gees gegee (1 Kor.4:13) ‘En ons ken die liefde wat God vir ons het, en ons glo daarin. God is liefde ; wie in die liefde bly, bly in God en God bly in hom (1 Jn.4:16).

Lees ook Calvyn se inleiding tot boek 3 (3.1.1-4) oor die onmoontlikheid om God uit ons self te ken, en die rol van die Heilige Gees, wat die liefde van God in ons kom uitstort (Rm.5:5), deur wie ons met Christus verenig word, wat alleen geloof in ons kom werk, wat die Gees van verstand is wat ons oë van verstand open (Ef.1:18; 2:8).

Die vraag oor die definisie van geloof in 3.2.7 as ‘n vaste en seker kennis van God se welwillendheid teenoor ons, skryf dit nie volledig uit nie. Calvyn het daarby gevoeg ‘(die vaste en sekere kennis van God se welwillendheid teenoor ons) is gegrond op die waarheid van sy genadige belofte in Christus, wat deur die Heilige Gees aan ons verstand geopenbaar word en in ons hart verseël word. En dan brei hy verder daaroor uit in 3.2.14-19 en in die res van hfstuk 2.

Ook HK 21 word slegs gedeeltelik aangehaal, sonder die uitbreiding (‘n Ware geloof is nie alleen ‘n vasstaande kennis) waardeur ek alles wat God in sy Woord aan ons geopenbaar het vir waar aanvaar nie, maar ook ‘n vaste vertroue wat die Heilige Gees deur die evangelie in my hart werk, naamlik dat God nie net aan ander nie, maar ook aan my uit loutere genade, slegs op grond van die verdienste van Christus, vergewing van sondes, ewige geregtigheid en saligheid geskenk het.

Enkele opmerkings oor die tekste wat by die vraag bygevoeg is (van die begin af is die Skrifhoofstukke aan die kant van die teks aangedui, en later is die spesifieke tekste in die hoofstukke aangedui): by die werk van die Heilige Gees word o.a. na Ef.2:8 en Flp.1:19 verwys.

Die NAV se vertaling van Ef.2:8 is enigsins verskralend: ‘Julle is inderdaad uit genade gered, deur geloof. Hierdie redding kom nie uit julleself nie; dit is ‘n gawe van God.’ Letterlik staan daar: ‘want deur die genade (datief tei chariti) is julle gereddes (perfektum passief deelwoord sesoosmenoi) deur geloof; en dit (touto) nie uit julleself nie, (dit is) die gawe van God.’ Deur God se genade is ons gereddes deur geloof, (‘dit’ verwys dan na die geloof in Christus, wat Gods se gawe aan ons is, waardeur ons ons gered word).

NAV gee ook ’n verklarende byvoeging by Flp.1:28b,29: ‘… julle redding kom van God. God het julle die voorreg gegee om Christus te dien, nie alleen deur in Hom te glo nie, maar ook deur vir Hom te ly.’ Letterlik: ‘…maar van julle redding, en dit van God. Want aan julle is dit geskenk (echaristhe) vanweë/ter wille van (huper) Christus, nie alleen om in Hom te glo nie, maar ook vanweë/ter wille van (huper) Hom te ly.’ Die geloof in Christus is God se geskenk aan ons vanweë/ter wille van (huper) Christus.

Gl.5:22 praat o.a. van liefde as deel van die vrug wat die Heilige Gees in ons bewerk;

Mt.16:17 van die Vader in die hemel wat aan Petrus die kennis oor Christus gegee het;

2 Kor.4:13 oor die Gees wat die geloof wek, Letterlik ‘dieselfde Gees van die geloof’;

Hand.16:14 van die Here wat Lidia vir die woorde van Paulus ontvanklik gemaak het.

‘Geloof is kennis’ – dit gaan om geloof in Christus as die Seun van God, wat God, in sy onverstaanbare liefde vir die wêreld, toe ons nog sondaars was, gegee het, sodat elkeen wat in Christus glo die ewige lewe kan hê (Jn. 3:16; Rm.5:8). Die geloof is God se geskenk aan ons deurdat Hy met sy Gees in ons kom woon het (Rm.8:9,11; 1 Kor.3:16). Kennis is kennis van God, die Vader en die Seun en die Heilige Gees wat in liefde aan mekaar verbind is, en aan ons geopenbaar word deur die koms van Christus wat in die Vader is en die Vader in Hom (Jn.14:10). ‘Dit is die ewige lewe: dat hulle U ken, die enigste ware God, en Jesus Christus, wat deur U gestuur is’ (Jn.17:3).

Soos geloof die band is met God, deur Christus bewerk, en wat die Heilige Gees in ons werk, is die kennis van God in Christus die lewensgemeenskap met hulle (Jn.17:21 U, Vader in My en Ek in U, en hulle in Ons) deur die Heilige Gees wat in ons woon, deur wie God sy liefde in ons uitgestort het (Rm.5:5). Beide geloof en kennis is verhoudingsterme soos ‘geregtigheid’ wat verduidelik dat die verhouding tussen ons en God deur Hom reggemaak is en ons nou sy kinders is wat Hom as ons liefhebbende Vader ken en in Hom glo, op Hom vertrou met ons lewe, Hom liefhet met alles wat Hy in ons gegee het. En dit alles is die werk van die Heilige Gees in ons. Deur die Heilige Gees wat albei bewerk, is geloof in God kennis van God, en is kennis van God geloof in God. Daarom gaan dit nie oor wat eerste kom nie.

Skrywer: Prof Francois Malan

Die Judasbrief – Francois Malan

Maude vra: 

Benodig inligting oor die Judasbrief in die Nuwe Testament – wie was skrywer, en aan watter gemeente? Ook sal ek graag die aanhalings uit die apokriewe boeke oor Henog wil lees.

Antwoord:

Prof François Malan antwoord: 

Judas is waarskynlik ook ‘n broer van Jesus, soos Jakobus, wat die brief van Jakobus geskryf het

(Jak. 1:1; vgl. Mt.13:55; Mk.6:3; 1 Kor.9:5), wat dit uit beskeidenheid nie meld nie, maar homself as ‘n dienskneg van Jesus Christus bekendstel. Sy aanval op die dwaalleraars is korter as 2 Petrus s’n, wat waarskynlik deur Judas uitgebrei is, en ander dele van Judas uitgelaat het. Daarom is Judas moontlik voor 2 Petrus geskryf. Petrus is volgens die tradisie teen 64 n.Chr. doodgemaak.

Maar daar is baie skrifverklaarders wat dink dat Judas eers teen die einde van die eerste eeu geskryf is, omdat dit volgens verse 3 en 17 sou lyk asof die apostels al almal dood is, die goeie Grieks van die brief sou nie lekker pas by ‘n eenvoudige man uit Galilea nie, en die dwaalleraars en hulle leer wat hy bestry sou beter pas by ‘n later datum. Daarom sou ‘n ander skrywer onder die naam van Judas, die broer van Jesus, die brief geskryf het. Die probleem daarmee is dat so iemand eerder onder die naam van ‘n apostel sou geskryf het om meer gesag aan sy woorde te gee. En Judas bied homself nie aan as ‘n apostel nie, maar slegs as die broer van Jakobus wat die leiding in die gemeente Jerusalem oorgeneem het nadat die apostels die stad verlaat het weens die vervolging van die apostels (vgl. Handelinge 12:17).

Aan watter gemeente – is nie seker nie. Waarskynlik was dit aan meer as een gemeente. Die opskrif suggereer dat die brief sommer aan alle gelowiges geskryf is (v1). Met die skrywer se kennis van die Joodse geskrifte, was hy waarskynlik’n Joodse-Christen. Of hy veral aan Joodse-Christene geskryf het, of ook aan Grieks-sprekende gelowiges (vgl. sy goeie Grieks) is nie seker nie. Maar uit verse 3 en 4 lyk dit of die skrywer persoonlik bekend was met die gemeentes aan wie hy skryf.

In vers 11 vergelyk Judas die dwaalleraars met drie persone uit die Ou Testament: Kaïn, Bileam en Korag as voorbeelde van wat gebeur met mense wat verkeerd loop.

Hy verwys ook na die mense van die uittog wat nie Kanaän wou binnegaan nie, en vir 40 jaar lank in die woestyn rondgeswerf het tot almal dood is (v5, vgl. Numeri 14:29-30), na engele wat hulle nie binne hulle perke gebly het nie (vers 6, vgl. Genesis 6), en na Sodom en Gomorra met hulle buurstede (v 7, vgl. Genesis 19).

Twee Joodse geskrifte uit die eerste eeu n.C. word aangehaal:

In vers 9 uit Die Hemelvaart van Moses. Die boek het verlore geraak, maar die eerste deel tot by Moses se opdrag aan Josua is in ‘n Latynse vertaling van die oorspronklike Aramese geskrif gevind. Ongelukkig het dit nie die laaste deel wat oor Moses se hemelvaart handel, waarna Judas verwys, bevat nie. Die voorstelling was blykbaar dat engele die goeies wegdra na hulle plek in die doderyk, en die duiwels dié wat kwaad gedoen het na hulle plek in die doderyk (vgl. Lukas 16:22-23). Die duiwels sou aanspraak gemaak het op Moses om hom na die plek van die slegtes te neem, omdat hy ‘n man doodgeslaan het (Eksodus 2:12). Maar Migael, die engel van Israel, betwis die duiwel se aanspraak op Moses, sonder om die duiwel arrogant te belaster. Al wat hy sou sê is Sagaria 3:2 se woorde van die Here tot die satan: Die Here sal jou straf.

Verse 14 en 15 verwys na die boek Henog wat in die vroeë kerk hoog aangeskryf was en later in die Westerse kerk nie meer gebruik is nie, maar veral nog in die Etiopiese kerk gebruik is. Die verwysing na Henog as die sewende geslag, met Adam as die eerste, word in Henog 60:8 en 93:3 so genoem (vgl. Gen.5:21-24). Die profesie van Henog waarvan Judas praat, is nie ‘n letterlike weergawe van Henog 1:9 nie, maar ‘n vrye aanhaling in ‘n teksvorm wat deels aan die Etiopiese vertaling en deels aan die Griekse vertaling laat dink. Dit is ‘n waarskuwing dat God se oordeel kom, en dit kom oor alle mense en engele, en dit geskied volgens hulle werke, hulle uitspattighede, ydel woorde en lasterlike taal. Die mense in Judas se gemeentes, wat met losse sedes lewe en nie God se oordeel daaroor verwag nie. sal nie aan die oordeel ontkom nie.

Skrywer: Prof Francois Malan

Die NG Kerk en Sewendedag Adventiste – Francois Malan

Deon vra:

Wat is die NG kerk (Sinode) se siening indien ‘n Sewendedagse Adventiste ‘n lid van hulle wil word? Moet ek n volledige NG kategese ondergaan? Of is dit nie nodig nie? Ek is Groot gedoop in die Adventiste Kerk. Getroud in NG en kinders gedoop in NG kerk. Is nou al 17 jaar n aktiewe NG kerk ondersteuner. Dankie

Antwoord:

Prof François Malan antwoord:

Ek reken nie dat ‘n volledige kategese nodig is nie, maar dat daar ‘n gesprek gehou moet word met die kerkraad se kommissie wat nuwe lidmate ondersoek. Daar is soveel ooreenstemming tussen die SDA en NGK oor die hoofsake van die geloof, maar daar is tog enkele minder belangrike sake wat uitgeklaar kan word. Daarna kan besluit word of jou naam net afgekondig kan word as nuwe lidmaat indien jy ‘n lidmaatsoordrag of bewys van die SDA indien, of na belydenis aflê voor die gemeente. Ek noem van die groot ooreenkomste en van die kleiner verskille.

Ooreenkomste

SDA en NGK glo

•  in die Goddelike inspirasie van die Bybel en aanvaar dit as die enigste rigsnoer vir ons geloofslewe en gedrag
•  in die liefdeseenheid tussen die Vader en die Seun en die Heilige Gees:

1. die ewige Vader is die Skepper en Onderhouer van sy skepping wat uit liefde vir die wêreld sy Seun gestuur het om die mens se verhouding met God reg te maak sodat ons vir God sal lewe,
2. die Here Jesus Christus is die ewige Seun van God, deur wie God alles geskep het en onderhou en aan wie ons as gelowiges verbind is om saam met Hom te sterwe aan ons sonde en op te staan om vir God te lewe
3. deur die Heilige Gees kom die Vader en die Seun in ons gelowiges woon om ons aan die drie-enige God met geloof en liefde te verbind

•  in die volle plaasvervangende lyding, sterwe en opstanding van Jesus Christus, wat vir ons die ewige saligheid as God se genadegawe gee, deur sy Gees wat die geloof in ons werk
•  in die koms van Christus om te oordeel oor die wat nog lewe en die wat reeds gesterf het, en die gelowiges met Hom te laat deel in die ewige heerlikheid van God in die nuwe hemel en die nuwe aarde by God. Daarvan is die Heilige Gees die waarborg en eerste gawe van God aan ons.

Enkele Verskille

•  Die SDA doop deur onderdompeling na belydenis van geloof.

1. Die NGK aanvaar onderdompeling in die Naam van die Vader en die Seun en die Heilige Gees, maar omdat kindertjies ook gedoop word, word besprinkeling (Eksodus 24:8; Hebreërs 9:19-20; 1 Petrus 1:2) vir kinders van gelowiges gebruik en vir volwassenes na hulle belydenis van geloof . Persone wat in die Naam van die Vader en die Seun en die Heilige Gees gedoop is, word nie weer gedoop nie. Vir die NGK is die doop die uiterlike bevestiging deur God dat Hy die persoon reeds as sy kind aangeneem het in die genadeverbond wat God met ons en ons kinders (vgl. Hand.2:39) gemaak het deur Christus se sterwe en opstanding, en die verkryging daarvan deur die geloof wat die Heilige Gees in ons werk.

•  Die SDA onderhou die tien gebooie as ‘n vrug van die bekering en glo dat die voorskrifte van die tien gebooie vandag nog letterlik en geestelik van krag is. Daarom onderhou hulle ook die sewende dag as die rusdag.

Die NGK aanvaar ook die tien gebooie saam met die hele Skrif en Jesus se opsomming daarvan as liefde tot God en die medemens as die riglyn vir ons lewe in dankbaarheid teenoor die Here, maar vier die opstandingsdag van Christus as teken dat ons elke dag begin rus van ons bose werke in die krag van die Heilige Gees, en saam met Christus vir God begin lewe in die rus van die ewige sabbat (Kolossense 2:16-17; Romeine 14:5-6).

•  Die SDA glo dat wanneer ‘n mens sterf, hy/sy in die graf rus (sieleslaap) tot die opstandingsmôre.

Die NGK glo ook in die opstanding van die liggaam op die opstandingsmôre

(1 Kor.15:52), maar dat ons met ons dood reeds by Christus is (Filippense 1:23; 2 Kor 5:1-10).

Skrywer: Prof Francois Malan

God maak rokke – Francois Malan

Jan vra:

Genesis 3: 21: En die Here God het vir die mens en sy vrou rokke van vel gemaak en hulle dit aangetrek. God is Gees en ek wonder hoe Hy dan ‘n bok kon slag, die velle bewerk en rokke daarvan maak en om die twee dit te laat aantrek. Ek wil spekuleer dat Adam dit moes doen op die voorskrifte van God – maar dit is nie wat daar staan nie.

Antwoord:

Prof François Malan antwoord:

Calvyn het dieselfde gevoel gehad as die vraesteller, dat dit heeltemal in stryd is met die geestelike, onsienlike wese van God om ons voor te stel dat Hy, die Almagtige, eiehandig ‘n paar diere sou afslag, die velle aanmekaar werk en dit vir die twee aantrek. Hoe dit presies geskied het, kan ons nie sê nie. Maar die feit is dat God aan die eerste mense die eerste klere gegee het.

God vervang die onvoldoende verganklike blaarskorte (voorskote, Hebreeus chegorot), wat slegs hulle seksuele organe bedek het, met rokke (Hebreeus katenot) van diervelle, wat van die nek tot by die knieë of enkels bedek, wat later vir die priesters voorgeskryf is (Eks.28:41-42 maar vir hulle van linne gemaak is).

Volgens 3:21 het God die klere gemaak, wat die eerste slagting veronderstel. In 4:4 bring Kain die eerste diereoffer, en in 9:1-4 gee God die diere ook as kos vir die mens, terwyl 1:29 hulle kos tot plante beperk het voor die sondeval.

Dit is die kort antwoord op die vraag. Daar is ook ‘n baie lang antwoord, wat ek kortliks sal probeer opsom.

Die boeke Genesis tot Deuteronomium is waarskynlik op sy vroegste geskryf in die tyd van Dawid (1000 v.Chr.) of meer waarskynlik van sy seun Salomo (970-930 v.Chr.) [sommige verklaarders plaas hulle eers tydens of na die Babiloniese ballingskap tussen 600-500 v.Chr.]

Die skrywer het gebruik gemaak van geskrewe bronne, waarvan sommige tot by Moses sterk (1230 v.Chr), maar meesal van mondelinge oorlewerings. So plaas hy bv. twee skeppingsverhale na mekaar (1:1-2:4a; 2:4b-4:26), en twee verhale oor die verspreiding van die nasies (10:1-32; 11:1-9). Hy het ‘n kunswerk geskep en sy eie interpretasies gegee. Die eerste 11 hoofstukke is voorgeskiedenis, as inleiding tot die eintlike geskiedenis van God se verbond met die aartsvaders, wat met Abraham begin in 11:10. In die voorgeskiedenis wys die skrywer die plek van die mens in die skepping aan, en die plek van Israel in die volkerewêreld. Die skrywer bely dat die Here die aarde en die mens geskep het en die groot vloed gestuur het. Die skrywer het die velklere gesien as bedekking vir die mens wat in sonde verval het om sy skaamte te bedek, maar ook as ‘n herinnering aan sy sondigheid wat die dra van klere nodig gemaak het. Soos die mens God nie direk kan aanskou nie (Eksodus 33:20), mag die mens ook nie voor God onbedek lewe nie.

In Babilonië van die ballingskapstyd (597-520 v.Chr), en veel vroeër in die Sumeriese en Akkadiese tye, nog voor Abraham (1750 v.Chr.), was daar verhale oor die skepping en die groot vloed. In ‘n sekere sin is die eerste 11 hoofstukke van Genesis ‘n antwoord teen dié heidense verhale met hulle gode.

Die ou heidense stukke het melding gemaak van die verleidster wat die mens effektief verlei het, maar dat die mens daarna deur die natuur verwerp is, en sy vir hom sê dat hy nou wys is en soos ‘n god is. Daarna het sy sommige van sy klere verbeter en dit vir hom aangetrek om sy nuwe status aan te dui. Daarteen getuig die skrywer van God se genade wat die mens geklee het en geleer het om klere te maak. Maar hoe dit gedoen is, word nie uitgespel nie.

Skrywer: Prof Francois Malan