Geldelike beloning in die Here se diens – Stephan Joubert

1. Loon as geestelike gawe

Die motief van loon moet eerstens binne die konteks van die verlossingsleer van die Bybel geplaas word aangesien sekere beginsels wat hier ter tafel kom relevant is t.o.v. die beginsels rakende die materiële versorging van geestelike werkers.

Veral in die Ou Testament geld die opvatting plek-plek dat goeie dade van die regverdiges beloon sal word op die dag van die Here. In die Nuwe Testament verskuif die klem na die ewige lewe as vrye gawe wat onverdiend aan gelowiges deur God geskenk word. Wanneer loon wel gebruik word, word dit nooit los van Christus se verlossende sterwe hanteer nie. Twee voorbeelde uit die Nuwe Testament is hier ter sake:

 

a. Matteus

Telkens word daar in Matteus melding gemaak van “beloning” – Die “saligspreuke” (5:3-12) veronderstel bv. Goddelike erkenning en loon aan Jesus se volgelinge (“misthos“); so ook die regte onderhouding van die wet (5:19); die regte beoefening van godsdienstige gebruike soos vas, gebed en die versorging van armes (6:1-18); die ontvangs van God se profete (10:40-42); die twaalf dissipels se ewige loon (19:27-29); die plekke aan Jesus se linker- en regterkant (20:23) en die regte gebruik van die talente (25:14-30). Tog ontknoop Jesus die vraag na die aard van hierdie loon aan die einde van die evangelie as Hy in 19:27 sê dat die ewige lewe die loon vir sy aardse werkers is. Jesus se gelykenis in Matteus 20:1-15 oor die arbeiders wat op verskillende tye gehuur word, maak die punt selfs nog duideliker dat die rolle by God omruil op die laaste dag (vgl. die beeld van die eerstes wat laaste sal wees in Matt 19:30 en 20:16). God se “loon werk anders as menslike konsepte daarvan. God betaal nie die meeste aan dié wat die langste of hardste gewerk het nie. Almal wat in sy wingerd hier op aarde werk gewerk het ontvang dieselfde loon – die ewige lewe.

 

b. Paulus

By Paulus funksioneer die motief van die beloning van geestelike leiers se arbeid op ‘n paar plekke. Die bekendste teks in dié verband is 1 Korintiërs 3, waar Paulus aandag gee aan die beloning van geestelike leiers se aardse bouwerk. Eerstens maak hy dit duidelik dat hyself en Apollos planters en natgooiers is van die Goddelike saad  (= die evangelie!), maar dat dit God is wat die groei én beloning gee (vers 5-8). “Misthos” die Griekse woord vir die dagloon of salaris hier in vers 8, word deur God gegee. God alleen bepaal die aard van die werk, asook die gepaste erkenning hiervoor. Daarom dat geestelike werkers uiteindelik net aan God verantwoordelik is vir suksesse en mislukkings in hul bediening. Anthony Thiselton (2000:304) stel dit as volg: “Misthos becomes an indication of worth. Stipends accorded by the church do not indicate this worth, against the assumptions of a consumer driven world. God knows what they are worth in the work of the kingdom, and the matter must be left in God’s hand for God’s final verdict.”

Ander geestelike leiers bou volgens 1 Korintiërs 12:10-15 verder voort op die fondament wat Paulus gelê het (vers 10). Paulus praat dus hier primêr met Christelike werkers as diegene wat oor die gawes van opbou en toerusting beskik binne die koninkryk van God (Ef 4; 1 Kor 12-14). Gelowiges is die gebou waaraan hulle bou (vers 9). Die fondament van hierdie gebou is Christus (vers 11). Geestelike werkers moet seker maak dat hulle vuurvaste boumateriaal gebruik. Verkeerde boumateriaal soos hout, hooi en stoppels sal verbrand word wanneer hulle bouwerk op die laaste dag geïnspekteer word deur God (vers 13; 15). Met ander woorde, die aard, egtheid, kwaliteit en geestelike motivering vir die bouwerk van Christelike werkers sal eers op die dag van die Here aan die lig kom.

Tot en met die wederkoms is alle menslike evaluering van geestelike werk voorlopig, onvolledig en gebrekkig. Net God beskik oor die regte meetinstrumente. Hy alleen sal beslis oor geestelike bouwerk op die laaste dag (vers 13-15). Tog weet gelowiges dat die Here, voor wie se regterstoel ons almal moet verskyn (2 Kor 5:10), die Een is wat ons splinternuwe mense gemaak het op grond van ons geloof in Christus (2 Kor 5:17).

 

II. Materiële loon vir geestelike werk

A. Basiese beginsels rakende geestelike werkers se arbeid

a. Hardwerkendheid. Paulus dien in hierdie verband self as voorbeeld. Hy het dikwels sy eie dagloon verdien deur hande arbeid te verrig ten einde die arm gemeentes nie geldelik te belas nie (bv Hand 17; 20; 2 Tess 3).

b. Deursigtigheid. Paulus deel deurgaans sy planne (asook enige verandering daaraan) met sy gemeentes (vgl 2 Kor 2:12-24). Sy integriteit as geestelike leier is ononderhandelbaar. Wanneer geld ter sprake is, tree Paulus baie deursigtig op, soos met sy geldinsameling vir die arm gelowiges in Jerusalem (2 Kor 8-9). Paulus is ook altyd bereid om verslag van sy werk te doen (vgl Hand  15 en 21 waar hy in Jerusalem vertel van sy werk voor die leiers van die Jerusalem gemeente, of Gal 2:1-10 waar hy verslag doen aan Petrus, Johannes en Jakobus). Tog besef Paulus dat nog ander gelowiges, nog hyself, oor die regte kriteria beskik om geestelike werk na behore te beoordeel. Daarom dat hy homself nie eens beoordeel nie en dat hy ook van mening is dat die gemeentes dit nie kan doen nie. Hierdie beoordeling los hy aan die Here oor (1 Kor 4:1-5).

c. Aanspreeklikheid. Geestelike werkers is volgens die Bybel aanspreeklik vir hul bediening teenoor diegene wat hulle bedien. Hulle werk moet oop en bloot vir almal wees om te verstaan, soos wat Paulus dikwels oor sy eie bediening getuig (vgl bv 2 Kor 3-4). Wanneer geestelike werkers nie optree volgens Bybelse beginsels nie, soos in die geval van die kerkleier Diotrefes in die tweede Johannesbrief, moet hulle persoonlik daaroor vermaan word.

d. Oppas vir geestelike manipulasie. In die gemeente in Tessalonika was daar ‘n paar mense wat ophou werk het en van ander gelowiges verwag het om hulle te versorg terwyl hulle die wederkoms inwag. Paulus vermaan hierdie mense dat hulle lui is en beveel die gemeente om hulle nie verder te versorg nie (2 Tess 3:10-12). Geestelike werkers wat dus onder ‘n skyn van vroomheid nalaat om die Here se werk korrek te doen, moet aangespreek word. Finansiële steun aan hulle moet gestaak word.

e. Geestelike aanmoediging: Geestelike werkers word gedurig in die Bybel aangespoor tot volharding ten opsigte van hulle roeping (bv 1 Tim 6:14; 2 Tim 4:5). Hulle moet nooit, vanweë laksheid, vrees of luiheid, hul werk versuim nie (2 Tim 2:15).

B. Vergoeding

Paulus verduidelik in 1 Korintiërs 9 dat bepaalde regte gepaard gaan met die bediening van die evangelie, soos die reg op fisiese versorging van die kant van diegene wat deur geestelike werkers bedien word (vers 4). Voorbeelde ter stawing van Paulus se argument word ontleen uit die militêre wêreld, sowel as uit die wêreld van wingerdboere en suiwelboere (vers 7). In vers 13 konstateer Paulus hierdie feit ook vanuit die Ou Testamentiese priesterkultus (bv Lev 16:9-11). Die Wet van Moses het bepaal dat priesters moes leef vanuit die offers wat deur die Israeliete gebring is. Aan die hand van ‘n saai-en-oes beeld maak Paulus dit in vers 11 duidelik dat hy en ander verkondigers van die Woord geestelike kos saai en daarom ook geregtig is op die materiële voordele wat die res van die kerk geniet. Trouens, Paulus meen dat hy selfs nog meer reg op hierdie wederkerige versorging het as ander geestelike leiers, omdat hy die stigter van die kerk in Korinte is (vers 12).

Vanweë die gevaar dat geld in Korinte ‘n afdreigmiddel in die hand van bepaalde mense kon word om Paulus te probeer beïnvloed om hulle na die mond te spreek (vgl. die sg. “patron-client” verhoudings tussen indiwidue wat in daardie tyd oral in die Romeinse Ryk aan die orde van die dag was), systap die apostel hierdie probleem deur te weier om enige finansiële vergoeding te ontvang. Hy het wel die reg hiertoe, maar hy doen vrywilliglik afstand hiervan ten einde nog meer diensbaar te wees.

Paulus se vernaamste beloning as geestelike leier is sy eie getrouheid aan sy roeping (vers 17). Sy motivering tot volharding is altyd geestelik en innerlik van aard – sy beloning ook. Hy doen sy werk uitsluitlik omdat daar ‘n hemelse roeping op sy lewe is, nie vanweë uiterlike aansporings soos geld nie (vers 18). Om te verhoed dat sy basiese roeping deur materiële vergoeding in die gedrang kom, sien hy selfs in Korinte daarvan af (vers 15). Wanneer sodanige gevaar egter nie bestaan nie, soos in die geval van die Masedoniese gemeentes in Berea, Filippi en Tessalonika, ontvang Paulus met dank finansiële ondersteuning van hulle kant af (2 Kor 11:7-11). Met ander woorde, wanneer daar geen ander motiewe van die kant van gemeentes op die tafel is nie, as en behalwe die materiële ondersteuning van geestelike leiers om hulle in staat te stel om hulle roeping te vervul, is Paulus bereid om geld van kerke te aanvaar.

In 1 Timoteus 5:17-18 vermeld Paulus wel dat bepaalde vorme van uiterlike erkenning geskied in die geval van sekere leiers, te wete, die “presbuteroi” wat voorgaan in die kerk deur prediking en onderrig en wat hard in die Here se diens werk. Hulle moet dubbele eer ontvang. Dit dui waarskynlik op uitsonderlike openbare respek en aanprysing wat deur gemeentelede aan hulle betoon word tydens een of ander kerklike byeenkoms of seremonie. (Die Griekse woord timē [eer] wat hier gebruik word, dui meestal op die mondelinge openbare erkenning deur ander in daardie tyd.) ‘n Ander moontlikheid is ook dat hulle geldelike vergoeding vir hulle harde werk ontvang het.

 

Evaluerende opmerkings

Die Bybel hanteer die motief van loon hoofsaaklik binne geestelike kontekste. Wanneer materiële vergoeding van werkers in die Heer se diens ter sprake kom, is dit ‘n erkende beginsel dat diegene wat deur hulle bedien word ook verantwoordelikheid aanvaar vir geestelike werkers se materiële versorging. Hierdie versorging moet geestelike werkers in staat stel om hulle werk effektief en kommervry te doen.

Die normale Bybelse roete is om geestelike leiers indiwidueel te bemagtig om hulle Godgegewe visies op grondvlak te dryf en te realiseer. In hierdie verband is dit veral die roeping van kerkrade om geestelike werkers afsonderlik met die nodige middele, infrastrukture, fondse en geestelike hulp te voorsien sodat hulle gemotiveerd kan bly om die Here se werk te doen. Hier is indiwiduele versorging, deernis en gesonde verhoudings op grondvlak die deurslaggewende sleutels. Beloning is nie in hierdie gevalle ter sprake nie, indiwiduele bemagtiging wel! Daarom word materiële aansporings nie in die Bybel beklemtoon as “beloning” vir suksesvol afgehandelde aksies en programme nie. Die vernaamste aansporing tot groter effektiwiteit en opregte geestelike werk in die Nuwe Testament is eerder die nuwe geestelike realiteite wat by die wederkoms van Christus op ons wag. Aan die hand hiervan spoor Paulus geestelike werkers in 1 Korintiërs 3 aan om goeie bouers van die Here se aardse huis te wees.

Verslagdoening van die kant van geestelike werkers is ‘n Bybelse feit. Al beoordeel God die egtheid en aard van geestelike werkers se bouwerk, is hulle nooit verhewe bokant verslagdoening en deursigtigheid nie. Waar probleme soos dwaallering, luiheid of geestelike agteruitgang ter sprake is by geestelike werkers, word sodanige sake in die Bybel afsonderlik, pertinent en op die naam aangespreek.

Sogenaamde prestasiegedrewe vergoeding blyk glad nie die normale roete te wees binne die vroeë kerk nie. Dit hou ‘n potensiële bedreiging in vir die kohesie van geestelike leierspanne. Dit kan aanleiding gee tot onnodige onderlinge kompetisie en wantroue. Eweneens is dit ook baie moeilik om die werklike geestelike impak van verskillende bedieninge aan die hand van objektiewe kriteria te bepaal. Geestelike leierskap, wat geskoei is op onderlinge verhoudings en die oprigting van spanne om gemeenskaplike doelwitte te bereik, is eerder hier die aangewese weg. Hiervolgens word geestelike werkers afsonderlik bemagtig en aangespoor tot geestelike diens.

 

Skrywer: Prof Stephan Joubert

Josef se Kleed – Kobus Kok

Chris vra:

Hoeveel kleure was daar in Josef se kleed en het hierdie kleure spesefieke betekenisse. Hierdie is ook ‘n vraag wat ek in ‘n werkstuk moet beantwoord

Antwoord:

Dr. Kobus Kok antwoord:

 

Ons lees in Genesis 37:1 en verder van Jakob se liefde vir sy seun Josef en die feit dat hy aan hom ‘n lang kleurvolle kleed gegee het wat moue gehad het (Gen 37:3). Die term wat gebruik word vir die kleed (kǔt·tōʹ·něṯ,) suggereer volgens sommige geleerdes dat dit soos ‘n koningskleed kon wees. Myns insiens is dit dalk te sterk gestel. Klere was in die antieke tyd dikwels met eer en rykdom verbind. Die broers van Josef het kudde in die veld opgepas. Ons weet vandag dat die klere van herders van growwe materiaal gemaak is en baie vuil was omdat hulle in die oop veld moes werk en slaap. Jakob het duidelik deur sy handeling geïllustreer dat Josef sy gunsteling was. Jakob was baie lief vir Josef se ma en die seun is vir hom gebore toe hy al oud was. Josef se broers was baie jaloers daarop en wou hom doodmaak van jaloesie. Ons weet nie watter kleure in Josef se kleed was nie omdat die vroegste bronne dit nie vir ons sê nie. Waar herders se klere oor die algemeen nie kleurstowwe ingehad het nie, omdat dit duur was, het Josef se klere kleurstof bevat. Daar was later mense wat probeer het om kleure en betekenisse daaraan te verbind, maar dit is nie wat ons in die Bybel self lees nie en is daarom spekulasie. Die punt van die storie is bloot om te illustreer dat Jakob vir Josef baie liefgehad het en hom so bietjie voorgetrek het en dat hy in die oë van sy pa meer eer en waarde gehad het as die ander broers.

Hier is ‘n voorbeeld uit die Harper’s Bible Dictionary van hoe die antieke klere gelyk het. Ons het vandag baie voorbeelde uit die Antieke nabye Oosterse kuns waarin die kunstenaars die kleredrag van mense, leiers en priesters uitgebeeld het. Josef se broers het moontlik klere gehad soos die 1b voorbeeld, terwyl Josef ‘n “tunic” gedra het wat kleurvol was (vgl. Nr 2)

 

Skrywer: Dr. Kobus Kok

 

‘n Paar dinge wat jy dalk nie oor Jesus geweet het nie – Stephan Joubert

1. Weet jy? …Jesus se familie het na sy hemelvaart ‘n belangrike rol in die kerk gespeel.

Volgens Markus 6:3 het Jesus vier aardse broers en twee susters gehad. Markus noem die name van sy broers: Judas, Joses, Jakobus en Simeon. Alhoewel Jesus se susters se name nie in die Bybel vermeld word nie, word hulle in die vroeë kerk as Maria en Salome geïdentifiseer. Ons weet Jesus se familie het belangrike leiersposisies in die vroeë kerk ingeneem. Jakobus, Jesus se een aardse broer, het die leier van die kerk in Jerusalem geword nadat Petrus die evangelie op ander plekke begin uitdra het (Hd 21:18). Uit buite-Bybelse gegewens weet ons Jakobus is in die jaar 62 doodgemartel omdat hy geweier het om Jesus te verloën. Volgens tradisie is hy van ‘n pilaar in die tempel afgestamp en toe met ‘n klip deur iemand doodgegooi. Beide Jakobus en Judas word ook verbind met twee briewe onder hulle naam wat in die Nuwe Testament opgeneem is. Jakobus is as leier van die kerk in Jerusalem opgevolg deur ‘n broerskind van Jesus se pa, Josef. Hierdie broerskind se naam was Simeon. Op sy beurt is Simeon in die jaar 106 na Christus doodgemaak vir sy geloof. ‘n Agterkleinkind van Josef, Jesus se aardse pa, genaamd Juda Kuriakos, het hierna as biskop van Jerusalem opgetree rondom die jaar 148-149 na Christus.

 

2.  Weet jy? …Jesus se intieme aanspreekvorm vir God gaan teen die grein in!

In Markus 14:36  lees ons dat Jesus in Getsémané, terwyl Hy bloed sweet, vir God op die intiemste wyse denkbaar aanspreek: Abba! Hierdie term tref ons dikwels in die mond van klein Joodse kindertjies aan as ‘n intieme aanspreekvorm vir hulle pa’s. Maar dit is ook die deernisvolle term waarmee dissipels gereeld na hul rabbi’s verwys het, of die manier hoe onderdane ‘n goeie koning aangespreek het. Bitter selde verwys Joodse mense na God as Abba. Dit is veels te intiem, dit is net te persoonlik. Selfs die Ou Testament noem God nie dikwels Vader nie. Indiwidue word nie hier aangemoedig om God as Vader aan te spreek nie. En tog is dit presies wat Jesus nou kom doen. In sy grootste krisisoomblik noem Hy God Abba, liefdevolle Vader…. En in die “Ons Vader” leer Hy ons om ook vir God Vader te sê; “ons Vader wat in die hemel is…”

 

3. Weet jy? Jesus se genesings gaan nie oor dankbaarheid of ondankbaarheid nie, maar oor die vraag wie Hy regtig is

In Lukas 17:11-19 lees ons hoe Jesus tien melaatse mans genees het, waarvan een ‘n Samaritaan is. Net hy het na die tyd teruggekom om te kom “dankie” sê. Vir meeste van ons is hierdie ‘n verhaal wat ons leer hoe om dankbaar te wees vir alles wat God vir ons doen. Maar dit gaan egter hier om veel meer as net dit. Weet jy, in die Bybelse tyd het mense nie om elke hoek en draai vir mekaar dankie gesê nie. Selfs in die Nuwe Testament is daar maar bitter min tekste  wat voorskryf dat ons as Christene vir mekaar moet dankie sê. In daardie tyd moes jy net dankie sê vir mense wat baie belangriker as jyself was, of vir mense met wie jy nie verder in ‘n sosiale verhouding sou staan nie. Maar vir mense van dieselfde sosiale status as jyself sê jy nooit dankie nie. Want hulle is nie belangriker as jy nie, en in die toekoms gaan jy hulle dalk weer nodig hê om iets vir jou te doen. Dus, die feit dat die nege melaatses nie terugkom om vir Jesus dankie te sê nie, wys vir ons dat hulle Hom as net maar nog ‘n geneser beskou, nie as God se Seun nie. Daarom wil hulle nie kom dankie sê nie, ingeval hulle melaatsheid later terugkeer en hulle Jesus dalk weer nodig gaan hê as ‘n geneser. Aan die ander kant, die man wat terugkom, gee aan God die eer (vers 18). Hy het besef dit is deur God se toedoen dat hy genees is (vers 15). Daarom kom hy na Jesus toe om God te eer. Die vraag is daarom nie of hy dankbaar is, of nie, maar eerder of hy vir Jesus as God se Seun sien. Ongelukkig het die ander nege mans dit nie gedoen nie. Vir hulle is Jesus sommer net ‘n doodgewone ou. Maar vir hierdie Samaritaan is Hy die Seun van God. Deur sodoende vir Jesus te eer, erken hy ook Jesus se Godheid. Terselfdertyd erken hy ook dat hy Jesus nie weer as geneser sal nodig hê nie. Hy is eens en vir altyd bevry van sy siekte.

 

4. Weet jy? Ons is nie seker hoe Jesus se kruis gelyk het nie

Nie een van die evangelieskrywers beskryf vir ons presies hoe Jesus se kruis gelyk het nie. Uit historiese inligting tot ons beskikking weet ons dat die Romeine verskillende soorte kruise gebruik het. Soms is slagoffers net aan ‘n vertikale paal vasgeslaan. Ander kere is hulle aan ‘n T-vormige kruis vasgemaak. En dan was daar ook nog die kruis wat gelyk het soos die voorstelling wat die meeste van ons in ons kop het oor Jesus se kruis, naamlik ‘n dwarsbalk wat bo-op ‘n vertikale paal gemonteer is. Soms is slagoffers onderstebo gekruisig. Verder weet ons ook dat mense soms net met toue aan die kruis vasgemaak is en dat hulle vir weke daar gehang het. Spykers is gewoonlik gebruik om mense aan die kruise vas te hou. Meestal is 22 sentimeter lange spykers deur die gekruisigdes se polse gekap, asook deur hulle voete.

Dikwels is gekruisigdes verplig om hulle kruis na die plek van teregstelling toe te dra. Die populêre idee dat dit net die dwarsbalk van die kruis sou wees, en nie die hele kruis nie, is nie korrek nie. In sommige gevalle het gekruisigdes wel net die dwarsbalk van hulle kruis gedra, maar uit historiese material tot ons beskikking blyk dit dat vele veroordeeldes ook hulle ganse kruis na die plek van teregstelling toe moes sleep.

Interessant genoeg, gee nie een van die evangelies aan ons ‘n presiese beskrywing van hoe Jesus se kruis regtig gelyk het nie. Markus en Matteus verwys selfs nie eens na spykers wat deur Jesus se liggaam gekap is nie. Volgens Lukas 24:39-40 toon Jesus wel na sy opstanding sy hande en voete aan die dissipels. Of Hy hierdeur sy spykermerke aan die dissipels vertoon, word nie deur Lukas vermeld nie. Maar ons sou tog kon aflei dat Jesus deur hierdie gebaar wys dat sowel sy polse (en nie sy handpalms soos wat die meeste skilderye voorgee nie) en sy voete aan die kruis vasgespyker is.

Die vroeë kerkleiers kort na die tyd van die Nuwe Testament was nie seker hoe Jesus gekruisig is nie. Justinus die Martelaar meen dat Jesus se liggaam bo op ‘n T-vormige kruis geplaas is, so ook die kerkvader, Barnabas. Die eerste kerkvader wat die kruis van Jesus voorstel soos wat ons dit vandag algemeen in kunstenaarsvoortellings sien, is Iraneus teen die einde van die tweede eeu. Wat ons wel weet, is dat Jesus sy eie kruis na Golgota toe moes dra (Simon van Sirene moes later hand bysit), en waarskynlik nie net die dwarsbalk nie. Jesus is ook aan die kruis deur sy hande en voete vasgespyker. Behalwe dat dit inderdaad‘n kruis kon wees soos die een wat deur kunstenaarsvoorstellings in ons koppe ingeprent is, kon Jesus se kruis ook ‘n T-vormige kruis wees, of bloot net ‘n vertikale paal wat in die grond geplant is. Aangesien kruisigings die mees grusame vorm van teregstelling in daardie tyd was, en aangesien dit vir die vroeë Christene geweldig traumaties was dat hulle Here aan ‘n vloekhout moes sterf (Gal 3), was dit vir hulle veels te moeilik om enige detail rondom die manier van Jesus se kruisiging aan ons deur te gee.

 

Skrywer: Dr Stephan Joubert

 

Hoe lees ek die Bybel vandag? – Stephan Joubert

Het die Bybel vetoreg wanneer kerklike tradisie en moderne waardestelsels ter tafel is? Ja, die Bybel oorroep tradisie en kerkleer, tydsgees en menslike kontekste van buite af. Die Bybel is die geldige begin – en eindpunt binne enige konteks waar die lewende God as vernaamste Gespreksgenoot, Getuie en Normbron beskou word. Die Bybel is die betroubare skriftelike gids en rigtingwyser na God se hart toe. Dit is die enigste beeldhouer wat gestalte gee aan die kerk se bestaan. Daarom moet die Bybel altyd op verantwoordelike maniere verstaan en uitgelê word sodat dit nie tot ‘n slawedrywer verhef word wat sekere standpunte willoos op ons afforseer nie.

In sommige geloofskringe funksioneer die Bybel net as ‘n bo-aardse gelukbringer wat as sodanig sekere magiese kragte besit. So het ‘n Etiopiese keiser, Menelik II wanneer hy siek was ‘n deel van die Bybel geëet. Met sy dood was 2 Konings weg uit sy kanon. Binne sommige Katolieke sirkels word die Bybel as ‘n fisiese afweermiddel teen demoniese magte hanteer. Ook in baie kerklike kringe word die Bybel se bo-aardsheid beklemtoon ten koste van die menslike kant daarvan. Die blote feit dat ‘n Bybelteks een of ander stelling maak, is hier belangriker as wat dit sê en binne watter konteks daardie teks sê wel wat dit sê. Gewoonlik sal mense wat die Bybel op die klank van tekste af hanteer uitsprake maak soos: “Ek glo maar net soos ‘n kind,” of: “mens moenie te diep nadink oor die Bybel nie.” Hierdeur word alle nadenke by die wortel afgesny. Om hierdie probleme te systap, moet ons ‘n paar riglyne tot die verstaan van die Bybel navolg:

 

BEGIN OP DIE REGTE PLEK LEES! (Reël 1A)

Hierdie eenvoudige reël geld natuurlik met baie ander dinge in die lewe ook. Neem maar ‘n fliek. Dit help nie jy stap in die middel van ‘n fliek in, nadat dit reeds vir ‘n uur aan die gang is en dink jy gaan verstaan waaroor dit handel nie. As jy in die middel van ‘n gesprek tussen vriende inval, kan jy nie verwag om te weet waaroor die mense praat nie. Begin by die begin! Altyd. Dis die regte plek. Enige ander plek is verkeerd. Maar ons moet reël 1A nog verder aanvul deur te sê:

 

BEGIN ALTYD BY DIE BEGIN EN EINDIG BY DIE EINDE (Reël 1B)

Meeste ouens val sommer op enige plek in as hulle die Bybel ter hand het en dink hulle weet vanself wat daar aan die gang is. Om enige Bybelboek te verstaan, moet mens altyd by die regte plek begin lees. En dit is by die begin. By vers een se eerste letters. Dan lees jy dit vandaar af deur tot by die einde; tot by die punt aan die einde van die laaste woorde van die slotvers Van begin tot einde, dis die enigste wen-resep vir verantwoordelike Bybellees. Nie ‘n paar verse rond en bont nie. Soos wat jy enige ander boek van begin tot einde deurlees, so moet jy ook met die Bybel maak. Anders bly dit ‘n geslote boek.  Eers nadat jy dit van A tot Z gelees het, kan jy dit waag om rond en bont in ‘n Bybelboek te lees. Eers as jy die hele verhaal en boodskap van ‘n bepaalde Bybelboek onder die knie het, kan jy dit waag om hier en daar te lees ten einde sekere temas of motiewe in ‘n Bybelboek met dié in ander Bybelboeke te vergelyk, en so aan.

 

REËL TWEE: GOD PRAAT IN PARAGRAWE, HOOFSTUKKE EN BOEKE

Ons het tyd nodig as ons kuier, want ons het tyd nodig om inligting uit te ruil. Trouens, ons praat paragrawe vol; hoofstukke vol; boeke vol. God ook! Hy praat nie in enkelsinne nie. Om God se stem dus te wil afwater tot ‘n paar losstaande versies wat uit sy Groot Boek uitgepluk word, is om sy stem heeltemal verkeerd te hoor.

God se stem hoor mens net wanneer jy sy 66 Bybelboeke van begin tot einde deurlees. God praat  verhale vol. Die Bybel is die verhale van alles wat God gesê en gedoen het en ook wat Hy ook nog gaan sê en doen. Sy Bybelskrywers het mooi geluister wat Hy wou hê hulle moet skryf. Toe het hulle, onder sy Gees se leiding, al sy reddingsverhale logies, van begin tot einde, opgeteken. Hulle het nie rond en bont geskryf nie. Dis nie asof Johannes op ‘n dag hoofstuk vyf van sy eerste Johannesbrief loop skryf het, en toe weer hoofstuk twee, en ‘n ruk daarna hoofstuk vier nie. Nee, hy het by die begin begin en by die einde geeïndig, soos wat God hom gewys het. Daarom mag ons die eerste Johannesbrief nooit anders lees en boonop die arrogansie hê om te sê God praat met ons nie. Dan jok ons mos. Dan het ons nie God se stem reg gehoor nie.

God het tyd nodig om sy verhale te vertel. Daarom is die Bybel dik; ses en sestig boeke dik. Sy verhale is logies. Dit bou voort van sin tot sin en van een paragraaf tot die ander. Uiteindelik word paragrawe hoofstukke en hoofstukke boeke. Dis hoe jy God hoor. Dit help dus nie jy wys elke keer net oë as jy Bybellees nie. Nee, as jy na God se Woord toe kom, moet jy kom kuier. Jy moet paragrawe, hoofstukke en boeke lank kuier.

 

REëL DRIE: BEMEESTER DIE KUNS VAN STORIE-VERSTAAN

Stories is die hartklop van die lewe. Nie net wil ons elkeen ons eie stories vertel nie, maar ons kyk graag ook na stories. Daarom dat TV sepies so gewild is. Om nie eens van flieks te praat nie. Dis nie verniet nie dat God self die groot Storieverteller is. Die meeste boeke van die Bybel is in verhaalvorm gegiet. Dit vertel verskillende verhale van God se reddingspad met die wêreld. Vat boeke soos Genesis, Konings, Kronieke, Matteus, Handelinge en Openbaring. Dit is almal verhale oor God se pad met sy mense. Wanneer jy sy stories ken, dan leer jy Hom al hoe beter verstaan.

Wanneer mens die verskillende verhale in die Bybel lees, moet jy onthou dat hulle die volgende tipiese kenmerke vertoon.

* Daar’s verskillende karakters in elke verhaal.

Soos met enige verhaal, het God se Bybelverhale altyd sekere hoofkarakters. Let daarom telkens op wie die hooffigure is in elke verhaal wat jy lees; wat met hulle gebeur; wat hulle doen en sê. Dan is daar natuurlik ook nog ‘n paar newe-karakters wat die hoofkarakter bystaan en hulle help om hulle doelwitte te bereik. Vat die Evangelies, waar Jesus die hoofkarakter is en die dissipels en die skare die newe-karakters is wat ons as lesers help om Jesus se doen en late nog beter te verstaan. Verder is daar ook nog vyande in baie van die Bybelverhale. In die Evangelies vervul die godsdienstige opponente en die demoniese magte hierdie rol. Hulle is die karakters wat God se werke probeer dwarsboom en die hoofkarakters in elke verhaal se planne te verongeluk.

* Daar is ‘n oorhoofse tema en plan in elke Bybelverhaal.

Bybelboeke bevat goed gestruktureerde verhale met ‘n beginpunt (daar waar die verhaal afskop), ‘n hoofgedeelte (waar die verhaal rondom die hoofkarakters ontvou) en ‘n slotgedeelte (waar die afloop van die verhaal saamgevat word). Maak seker dat jy die hooflyne van elke Bybelboek se oorhoofse verhaal goed snap, anders sal jy dit nie verstaan nie. Natuurlik is daar ook kleiner, mikro-verhale in elke Bybelboek. Maar as mens nie die oorhoofse lyne van elke Bybelboek volg nie, mis jy die punt. Vat maar die Evangelies. Nie een van hulle is fotostate van mekaar nie, al lyk Matteus, Markus en Lukas plek-plek baie dieselfde.

* Bybelverhale speel altyd binne ‘n bepaalde plek, tyd en ruimte af

Wanneer mens die Bybelverhale lees, moet jy besef hulle handel nie sommer oor ‘n klompie algemene waarhede nie. Nee, hulle handel altyd oor mense wat op ‘n spesifieke tyd binne sekere plekke opgetree het. En hierdie verhale vertel ook nie noodwendig alles oor daardie mense se doen en late nie. Vat maar die boek Handelinge. Dit sluit in hoofstuk 28 redelik stomp af met Paulus se aankoms in Rome. Mens sou verwag dat Lukas vir ons sou vertel hoe Paulus daar in Rome aan sy einde gekom het. Maar hy doen dit nie. Hoekom? Wel, omdat die doel van sy verhaal was om te wys hoe die Heilige Gees Jesus se woorde in Handelinge 1:8 waar maak (“julle sal krag ontvang as die Gees oor julle kom en julle sal my getuies wees in Judea, Samaria en tot aan die eindes van die aarde”). Lukas wil nie ‘n biografie oor Paulus skryf nie, maar ‘n teologie in verhaalvorm oor die Gees se werk. Hy wil wys hoe die Gees die ganse wêreld van sy dag met die Goeie Nuus bereik. En vir Lukas is een van die grense van die wêreld van daardie tyd die stad Rome. Dus, Van Jerusalem aan die een kant van sy wêreld, tot aan Rome aan die ander kant, vloei die Evangelie in ‘n stroom van bonatuurlike krag voort.

 

REëL VIER: DAAR IS VOORTGANG IN GOD SE REDDINGSVERHALE

Mens moet altyd vra waar bevind jy jou op die pad van God se redding wanneer jy met verskillende Bybelboeke besig is. Want God se Bybelse verhale met sy mense is altyd aan die vooruitgaan. Met ander woorde, daar is ontwikkeling of progressie. Deur die jare heen het God Homself al hoe meer aan die mensdom bekend gemaak. Boonop het Hy ook nog ‘n klompie nuwe paaie met sy mense begin stap. In die Ou Testament het God sy volk byvoorbeeld op ‘n simboliese manier aan Hom verbind deur die teken van die besnydenis en deur die jaarlikse viering van die Pasga om hulle te herinner aan sy verlossing uit Egipte. Maar met die koms van Jesus, as die hoogtepunt van God se verlossingshandelinge, het hierdie Ou Testamentiese rituele (= die besnydenis en die pasga) oorbodig geraak. Kortom, daar is voortgang te bespeur in die maniere hoe gelowiges in die Bybel op simboliese wyses en deur middel van godsdienstige rituele die verlossingsverhaal van God vier.

Mense wat vandag in die Bybel van die pasga of die besnydenis lees, kan daardie tekste nie net so op ons eie konteks toepas en sê Christene moet ook nou besny word of die Joodse pasga begin vier nie. Want die skaduwee van die kruis het immers op hierdie twee rituele geval en hulle vervang met die doop en die nagmaal. Trouens, die kruis het dit met ‘n hele klomp ander Ou-Testamentiese gebruike gedoen, soos wat Paulus onder andere in Kolossense 2 vertel.

Baie tekste in die Bybel oor God se manier van redding het nuwe inhoude gekry met die koms van Jesus. Maar die boodskap wat die Ou-Testamentiese tekste wat oor hierdie gebruike handel aan ons wil oordra, het natuurlik nie verval nie. Ons hoef nie al die tekste oor die pasga of die besnydenis uit die Bybel te sny en weg te gooi nie. Want hulle kommunikeer steeds belangrike lewenslesse en beginsels aan ons.

 

Reël 5: Die Bybel is God se Woord, maar dit is gegiet in tydbepaalde, menslike taal en kulturele raamwerke

Die Bybel is God se amptelike stem, maar dis ‘n stem wat oor duisende jare heen skriftelike gestalte gekry het. God se openbaring het hoorbaar, sienbaar, ervaarbaar geword binne spesifieke menslike kontekste. Daarom moet ons goeie kennis hê van die taalkodes en wêrelde van die verskillende Bybelskrywers wat God se handelinge neergeskryf het in die taal en gebruike van hulle dag. So nie, vertaal ons sy stem verkeerd. Dan skree ons eie stemme die Bybel dood, al kom ons dit nie agter nie.

Wanneer ons deur ons eie Westerse bril na die Bybel kyk en onsensitief is vir die eiesoortige gebruike, instellings en waardes wat mense in die Bybelse wêreld nagevolg het, dan maak ons droog. Byvoorbeeld: Wanneer die Bybelse opmerkings in 1 Korintiërs 11:2-16 oor vroulike hoofbedekkings reglynig op vandag van toepassing gemaak word, as sou dit veronderstel dat elke vrou vandag ‘n hoed op haar kop moet hê tydens godsdienstige saamkomste, dan word die kulturele konteks van die eerste eeu geïgnoreer.

Die dra van hooftooisels binne die antieke wêreld funksioneer as teken van openbare eksklusiwiteit. Dit dien as ‘n tipe trouring wat sê dat ‘n gesluierde vrou aan ‘n man behoort. Voorts weet ons vanuit agtergrondstudies dat Grieks-Romeinse vroue met hare wat losgehang het soms deelgeneem het aan kultiese aktiwiteite in die kultusse van Dionisos, Cybele, Isis en by die tempel van Apollo by Delfi. Ongebonde, los vroulike hare sou in die antieke wêreld as ‘n teken van aandagsoekery, selfbehaaglikheid, ongekontroleerde ekstase en selfs ook seksuele beskikbaarheid, opgeneem kon word. Binne die privaatruimte van hul huise kon vroue wel hul hooftooisels verwyder.

In Korinte het Christenvroue binne die huise waar die gemeente byeengekom het ongesluierd rondbeweeg aangesien dit ‘n privaatruimte was. Hulle het ook deelgeneem aan die profetiese eredienste van die kerk as bewys van hul nuutgevonde vryheid in Christus. Paulus reageer in sy skrywe aan die Korintiërs hierop deur dit andere duidelik te maak dat vroue respek jeens hul mans moet betoon deur hooftooisels tydens eredienste te dra. Omdat die privaatruimte van die oikos vir die duur van die kerklike byeenkoms in ‘n openbare ruimte verander, is dit volgens die apostel gepas dat Christenvroue inval by die heersende kulturele kodes van betaamlikheid om respek teenoor hul mans te betoon.

 

Beginsel:  Ontgin die tydlose waarhede in die Bybel binne die tydbepaalde omhulsels waarin hulle gegiet is

Die boodskap van die Bybel is in bepaaldekulturele houers verpak, maar dit oorroep hierdie houers. Daarom moet ons leer om die boodskap van elke Bybelgedeelte op ‘n verantwoordelike wyse te ontgin, selfs al is die kulturele omhulsel wat daardie boodskap omraam reeds uitgedien. Omdat hierdie hermeneutiese beginsel nie genoegsaam aan lidmate in die verlede verduidelik is nie, loop die kerk tans deur onder die kritiek van mense wat die gesag van die Bybel aandurf. Dink maar aan vrae soos die volgende: “Hoekom sit ons nie in die lig van Levitikus 25 boere onder tug wat elke sewende jaar plant en oes nie?” “Hoekom vertel 1 Kronieke 21 dat Satan vir Dawid aangehits het om die Israeliete te tel, maar 2 Samuel 24 sê dat dit God was?” “Het die haan een keer (Luk 22:34), of twee keer (Mark 14:30) gekraai voordat Petrus vir Jesus verloën het?” “Van waar het Jesus hemel toe gevaar – vanaf ‘n berg in Galilea, soos wat Matteus 28 sê, of vanaf die Olyfberg, soos wat Lukas 24 sê?”

Gelowiges moet weet dat die menslike kant van die Bybel (die historiese verpakking van duisende jare gelede) nie per se normatief is nie. Ons moet deurdring na die tydlose boodskap van die Woord. Op die vlak van die kulturele houers is daar verskillende aksente, botsende opinies en historiese diskrepansies binne die Bybel te vind, soos wat die vrae hierbo illustreer, maar nie wat die oorhoofse boodskap betref nie! Neem die uitsprake oor die sabbatjaar in Levitikus 25. Indien ons dit letterlik toepas, dan moet ons alle boere elke sewende jaar onder tug sit. Hierdie teks verbied landbouers om op die sabbatjaar te plant en te oes. Hoekom laat ons egter vandag gelowige boere begaan? Wel, omdat die regte vrae om eerder aan Levitikus 25 te vra die volgende is: “Wat wil God vir Israel sê deur hierdie wet? Watter tydlose waarhede wil Hy aan hulle bekendmaak?” Ons moet vra watter beginsels onderliggend is tot hierdie uitsprake in Levitikus 25 wat vandag steeds geldig is.

Die antwoord hierop is duidelik: God wou die Israeliete leer om nie hulle landbougrond uit te put nie. Omdat hulle nie genoegsame kennis gehad het van dinge soos die behoorlike bemesting van landbougrond nie, wou die Here deur hierdie wet die grond beskerm teen uitputting en oorbeweiding. Tekste soos Levitikus 25 sê vir ons om te vra watter beginsels in die verskillende Bybeltekste ter sprake is. Bybelse beginsels en norme is tydloos. Dit geld vir alle tye en omstandighede, terwyl gebruike egter tydbepaald is en aan spesifieke situasies gekoppel word. Selfs al handhaaf ons dus nie meer die tydbepaalde kulturele omhulsel waarna ‘n bepaalde Bybelteks verwys binne ons eie situasies nie (soos die sabbatjaar gebruike, of die dra van hooftoooisels deur vroue in die openbaar), geld daardie onderliggende norme steeds.

 

REËL 5: SIT JOU EIE KAARTE EERLIK OP DIE TAFEL

‘n Ewe belangrike reël vir moderne Bybelverbruikers is om eerlik te wees wanneer die Bybel ter hand geneem word. Doen dit met inagneming van die volgende:

1. Maak seker wat jou eie motiewe is wanneer jy die Bybel lees. Het jy al klaar vooraf besluit wat jy wil hê die Bybel moet sê en nou soek jy net ‘n paar tekste om dit te bevestig? Of is jy oop vir oortuiging? Sal jy toelaat dat die Bybel se stem ‘n verandering aan jou bring, of pas jy die Bybel aan by jou behoeftes?
2. Kyk of jy die regte soort vrae vra as jy die Bybel lees. Onthou, die Bybel is nie ‘n vraag-en-antwoord boek wat antwoorde te bied het op letterlik elke vraag wat mense vra nie. Moenie dink die Bybel gaan een-tot-een antwoorde hê oor moderne probleme soos kloning en aborsie nie. Of oor die vernietiging van die osoonlaag en die regte gebruik van die internet nie. Maar onthou dat die Bybel altyd tydlose beginsels aanbied wat ook in hierdie gevalle geld. Byvoorbeeld, al skryf die Bybel nie direk oor iets soos aborsie nie; leer ons deurgaans in die Woord hoe God oor lewe en dood dink en dat Hy baie duidelik is oor die feit dat lewe in sy oë reeds voor geboorte begin, sommer van oomblik een na bevrugting af. Hierdie beginsel geld onder alle omstandighede.
3. Onthou dat jy nie alleenreg op die regte verstaan van die Bybel het nie. Jy is nie die eerste leser nie en waarskynlik ook nie die laaste leser van God se Woord nie. Ken jou plek. Jy lees oor die skouers van miljoene ander Christene wat ook reeds met God se Woord geworstel het. Gaan steek by hulle kers op as jy wonder wat die Bybel presies beteken. Hoor wat kerklike belydenisse oor bepaalde Bybselse aangeleenthede sê, asook ander Bybeluitleggers. Koop vir jou goeie hulpmiddels, soos kommentare, studiegidse, verskillende Bybelvertalings en stewige geestelike boeke wat jou op die pad van Bybelstudie kan begelei. Gaan delf ook bietjie in die kerkgeskiedenis rond. Moet nooit dink jy het patentreg op wat die Bybel presies beteken nie. Want die Heilige Gees openbaar sy waarhede ook aan miljoene ander gelowiges. Leen jou ore dus gereeld vir hulle uit.
4. Erken jou beperkings. Partykeer weet ons eenvoudig nie hoe vorentoe nie. Partykeer kan ons saam met die groot apostel Paulus in 2 Korintiërs 4 sê dat ons soms oor raad verleë is, maar darem nie radeloos nie! Ja, selfs nie eens die Bybelskrywers het altyd klarigheid oor God se wil gehad nie. Gaan kyk Handelinge hoe Paulus en sy helpers byvoorbeeld verskil oor God se wil vir sy lewe. Terwyl die profeet Agabus en al Paulus se helpers waarsku dat hy in Jerusalem gevang gaan word, en dat hulle oortuig is die Gees wys vir hulle Paulus moenie soontoe gaan nie, is die apostel oortuig dat hy wel moet gaan. En dat die Gees hom lei om dit te doen. As selfs die heel grotes soms oor God se wil verskil het, wie is ons dat ons altyd presies weet wat God vir ons wil hê.

Lees die Bybel met oortuiging en geniet dit. Die Bybel is die gids op die pad van die lewe. Al kry jy nie antwoorde op al jou vrae in die Bybel nie; kry jy die antwoord op die heel belangrikste een, naamlik hoe om in vrede met God te leef. Die Woord is die rigsnoer vir nuwe lewe. Dit bring die grootste vreugde denkbaar vir ernstige verbruikers daarvan; want dit bevat woorde wat vir altyd lewe gee.

 

Skrywer: Dr Stephan Joubert