Hoe het die Nuwe Testament ontstaan? – Kobus Kok

Anton vra:

Baie dankie vir Dr Kobus Kok wat gister in die diens genoem het van hierdie webwerf. Die volgende is iets waaroor ek al lankal wou navraag doen, met betrekking tot die samestelling van veral die Nuwe Testament van die Bybel: Sover ek verstaan, is die NT uit ‘n hele reekse bronne (ontdekkings van geskrifte, ens.) saamgestel, wat oor ‘n redelike lang tyd “ontdek” is. Vir my as Christen is dit belangrik, soos ek ouer word, om die egtheid en seleksie van hierdie bronne vir myself te bevestig. Hoe is die NT saamgestel, en kan ons met 100% sekerheid glo dat alles wat daarin vervat is, werklik is soos God dit aan ons wou oordra? Baie dankie.

Antwoord: Dr Kobus kok antwoord:

Anton Kruger wil weet: “Bestaan die Bybel uit verskillende ‘bronne’ wat oor ʼn lang tyd ‘ontdek’ is? Miskien kan ons die vraag na die aard van die Nuwe Testament as kanon (riglyn) effens anders vra: “Uit watter bronne is die Nuwe Testament saamgestel, en wanneer het dit nou eintlik “Bybel” geword?” Hierdie vraag is baie kompleks, en by die Universiteit bied ons hierdie kwessie oor ʼn hele module aan vir ons teologiese studente en daarvoor gebruik ons ʼn boek van nie minder nie as 300 bladsye. Ek sal poog om in die toegelate lengte van die huidige artikel dit so volledig moontlik te verduidelik en dan ook vir jou die bronne voorstel wat jy kan lees om dit te bestudeer. Die proses van kanonvorming is inderdaad ʼn opwindende en reuse interessante proses.

Ek onthou hoe my leermeester prof Jan van der Watt eendag in die klas dit vir ons verduidelik het deur ʼn teks uit Johannes se evangelie as vertrekpunt te gebruik. Dit bly my tot vandag toe by en ek dink dit behoort jou ook te help. In Johannes 20:30-31, so teen die einde van die evangelie, skryf Johannes waarom hy nou eintlik die evangelie geskryf het: “Jesus het nog baie ander wondertekens voor sy dissipels gedoen wat nie in hierdie boek beskrywe is nie. Hierdie wondertekens waarvan ek in hierdie boek vertel het is beskrywe sodat julle kan glo dat Jesus die Christus is, die Seun van God, en sodat julle deur te glo, in Sy Naam die lewe kan hê.” In Johannes 21:25, in die heel laaste vers van Johannes wat ons vandag het, staan daar: “Daar is nog baie ander dinge wat Jesus gedoen het. Maar as dit een vir een beskrywe moet word, dink ek, sou die hele wêreld nie genoeg plek vir die boeke hê nie.” Hieruit is dit duidelik dat Johannes, baie meer inligting tot sy beskikking gehad het en eintlik baie meer van Jesus kon vertel. Om hierdie rede sal geleerdes dan postuleer dat daar ʼn groter bron van inligting in die tradisie of oorlewering was wat in sirkulasie was. Johannes het dus ʼn seleksie gemaak van die beskikbare materiaal tot sy beskikking en dit kunstig in ʼn evangelie gegiet. Eintlik kon dit nie anders nie. Dink maar aan jou eie lewe. Hoe vertel mens vir iemand van jou lewe? Mens vertel vir iemand die verhaal van jou lewe wat oor 50 jaar verloop het in ʼn verhaal wat jy in een uur kan vertel. Jy maak dus ʼn seleksie van die belangrikste dinge. Net so het die dissipels en volgelinge van Jesus dit wat hulle onder die leiding van die Heilige Gees gelei was om te vertel. Grafies kan ons dit soos volg voorstel:

Volgens ons navorsing het daar ten minste ses fases plaasgevind in die transmissie van die evangeliese tradisie. Die proses is egter baie kompleks en dit wat hier volg is ʼn reuse vereenvoudiging.

Fase 1: Die historiese Jesus

Jesus doen wonders op aarde, transformeer mense se lewens en spreek God geïnspireerde woorde. Op hierdie stadium is die enigste “Bybel” wat mense gehad het die Ou Testament.

Fase 2: Die vroegste tradisie

Jesus sterf, staan op uit die dood en gee sy dissipels die sendingopdrag, vgl. Matt 28:19 – Gaan dan na al die nasies toe, maak die mense my dissipels en leer hulle alles wat ek julle beveel (geleer) het. Die dissipels van Jesus onthou wat Jesus gesê en gedoen het en deel hierdie herinneringe en woorde met mekaar en met die wêreld. Ten einde dit nog beter te kan onthou en te kan bewaar het sommige van Jesus se navolgers na sy dood dit wat Jesus gedoen en gesê het op skrif neergepen. Dit was egter nog nie volledige evangelies nie, maar geskifte wat van Jesus se wonders vertel en ander wat van sy wyse God geïnspireerde woorde op skrif gesit het.

Fase 3: Die Paulus tradisie en geskrifte

Paulus kom ongeveer 33/34 n.C. tot bekering en begin kort daarna die evangelie verkondig soos Christus dit aan hom geopenbaar het (vgl. Gal 1:11-12), en ook dit wat aan hom oorgelewer (lees 1 Kor 15:3) is uit die vroegste tradisie of oorlewerings van die ooggetuies van Jesus (lees Gal 1:18-24). Paulus het sy sendingreise rondom die jaar 48 n.C. begin en so vroeg as die jaar 50 n.C. sy eerste brief aan die Tessalonisense geskryf en kort daarna sy brief aan die Galasiërs. Daarteenoor is die eerste evangelie, Markus waarskynlik eers na die val van die tempel in 70 n.C. geskryf en Johannes se evangelie in sy finale vorm so laat as 90 n.C.

Fase 4: Die samestelling van die Evangelies

Teen die agtergrond van vervolgings deur die Romeinse ryk en die val van die tempel in 70 n.C. skryf die Evangelieskrywers hulle meesterwerke.  Die evangelieskrywers put hulle inligting uit die mondelinge oorgelewerde tradisie en die geskrewe bronne tot hulle beskikking en natuurlik ook dit wat hulle as ooggetuies van die Jesus-gebeure beleef het.

Fase 5: Verspreiding van die manuskripte

Van die heel begin af het die apostels die suiwer tradisie beskerm. Van tyd tot tyd het vreemde leerstellings opgespring. Dit het al so vroeg as 48 n.C. gebeur toe sommige streng Joodse Christene van Jerusalem die Heidense Christene in Klein Asië in ou Joodse wette en reëls soos die besnydenis wou indwing. Later teen die einde van die eerste eeu het groepe soos die Gnostisisme opkoms gemaak en allerlei dwaalleringe begin verkondig. Die apostoliese tradisie het egter elke keer gewen en terug gegaan na dit wat Jesus gesê en gedoen het.

Fase 6: Die vasstelling van die kanon

Die behoefte het al meer gegroei om ʼn eie “Testament” of Bybel te hê. Van die vroegste tye af was daar verskillende opinies oor wat nou ingesluit moet wees en wat nie. In die vroegste kerk se eredienste het hulle uit die Ou Testament gelees en dan ook gelees uit die geskrifte wat later die Nuwe Testament sou word (vgl. Justinus die Martelaar  110 n.C.-165 n.C.). In die tweede eeu het Marsion probeer om alle Ou Testamentiese invloede uit die Evangelie te haal en hy was van mening dat die Christendom se God anders is as die Ou Testamentiese God. Hierteenoor het die apostoliese tradisie geveg en gesê dat dit nie is wat Jesus geleer het nie. Sommige ander het teen die tweede eeu na Christus hulle eie geskrifte begin skryf en dit boonop toegeskryf as werke wat uit die hand van die apostels sou kom. Hulle wou dan ook hê dat hierdie geskrifte as normatief moes geld vir die Christendom. Hierteen het die wat die apostoliese tradisie voorstaan sterk gereageer. Vir hulle was dit belangrik om net dit wat van die begin af oorgelewer is en teruggaan na Jesus se woorde en dade as gesagvol te erken. Uiteindelik sou die 27 boeke wat ons vandag in die NT het as gesagvol erken word. Daar was egter van die begin af onsekerheid oor boeke soos Hebreërs, Jakobus, 2 Petrus, 2 Johannes, 3 Johannes, Judas en Openbaring. Die meeste boeke was egter van die vroegste tye as gesagvol erken en beskou as ʼn ware verteenwoordiging van die evangelie wat Jesus gebring het.  Sommige boeke wat in die kerk gebruik was, is egter nie in die kanon ingesluit nie, juis omdat die kanon vasstellers nie eenvormigheid oor hulle insluiting gehad het nie (bv. Openbaring van Petrus, Die Herder van Hermas, 1 Klemens, Didage, die Handelinge van Paulus, die Brief van Barnabas). Teen die laaste dekades van die vierde eeu, na die groot (Christelike) Romeinse Keiser Konstantyn op die toneel gekom het, het daar ʼn al groter behoefte ontwikkel om die Christene se Bybel vas te stel en in ʼn kanon te vorm. In die jare 393 en 397 n.C. was daar belangrike sinode sittings gehou – die van Hippo Regius en Kartago. Uiteindelik, met die hele kerk se leiers van die tyd  is daar finaal besluit dat die 27 boeke wat ons vandag as die Nuwe Testament ken die Bybel van die Christene sal wees. Hierdie boeke het almal teruggegaan op die *apostoliese tradisie, hulle is die *oudste boeke wat die naaste teruggaan aan Jesus en dus is hulle beskou as die *mees betroubare geskrifte, hulle is gekoppel aan *ooggetuies wat self Jesus se groot woorde en dade gesien het, en dit *verkondig ‘n suiwer leer wat teruggaan op die boodskap van Jesus, en hulle word *algemeen deur die kerk as gesagvol aanvaar van die vroegste tye af.

Konklusie

Myns insiens kan ons dus die Bybel vertrou as betroubare inligting oor Jesus, sy lewe en leweskeppende boodskap. Ons kan egter ook die buite-Bybelse boeke bestudeer, omdat dit vir ons ʼn venster oopmaak na die antieke wêreld van die eerste eeue. Indien mens daardie vensters verstaan, dan maak die Bybel ook op ʼn nuwe manier sin en waardeer mens dit sommer nog meer. Jy kan gerus die boek van professore Jan van der Watt en Francois Tolmie koop: Apokriewe Ou en Nuwe Testament. Cum Uitgewers.

Vir verdere studie oor die onderwerp: Koop A.B. Du Toit & J.H. Roberts. Handleiding by die Nuwe Testament band 1. Kanoniek van die Nuwe Testament. Pp 1-294.

Hierdie boek kan by Protea boekwinkel in Hatfield gekoop word. Sommige dominees behoort ook van hierdie boeke op hulle boekrak te hê

Outeur: Dr Kobus Kok

Jesus se kruis en kroon – Jan van der Watt

Johan Lotter vra:

Groet julle in Jesus se Naam. Ek wil graag gehelp wees: ek stel belang in die kruis en die kroon van Jesus Ek is n wedergebore kind van Hom en doen sodoende baie Bybelstudie en dit het na n interessante onderwerp gelyk. Ek sal graag wil weet of daar antwoorde is daarop–wat het van Sy kruis en Sy kroon geword? Dankie en Agape groete hier uit die Weskus -Vredenburg

Antwoord:

Prof Jan van der Watt antwoord:

Wat het van die kruis en kroon van Jesus geword?

Ons weet nie seker nie. Daar het egter vroeg reeds die gebruik ontstaan om die beendere, eiendom ens. van die heilige persone te versamel en dit is toe relikwieë genoem. Daar is geglo dat die klere, hare, bene, belde (gordels), skoene, ens. van heiliges self heilig is en krag kan oordra. So kry jy stukkies van wat glo die kruis van Jesus was oral in Europa en elders. Die grootste stuk kruishout wat onverwerk is (ander stukke is verwerk in die vorm van kruise) is by ‘n klooster naby Wene in Oostenryk, met die naam van ‘Heilige Kruis Klooster’. Die beendere van die drie wyse manne, so word beweer, is in die katedraal van Keulen in Duitsland. Niemand kan egter bewys dat die stukkies hout regtig van die kruis van Jesus af kom of dat die bene regtig die drie manne uit die Ooste s’n is nie. Mense spot dikwels dat daar soveel stukkies hout is wat glo van die kruis af kom dat ‘n mens ‘n skip daarvan kan bou.

As ‘n mens egter dink wat die kanse was dat die gelowiges die spesifieke kruis sou opkap om stukkies daarvan te hou of dat hulle die kroon van Jesus sou gaan soek na die kruisiging is dit bitter klein of eintlik nul. Die dissipels het aan die begin almal weggehardloop of weggekruip wat beteken dat hulle nie spesiaal sou teruggaan en die kruis gaan opkap het in klein stukkies nie. Daarmee saam moet ons onthou dat die boeke van die Nuwe Testament eers 30 plus jaar na die gebeure neergeskryf is. As die eerste dissipels wel stukkies van die kruis gehad het, sou dit waarskynlik deur van die skrywers genoem gewees het. Dit is egter eers baie jare later waar die dinge kop begin uitsteek toe dit mode geraak het om sulke dinge te hê.

Daar is ook verhale oor die beker wat met die nagmaal gebruik is wat iewers weggesteek sou wees of die spies wat gebruik is om Jesus se sy mee te steek of die doek wat oor Hom gegooi is toe Hy in die graf was, ens. In Brugge (België) is daar selfs ‘n silindertjie met die bloed van Jesus.

Eers uit die sesde eeu is daar skrywers wat beweer dat die kroon van dorings nog bestaan en op die Sionsberg te sien is. Van die dorings of stukkies is vir verskeie mense gegee en word onder andere in Frankryk, Italië, Spanje, België, Engeland of in Trier (Duitsland) gehou. Die kroon self kan gesien word in die Notre Dame katedraal in Parys.

Geen van hierdie sake kon wetenskaplik geverifieer word nie. ‘n Mens moet dus maar ‘n knippie sout met die verhale neem. Die mooie is tog dat dit mens aan die werklikheid van die gebeure laat herinner.

Outeur: Prof Jan van der Watt

Die hemelvaart – Jan van der Watt

Elmarie vra:

Hoeveel dae na Jesus se opstanding hy Jesus opgevaar na die hemel?

Antwoord:

Prof Jan van der Watt antwoord:

Die hemelvaart het volgens Handelinge 1:3 veertig dae na sy opstanding plaasgevind.

Outeur: Prof Jan van der Watt

Selfmoord – Jan van der Watt

Vraag:

ʼn Leser het vantevore ʼn vraag gevra oor sy seun wat selfmoord gepleeg het. (Die vraag en antwoord is op die webblad beskikbaar.) Hy vra nou ʼn opvolgvraag

Baie dankie vir die antwoord. Dit beantwoord my bekommernis oor wat van my seun geword het. Ek glo hy is vergewe vir sy dade en ook vir die daad van selfmoord.

Ek sit nog steeds met n’ onbeantwoorde vraag:

Deur die Bybel is dit duidelik dat ons lewensdae aangeteken is en dat geen mens God se besluit kan verander nie. Ek wil God nie beskuldig dat Hy my seun laat selfmoord pleeg het nie, glad nie dit nie, daarvoor het ek Hom te lief en respekteer ek Hom te veel. Wat ek wel wil weet is die volgende: As God ons lewensdae opgeteken het en dit beheer, hoe kan ʼn mens dit verander, jou dae korter of langer maak?

Verhaal

ʼn Man in sy jong dae beleef n’ moeilike tyd en besluit om selfmoord te pleeg, dit slaag nie. Hy probeer nog verskeie kere en dit slaag nie. Uiteindelik probeer hy nie meer nie. Hy jaag teen hoe spoed op die land se paaie, maar kom niks oor nie. Hy beland in n’ ernstige ongeluk, hy sterf nie. Uiteindelik sterf hy aan ouderdom.

Vraag: Wie het gemaak dat hy nie gesterf het in al die pogings en die ongeluk nie? Dit moet God wees wat gesê het Hy wil dit nie toelaat nie, want God wyk nie van sy plan af nie.

Kan ek se my seun het gesterf presies op sy beplande tyd? Ek worstel werklik hiermee

Help my asseblief met n’ goeie klinkklare antwoord

Antwoord:

Prof Jan van der Watt antwoord:

Die essensiële punt is of God besluit wanneer mens doodgaan ook al pleeg jy selfmoord of probeer jy selfmoord pleeg en dit slaag nie.

Dit is ‘n moeilike vraag om presies te beantwoord, want dit vat ons so bietjie in die ‘studeerkamer van God’ in waar Hy sy besluite neem en wie kan werklik die gedagtes van God daar ken of deurgrond. Nogtans het teoloë oor die eeue probeer om tog antwoorde te probeer formuleer. Daar word onderskei tussen dit wat God toelaat maar nie noodwendig wil nie en dit wat Hy direk wil. Byvoorbeeld: dit is nie God se wil dat daar mense verlore gaan nie. Op baie plekke in die Bybel staan daar dat Hy graag wil hê dat almal gered moet word en dat Hy sy Seun vir die wêreld gegee het. Tog gaan mense verlore. Dit is ook nie God se wil dat ons vloek of steel of Hom onteer nie. Tog gebeur dit. Nou kan ons vra of God vooraf geweet het dit gaan gebeur. God weet alles en weet dit ook waarskynlik, maar wil dit nie aktief nie. As ons dus sê dat daar dinge gebeur wat God wel weet, maar nie aktief wil nie, moet ons vra wie die verkeerde dinge wil. Natuurlik die mense; en dit beteken weer dat mense wat kies om sonde doen (wil sonde doen) teen God se wil kan ingaan wat graag wil hê hulle moet nie sonde doen nie. Teologies kan daar dus gesê word dat God dit toegelaat het dat mense teen sy wil kan optree en so dus op ‘n sekere manier hulle eie lewe kan ‘stuur’ selfs sodat dit teen God se wil kan ingaan. Laat ons nog verder gaan – dit beteken dus dat God nie ‘n meesterplan uitgeskryf het wat elke oomblik van elke mense se lewe vasgeskryf het nie. Jy kan deur jou keuses doen wat God nie wil hê nie.

Nou kom ons by die feit dat iemand probeer om selfmoord te pleeg maar dit is nie suksesvol nie. Wat is God se rol daar? Weereens is dit nie maklik om te beantwoord nie, want ons het nie ‘n direkte lyn na God se studeerkamer toe om Hom te vra waarom dit gebeur het nie. Ons kan maar net in so geval sê dat God ook soms teen ons wil kan ingaan soos ons teen sy wil kan ingaan. Hy kan ook, as Hy dit goed dink, onklaar maak wat ons wil doen.

Outeur: Prof Jan van der Watt