Jan vra:

Hoe behoort die Christen te reageer op aspekte waar die virus mense se gemeenskap van gelowiges bv deur eredienste en gebedsbyeenkomste inperk.

Antwoord

Prof Jan van die Watt antwoord:

Die vraag van inperking is ’n moeilik en gevarieerde probleem, soos ons ook internasionaal sien – nie alle lande volg dieselfde beleid nie. Dit is nie die fokus van die webblad om op politieke standpunte te reageer nie. Die wyer probleem van die gemeenskap van die gelowiges raak egter alle Christene.

Die Christendom is in sy diepste wese in verhoudings gewortel. Gelowiges is geestelik een liggaam wat mekaar moet versorg, versterk, in liefde dra en so kan ons voortgaan. As 1 Johannes (2:5; 4:12) sê dat God se liefde in gelowiges volmaak word, beteken dit nie dat God se liefde eers onvolmaak was nie. Die Griekse woord (teleioō) dui daarop dat ’n doel bereik is, met ander woorde, God se liefde vir mense op aarde het sy doel bereik as daardie liefde deur mense na ander mense vloei (1 Jn 4:7, 12). Dan bereik en raak God se liefde almal. Dit gebeur deurdat ons onder andere mekaar help en bystaan as kinders in die familie van God (1 Jn 3:16-17). Gelowiges is en bly ’n gemeenskap, ’n geestelike familie wat na mekaar moet omsien en afhanklik is van mekaar. ’n Kool wat uit ’n vuur val en eenkant lê gaan gou dood. Ons het mekaar nodig om die warmte van God se liefde te ervaar. Dit is en bly een van die hoekstene van die Christelike geloof. Om die gemeenskap van die gelowiges weg te neem is inderdaad om een van die pilare van die Christendom weg te neem.

Sonder om enige uitspraak oor inperking tydens ’n pandemie te maak, kan wel gesê word dat as mense die gemeenskap verbied word, daar ’n baie ernstige en goeie rede voor moet wees en dit absoluut net ’n tydelike maatreël moet wees.

Daar is’n verdere aspek, naamlik die persoonlike verantwoordelikheid van die gelowige om ook na jou eie verhouding met God om te sien en die naaste aan jou Christelik te ondersteun. Onthou, die vroeë gemeentes was maar baie klein, soms net ’n gesin of twee wat in ’n huis kerk gehou het. Die gemeenskap van die gelowiges was ook daar aanwesig – ’n groot kerk of baie mense was nie nodig nie. Dit beteken dat mens in so ‘n uitsonderlike geval as pandemie baie nader aan ‘jou eie’ moet leef. Daar in jou vrou of man, jou kinders moet jy ook die teenwoordigheid van die liefde van God laat geld en dit daar ervaar. Dit is baie moeiliker as om in ’n kerk met baie mense te sit en die Here te dien.

’n Laaste aspek, die Bybel lê besonder baie klem op kennis van God en sy Woord. Om die waarheid te sê kan ’n Christen ook nie sonder die kennis nie, want God is ’n God wat Hom aan ons openbaar het – ons het Hom nie uitgedink nie. As ons dus nie uit sy Openbaringswoord leer wie Hy is nie, beteken dit dat ons nie weet wie Hy is nie. Dan dink ons ons weet, maar maak eintlik net ons eie storie oor God op. In ’n situasie waar inperking of gebrek aan ander gelowiges geld, is dit logies dat die fokus effens van byeenkomste na die uitbreiding van mens se kennis skuif. Dit is dus ’n goeie idee om die tyd te gebruik om God se Woord te ondersoek. Daarin wil ’n webblad soos Bybelkennis.co.za ook help.

Skrywer : Jan van der Watt

Kobie vra:

Ek wil graag meer verstaan rondom my identiteit as Christen en waar ek vandaan kom. Ja ons weet ons is kinders van God – beteken dit dat ons “God se DNA” in ons het?

Antwoord

Prof Jan van der Watt antwoord:

Dit is veral Johannes (in sy Evangelie – bv. 3:3, 5; en in sy Brief – bv. 1 Joh 2:29; 4:7; 5:1-2) wat baie klem lê op die feit dat ons kinders van God is omdat ons uit Hom gebore is (die Griekse woord in Joh 3:3, 5 kan met ‘gebore van bo’ of met ‘wedergeboorte’ vertaal word). Dit is 1 Joh 3:9 wat ons die beste help om die vraag van God se inwoning te beantwoord: ‘Elkeen wat uit God gebore is, doen geen sonde nie, omdat sy saad in hom bly; en hy kan nie sondig nie, want hy is uit God gebore’ (1933-53 vertaling). Hier word ‘n baie konkrete beeld rondom die proses van geboorte metafories of God toegepas.

‘n Kort verduideliking is nodig: In die tyd van die Bybel het die mense nie al die wetenskaplike kennis gehad wat ons vandag het nie. Hulle het maar geweet wat hulle kon sien. Hulle het gesien die baba groei in die vrou nadat sy by haar man was. Hulle het toe geredeneer dat die man se saad in die vrou groei soos gewone saad in ‘n land groei. Die mieliepit, het hulle geredeneer, dra die karakter van die plant wat gaan opkom en bepaal die natuur van die plant. Die land bied net die gunstige plek waar die mieliepit kan groei. So het hulle ook oor die menslike proses gedink. Die saad van die man dra die karakter en natuur van die kind tot die proses by, terwyl die vrou die ruimte bied vir die groei van die kind.

As Johannes nou sê dat ons God se saad in ons het, beteken dit dat ons God se karaktertrekke en natuur van liefde, regverdigheid, waarheid (alles woorde wat  Johannes gebruik) in ons het. Daarom sal ons nie wil sondig nie en ook nie ‘n lewe van sonde wil lewe nie, want ons is kinders van God wat sy karaktertrekke in die wêreld sal uitleef. Dit beteken dus nie dat die gelowige en God een word soos water en ink wat meng nie, maar dat God se karakter van liefde, waarheid, regverdig lewe ens. in ons lewens as kinders van God na vore gaan kom. Kobie se beeld van DNA (waar karaktertrekke van die pa en ma in die kind se DNA ingevleg is) lyk dus in die kol te wees.

Skrywer: Prof Jan van der Watt

Leser vra

Wat sê die engele en demone oor Jesus?

Antwoord

Prof Jan van der Watt antwoord:

Wat sê die engele oor Jesus? Dit sal nogal lekker wees om te weet, want hulle is immers die hemelse diensknegte van God. Dit sê ‘n engel self in Op 19:10 (sien ook Heb 1:14). Om dit so te stel: die engele weet presies wat in die wandelgange van die hemel oor Jesus gesê word. En hulle is nie skaam om dit vir mense te kom vertel nie.

As diensknegte in die hemelse huis van die Koning van die konings, was die engele baie beskermend oor Jesus. Met sy versoeking was dit hulle wat hom versorg het (Mat 4:11; Mk 1:13). Dit is ook die engele wat Jesus in die tuin van Getsemane versterk (Luk 22:43) en Hom beskerm (Mat 4:6); om die waarheid te sê, hulle aanbid Jesus ook (Heb 1:6).

Hierdie dienende, aanbiddende houding hoor ons ook in die woorde van die engele oor Jesus. Die engele praat nie so baie nie. Eintlik hoor ons hulle net by Jesus se geboorte en sy dood en opstanding. En dan is daar die boek Openbaring waar ons ook die engele hoor praat. Wat sou die engele presies oor Jesus sê? Watter temas of onderwerpe sou vir hulle belangrik wees om oor te praat?

Kom ons gaan luister na die engele as Jesus gebore word. Die nuus van Jesus se geboorte word deur ‘n engel aan Maria gebreek. Dit is nogal ‘n lang boodskap: ‘Moenie bang wees nie, Maria, want God bewys genade aan jou. Jy sal swanger word en ’n seun in die wêreld bring, en jy moet Hom die naam Jesus gee. Hy sal groot wees en die Seun van die Allerhoogste genoem word. Die Here God sal Hom die troon van sy voorvader Dawid gee, en Hy sal as koning oor die nageslag van Jakob heers tot in ewigheid. Aan sy koningskap sal daar geen einde wees nie’ (Luk 1:29-33). ‘n Rukkie later lewer die engel Gabriël ‘n soortgelyke boodskap by Josef af: ‘Josef seun van Dawid, moenie bang wees om met Maria te trou nie, want wat in haar verwek is, kom van die Heilige Gees. ²¹Sy sal ’n Seun in die wêreld bring, en jy moet Hom Jesus noem, want dit is Hy wat sy volk van hulle sondes sal verlos’.

Die engele sê ‘n paar baie belangrike dinge van Jesus:

• Hulle vertel vir Maria en Josef wat geen mens anders kan weet of vasstel nie: Jesus is deur die Heilige Gees verwek. So ‘n boodskap is tipies van die engele – waar mense nie mooi kan verstaan of begryp nie, help hulle deur te vertel hoe dinge verstaan moet word. Hoe anders sou ons kon weet dat die Heilige Gees Jesus verwek het? Juis daarom kan Hy die Seun van God, die Allerhoogste, wees. Maria self het gewonder hoe dit moontlik is om sonder omgang met ‘n man ‘n kind te hê. Die engel het antwoord geweet: ‘Die Heilige Gees sal oor jou kom, en die krag van die Allerhoogste sal die lewe in jou wek. Daarom sal die een wat gebore word, heilig genoem word, die Seun van God… Niks is vir God onmoontlik nie’ (Luk 1:35-37). Ja, die krag van God is aan die werk in Jesus, dit weet almal in die wandelgange van die hemel.
• As boodskappers van God gee ook vir die kind ‘n naam – dit was mos destyds die pa se werk om name uit te deel. Noem hom Jesus, want Hy gaan sy volk van hulle sonde verlos. Ons hoef nie verder as Jesus te soek om van ons sonde ontslae te raak nie – dit is die boodskap uit die hemel. Die boodskap kon nie stil gehou word nie, want as die engele in die veld vir die herders moet vertel wat daar in Betlehem gebeur, kon hulle hulle blydskap nie bedwing nie. Hulle sing hulle dit weer uit: ‘Moenie bang wees nie, want kyk, ek bring vir julle ’n goeie tyding van groot blydskap wat vir die hele volk bestem is. Vandag is daar vir julle in die stad van Dawid die Verlosser gebore, Christus die Here!’ (Luk 2:10-11). Ja-nee, die hemele weet, God se gesalfde Koning, sal die wêreld verlos. En Jesus is sy naam.
• Jesus is die Koning waarop God se mense gewag het om vir ewig oor hulle te heers. God het immers aan Dawid beloof dat sy koningskap nooit sal eindig nie en dat sy troon vir ewig vas sal staan… en hier is die Koning van die konings nou. God self kondig die koms van hierdie Koning deur sy boodskappers aan.

As die engele oor Jesus praat, sê hulle dinge waaroor mense sou kon wonder: is Josef nie dalk Jesus se pa nie… hoe sou ‘n mens kon weet? Die engele weet! Vergeef God ons regtig ons sonde? Wie kan in die hemel inkyk, of God se ‘boeke’ nagaan om te kyk of jou sonde vergeef is? Die engele weet hoe… glo in Jesus! En hoe kan ‘n koning aan ‘n kruis hang? Is Hy dan regtig ‘n koning? Daaraan kan ‘n mens nogal twyfel… maar nie die engele nie. Hullle weet God het Jesus as ewige koning verklaar. Hy sal tot in alle ewigheid heers.  

Met Jesus se opstanding was die engele weer daar en weer kom help hulle ons mense om een van die ongelooflike wonders van Jesus te verstaan – g’n mens sou kon uitdink dat Jesus uit die dood opgestaan het nie. Daar was ook nie iemand by toe Jesus opgestaan het om ons te vertel wat gebeur het nie. Maar almal in die hemel weet wat gebeur het en juis dit kom vertel hulle vir die vroue by die graf. Weer is dit ‘n langerige boodskap; die engel sê: ‘Julle moet nie bang wees nie. Ek weet julle soek Jesus wat gekruisig is. Hy is nie hier nie, want Hy is uit die dood opgewek, Gaan gou en sê vir sy dissipels: “Hy is uit die dood opgewek, en Hy gaan julle vooruit na Galilea toe. Daar sal julle Hom sien”’ (Luk 28:5-7). Uit die mond van die engel hoor hulle die vroue die onwaarskynlike: Jesus is uit die dood opgewek. Die woorde sou die belydenis van die kerk van die eeue: Jesus het opgestaan. Maar die engel het dit eerste gesê: die kerk se belydenis is ‘n hemelse belydenis. Dit is die belydenis van God se wonder in Jesus: die dood is oorwin en daar is vir ons nuwe lewe.

In die res van die Nuwe Testament word daar wel oor engele gepraat, maar hulle praat nie self nie, ook nie oor Jesus nie. Dit is eers in die laaste boek van die Nuwe Testament, in Openbaring, dat ons weer hulle stemme hoor.

As die engele in Openbaring praat, praat hulle veral oor Jesus se koningskap: ‘Die koningskap oor die wêreld behoort aan ons Here en sy Gesalfde, en Hy sal as koning heers tot in alle ewigheid’ (Open 11:15). In die woorde hoor ons weer die eggo’s van die engele by Jesus se geboorte – Jesus is en bly koning tot in ewigheid. En wie is groter as ‘n koning en wie het meer krag? Een van die belangrikste take van ‘n koning destyds was om as regter op te tree en die booshede in sy koninkryk te straf. Ook daaroor praat die engele (Open 14:9-11): Jesus sal die mense wat agter die duiwelse diere aangeloop het straf. Soos iemand wat ‘n sekel in ‘n land insteek en die graan afsny, so sal Jesus die bose oordeel (Open 14:14-17). Dit is in ‘n sekere sin die ander sy van die munt: Jesus is redder vir die wat in Hom glo, maar die wat nie glo nie, sal veroordeel word. Dit weet die engele en hulle maak geen geheim daarvan nie.

Die laaste maal dat die engele in die Nuwe Testament oor Jesus praat, praat hulle oor die bruilof van die Lam…  (Op 19:9). Jesus kom sy mense haal, soos ‘n bruidegom sy bruid kom haal… om fees te vier in die nuwe Jerusalem. Die fees is klaar beplan en afgekondig… almal in die hemel weet dit, ook die engele. Daarvan kan ons nou hier op aarde ook seker wees.

Wat sê demone/duiwel oor Hom?

Dis nie net hier in ons eie dag dat almal oor Jesus praat en oor sy identiteit spekuleer nie. Die vraag oor wie Jesus regtig is was reeds met sy optrede op aarde op die tafel. Trouens, Jesus self het hierdie vraag ‘n keer of wat aan sy dissipels gestel toe Hy hulle gevra het wat die mense oor Hom sê. Toe het Hy hy by hulle gehoor dat party mense dink Hy is Johannes die Doper wat uit die dood teruggkeer het. Of Elia, of een van die profete. Ook Jesus se godsdienstige opponente en die duiwels het sterk opinies oor Hom gehad wat hulle op verskillende maniere in die openbaar verwoord het. Bedoelende, hulle het verbaal en nie-verbaal, deur hulle woorde en deur hulle dade, duidelik gekommunikeer wat hulle van Jesus dink. Kom ons gaan stel behoorlik ondersoek in, beginnende by die demoniese magte (vgl ook H. A. Kelly, Satan: A biography, 2006, en Stephan Joubert; Jan van der Watt en Gys du Plessis, Bestaan die duiwel regtig? 2009.)

a.  Vasgevang in ‘n greep van vrees: Bose magte in die Joodse  wêreld rondom die Nuwe-Testamentiese era

Die allerdaagse wêreld waarbinne mense in Palestina hulle rondom die eerste eeu bevind het, was volgens hulle gevul met die teenwoordigheid van bose magte. So het die meeste mense geglo. Hierdie wesens was woonagtig in plekke soos woestyne, in die lug, grond, en in water (vgl ook Matt 12:43; Ef 2:2; Op 13:1vv). Demone kon in verskillende gestaltes verskyn, soos in die vorm van wolwe, honde, paddas, onrein voëls en slange (vgl Op 9:3-7; 12:3; 16:13).

Volgens Joodse opvattinge het demoniese magte hul slagoffers gewoonlik deur liggaamsopeninge binnegedring. Vanweë die gevare verbonde aan demoniese “besoedeling” is kontak met heidene, onrein persone, en siekes daarom ontmoedig. Die eet van kos wat nie aan Joodse reinheidsvoorskrifte voldoen nie was derhalwe verbode; so ook nie-toelaatbare seksuele gedrag, aangesien dit aanleiding tot demoniese besetting kon gee.

Wanneer demone mense beset het, het dit gelei tot onnatuurlike gedrag soos emosionele onstabiliteit, stuiptrekkings, gewelddadige optrede, ensovoorts. Demoniese magte kon mense siek maak en selfs hulle dood veroorsaak. Daarom is demoniese magte dikwels deur Joodse duiweluitdrywers of eksorsiste aangedurf. Hierdie persone het onder andere gebruik gemaak van “eksorsistiese formules” wat ingelei is met die vermelding van die name van God en ander hemelse magte, tesame met gepaardgaande bevele dat die demoniese magte hulle slagoffers moet verlaat (E. Fergusson, Demonology of the early Christian world, 1984:9).

In die bekende Joodse geskrif, Tobit, verneem ons van bepaalde rituele wat ingespan is om demone te verdryf. In Tobit 6 word vertel hoedat Tobias, die seun van Tobit, verlief raak op ‘n vrou genaamd Sara. ‘n Demoon met die naam Asmodeus wat in haar bly verseg egter dat ander mans naby aan haar kom. Die aartsengel Rafael beveel dan vir Tobias om van die as van brandende wierook by die tempel te neem en dit saam met die hart en lewer van ‘n vis te brand, dan sal die demoon padgee. Dit gebeur dan presies net so.

Saam met godsdienstige formules en rituele, het Joodse duiwelbesweerders homeopatiese middels gebruik om duiwels te verjaag. Aan die hand van die sogenaamde similia similibus beginsel is klein dosisse van dieselfde substanse as dié waarin die duiwels hulle sou bevind, soos grond, water of plante, naamlik gebruik om hulle te verdryf. Amulette is soms aan persone gegee om te dra om hulle teen die Bose te beskerm. Ornamente en simbole is ook gereeld in huise aangebring om bose magte te verwilder.

b.  Toe praat die duiwels oor Jesus…

 Jesus se aardse optrede vind plaas binne hierdie Joodse milieu wat gekenmerk is deur ‘n sterk bewussyn van die aktiwiteite van allerlei demoniese magte. Die stryd teen hierdie magte is egter nie die hoofdoel van Jesus se aardse sending nie. Veel eerder staan sy optrede in die teken van die koms van die koninkryk van God (Mark 1:15). Jesus se koms en optrede lei egter die oordeel oor Satan in en vergestalt ook Sy oorwinning. Die Bose word met die aanbreek van die nuwe Messiaanse era soos ‘n weerligstraal uit die hemel gegooi (Luk 10:18; Joh 12:31). Daar bestaan nooit enige twyfel oor die uitslag van die konflik tussen Jesus en die duiwel nie. Wanneer Satan byvoorbeeld as “toetsbeampte” sy opwagting in die woestyn maak om Jesus verbaal van sy sending te laat afsien (Matt 4; Luk 4), tree laasgenoemde as oorwinnaar uit hierdie strydgesprekke.

Verskeie konfrontasies tussen Jesus en Satan se bose handlangers vind deur die loop van sy openbare bediening plaas (Matt 4:23vv; Mark 1:32; Luk 6:17-18). Wanneer hierdie magte menslike liggame as hul nuwe woonplekke beset (Mark 1:25-26; 5:1-20; 9:14-29), volg dramatiese reaksies telkens wanneer hulle met Jesus in aanraking kom. Die demone ken sy identiteit. Hulle spreek Hom daarom onder andere aan as “Jesus van Nasaret” (Mark 1:24); “Seun van die Allerhoogste” (Mark 5:7), of: “die Heilige wat van God af kom” (Mark 1:24). Geen wonder nie dat party demone kliphard aan die skree gaan as Jesus naby hulle kom. Ander kere gooi hulle hul arme slagoffers net daar op die grond neer, of begin Jesus om genade smeek (Mark 1:23; 7:25). By geleentheid probeer van hierdie bose magte selfs om aan die hand van sogenaamde afweer-rites hulleself teen Jesus te beskerm. In Markus 5:7 lees ons byvoorbeeld hoedat ‘n bose mag Jesus beveel om hom nie seer te maak nie. Ook die voorafgaande uitdrukking van hierdie demoniese mag: “wat is daar tussen my en jou?,” funksioneer as ‘n verbale verdedigingsmeganisme teen Jesus se oppermag, soos wat Twelftree (Jesus the exorcist. A contribution to the study of the historical Jesus, 1993:64) skryf.

Die feit dat die demone Jesus se ware identiteit ken en dit woordeliks bevestig, bring geen transformasie in hulle te weeg nie. Inteendeel. Vandaar dat Jesus gebruik maak van “magswoorde” om hierdie demoniese magte te verdryf wanneer Hy hulle raakloop (Mark 9:25; Matt 8:16). Sy eie kragbelaaide woorde is oorgenoeg om sy oorwinning oor die domein van die Bose sigbaar te bevestig.

Skrywer:  Prof Jan van der Watt