Rudolph vra:

 Lukas 21:23: Maar wee die vroue wat swanger is en die wat nog soog in daardie dae; want daar sal ‘n groot nood in die land wees en toorn oor hierdie volk.

Hierdie vers kom voor waar daar gepraat word oor die verwoesting van Jerusalem (reeds gebeur in 70AD)

Markus 13:17: Maar wee die vroue wat swanger is en die wat nog soog, in daardie dae!

Markus 13:18: En bid dat julle vlug nie in die winter mag plaasvind nie.

Matteus 24:19: Maar wee die vroue wat swanger is en die wat nog soog, in daardie dae.

Matteus 24:20: En bid dat julle vlug nie in die winter of op die sabbat mag plaasvind nie

Hierdie verse kom voor waar daar gepraat word oor die eindtyd.

Moet dit gesien word as twee verskillende gebeurtenisse?

Antwoord

Prof Hermie van Zyl antwoord:

Ons vraagsteller maak ’n baie skerp waarneming deur raak te sien dat daar ’n verskil tussen Lukas, enersyds, en andersyds Matteus en Markus se weergawes van Jesus se profetiese rede is. Dit gaan naamlik daaroor of die gebeure wat in Lukas 21:23 beskryf word ’n ander gebeure veronderstel as wat in Markus 13:17-18 en Matteus 24:19-20 beskryf word, hoewel die bewoording van al drie Evangelies min of meer ooreenstem. Die kort antwoord is “nee”, al drie Evangelies handel oor dieselfde gebeure, die eindtyd. Maar hierdie kort antwoord benodig ’n langer verduideliking om beter verstaanbaar te wees.

Matteus, Markus en Lukas staan bekend as die sinoptiese Evangelies, omdat hulle die verhaal van Jesus breedweg “saam sien” (betekenis van “sinopties”). Dit beteken dat daar, ten spyte van verskille, groot ooreenkomste tussen hierdie drie Evangelies is, tot in die detail-bewoording toe. Die teorie wat vandag deur die meeste kenners van die Nuwe Testament aanvaar word, is dat hierdie ooreenkomste en verskille die beste verklaar word deur te aanvaar dat dié drie van mekaar gebruik gemaak het. Dit staan bekend as die onderlinge afhanklikheidsteorie. Dit behels dat Markus die eerste geskryf is en as bron vir Matteus en Lukas gedien het, maar dat laasgenoemde twee nie van mekaar geweet of gebruik gemaak het nie. Verder, daar is dele waar Matteus en Lukas woordeliks met mekaar ooreenstem maar wat glad nie in Markus voorkom nie. Hier is die teorie dat Matteus en Lukas vir hierdie materiaal van ’n tweede bron, genaamd Q, gebruik gemaak het, weer eens onafhanklik van mekaar. Dan is daar ook nog materiaal wat net by Matteus voorkom en net by Lukas voorkom; dit staan bekend as die “eie materiaal” van hierdie twee Evangelies. Saamgevat: die teorie vir die ontstaan van die sinoptiese Evangelies lui dat Markus en Q as die twee bronne gedien vir Matteus en Lukas, en dat laasgenoemde twee ook hulle eie materiaal bygevoeg het.

As ons nou hierdie teorie toepas op die tekste waaroor ons vraagsteller dit het, dan sien ons dat dit een van daardie dele is wat by al drie Evangelies voorkom. Volgens ons teorie is Markus dan die oorspronklike bron, met hier en daar ook eie materiaal van Matteus en Lukas. Die inhoud van hierdie gedeelte is die sogenaamde profetiese rede van Jesus oor die eindtyd. Markus het dit eerste opgeteken, en Matteus en Lukas het dit oorgeneem in hulle onderskeie Evangelies, maar dit terselfdertyd “geredigeer”, dit wil sê aangepas sodat dit die doel kon dien wat elke evangelis daarmee gehad het. Ons moet dus die drie weergawes van Jesus se een profetiese rede  – te wete Markus 13:1-37, Matteus 24:1-51, en Lukas 21:1-38 – eintlik langs mekaar plaas en woordeliks met mekaar vergelyk om die verskillende “redaksionele aksente” van elke Evangelie te identifiseer. Die belangrike punt is: elke Evangelie berig oor dieselfde uitsprake van Jesus oor die eindtyd, maar elkeen plaas sy eie aksente daarop wat dit uniek maak in elke Evangelie. Dit gaan dus nie oor verskillende eindgebeure nie, maar elke Evangelie handel oor dieselfde eindgebeure en dieselfde oorgelewerde tradisie, elkeen net vanuit verskillende vertellersoogpunte of -hoeke.

Om die prentjie te voltooi, kan ons veral let op hoe Lukas die gedeelte hanteer wat deur ons vraagsteller aan die orde gestel is, want dis by Lukas waar in hierdie geval die grootste “afwykings” teenoor Markus voorkom. Tereg noem ons vraagsteller dat by Lukas dit veral oor die verwoesting van Jerusalem gaan. Let byvoorbeeld op die volgende beskrywings, wat nie by Markus en Matteus voorkom nie: Luk 21:20 praat van die leërs wat Jerusalem omring; 21:21 sê dat die mense wat in Judea en in die stad (Jerusalem) woon, daaruit moet padgee; en 21:24 berig oor oorlogvoering (die swaard), krygsgevangenes wat weggevoer sal word en Jerusalem wat deur die heidene vertrap sal word. Wat egter belangrik is om te onthou, soos reeds bo genoem, is dat Lukas nie van ’n ander eindtyd as Markus en Matteus vertel nie, maar dat hy die verwoesting van Jerusalem as deel van die eindgebeure teken. Ons vermoed dit hang saam met die besondere klem wat Lukas deurgaans in sy Evangelie en in sy ander boek, Handelinge, plaas op Jerusalem. Vir Lukas is Jerusalem die sentrum van die heilsgebeure: hier begin en eindig alles (Luk 2:25-52; 24:50-52); hier word die Heilige Gees uitgestort (Hand 1:4; 2:1-13); hier versamel die eerste kerk; en hiervandaan vind die verspreiding van die evangelie plaas na die hele destydse bekende wêreld (Hand 1:8). Geen wonder nie dat Lukas die verwoesting van Jerusalem laat saamval met die einde van die wêreld, en daarom die lotgevalle van Jerusalem inwerk as deel van die eindtyd. Vir hom is Jerusalem se einde so katastrofies dat dit as aanloop tot en simbool van die eindgebeure dien en daarom saam met die ander eindgebeure beskryf en beklemtoon moet word. Die klem op Jerusalem se lot het ook veral daarmee te make dat Lukas dit sien as die straf van God omdat hulle nie die heilsaanbod van God in Christus aanvaar het nie, vandaar die toespeling op Ou-Testamentiese tekste soos Hosea 9:7 in Lukas 21:22 wat verwys na die straf van God wat volg op volhardende ongehoorsaamheid. Wat met Jerusalem gebeur, dien as voorteken van die wêreldeinde, wat Lukas dan in navolging van Markus 13:24-27 in Luk 21:25-28 beskryf waar dit handel oor die koms van die Seun van die Mens. Wat met Jerusalem gebeur, sal met almal gebeur wat nie God se heil in Jesus Christus aanvaar nie. Dit is dus duidelik dat Lukas – soos Matteus – Markus se beskrywing van die eindtyd oorneem maar dit aanpas by sy eie oogmerke met sy Evangelie.

Skrywer: Prof Hermie van Zyl

Willie het ‘n paar vrae oor geloofsekerheid gevra

Antwoord

Prof Jan van der Watt antwoord:

Die vraag gaan oor geloofsekerheid. Hier volg ‘n kort opsomming van die vraag:

Vraag 1: So baie maal hoor ek van mense (en predikante) wat sê op so en so ‘n datum het hulle tot bekering gekom en alles het verander en die vrede van die Bybel het deel van hulle lewe geword. Sulke stellings laat my twyfel of ek wel gered is.

Dit is wel so dat daar tekste in die Bybel is wat vertel van mense wat op ‘n spesifieke datum tot bekering gekom het. Sulke voorbeelde is Paulus op die Damaskuspad (Hand 9:1-8) of die Ethiopiër oppad terug huis toe van Jerusalem af (Hand 8:26-40). Hulle sal dus na ‘n spesifieke datum kan verwys waarop hulle die Here ontmoet het. So het hulle pad saam met die Here begin.

Dit is egter nie die enigste manier waarvan ons in die Bybel lees waarop mens ‘n gelowige kan word nie. Ons lees van gelowiges wat van geboorte af as gelowiges grootgeword het. Hulle kan nie ‘n datum noem nie – van hulle maar weet is hulle kinders van die Here. Hulle word as’t ware op die moederskoot met die boodskap van God gevul. Markus (Hand 12:12) is waarskynlik so voorbeeld van iemand wat in ‘n Christelike gesin grootgeword het en van vroeg af al die boodskap gehoor het.

Dit lyk dus nie of daar een resep is nie – party het ‘n datum en ander nie. Wat egter wel baie belangrik is, is hoe mens leef as jy van die Here bewus raak, hetsy of dit op ‘n spesifieke datum is en of omdat jy doodgewoon in ‘n Christelike huis van die Here bewus geraak het en hom so leer ken het. In Openbaring 2-3 sê Johannes gedurig dat die gelowiges wat van die pad van die Here afdwaal hulle moet bekeer, met ander woorde hulle lewe weer volgens die wil van God moet leef. Van die ander skrywers van die Nuwe Testament praat van ‘jouself as offer stel’ (Rom 12:1-2) of om die dinge daarbo te bedink (Kol 1:1-2), waarmee hulle dieselfde bedoel as Johannes wat van bekering praat. Behalwe vir Openbaring en Jak 5 word die woord bekering gewoonlik gebruik om die eenmalige draai na God toe te beskryf, met ander woord, die oomblik as jy na die Here toe draai en in Hom begin glo. As Openbring die woord gebruik gaan dit om die pad van heiligmaking, met ander woorde, jou daaglikse toewyding aan God. .

Vraag 2: As ek sê dat ek nog nooit so n persoonlike ontmoeting met Hom gehad het nie,het ek ook nie n spesefieke dag, datum , geleendheid , gebeurtenis waar ek kan se daar het ek tot bekering gekom nie.
Bekering maar een van die woorde om te praat van die verandering in mens se lewe naamlik dat jy kind van God geword het. Daar is ook wedergeboorte (Johannes 3:3, 5) of regverdigmaking of loskoping (Paulus). Dan is dit uit bogenoemde duidelik dat sommige mense as Christene grootword en dus nie op ‘n dag of datum bekeer is nie.

Vraag 3: Ek kan nie onthou dat ek ooit ʼn “persoonlike ontmoeting” met Jesus Christus gehad het nie. Wat presies is ʼn “persoonlike ontmoeting”? Hoe sal ʼn mens dit ervaar en weet dit is dit, sou dit wel gebeur?

In die kerklike spreektaal word daar in die algemeen gepraat van ‘n persoonlike ontmoeting met Jesus. Ons moet onthou dat ons nie die verhale oor Jesus VOOR sy dood en opstanding moet verwar met sy teenwoordigheid na opstanding nie. Voor sy opstanding was Hy fisies as mens op aarde, maar is na sy opstanding in die hemel opgeneem. Volgens die verhale van die Bybel neem Jesus se verskynings na sy opstanding verskillende vorme aan. Paulus het die opgestane Jesus op die pad na Damaskus in ‘n helder lig ontmoet, Petrus of die dak in ‘n visioen, die dissipels weer in lewende lywe na sy opstanding, sodat hulle selfs aan hom kon vat. Dit is dus moontlik om Jesus op so manier te ervaar, maar dit lyk meer na die uitsondering as die reël – die verhale hierbo is maar min relatief tot al die Christene wat daar was. As ons Joh 14 lees oor hoe die Jesus by sy dissipels teenwoordig is, sien ons dat dit deur die Heilige Gees (met ander woorde die krag van God) deur ander mense teenwoordig is. Daar lees ons dat die Vader in Jesus ontmoet kan word deur die woorde en dade van Jesus wat soos die Vader s’n lyk (Joh 14:8-10). Net so moet gelowiges Jesus deur hulle woorde en dade teenwoordig maak. So ontmoet mens Jesus – sy liefde, sy genade, sy boodskap. Deel van die proses is om te bid (in gesprek met God te bly) en deur die Gees te leef.

Vraag 4: Ek het ook nie ‘n idee wat se geestelike gawes ek het nie, indien enige.
‘n Mens moet nie geestelike gawes met talente verwar nie. Talente is dinge waarmee mens gebore word, soos om vinnig te hardloop of vanself mooi te kan teken of te sing. Geestesgawes word vir ons beskryf in plekke soos 1 Kor 12-14, Rom 12:4-8, Ef 4:7 verder aan. Die Griekse woord ‘charis’ word gebruik om dit te beskryf. Die gawes in die Bybel het ‘n paar eienskappe, byvoorbeeld dat dit veral en in die eerste plek bedoel is tot opbou van die gemeente, hoewel dit ook individueel gebruik kan word, soos spreek in tale (lees 1 Kor 12-14), met ander woorde, om ander te versterk; dat dit veral gaan oor Christelike diens en koestering van die Woord van God; dat die gee van die gawes nie in die hande van mense rus nie, maar dat die Heilige Gees gee aan wie Hy wil (1 Kor 12:11). ‘n Mens kan wel streef na gawes (1 Kor 12:34), maar dit beteken nie dat die Gees dit aan jou gee nie. Hierdie verwysing na die ‘streef’ staan natuurlik in die konteks van die liefde. Hierdie soort gawes, waaraan mens self ook die verantwoordelikheid het om aan te moet werk (lees 1 Joh 4) help ons om te verstaan waaroor die ‘streef’ gaan. ‘n Ander faset van die ‘streef’ is om gereed te wees dat as die Gees op mens se knoppie druk, jy gereed is om te reageer.

Die vraag is inderdaad hoe mens weet God druk op jou knoppie en hoe jy weet wat Hy wil hê jy moet doen. Daar is nie ‘n eenvoudige resep nie – soms nader God jou deur mense, soms deur ‘n diepe oortuiging dat jy iets moet doen, soms deur ‘n geleentheid wat Hy oor jou pad stuur. Die punt is dat mens se geestelike antennas dan gereed moet wees om die stem van die Here te hoor. Die geestesgawes is ook nie almal spektulêr soos om wonders of genesings te doen of ‘n spesialis in spreek in tale te wees nie. Van die voorbeelde wat gebruik word as die gawes beskryf word, verwys na diens aan die liggaam van Christus, wat daarop neerkom dat as jy die liggaam van Jesus help om effektief liggaam te wees, dit ook ‘n geestesgawe is. Dus om by iemand wat siek is te sit en te help, of om te sorg dat die plek waar gelowiges aanbid gereed en skoon is, sou alles as spesiale gawes gesien moet word. God se teenwoordigheid en wonderdade vind ook deur klein dingetjies plaas.

Vraag 5: My gebedslewe is tans van so ‘n aard dat ek nie mooi weet wat om vir God te se nie.

Op Bybelkennis.co.za is daar oor ‘n duisend artikels wat oor gebed gaan.

Skrywer:  Prof Jan van der Watt

Ansie vra:

Ek het n vraag wat by my opgekom het…As n man en vrou saam bly en n kind het…kan hulle die kind saam inseën by die kerk? Die ouers is nie getroud en leef ook nie vir die Here nie.

Antwoord

Prof Francois Malan antwoord:

Die inseëning van ’n kind geskied veral in Baptiste kerke wat hulle lidmate na belydenis van hulle geloof in die Here Jesus groot doop. Ander kerke doop die kindertjies van gelowige ouers as die sigbare teken van die verbond wat God met die ouers en hulle kinders gemaak het. In Handelinge 2:38-39 sê Petrus: ‘Bekeer julle, en laat elkeen van julle in die Naam van Jesus Christus tot vergewing van sondes gedoop word, en julle sal die gawe van die Heilige Gees ontvang. Want die belofte geld vir julle, en ook vir julle kinders, en vir almal daar ver, almal wat die Here ons God na Hom toe roep.’  

Die inseëning geskied deur ouers wat lidmate van die kerk is en bereid is om voor die Here te belowe dat hulle die kind sal grootmaak om te glo in die Here Jesus as die Seun van God.

Jesus Christus is die Lam van God (God se Offerlam) wat die sonde van die wêreld wegneem (Johannes 1:12). Daarom het Hy aan die kruis gesterf om al ons sonde op Hom te neem en ons daarvan vry te spreek en so ons verhouding met God reg te maak. Aan elkeen wat in Hom glo het Hy die reg gee om kind van God te word (Johannes 1:12).

As ’n kind ingeseën sou word deur ouers wat nie vir die Here leef nie, is die inseëning van geen waarde nie en is dit eintlik ’n bygelowige bespotting. Die doel van die inseëning is om die kind vir sy lewe lank aan die Here toe te wy en uitdrukking te gee aan die ouers se verantwoordelikheid voor die Here om die kind vir die Here groot te maak.  

As die kind groter word en ten spyte van sy ouers se ongeloof in die Here Jesus begin glo en self besluit om vir die Here te leef, kan hy of sy self na enige kerk toe gaan om geleer en gedoop te word as volle lidmaat wat in daardie kerk die Here saam met ander gelowiges wil aanbid.

In Mattheus 28:19-20 het Jesus vir sy dissipels gesê: Gaan en maak dissipels (leerlinge en volgelinge) van al die nasies, doop hulle in die Naam van die Vader en die Seun en die Heilige Gees, en leer hulle om alles te onderhou wat Ek julle beveel het. En kyk, Ek is met julle al die dae tot aan die voleinding van die wêreld. 

Is die gawe van ’n kindjie nie juis die Here se oproep aan die ouers om vir die Here te begin lewe, en saam met gelowiges by ’n kerk aan te sluit om die Here gereeld te loof en te dank nie; en hulle kind daar te laat doop of inseën nie?

Moet ouers wat nie getroud is nie, nie dit begin oorweeg om te trou en so meer vastigheid aan die kind en sy ontwikkeling te bied nie? As hulle eers vir die Here begin lewe, sal hulle sien hoe dit moontlik word om in liefde as getroudes saam te lewe.

Efesiërs 5:21 sê: ‘Wees ondergeskik aan mekaar uit ontsag vir Christus.’ Filippense 2:3-5 sê: Moenie iets uit selfsug of ydelheid doen nie, maar in nederigheid moet die een die ander hoër ag as homself. Julle moet nie elkeen na sy eie belange omsien nie, maar ook na dié van ander. Julle moet dieselfde gesindheid onder mekaar openbaar as wat in Christus Jesus was.’ So kan ’n hegte liefde tussen man en vrou groei, met wedersydse trou aan mekaar as getroudes.

Skrywer:  Prof Francois Malan

Cindy vra:

My suster het my vandag vertel dat sy op Nuwejaarsdag die gevoel gekry het dat hierdie jaar haar laaste sal wees, dat sy gaan doodgaan. Kan dit waar wees? Is daar al mense met wie dit gebeur het?

Antwoord

Prof Hermie van Zyl antwoord:

As dit gaan oor iets soos ’n voorgevoel oor wat moontlik in die toekoms kan gebeur, betree ons die terrein van die parapsigologie, dit is die sielkunde van buite-normale verskynsels. Dit sluit alles in wat ons gewoonlik as buite die parameters van normale menslike gewaarwordinge beskou, waaronder iets soos prekognisie, ook bekend as voorbodes, voorgevoelens, heldersiendheid (clairvoyance), of – soos die ou mense gesê het – dat sekere mense met die helm gebore is. Sulke mense sien, beleef en voel dinge aan wat gewone mense nie ervaar nie. Hulle is andersins doodnormale mense, gewoonlik nie aandag- of sensasiesoekers nie, maar sal aan dié na aan hulle laat blyk dat hulle ’n sterk voorgevoel het dat iets gaan gebeur (gewoonlik iets sleg). Soms sal hulle dit waag om voorspellings oor die toekoms te maak – dikwels vaag, ander kere meer spesifiek – waarvan sommige (lyk of dit) uitkom, ander nie.

Dit spreek vanself dat die terrein van die parapsigologie ’n baie fassinerende een is, maar terselfdertyd hoogs omstrede. Die afgelope eeu is daar heelwat navorsing gedoen oor die verskynsel van prekognisie of voorkennis van die toekoms (of die bewerings daaroor), maar dit bly ’n hoogs kontensieuse kwessie waaroor daar nie afdoende antwoorde is nie. Die hoofstroom akademiese wêreld staan uiters skepties oor die parapsigologie, en die meeste sielkundiges en psigiaters beskou dit nie as ’n wetenskap nie. Die argument is gewoonlik: egte wetenskap opereer onder andere met die beginsel van falsifiseerbaarheid; met ander woorde, hipoteses moet nie net as waar bewys kan word nie, maar ook as vals. En dit is juis die probleem by die parapsigologie: die ondersoekers op hierdie terrein is reeds oortuig van die egtheid van hierdie verskynsels en soek dan net getuienis om dit te bevestig. Indien getuienis tot die teendeel gevind word, word dit geïgnoreer en verder gesoek na bevestigende getuienis. En dit is nie hoe wetenskap werk nie, word gesê. Egte wetenskap moet ook oop wees vir die moontlikheid dat jou hipotese as vals bewys kan word. Die gevolg is dat ’n mens vandag ver sal moet soek na akademiese instellings soos universiteite wat parapsigologie by hulle sielkundeleerplan insluit. Navorsing hieroor is deesdae hoofsaaklik beperk tot privaat gefinansierde instansies. Laasgenoemde word bedryf deur mense wat ’n besondere belangstelling in hierdie terrein openbaar, en hulle is dikwels opgeleide psigiaters en sielkundiges.

Dit is presies op hierdie punt dat die saak vanuit Bybels-Christelike hoek baie interessant word. Die hele Bybel is immers gebaseer op die premisse dat daar ’n geestelike wêreld is wat die fisiese onderlê, dat wat ons met ons normale sintuie kan waarneem eintlik maar net ’n fraksie van die werklikheid is. Die Bybel is daarom boordensvol met mense wat visioene het van ’n “ander wêreld” wat nie net as werklik ervaar word nie, maar wat ook ons denke en optrede in die alledaagse werklikheid grondig beïnvloed en vorm. Dink aan Jakob wat ’n visioen het van engele wat op en af beweeg tussen hemel en aarde (Gen 28:12-17), engele wat aan mense verskyn (bv Gen 18; Matt 1:20-23; Luk 1:26-27), die Here wat die oë van Elisa se slaaf open om te sien dat hulle omring is van hemelse perde en strydwaens van vuur wat hulle beskerm teen die vyand (2 Kon 6:17), profetiese vergesigte van toekomstige gebeure en van ’n Redder wat sal kom (bv Sag 3:8; 9:9-10), Petrus wat ’n visioen het waar hy op ’n dakstoep besig is om te bid (Hand 10:10-16), die dissipels en later Paulus wat ontmoetings het met die opgestane Here Jesus (Joh 20:19-29; Hand 9:3-6), en die hele Openbaringboek wat uit een majestieuse visioen bestaan van ’n hemelse wêreld wat ons huidige wêreld oorspan, rig en stuur. En so kan mens die voorbeelde vermenigvuldig; daar is omtrent nie ’n bladsy in die Bybel waar die bo-sintuiglike wêreld en gepaardgaande parapsigologiese ervarings nie ter sprake kom nie. Trouens, dis die hele perspektief waaruit die Bybel geskryf is. Sonder erkenning van hierdie perspektief word die hele betekenis van die Bybel betekenisloos.

Om meer spesifiek die kwessie van voorgevoelens aan te raak, kan ons die geskiedenis van Paulus van nader bekyk. Paulus het teen die einde van sy sendingloopbaan algaande oortuig geraak dat sy lewenseinde ook naderkom. So sê hy vir die ouderlinge van Efese dat hy hulle nie weer sal sien nie (Hand 20:25,38). Boonop het ’n profeet met die naam Agabus Paulus se voorgevoel bevestig toe hy op ’n simboliese manier Paulus se hande vasbind en sê dat Paulus oorgelewer sou word aan die heidene. Waarop almal toe baie ontsteld reageer en Paulus afraai om Jerusalem toe te gaan. Maar Paulus hou by sy planne, oortuig dat hy in die hande van die Here is (Hand 21:10-14). Wanneer Paulus uiteindelik in Rome is, is hy duidelik besig om oor sy naderende dood te dink (Fil 1:21-23; 2:17), tog is hy nog vol moed dat hy dalk weer ’n draai by die Filippense sal kan maak (1:24-26; 2:23-24). Ten spyte van sy voorgevoel maak hy dus nog planne vir die lewe hier op aarde, totdat die teendeel duidelik blyk. En volgens ons beste kennis was dit Paulus nie gegun om die Filippense nog ’n keer te besoek nie; hy het kort na sy brief aan die Filippense die marteldood in Rome gesterf. Die punt is: selfs in die aangesig van die dood – en sy sterk voorgevoel hieroor – het Paulus nie in swaarmoedigheid verval oor sy lot nie, maar steeds deel van die lewe gebly, wetende dat einde ten laaste dit die Here is wat die laaste woord oor sy lewe spreek, nie sy voorgevoelens nie, al het dit in hierdie geval waar geblyk te wees.

Kom ons probeer saamvat en sin maak uit wat ons tot sover beredeneer het:

• Wetenskap en Bybelse getuienis staan nie teenoor mekaar nie, maar bied verskillende perspektiewe op dieselfde werklikheid, elkeen vanuit sy eie hoek. Die wetenskap opereer slegs met wat voor oë, toetsbaar, herhaalbaar en falsifiseerbaar is. Dit is sy mandaat, en ons moet niks anders van die wetenskap verwag nie. Dit is daarom verstaanbaar dat die wetenskap baie terughoudend is om ’n terrein soos die parapsigologie as wetenskap te beskou. Dit wat wel toetsbaar op hierdie terrein is, kan dikwels op ander, heel natuurlike maniere verklaar word. Maar nou weet ons ook dat die wetenskap nie naastenby alle verskynsels kan verklaar nie; dit beskik gewoon nie oor die instrumentarium en metodologie om alles wat eg en waar is, te ondersoek en tot onweerlegbare gevolgtrekkings te kom nie. Maar net omdat iets nie toetsbaar is nie, beteken dit nog nie dat dit vals is nie. Daar is baie dinge waarvoor die wetenskap (nog) nie antwoorde het nie, maar wat nogtans werk, soos bv sekere medisynes. Vir lank het mense geweet dat die wilgeboom se blare ’n kuur vir hoofpyne is. Maar niemand het geweet hoekom nie. Totdat navorsing in die middel 1800’s die aktiewe bestanddeel daarin gelokaliseer het wat op sy beurt gelei het tot een van die bekendste hoofpynpille vandag – aspirien. Dink ons verder oor die Bybelse getuienis, moet ons sê dit werk ietwat anders as die wetenskap. Dit het vir seker ook met die werklikheid te doen, maar vanuit ’n ander perspektief, naamlik dat daar ’n geestelike werklikheid is wat nie so direk voor oë is nie maar wat ons sigbare werklikheid transendeer, onderlê en deurkruis. Wie oog hiervoor kry, weet dat ons sigbare werklikheid deur die transendente God in aansyn geroep is, en steeds onderhou en na sy voltooiing gevoer word. En van die begin af het Hy mense sensitief gemaak vir sy onsigbare maar duidelike werking in die skepping. God se teenwoordigheid is afleesbaar uit sy werke, sê Paulus, maar die mens het verkies om dit te ignoreer, te misken en te misbruik tot sy eie nadeel (Rom 1:18-32). Tog het God van die begin af mense sensitief gemaak vir sy teenwoordigheid, al was hulle ’n klein groepie. Hulle staan byvoorbeeld bekend as die profete en wyses in die Ou Testament, mense wat ingestel was op God se werking en wil in die skepping en samelewing, en daarom as God se spreekbuise opgetree het. Soms was dit om toekomsperspektiewe oop te maak, maar meermale was dit om die wil van God vir die daaglikse, ondermaanse lewe bekend te maak, wat in sigself ’n bonatuurlike insig is. Dit is weens hierdie insigte dat daar iets soos die Bybelse geskrifte tot stand gekom het. Daarom dat die hele Bybel hierdie transendente dimensie adem. Verder, ’n mens het geloof nodig om God se onsigbare maar werklike werking te bespeur en te ervaar. Dis die rede waarom Hebreërs 11:1 sê dat geloof ons oortuig van dinge wat ons nie sien nie. Waarop die res van die hoofstuk dan volg om die voorbeelde van “geloofshelde” uit die Ou Testament in te ryg – mense wat die Onsienlike gesien, vertrou, gedien en gevolg het, al was hulle dikwels daaroor verguis (11:38).
• Afgesien van die Bybelse profete en wyses, dink ek dat ons moet aanvaar dat daar ’n klein subgroepie in elke populasie is wat ons as “menslike seismograwe” kan aanmerk. Hulle is net fyner ingestel op wat rondom ons aangaan; hulle registreer “golwe” en “vibrasies” in die samelewing, natuur en omgewing waarvan ander nie bewus is nie. Hoekom dit so is, weet ons nie. God het ons as geestelike wesens geskape, maar die meeste van ons sien net wat voor oë is; ons kan eenvoudig nie die “dieper konneksies” van die universum registreer nie. Daarom is die standaard rasionele verduideliking vir voorbodes wat agterna blyk waar te wees, dat dit gewoon toeval is. Sulke dinge gebeur maar, word gesê; dis gewoon ’n sameloop van omstandighede. Daar is soveel interaksies in die wêreld dat dit statisties moontlik is dat daar somtyds ’n sameloop van psigiese ervarings en werklike gebeure sal wees. Ons moet dus nie te veel daarin lees as sommige mense se “voorspellings” waar word nie. Nou, ek stem saam. Mens kan jou nie deur alle aansprake van heldersiendheid en voorspellings op loop laat jaag nie. Mense vat kanse. En daar is ook mense wat geestelik versteurd is, wat allerlei dinge sien wat niks met die werklikheid te doen het nie. Of daar is dié wat graag die aandag op hulleself wil vestig dat hulle, anders as die meeste ander, oor besondere vermoëns sou beskik. Party probeer ook geld maak uit hierdie aansprake. Maar alles in ag genome is daar nog steeds ’n groepie mense oor wie jy nie anders kan nie as om te erken, of ten minste ’n sterk vermoede te hê, dat hulle wel oor besondere heldersiende vermoëns beskik. Ja, die wetenskap bly steeds skepties daaroor, en dis inderdaad moeilik om hierdie aansprake binne die wetenskap as eg te verklaar, maar dit maak dit nie noodwendig vals nie. Nie in die lig van bogenoemde uiteensetting nie.
• As Bybelgelowige wil ek vir myself graag die volgende insigte as rigsnoer neem: Die mens en sy interaksie met die lewe in sy totaliteit is uiters kompleks. Die verskuiwing wat daar in die wetenskap self ingetree het van keiharde rasionalisme na postmoderniteit met sy meerkantigheid en onsekerheid maak dat ons vandag erken dat ons nie naastenby weet hoe alles in mekaar steek nie. Daarom die erkenning dat iets soos heldersiendheid en egte voorgevoel tog sou kon bestaan. Ek wil graag ruimte laat daarvoor. Maar waar laat hierdie erkenning ’n mens vir die daaglikse praktyk van die lewe? Want dis moeilik om die kaf van die koring te skei, om te weet wanneer jy op ’n voorgevoel moet reageer of nie. Daarom sou ek verkies om my nie te veel aan voorgevoelens te steur nie. Dis nie ’n wyse weg van lewe nie. Ons het hierbo na Paulus se voorgevoel verwys. Maar as ons mooi kyk na die gebeure dan was dit nie iets wat asof uit die bloute gekom het nie. Hoewel Paulus self nie onbekend met visioene was nie (naas die ontmoeting met die opgestane Here Jesus, kyk ook 2 Kor 12:1-4, waar Paulus op ’n subtiele manier na sy bonatuurlike ervarings verwys), probeer hy nie hieruit munt slaan nie. Hy het eerder die “tekens van die tyd” rondom sy persoonlike situasie fyn waargeneem, daaroor nagedink (sekerlik gebid ook) en sekere afleidings vir die toekoms gemaak. Amper soos wat toekomskundiges vandag doen as hulle scenario’s opstel oor wat kan gebeur op grond van huidige tendense. Daarom het Paulus, ten spyte van sy oortuiging dat hy sou sterf, tog die hoop gekoester dat hy weer die Filippense sou besoek. Hy het dit egter aan God oorgelaat. En ek dink dis die weg wat ons moet bewandel. Ons moet ons nie op loop laat jaag deur ons eie of ander se voorgevoelens nie, maar elke dag rustig uit God se hand ontvang en doen wat jou hand vind om te doen, wetende dat ons tye in God se hand is (Ps 31:16). Die toekoms behoort aan God; dit kom ons nie toe om die tye en omstandighede te weet wat God vir ons bepaal het nie (Hand 1:7). Dit is vir my genoeg om te weet dat die werklikheid inderdaad meer is as wat voor oë is, daarvan is die Bybel vol. Maar ons is nie geroepe om die onbekende toekoms te eksploiteer nie. Daaroor waarsku die gebeure rondom koning Saul se besoek aan die dodebesweerster van En-Dor ons baie duidelik (1 Sam 28). Ons taak is om – vanuit die transendente perspektief wat die Bybel bied – besig te wees met die dinge van elke dag. Ek kan nie nog môre se las vandag ook dra nie; elke dag het genoeg aan sy eie kwaad (Matt 6:34). Dít is vir my ’n sinvoller manier van lewe as om my te veel te steur aan dié of daardie voorgevoel.

Skrywer:  Prof Hermie van Zyl