Die vyfde wonderteken: Jesus loop op die see (6:16-21) – Francois Malan

6:16-17 Toe dit aand word klim die dissipels in ‘n boot (volgens die beste manuskripte; 1933-vertaling  ‘die boot’ wat veronderstel dat hulle ook met dieselfde boot daar aangekom  het). Jesus het nog nie teruggekom nie – moontlik het Hy met hulle gereël om te vertrek as Hy nie teen sononder terug is nie. Die skrywer stel nie belang in dié besonderhede nie. Hy knoop sy diepgaande gesprekke oor wie Jesus is aan by grepe uit die optredes van Jesus.

6:18-19 Die see van Galilea, wat tussen die berge lê, kry maklik onverwagte storms. Die see is sowat 12 km breed. Die dissipels het tussen 25-30 stadia gevaar toe die storm hulle in die donker oorval het – ongeveer 5 km die see in. Hulle sien Jesus op die water na hulle toe aankom; en word baie bang vir dié verskynsel in die stormnag. Ps 77:20 sê oor Israel uittog: ‘U het deur die see gekom, u weg deur die magtige waters gebaan.’ Die skrywer sien Jesus as die openbaring van God, wat sy dissipels in hulle nood kom help, in die tweede uittog uit die slawehuis van sonde en dood.

6:20 Jesus sê: ‘Ek, Ek is, moenie bang wees nie,’ en  identifiseer Homself as: ‘dit is Ek’, maar doen dit met die Naam wat God aan Moses geopenbaar het (Eks 3:14; Jes 43:10-11). Die 16 keer wat Johannes die uitdrukking “Ek, Ek is’ gebruik verduidelik Jesus se eenheid met die Vader; Hy is die Openbaarder in wie God Homself aan die mense openbaar (Joh 1:14).

6:21  Die dissipels neem Hom bly in die skuit op. En nog ‘n wonder: uit die diepte van die see, direk tot op die strand, bý die plek waarheen hulle wou gaan.  

Die vierde gesprek: Jesus, die Brood van die lewe (6:22-71)

Die gedeelte kan in sewe onderafdelings verdeel word, waarin die hoofmomente telkens opduik : die Woord is aan die werk, die Woord as die onverganklike spyse van die ewige lewe, die Woord van die Seun van die mens wat lewensbrood gee. 

1 Die oproep om die Brood uit die hemel aan te neem (6:22-33)

6:22-24 Na die nag op die gras waar hulle geëet het, het die mense besef hulle het die dissipels sonder Jesus sien vertrek met die enigste skuit wat daar was, en Hy het nie van die berg af na hulle teruggekom nie. Toe daar ander skuite van oorkant die see aankom  naby die plek waar hulle die brood uit die Here(!) se hand ontvang het, gaan soek dié, wat met die skuite kon vertrek, vir Jesus in Kapernaum (sy tuisdorp, vgl. Mat 9:1; 4:13).

6:25  Hulle erken Jesus as ‘n leermeester (rabbi), omdat Hy hulle waarskynlik daar aan die oos-oewer geleer het. Hulle is egter verbaas dat Hy reeds in Kapernaum is, in die sinagoge (v59).

6:26 Jesus se antwoord vlek hulle motiewe oop. Die sin begin ook met ‘Voorwaar, voorwaar.’ Hulle soek Hom nie omdat hulle die betekenis van die wondertekens begryp het nie (vgl. Mk 6:52). Vir hulle gaan dit om die kos wat hulle gratis gekry het, die einde van hulle gebrek aan hulle daaglikse nood, soos hulle dink.   

6:27 Die kos wat hulle geëet het hou jou net vir ‘n dag. So het die manna in die woestyn weggesmelt as die son begin bak (Eks 16:21). Die Here se doel met die manna was om hulle ‘te leer dat ‘n mens nie net van brood leef nie, maar dat hy leef uit elke woord wat uit die mond van God kom’ (Deutr. 8:3). Hulle moet hulle beywer/werk vir ‘die kos wat bly bestaan tot die ewige lewe’, wat die Seun van die mens gee. Jesus se selfbenaming ‘Seun van die mens’ wys heen na sy sterwe vir ons sonde en sy opstanding tot die lewe. Daarvoor het God die Vader sy seël op Hom gesit (NAV Hom die mag daartoe verleen) om  die verhouding met God reg te stel. Dit het Jesus aan die kruis vir ons kom doen. Die regte verhouding met God moet in stand gehou word deur ons verbintenis aan Jesus en sy woord.

6:28  Die Jode verstaan Jesus verkeerd. Hulle interpreteer sy woord oor ‘werk vir die kos wat tot in ewigheid bly’ as verdienstelike werke wat God sal behaag, om aan hulle die ewige lewe te gee as beloning. Hulle het nie verstaan wat dit beteken dat die ewige lewe deur die Seun van die mens aan hulle gegee sal word nie.

6:29 God verlang nie ‘n veeltal werke wat die mens moet ophoop nie. Dit gaan om net een werk, wat eintlik nie ‘n werk is nie. Glo in Hom wat Hy gestuur het. Die ‘werk’ veronderstel ‘n bewuste beslissing en daad van ‘n mens. Die inhoud van die geloof is Jesus self – in Hom moet geglo word. Glo is om God te laat werk. Die mens se ‘werk’ is om Jesus aan te neem as jou Here (1:12).

6:30-31 Om te glo dat Jesus van God af kom, vra hulle ‘n meer opspraakwekkende teken as die vermeerdering van die brode. Die manna vir hulle voorvaders in die woestyn het daagliks uit die hemel gekom – daarom wou hulle Hom  koning maak na die vermeerdering van die brode (v15). Geloof op grond van wonders bly twyfelagtig. Dit vereis steeds nuwe en sterker bewyse om die verwondering in stand te hou.

6:32-33  Jesus stel eers hulle misvatting reg. Voorwaar, voorwaar Ek sê vir julle: Nie Moses nie, maar my Vader het gesorg het vir die daaglikse verganklike manna uit die hemel (Eks 16:14-15), en gee nou en voortgaande aan  julle  die ware brood uit die hemel, wat daagliks lewe gee, soos die manna in die woestyn. Die Brood is Jesus, die Seun van God, wat uit die hemel hier is; en Hy is besig om aan die wêreld die ewige lewe te gee deur sy dood. 

Skrywer: Prof Francois Malan

Paasfees in Galilea: Jesus die brood van die lewe (6:1-71) – Francois Malan

In hierdie hoofstuk word twee natuurwondertekens vermeld, daarna twee gesprekke, dan ‘n lering oor die Brood van die Lewe, en weer twee gesprekke. Dit begin by die see van Galilea en eindig in Kapernaum. Waar die sabbat die aanknopingspunt van die gesprek oor die gesag van die Seun in hoofstuk 5 was, is die Paasfees, wat Israel se bevryding uit Egipte en behoud van hulle eersgeborenes herdenk, die aanleiding tot die gesprek oor die redding uit die mag van die dood, van die Seun wat gekom het om die weg tot die ewige lewe te open in hoofstuk 6. Die vermeerdering van die brood wek die verwagting van ‘n nuwe eksodus met lewende brood uit die hemel, en van die offerdood van die Lam van God, wie se liggaam geëet en sy bloed gedrink moet word (Johannes vertel nie van die instelling van die nagmaal  nie).

Die vierde wonderteken: spysiging van die menigte (6:1-15)

6:1 ‘Hierna’ – letterlik: na die dinge. Dit is ‘n verwysing na ‘n onbepaalde tyd. Johannes gee nie die gebeurtenisse kronologies weer nie. Hy knoop sy bekendstelling van wie Jesus is aan sekere gebeurtenisse. In hoofstuk 5 was Jesus nog in Jerusalem. Daarna is Hy blykbaar na Galilea, waar Hy ‘n klomp siekes genees het (v2), en toe na die gebied oos van die see van Galilea gegaan het. Dit is die gebied Dekapolis, die tien Griekse stede (deka 10, polis stad; ‘n gebied in die huidige Jordanië, wat destyds elkeen sy eie stadsbestuur gehad het, onafhanklik van die Herodusse). Slegs in Johannes word die see van Galilea ook die see van Tiberias genoem, na aanleiding van die stad Tiberius, wat deur Herodes Antipas in 26 v.C. ter ere van keiser Tiberius gebou het aan die wes-oewer van dié see (Tiberius was die opvolger van  keiser Augustus, tydens Jesus se geboorte, Lk 2:1, en Tiberius was keiser in Rome tydens Jesus se kruisiging, Lk 3:1).

            Johannes sê nie waarom Jesus daarheen gegaan het nie. Mark 6:30-32 sê: ‘Kom julle alleen saam na ‘n stil plek toe en rus ‘n bietjie’ – na ‘n baie besige tyd waarin mense aanmekaar na hulle toe gekom en gegaan het. Mat.14:13 sê: ‘Jesus het met ‘n skuit daarvandaan (uit die gebied van Herodes Antipas) weggegaan na ‘n stil plek om alleen te wees’ – nadat Herodes Antipas vir Johannes die Doper laat onthoof het.

6:2 Jesus word deurgaans gevolg deur ‘n skare wat die genesingswonders gesien het, wat Hy deurentyd gedoen het (waarvan Johannes slegs enkele beskryf het, Jn 20:30,31). Hulle volg Hom blykbaar om nog wonders te sien.

6:3 Jesus gaan die berg op – dit is die bergwêreld van Jordanië, met baie berge in die omgewing. Waarskynlik om sy dissipels te leer.

6:4 Die pasga, die fees van die Jode, was naby. Dit vorm die agtergrond vir die gesprekke wat volg.

6:5-7 Jesus aanvaar die versorging vir die groot getal volgelinge. Jesus toets Filippus se vertroue in Hom om ‘n menslik-onmoontlike situasie op te los. Filippus het reeds ‘n aantal wondertekens van Jesus gesien, maar sy berekening van die koste wys sy menslike denke. Twee honderd dinarii (een dinarius was die dagloon vir ‘n arbeider) sal nie genoeg wees om vir elkeen ‘n klein stukkie brood te koop nie.

6:8-9 Andreas, Petrus se broer, kom vertel van wat beskikbaar is: ‘n seuntjie met vyf garsbroodjies (kos van die armes), en twee stukkies toekos, gewoonlik gedroogde vis – slegs genoeg vir twee mense.  Sy skeptiese vraag is: wat is dit vir so baie mense?  Soos Filippus, sien hy ook geen uitweg nie (vgl. egter 2 Kon 4:42-44).

6:10-11 Vir Jesus is dit nie ‘n verleentheid nie. As gasheer laat Hy die mense in groepies sit, waarskynlik gesinne bymekaar, met omtrent 5,000 hoofde van gesinne. Nadat Hy God gedank het vir die voedsel, deel Hy die brood en die vis uit, sonder beperking van die hoeveelheid wat elkeen kan kry nie.

6:12-13 Die oorvloed mag nie aanleiding wees vir verkwisting nie; maar die 12 vol mandjies oorskiet wat deur die twaalf dissipels bymekaarmaak word vergelyk met die skamele vyf broodjies om die oorvloed te beklemtoon. Soos die oorvloed wyn van 2:6, is die oorvloed kos simbole van die oorvloed van die nuwe lewe saam met Jesus (1:16: Uit sy oorvloed het ons almal genade op genade ontvang).

6:14 Die mense beskou Jesus as die beloofde profeet soos Moses (Deutr. 18:15), maar  nie as ‘n lydende Messias nie. Dat Hy na die wêreld toe moes kom, en nie net na die Jode nie, spreek uit die feit dat die spysiging in die heidense gebied van Dekapolis geskied het; dit pas by 3:16 met God se liefde vir die wêreld, en 1:29 se Lam van God wat die sonde van die wêreld wegneem.

6:15 Die mense sien hierdie wonderwerker as die ideale koning om hulle te lei teen die Romeine. Hulle wil Hom met geweld koning maak, maar Jesus weerstaan die versoeking om ‘n aardse koning te word, wat sy goddelike mag misbruik vir geweld en vir sy eie eer. Hy is nie so ‘n aardse Messias koning nie. Hy gaan alleen hoër op teen die berg (Mk 6:46 en Mt 14:23 sê: ‘om te bid’).

Skrywer: Prof Francois Malan

Die Jode weier om te glo (5:41-47) – Francois Malan

5:41,42 Die Jode het nie die woord van God in hulle nie (5:38), ook nie die lewe van God nie (5:40), of die liefde van God nie (5:42).  Jesus weet dat hierdie beskuldigings oor wat hulle nie het nie die Jode nog meer vyandig teenoor Hom maak. Maar Hy is nie oor die eer van mense gesteld nie, Daarom kan Hy vry uit die Jode wys waar die fout in hulle godsdiens is. Hy ken hulle en weet dat ware liefde vir God by hulle ontbreek. Hulle is so gesteld op hulle godsdiens, maar deur hulle godsdienstige ywer sê hulle dat Jesus godslasterlik praat wanneer Hy God as ‘My Vader’ noem (5:18).

5:43 Jesus het in die Naam van die Vader gekom – dit beteken dat Hy in opdrag van die Vader gekom het, met die gesag van die Vader, namens die Vader, om die wil van die Vader uit te voer; in Hom is die Vader teenwoordig. Die Jode weier om Hom te aanvaar as God, wat in die Naam van die Vader gekom het.  Maar wanneer iemand in sy eie naam kom – met sy eie volmag optree – word die Jode deur so iemand se woorde en optrede gefassineer, en volg hom sonder kritiek, want hy verwoord gewoonlik ‘n sentiment van sy hoorders. Jesus se boodskap gaan juis teen die mens se selfsug en eiegeregtigheid in, en word daarom verwerp.

5:44 Die eer van God en die eer van mense word teenoor mekaar gestel as motief vir ons optrede. Die Jode en veral die Fariseërs was gesteld op die eer van mense (Mat 6:1-6; 23:5). Die Vader word genoem ‘die enigste God’. Die Jode roep die Here daagliks aan met die belydenis: Luister, Israel, die Here is ons God, Hy is die enigste Here (Deutr. 6:4). Daarby is die opdrag gegee: Daarom moet jy die Here jou God liefhê met hart en siel, met al jou kragte (Deutr 6:5). Maar dit is nie moontlik as jou optrede bepaal word deur die eer wat mense vir jou sal betoon, of wat hulle van jou sal dink nie. Om van mekaar eer aan te neem maak dit onmoontlik om in Jesus te glo en sy weg van selfverloëning te volg.

5:45 Jesus is nie hulle aanklaer voor die Vader nie. Sy aanklag teen die Jode is ‘n waarskuwing en oproep tot bekering, en dit doen Hy dikwels. Die Jode het gehoop dat Moses hulle voorspraak by die Vader sal wees – daarmee word verwys na die eerste vyf boeke van die Bybel, veral na die wette wat hulle probeer vervul om van God ‘n gunstige oordeel oor hulle lewe te kry. Maar in plaas daarvan dat hulle goeie werke volgens die wet van Moses tot hulle vryspraak deur God sal lei, sal Moses se geskrifte hulle juis aankla, dat hulle dié wette oortree het, deur hulle self daarmee te regverdig. Al is hulle so trots op die besit van die Torah (die eerste vyf boeke), het dit hulle nie tot liefde vir God gelei nie, maar  tot trots en liefde vir hulle self.

5:46 Hulle ondersoek die geskrifte van Moses daagliks, maar kyk vas teen wette, sonder om die belofte van verlossing en ‘n Verlosser te glo; watter hoop is daar dat hulle Jesus se woord sal glo? Hy praat die woorde van God wat in die Skrif opgeteken is (30,37-39). Hulle verwerping van Jesus en sy woord is ‘n verwerping van God en sy woord, ook die God van die Ou Testament en sy woord deur Moses. Daarom sal Moses (die Torah en die hele Ou Testament) die ongelowige Jode aankla

Terugblik oor hoofstukke 1-5 .

Die overture het Jesus aangekondig as God, die Skeppingswoord, die enigste Seun van die Vader, wat uit genade mens geword het en met die waarheid oor God se wet onder ons kom woon het (1:1-18) – die Jode moes leer die enigste Here van Deutr.6:4 is ‘n Vader met ‘n enigste Seun as medeskepper.

Die eerste dissipels volg die Lam van God as die verwagte Messias, die Seun van God, die Koning van Israel (1:29-51) – Hy kom Ou-Testamentiese offers vervul en die Joodse offerkultus vervang.

Hy verander die Joodse reinigingswater in goeie wyn en reinig die tempel, wat Hy vervang met sy opgestane liggaam vir toegang tot God (2:21) – Hy vervang die Joodse reinigingsgebruike en bring vir die Jode ‘n  ‘n nuwe manier om God te dien. 

            Uit liefde vir die wêreld stuur God Hom om die ewige lewe oop te maak vir die mense wat deur die Gees van God van Bo af weer gebore word en tot geloof gelei word in die enigste Seun van die Vader (3:1-36) – kindskap van God word bewerk deur God die Heilige Gees.

Die heidense Samaritane luister na Hom en glo dat Hy waarlik die Messias is, die Verlosser van die wêreld; ‘n heidense regeringsamptenaar met sy hele huisgesin kom tot geloof in Jesus, wat deur sy woord die lewe gee aan ‘n sterwende kind (4:1-54) – God se doel met Israel is steeds: ‘in jou sal al die volke van die aarde geseën wees (Gen.12:3).

Die genesing van ‘n jarelange lamme op die sabbat lei tot ‘n diepgaande gesprek met die ongelowige Jode oor die eenheid tussen die Vader en die Seun (5:1-47). Die Seun doen niks sonder die Vader nie, en alles wat Hy doen, is werke van die Vader. Dit sluit in die opwekking van die mensdom en die oordeel, wat aan die gelowiges die ewige lewe gee. Die Seun is geheel en al gehoorsaam aan die Vader, maar ook een met die Vader. God se rus op die sewende dag beteken nie ledigheid nie, maar voortgang van die onderhouding van die skepping. Die versorging van die skepping op die sabbat is nie ‘n skending van die sabbat nie, so ook Jesus se genesing van lydendes, sy bevryding van dié wat deur die sonde gebind is, sy herskepping van die hele skepping. As die Lig in die wêreld skyn Hy oor elke dag en nag. As beeld van die werkende God is die mens geskep om te werk, vir liefdesdiens aan God en medemense – Jesus verander die Joodse opvatting oor die sabbat, en verlos die arbeid van die vloek van Gen 3:17-19.   

Skrywer:Prof Francois Malan 

Die getuies ten gunste van Jesus vervolg (5:34-40) – Francois Malan

5.34 Jesus is nie afhanklik van die getuienis van ‘n mens nie, maar Hy verwys tog na Johannes die Doper se getuienis, wat hulle verwerp het, om hulle te laat nadink, om van oortuiging te verander, sodat hulle gered kan word, as hulle die Doper se getuienis oor Jesus sou aanvaar, want dit bly waar. 

5:35 Al was Johannes net ‘n mens, was Hy ‘n gesant van God, die lamp, met ‘n bepaalde opdrag op die keerpunt van die geskiedenis van God met die mens. Die lamp het soos ‘n fakkel gebrand – homself verteer in die uitvoering van sy roeping, en geskyn – lig gebring vir almal in die omgewing deur van die Lig te getuig (1:6-8). Die Jode het hom erken as ‘n profeet, het hulle laat doop, en was bly dat God sy volk deur so ‘n prediker (soos Elia, 1:21) besoek het – so iets het 430 jaar laas gebeur, met Maleagi (maleagi beteken in Hebreeus ‘My Boodskapper’). Maar hulle vreugde was vir ‘n rukkie (letterlik: vir ‘n uur). Toe Johannes van die toneel verdwyn het, het hulle van sy prediking en van hulle doop vergeet. Dit word bewys deur hulle teenstand teen Jesus. (Dawid is die ‘lamp vir Israel genoem, 2 Sam.21:17, vgl. die gesalfde uit Dawid se geslag wie se troon sal skitter in Sion, Ps 132:17-18).

5:36 Die tweede getuienis is Jesus self – die sin begin met ‘Maar Ek, Ek het die getuienis wat groter is’ as die menslike getuienis van Johannes. Jesus doen  ‘die werke wat die Vader My gegee het’ – goddelike werke; die werke wat Ek doen getuig oor My dat die Vader My gestuur het. Die werke verwys ten eerste na die tekens en wonders wat Jesus verrig en nog sal verrig, en dit sluit in vv21-22 se opwekking uit die dood en sy regverdige oordeel.

5:37 Daar is nog ‘n manier waarop die Vader oor Jesus getuig het en daardie getuienis staan nog steeds (weer die voltooide werkwoord). Hoewel die Israeliete by Sinai die stem van die Here gehoor het (Eks 19:16-19; 20:18-21; Deutr. 4:11,12,33) en daaroor geroem het, kan die tydgenote van Jesus dit nie sê nie. Die gestalte van God het hulle nog nooit gesien nie. Maar sy getuienis is tog beskikbaar (v39). Die gebeurtenisse in die geskiedenis van Israel was grootliks ‘n heenwysing na die koms van die Verlosser.

5:38 Die Vader se woord het hulle nie in hulle as iets blywend nie. Hulle het die woord van God nie in hulle opgeneem en daaruit gelewe nie. Dit het ‘n woord van iemand buite hulle gebly, wat hulle lewe nie verander  het nie. Dit word bewys deur hulle ongeloof in God se Gestuurde. Eers wanneer jy in Jesus as die Seun van God, self God, glo, gaan die lig vir jou op, en kan jy God in Jesus herken, sy stem in Jesus se woorde hoor, en sy gestalte in Jesus sien.

5:39  Die derde getuienis is die Skrif. Hulle ondersoek die Skrifte omdat hulle dink dat hulle in die Skrifte die ewige lewe het – deur dit te bestudeer. Jesus ontken dat hulle die ewige lewe deur hulle ondersoek van die Skrif het. God het die Skrifte gegee om van Christus te getuig, sodat die mense na Hom toe sal kom, en deur Hom dié lewe te kry wat in die Skrif belowe is. Deur die Skrifte te ondersoek en die Skrifte se getuienis oor Christus te verwerp, word God se doel met die Skrif verydel. Hulle fokus op die eise van die wet in die Skrifte, probeer die eise van die wet met hulle goeie werke te vervul om so deur God beloon te word met die ewige lewe; maar hulle merk nie op dat die Skrifte heenwys na die Messias-Verlosser wat sal kom nie, wat die water van die lewe, wyn en melk gee sonder om te betaal  (Jes 55:1). Die Jode is so anders as die Samaritaanse vrou (4:25). Paulus sê: as hulle die Skrifte lees, is daar ‘n sluier oor hulle verstand (2 Kor 3:15). Hulle weier om Jesus as hulle Messias te erken. Hulle wag vir ‘n politieke bevryder, ‘n stryder met militêre mag om hulle van die Romeinse juk te verlos.     

5:40 Deur die getuienis van die Skrifte oor Jesus te verwerp, deur te weier om na Jesus toe te kom en Hom te volg, verbeur hulle die lewe. Daar is by hulle ‘n bewuste wilsdaad van verset teen God se Verlosser en sy genadige verlossing tot die nuwe soort lewe, die ewige lewe. Hulle wil nie. In tye van twyfel is die wil altyd sterker as die insig. God se weg is anders as wat die mens dit voorstel (vgl. Joh 6:60,66; Luk 7:22,23).

            Die Jode verset hulle teen die drie getuies wat Jesus oproep om te getuig dat Hy die Seun van God is: Johannes die Doper, sy eie dade, en die Skrifte wat so ywerig ondersoek word deur die Fariseërs, wat hulle lewe wy aan die studie daarvan, sonder om by Jesus uit te kom.

Skrywer: Prof Francois Malan