Die tempelreiniging (2:13-22) – Francois Malan

Die Johannes-Evangelie plaas dit aan die begin van Jesus se bediening in Judea om te verduidelik dat die Messias vernuwing bring in die diens van God, soos die wynwonder ‘n nuwe reiniging simboliseer; ook dat Jesus se optrede skeiding bring onder mense: sommige kom tot geloof (v11), en ander kom in verset (v18-20).

2:13  Vir sy nie-Joodse lesers onderskei die skrywer tussen die Joodse paasfees wat die uittog uit Egipte vier en die Christelike paasfees wat die opstanding van Jesus vier. Soos vir die Jode voorgeskryf is, gaan Jesus ook Jerusalem toe vir die paasfees wat volgens Johannes begin op Vrydagaand  (13:1; 18:28; 19:31).  ‘opgegaan’ – Jerusalem lê 700 meter bo seespieël, Kapernaum 200 meter onder seespieël en die Jordaan by Jerigo nog verder onder seespieël. Daarby gaan die pad van Jerigo na Jerusalem berge op en berge af.

2:14 In die voorhof vir vroue en nie-Jode bied verkopers offerdiere, wat deur die priesters goedgekeur sal word, te koop aan (duiwe vir die armes se offers (Lev 5:7) , skape vir die paaslammers (Eks 11:3-6), beeste vir dankoffers van die rykes (Lev 1:1-9). Die geldwisselaars ruil die Romeinse geld met die keiser se kopbeeld op, vir tempelgeld waarmee die jaarlikse tempelbelasting betaal word.

2:15 Jesus vleg ‘n sweep van tou (waarskynlik van die toue waarmee die diere vasgemaak is); dit is soos ‘n koning se teken van gesag. Dat geharde besigheidsmanne luister, is ‘n wonder. Jesus tree op met die gesag van die Seun van God wat die eer en heiligheid van die huis van sy Vader beskerm. Die handelaars trek die aandag af van die dankbare aanbidding van God, en godsdiens word besigheidstransaksies om God se guns met offers te wen.   

2:16:  Die duiweverkopers moet die duiwe met hokke en al wegvat. Hulle maak die huis van ‘my Vader’ ‘n huis vir handeldryf/’n mark. Vir die eerste keer in Johannes praat Jesus van God as sy Vader. Johannes lê klem op die ontheiliging van die tempel. Die sinoptiese Evangelies beklemtoon die oneerlike praktyke ‘’n rowersnes’ (Jer.7:11) omdat die pryse so hoog was, en die priesters wins gemaak het uit die handelaars se stalletjies en ‘n persentasie van die wins.

2:17 Jesus se volgelinge sien sy optrede as ‘n vervulling van Ps 69:10 (volgens die Griekse vertaling). Met dié Messiaanse psalm identifiseer hulle Jesus met die verwagte Messias. Jesus kom alles wat die ware aanbidding van God kan verhinder uit die weg ruim. Die dissipels vrees dat Jesus se optrede sy dood sal kos, maar niemand roep die tempelpolisie om Hom te stuit nie.

2:18 Die Joodse leiers, Jesus se teenstanders , eis ‘n wonderteken om sy volmag van God vir sy optrede tot hulle bevrediging te bewys. Jesus weier om sy ongelowige teenstanders te bevredig.

2:19 Jesus antwoord met ‘n metafoor/beeldspraak wat ook ‘n raaisel is (vgl. Mk 4:11,12). In Grieks het elke woord hier twee betekenisse:  ‘breek af’ (maak los)  kan na die tempel verwys en na ‘n mens wat sterwe; ‘die tempel’ kan ook na die mens se liggaam verwys (1 Kor 16:9); ‘oprig’ word gebruik van ‘n gebou en opwek uit die dood.  Jesus verwys na die toekomstige optrede van die Jode wat Hom gaan  uitlewer om gekruisig te word. Hulle sal dan saamwerk aan die teken wat hulle vra, ‘en na drie dae sal Ek dit weer oprig’. Maar die tempel waar die offers gebring word, gaan ook afgebreek word, omdat Jesus se liggaam die afdoende offer gaan bring (Hebr 10:19-20). Met sy opstanding verrys Hý as die nuwe tempel, nadat die voorhangsel van die ou tempel geskeur het, sodat Hý die vrye toegang tot God is vir elke sondaar  wat na Hom toe kom (vgl. Jn 14:7).          

Volgens Matteus 26:61 word hierdie antwoord van Jesus as getuienis teen Hom gelewer.

2:20 Die Jode verstaan Jesus se antwoord as ‘n verwysing na die tempelgeboue. Hulle beskou dit lagwekkend en onmoontlik. Die gebou wat Herodes in 19 v.Chr. begin bou het, is eers in 64 n.Chr. voltooi en in 70 n.Chr. deur die Romeine afgebreek  Indirek het hulle self die tempel afgebreek deur hulle jarelange weerstand teen die Romeine.  Die 46 jaar na 19 v.C. beteken dat Jesus ongeveer 28 n.Chr. gekruisig is.

2:21 Johannes verduidelik Jesus se uitspraak om ‘n misverstand by sy lesers te voorkom. Na drie dae sal sy liggaam opgewek word. Die liggaam van Jesus is die tempel waarin God teenwoordig is; ‘n ander manier om te sê: die Woord het mens geword (Jn 1:14).  Met sy uitspraak bedoel Jesus dat in sy liggaam word die vervulling gegee van alles wat deur die tempel afgebeeld word. Sy sterwe maak die offerdiens oorbodig (Jn 4:21-26; 10:11), en sy opstanding maak die tempel self oorbodig (vgl. Jn 11:25,26). Hy is die nuwe tempel van Openb 21:22 en 22:1-2.  Nie ‘n gebou nie, maar die Persoon van Christus in wie die Gees van God woon is die tempel van God (1:33), deur wie ons na God gaan.

2:22  Na sy opstanding het dit alles eers vir die dissipels duidelik geword, onder die leiding van die Heilige Gees (vgl. Jn 14:26; 16:13).  Toe het die dissipels geglo dat sy woorde dieselfde gesag het as die Ou Testamentiese Skrif, dat Hy die Woord van God is en bring. Toe het hulle aanvaar dat die tempelreiniging ‘n teken is dat die ou  bedeling plek gemaak het vir die nuwe. 

Skrywer: Prof Francois Malan

Die begin van die tekens: water word wyn (2:1-12) – Francois Malan

2:1 ‘Op die derde dag’ Filippus lei Jesus se aardse bediening in, en ‘in drie dae’ (2:19,20) sluit dit af en lei die bediening van die opgestane Jesus in. Jesus se moeder was daar, òf as bekende òf as familie van die egpaar. In Johannes word sy nooit op haar naam ‘Maria’ genoem nie, maar deurgaans word verwys na sy moeder (2:1,3,5,12; 19:25,26).  Johannes wat Jesus se goddelike oorsprong beklemtoon, noem vir die eerste keer iets van sy aardse herkoms in 1:46 na Josef (vgl. 6:42), en hier na sy moeder. Met sy Vader word 118 keer na God verwys.

2:2 Jesus en sy dissipels was ook genooi. Of dit deur Maria of Natanael se verbinding met die egpaar was, word nie gesê nie.

2:3  Maria het skynbaar iets met die reëlings van die huweliksfees te doen gehad en weet wat in die kombuis aangaan. Die bruidegom en sy familie was verantwoordelik vir genoeg wyn, en as die wyn opraak gedurende die sewe dae se fees, is dit vir hulle ‘n skande, want die wyn maak die harte van die mense bly (Ps 104:15).  Toe die wyn opraak, kom sê Maria dit vir Jesus.

2:4 Jesus sê vir haar: (letterlik: wat vir my en vir jou, vrou? My uur het nog nie gekom nie) NAV gee dit mooi weer: Waarom sê u dit vir My? My tyd het nog nie gekom nie. Die aanspreekvorm ‘vrou’ vir jou ma is ongewoon, maar is ‘n aanduiding dat Jesus voortaan onafhanklik van sy moeder moet optree om die Middelaarswerk volgens die wil van sy Vader te doen. Daar kan sy moeder nie indring nie. Maar die ‘nog nie’ laat tog vir sy moeder die opening om iets te doen. Sy tyd/uur – Jesus neem self die beslissings in gehoorsaamheid aan die wil van sy Vader.

2:5 Maria het duidelik gesag in die kombuis en sê vir die dienaars om te doen netsoos Jesus hulle beveel. Sy het volle vertroue dat Jesus iets sal doen op sy tyd en op sy manier, en sy tref daarvoor voorsorg.

2:6-7 Die ses klipkanne hou die water vir die weeklange fees se reiniging van die gaste se hande wat voor en na die ete afgespoel  word deur water oor die hande te gooi (Mat. 15:2), ‘volgens die reiniging (ritus/gebruik) van die Jode’. Dit gaan om rituele reiniging en daarom word klipkanne gebruik, wat nie onreinheid optel nie. Die ses kanne hou elkeen tussen ‘2 tot 3 mate’ (‘n maat is gelyk aan die Hebreeuse ‘bat’ van 39.39 liter elk, wat saam in die omgewing van 600 liter moes wees). Die groot inhoudsmaat beklemtoon die ryke oorvloed wat Jesus geskenk het. ‘tot bo toe volgemaak’ is simbool van die volheid/oorvloed van Christus se genade  teenoor die beperkings van die ou verbond (Jn 1:16-17 genade op genade, teenoor die wet wat misbruik is vir selfverlossing).

2:8-10  Gewoonlik word die swakker wyn  bedien wanneer die mense al dronk geword het, en nie meer die goeie van die slegte kan onder“““““““““““““““““skei nie. Vir die Evangelis is dit ‘n getuienis van die volmaaktheid van Jesus se wonderteken. Jesus het die verantwoordelikheid van die bruidegom op Hom geneem (Joh. 3:29), en van hierdie bruilofsfees ‘n simbool gemaak van die feesmaal van Jesaja 25:6.  Jesus het die water van die ou verbond se reinigingsvereistes in wyn verander. Nie die uiterlike reiniging van jou liggaam deur water nie, maar die volkome reiniging deur die bloed van die Lam van God skep nuwe lewe. Die ou orde word vervang met ‘n nuwe orde, die ou verbond met ‘n nuwe verbond tussen God en die mense.

2:11 Die dissipels/volgelinge van Jesus word versterk in hulle geloof deur die wonderteken waardeur sy heerlikheid vol genade blyk (1:14). Die Evangelis noem dit ‘n wonderteken  (semeion) met ‘n dieper liggende betekenis, wat iets meedeel oor wie en wat Jesus is, en wat die doel van sy koms is.

2:12 Jesus lei die groep van Kana na Kapernaum aan die noordoewer van  die see van Galilea, op die grootpad van Damaskus na die Middellandse See, die gebied van Sebulon en Naftali (Jes. 8:23-9:2). Sy moeder gaan saam en ons hoor nie weer van haar tot by die kruis nie. Sy broers, kinders van Josef en Maria gaan saam, sy susters nie (Mk:6:3). Volgens Johannes 7:3-5 kon sy broers nie glo dat Hy die Seun van God is nie.

Skrywer: Prof Francois Malan

Die openbaring van die nuwe orde in Jesus (Johannes 2:1-4:42) – Francois Malan

Die drie hoofstukke vorm ‘n eenheid in die groter verhaal hoofstukke 2-12. Die eerste vervulling van die belofte in 1:51 is die wonderteken van die water wat in wyn verander in Galilea tydens ‘n familiefees (2:1-12). Daarop volg die reiniging van die tempel  in Jerusalem tydens Paasfees (2:13-22).

Die twee is ‘n simboliese voorspel van Jesus se Messiaanse optrede, wat die mag van sy persoonlikheid bekendstel, en van die betekenis wat Galilea en Jerusalem in die plan van God. Jesus kom die Paasfees en die lewe van die gemeenskap met ‘n nuwe inhoud vul. Die Sinoptiese Evangelies plaas die reiniging van die tempel in die  laaste week voor Jesus sterwe. Johannes plaas die twee optredes aan die begin van sy Evangelie as ‘n sleutel vir die verstaan van Jesus se bediening: sy dood, as Paaslam, en opstanding  vir die verlossing van die mens. Die reiniging van die tempel is ‘n inleiding tot die nuwe manier om God te dien (4:23-24). Die drie hoofstukke wys na die vervanging van die ou reinigingsgebruike (2:6) deur die goeie wyn van die koninkryk van God (2:10; vgl. 15:1), en die reiniging van die tempel wat deur die liggaam van Jesus vervang word (2:19,21), van die nuwe geboorte vir die nuwe skepping (3:3), ‘n kontras tussen die water van die ou put van Jakob (4:6) met die lewende water van die Christus (4:14,25,26), en die aanbidding in Jerusalem en Gerisim word vervang met die aanbidding van God in Gees en in waarheid (4:24). In 4:43-54 is Jesus weer in Kana met die tweede wonderteken wat uitloop op die vernuwing van die huisgesin van die regeringsamptenaar. Dit vorm die skakel met die volgende gedeelte.  

Skrywer: Prof Francois Malan

Die roeping van die eerste dissipels en hulle getuienis (Johannes 1:35-51) – Francois Malan

1:35-36 Die dag na Johannes se eerste aankondiging van Jesus as die Lam van God, staan twee van sy dissipels by Johannes toe Jesus verbykom. Johannes kyk reguit na Jesus en sê weer: Daar is die Lam van God. In dié Evangelie  is die besef van Christus se komende lyding van die begin af aanwesig met die aankondiging dat Hy die Lam van God is.

1:37 Die aankondiging van Johannes is ‘n indirekte aanduiding dat hulle die een wat meer as Hy is behoort te volg.  Op die suggestie volg die twee dissipels van Johannes uit hulle eie om agter Jesus aan te loop. Dit is hulle eerste stap om dissipels (leerlinge, volgelinge) van Jesus te word, soos die werkwoord aandui: hulle hét Hom gevolg.

1:38 Jesus draai Hom om en kyk hulle in die oë. Sy eerste woorde in hierdie Evangelie is ‘n vraag: Wat soek julle? Daarmee open Hy ‘n gesprek met hulle, soos nog dikwels verder in die boek. Hulle sit ook dadelik die gesprek voort, spreek Hom as Rabbi aan (rab-groot, i– my ‘my Grote, die Hebreeuse aanspreekvorm vir ‘n leermeester, didaskalos, t.w.v. die Griekse lesers). Dit veronderstel dat hulle by Hom wil kom leer, en hulle antwoord met ‘n wedervraag: Waar bly U? – sodat hulle  rustig met Hom kan gesels oor wat hulle by Hom soek.

1:39 Jesus nooi hulle saam vir die gesprek, en hulle bly die hele dag by Hom.  Waaroor hulle gepraat het, word nie gesê nie, maar die uitkoms daarvan word in 1:41 aangedui.

1:40,41 Andreas (‘n Griekse naam: ‘manlik, sterk’) is een van die twee, maar die ander een wat nie genoem word nie, is waarskynlik die Geliefde dissipel (13:23; 19:26; 20:2; 21:7), wat nie sy naam in die Evangelie noem nie [In die sinoptiese Evangelies word die dissipels eers later in Galilea geroep, en daar is Andreas en Petrus, en Jakobus en Johannes van die eerste dissipels wat geroep word, Mk 1:16-20.].  Die eerste ding wat Andreas doen, is om sy broer Simon (Hebreeus: sterk/vrugbaar/vet; ook Simeon ‘Die Here hoor’ genoem in Hand 15:14; 2 Petr 1:1);  te gaan soek. Andreas word voorgestel as die broer van Simon Petrus, die bekende apostel, wat eers hierna sy naam Petrus by Jesus gekry het. Andreas vind vir Simon, en sê vir hom: Ons het die Messias gevind (Messias in Hebreeus, in Grieks: die Christus, beteken: die Gesalfde). Wat Johannes die Doper oor Hom gesê het, het hulle ondersoek, ‘n dag lank met Hom gesels, en oortuig daar weggestap.      

1:42 Die eerste dissipel van Jesus, Andreas, word ‘n sendeling en lei sy broer na Jesus. So bring Andreas ook ander mense na Jesus toe, 6:8 ‘n seuntjie; 12:22 Grieke. Jesus kyk die broer in die oë en sê: Jy is Petrus, die seun van Johannes,  jy sal genoem word Kefas (Aramees vir rots, Grieks: Petros; vgl. Mat 16:17).

1:43 Die volgende dag wil Jesus begin met sy openbare werksaamhede in Galilea, waar Hy groot geword het. Hy het reeds vier dissipels van Johannes die Doper as volgelinge, wat Hom gevind het, en Hy vind  Filippus (Grieks: ‘perdeliefhebber’) en sê vir hom: Volg My. Slegs in hierdie Evangelie hoor ons iets van Filippus se optredes (6:5-8; 12:21-22; 14:8-10;  in die ander Evangelies word hy net in die naamlyste van dissipels genoem).

1:44  Filippus kom soos Andreas en Petrus van Betsaïda af, aan die noordelike strand van die see van Galilea, oos van die Jordaan wat daar die see van Galilea instroom. Filippus was waarskynlik saam met hulle by Johannes die Doper in Perea toe Jesus hom as volgeling geroep het.

1:45 Soos Andreas, word Filippus ook sendeling en vind vir Natanael (‘geskenk van God’). In die ander Evangelies word hy nie genoem nie (sommige meen dat hy Natanael seun van/Bar Tolomai = Bartholomeus is; vgl Mt10:3; Mk 3:18; Lk 6:14 waar hy telkens saam met Filippus genoem word). Volgens Joh. 21:2 kom hy van Kana in Galilea af, waar Jesus die water in wyn verander het (Jn 2:1).  Filippus sê vir Natanael: ons het Hom gevind van wie Moses in die wet geskryf het, en ook die profete;  wat hulle twee waarskynlik saam oordink het om die Messiaanse profesieë te bespreek. Dié Messias het hy nou gevind in Jesus, die seun van Josef van Nasaret, Kana se buurdorp. Na watter Skrifte verwys word, word nie gesê nie, maar Deutr. 18:15 voorspel dat ‘n profeet soos Moses sal kom, en Jes.11:1-10 voorsien iemand uit die geslag van Isai (Dawid se pa) .

            Christus vind die mens (v44), die mens vind Christus (v46), die mens vind sy naaste (vv42,46).  Tussen die drie verhoudings is daar ‘n samehang.  Deurdat Hy ons vind, en ons Hom vind, vind ons ook mekaar.

Skrywer: Prof Francois Malan