Johannes die Doper se getuienis oor Jesus (Johannes 1:29-34) – Francois Malan

1:29 Die Doper onderbreek sy prediking, en voor die volk wat by hom vergader het, lewer hy die hoogtepunt van sy getuienis, die volle openbaring van die naamlose verhewe ‘Iemand’: ‘Daar is die Lam van God wat die sonde van die wêreld wegneem (die woord airoo beteken: om op te tel en weg te dra, weg te neem, of verwyder soos die skare later geroep het: vat Hom weg, vat Hom weg, kruisig Hom, 19:15). 

Volgens Jesaja 53 ly die Kneg van die Here onskuldig, soos ‘n lam geduldig vir ander se sonde:  ‘óns lyding het hy op hom geneem’ (53:4a), ‘oor óns oortredings is hy deurboor, oor óns sondes is hy verbrysel; die straf wat vir óns vrede moes bring, was op hom’ (53:5), ‘die Here het ons almal se sonde op Hóm laat afkom (53:6), soos ‘n Lam wat na die slagplek toe gelei word en soos ‘n skaap wat stil is as hy geskeer word, het hy nie gekla nie (53:7). ‘My dienaar, die regverdige, sal baie mense regverdig maak: hy sal die straf vir hulle sonde dra’ (53:11). Johannes herken Jesus as  Jesaja 53 se lydende Kneg, wat volgens die Evangelieskrywer die ewige Woord van God is. Volgens Jn 19:31  word Jesus gekruisig op die dag voor die Paasfees, op dieselfde dag waarop die Paaslammers vir die fees geslag word, ter herinnering aan die Here se verlossing van Israel uit Egipte, toe hulle die nag die bloed aan die kosyne moes smeer (Eks 12:7,13,14) en geen been van die lam gebreek moes word nie (Jn 19:36; Eks 12:46; Num 9:12) . So noem Paulus vir Christus as ‘ons paaslam’ wat geslag is (1 Kor 5:7; vgl. 1 Petr 1:19), en die lammers word op die dag van die voorbereiding geslag by die tempel op Moria (2 Kron 3:1), waar Abraham vir Isak moes offer (Gen 22:2).

            Die Jode het uitgesien na ‘n Messias (‘n Gesalfde koning) om  hulle, soos ‘n leeu uit die stam van Juda (Gen 49:8-10), met geweld uit die Romeinse verdrukking te verlos. En kom hier ‘n lam wat deur sy lyding, verwerping en dood die hele wêreld verlos.

1:30 Die Iemand wat Johannes aangekondig het (1:15,26,27), is nou hier! Hierdie man  kom wel nadat sy koms voorberei is, maar Hy kom uit die ewigheid, voor die skepping (1:1-3). Hy is ten volle mens, en ten volle God.

1:31 Soos die skare (1:26) het Johannes  Hom ook nie geken nie; moontlik wel as ‘n familielid (Luk.1:36) wat in Galilea groot geword het en Johannes in Judea. Maar hy nie kon droom dat Hy die verwagte Messias is, oor wie hy preek nie. Totdat hy vir Jesus self moes doop. Toe het die lig vir Johannes opgegaan.

‘Israel’ wat net vyf maal gebruik word, is nie in hierdie Evangelie dieselfde as ‘die Jode’ (54 maal) wat teen Jesus is nie. Israel is in die Johannes-Evangelie die nuwe volk, wat deur God geheilig is en aan Hom verbind is. Aan hulle word Hy geopenbaar.

1:32 Die Gees, wat God se nuwe bedeling inlei, het uit ‘n geopende hemel afgedaal, en bly op Jesus, soos die profete voorsien het (Jes 11:1-2; 42:1). Jesus is die blywende draer van die Gees van God, toegerus vir sy Middelaarswerk (Jn 3:34).

1:33 Johannes herhaal dat hy nie geweet het dat Jesus die Messias is nie. Maar Hy wat my gestuur het (God), wat aan Johannes die opdrag gegee het om met water te doop (hier verwys Johannes nou na sy gesag waarna die Fariseërs gevra het, 1:25),  het vir hom die teken gegee waarmee die doel van sy hele doop duidelik sou word. Die Doper met water, simbool van afwassing van sonde,  moet getuig van die Doper met die Heilige Gees, van God wat in die mens kom woon. Die teken wat God vooraf aan Johannes gegee het was dat die Gees soos ‘n duif op die ‘Doper met die Heilige Gees’ afkom en op Hom bly.

1:34 Die toppunt van Johannes die Doper se getuienis, waarvoor hy gekom het (vgl. 1:7,8), en as ooggetuie van die neerdaling van die Gees geword het, is: ‘Hy is die Seun van God.’ Die Johannes-Evangelie begin in 1:1-3 duidelik sê dat Hy die Woord van God is en self God. Johannes die Doper is die eerste getuie daarvan en ongelowige Tomas die laaste in hierdie boek, met sy erkenning: ‘My Here en my God’ (20:28). Die hele boek is geskryf sodat mense sal glo dat Jesus die Christus is, die Seun van God (20:31; en nog 7 maal).  Johannes die Doper, die getuie van die Lig, getuig oor Jesus: Hy is die Lam van God, Draer van die Gees van God, Doper met die Heilige Gees, Seun van God. 

Skrywer: Prof Francois Malan

Die getuienis van Johannes die Doper (Johannes 1:19-34) – Francois Malan

1:19-28 voor die Joodse leiers 

1:19 Die afvaardiging bestaan uit priesters en Leviete (die enigste plek in dié Evangelie waar hulle saam genoem word), wat wys na ‘n opdrag van die Joodse Raad van 71 lede (die Sanhedrin). Johannes die Doper uit die priesterlike geslag (Lk 1:5) is bestem om self priester te word, maar tree  heeltemal afwykend op. Die Leviete was sangers en tempelwagte, lg. het skynbaar saam gekom om Johannes gevange te neem as dit nodig sou blyk. Die ondersoek volg op Johannes se optrede en die spekulasies oor hom.

‘Die Jode’ kom  in Johannes 71 maal voor as verwysing (i) na die Joodse volk (etnies en histories as die nageslag van Juda, (bv. 3:1,25; 4:9) wat die aansprake van Jesus verwerp (6:41; 7:11; 8:22), (ii) na die Joodse leiers, veral die Fariseërs, wat Jesus teenstaan (10:24,31; 18:14,31,36,38). ‘Die Jode’ verwys hier blykbaar na die Joodse Raad, soos in 18:12 waar ‘diensknegte van die Jode’ saam met die soldate Jesus arresteer.

            Hulle vra: ‘wie is jy?’ – sy naam, herkoms en werkkring is bekend,  maar hulle vra rekenskap oor sy optrede, waar kry hy die reg en gesag om ‘n beroering onder die volk te bring, om selfs Jode te doop asof hulle heidene is? Die Joodse Raad  het die gesag oor godsdienstige sake van die Jode.

1:20 Met ‘n openbare verklaring, versterk met ‘n direkte ontkenning, het Johannes gesê: ‘ek, ek is nie die Christus nie’ (vgl. 1:8). Dit is blykbaar in reaksie op die volk se groeiende verwagting oor hom (Luk 3:15), wat  agter die Joodse Raad se ontsteltenis sit. Onder die juk van Rome was daar ‘n sterk verwagting dat die beloofde Messias, ‘n koning soos Dawid, wat ook profeet en priester was, hulle sou kom verlos. In die Johannes-Evangelie kom dit telkens ter sprake: by die mense uit Galilea (1:41,45,49), in Samaria (4:25,29,42); in Judea (7:26,27,31,41,42; 10:24)

1:21 Die vraag of hy Elia is kom vanuit die Here se belofte in Maleagi 4:5 dat Elia sal kom voordat die groot, die verskriklike dag van die Here kom. Johannes ontken dat hy die oordeelsprofeet is.  Johannes se kleredrag en leefwyse laat hulle aan Elia dink (vgl. 2 Kon 1:8). Die verwagting het gegroei dat Elia die koms van die Messias sal aankondig.

            Die verwagting van ‘n profeet soos Moses, wat alles sal sê wat die Here hom beveel, gaan terug na die belofte in Deutr. 18:15,18. Die verwagting was dat hy wonders sal doen en die volk verlos. Johannes ontken dat hy die heilsprofeet is.

1:22,23 Die afvaardiging is verleë oor wat hulle aan die Raad moet rapporteer. Daarom moet hy  uitspel wie hy is en wat sy volmag is vir wat hy doen. Johannes wys na sy werk, en die Skrif: ‘ek is ‘n stem wat roep in die woestyn’ (Jes. 40:3),  ‘n boodskapper wie se persoon nie van belang is nie. Die hoofsaak is sy boodskap. Die woestyn is beeld van die Jode se verdorde en vrugtelose godsdienstige lewe onder die Sanhedrin.

‘maak die pad vir die Here reguit,’ roep hulle op, om hulle harte vir die Here oop te maak (vgl. Jer. 32:39; Eseg. 36:26-27), sy woord te gehoorsaam, en gereed te wees om Hom  te ontvang.

1:24,25 Die twee groot partye in die Joodse Raad was die Sadduseërs en die Fariseërs. Die Sadduseërs was die priesterparty wat net die vyf boeke van Moses aanvaar het, maar nie die profete nie. Die Fariseërs, wat die wet en die profete aanvaar het, wou die volk se lewe reël tot in die fynste besonderheid van die wet volgens hulle uitleg daarvan. Toe Johannes uit Jesaja aanhaal, is hulle vraag: waarom doop jy, as jy nie die Christus of Elia of die profeet is nie?

            Die Jode het twee vorms van doop gehad: herhaalde  rituele reinigings en die eenmalige doop van ‘n proseliet wat die Joodse geloof aangeneem het, as simbool van afwassing van hulle heidense onreinheid. Johannes eis nou dat alle bekeerlinge, veral onder die Jode, gedoop word as teken van die afwassing van hulle sonde. Daarmee word die Jood gelykgestel met ‘n heiden wat van sy onreinheid afstand moet doen. Hulle kon dink die Messias sou mense doop (Eseg 36:25; 37:23-24; Sag 13:1), maar Johannes ontken ten sterkste dat hy die Messias is.          

1:26,27 Iemand wat reeds onder hulle is, is so verhewe dat Johannes nie eens waardig is om slawewerk vir Hom te doen nie, soos  ‘n riempie van sy sandale los te maak nie. Vir sy koms berei Johannes voor met sy oproep tot bekering, en doop hy mense wat hulle sonde bely, as teken van hulle reiniging met die oog op die koms van die groot Iemand.

1:28 Betanië word hier aangedui as ‘oorkant die Jordaan’ om dit te onderskei van Betanië op die berg by Jerusalem. [Betabara (huis van voorbereiding) is deur Origenes ingevoer omdat dit so mooi pas by Johannes se doop as voorbereiding. So het die naam in die 1933-vertaling ingekom, terwyl die oudste manuskripte Betanië lees, soos in die 1983-vertaling].

Skrywer: Prof Francois Malan

Die Openbare bediening van Jesus (Johannes 1:19-12:50) – Francois Malan

Na die proloog volg die verhaal van Jesus se selfopenbaring onder sy eie mense, die Jode, waardeur baie tot geloof gekom het, maar die meerderheid besluit het dat Hy moet sterwe.

Sewe wondertekens word vertel: die wynwonder (2:1-12), genesing van ‘n seun (4:43-54), genesing van die sieke in Betesdabad (5:1-9), vermeerdering van die brode (6:1-15), wandel op die see (6:16-21), gesondmaking van die blindgeborene (9:1-7), opwekking van Lasarus (11:1-44).

Tussenin is sewe gesprekke te onderskei as die belangrikste deel van Jesus se selfopenbaring: met Nikodemus oor die nuwe geboorte (3:1-21), met die Samaritaanse vrou oor die nuwe godsdiens (4:1-26), oor Jesus as die Seun van God (5:19-47), oor die brood van die lewe (6:22-66), oor die vraag of Jesus die Christus is (7:1-52), oor die lig van die wêreld (8:12-59), oor die goeie herder (10:1-42).

Daar word aangeknoop by die feeste van die Jode: paasfees (2:13; 5:1), gesprekke na aanleiding van die sabbat (5:1-18),  paasfees (6:1-71), huttefees (7:1-8:59), tempelwyding (10:22-42), afsluiting met die laaste paasfees (11:55; 12:1-50).

Skrywer: Prof Francois Malan

Johannes 1:18 Opsomming en slot van die proloog tot die Evangelie. – Francois Malan

1:18 ‘Niemand het God ooit gesien nie’ – In Eksodus 33:18-20 vra Moses om God se heerlikheid, kabood, (NAV magtige verskyning) te sien. Die Here sê Hy sal al sy goedheid toob (NAV voortreflikheid) by Moses laat verbygaan, sy Naam voor hom uitroep, sy genade en ontferming skenk aan wie Hy wil, maar  niemand kan sy gesig sien en bly lewe nie.

Nadat Moses die twee kliptafels stukkend gegooi het, toe Israel die goue bulkalf aanbid het, en hy die Here gesmeek het om saam met hulle te trek, het die Here dit belowe, tot groot vreugde van Moses (Eks. 33:1-17). Voordat Moses die tweede stel kliptafels van die Here ontvang het, was sy versoek om die heerlikheid van die Here te sien – ‘n versoek dat die Here die belofte van sy teenwoordigheid sal bewys. Sy heerlikheid is sy teenwoordigheid. Maar vir Moses se beswil weier die Here dit. Die gaping tussen ‘n beperkte mens en die ewige God is te groot, en van die ewige God kan geen ware afbeelding of selfs ‘n prent in jou gedagte gemaak word nie. Daar is ‘n grens tussen die menslike en die goddelike. Maar wat die Here wel vir Moses sal wys, is nie ‘n beskrywing van hoe Hy lyk nie, maar van hoe Hy is en wie Hy is: sy goedheid, sy seënende invloed, sal voor Moses verbygaan  en die Here (Jahweh) sal sy Naam uitroep (Eks. 3:14 ‘Ek is’ – verwys na God se ‘aktiewe teenwoordigheid’; so het Hy Hom aan Moses bekend gestel het by sy roeping om Israel uit te lei). Die Here se genade en sy erbarming gee Hy op sy eie voorwaardes. Daarom kon Moses in die rotsskeur staan,  deur die Here bedek om nie nuuskierig te kyk terwyl die teenwoordigheid van die Here verbykom nie, en bly lewe. Uit hierdie ontmoeting volg die tweede uitreiking van die wet in Eks 34.

‘Sy enigste Seun, self God’, … dié het Hom ten volle en duidelik bekend gemaak. Hy het die outentieke bekendstelling en verduideliking van God aan die mens kom gee. Die woord ‘bekendmaak’ is deur die rabbi’s gebruik vir die verklaring van die wet. Die Seun kom die Vader uitlê. Sy uitleg van God is outentiek op grond van die eenheid van die Seun met die Vader ‘Hy wat in die boesem van die Vader is’ (NAV wat die naaste aan die Vader i) Vergelyk 13:23 waar die selfde woord gebruik vir die geliefde dissipel wat op die bors van Jesus lê (NAV wat die naaste aan Hom gesit het) soos wat hulle aan tafel op rusbanke gelê het – Jesus openbaar as’t ware God se hart. Daarmee word die innigste gemeenskap tussen Jesus en die Vader aangewys. Dit het reeds voor die skepping bestaan. Die verhouding gaan voort tussen die mensgeworde Woord en die Vader, Hy is in die boesem van die Vader.. God kan alleen reg geken word soos Hy Hom in Christus geopenbaar het (14:8-11).    

1:1-18 In die proloog van die Johannes-Evangelie word die lewe van Jesus geskets teen die agtergrond van sy verhouding met die ewige God.. Jesus Christus is die voltooiing en vervulling van  alle vorige openbarings en verlossings deur God. Hy is die Woord van God wat dwarsdeur die Ou Testament praat en optree, die bron van alle lewe en lig in die duister wêreld. Hy is die Lewe, die bron van alle lewe in die skepping en van die nuwe lewe as middelaar van die nuwe skepping. Die Evangelie begin met Christus wat by God is, en mens word om ons ‘n deel te maak van God se ewige lewe (vgl. 20:31). Die proloog is soos ‘n opera se overture, wat die luisteraars inlei in die temas van die hele werk.

Skrywer: Prof Francois Malan