Die Woord word mens! (Johannes 1:14-17) – Francois Malan

In 1-13 is die verhouding van die Woord tot God, die wêreld, mense en Israel aangestip. In 1:14-18 word die hoogtepunt van die himne ingelei met die Woord wat mens word.

1:14 ‘Die Woord het vlees, sarks,geword’  dit beteken ‘n swakke brose mens, die menslike natuur aangeneem. Die Skepper word ook skepsel. Daarmee is die kloof tussen God en mens oorbrug. Hy word God met ons, ‘Immanuel’  (Jes 7:14). Hy het sy tent onder ons kom opslaan (eskenoosen  van skene tent), onder ons kom woon. Israel het die tempel beskou as die woonplek van die Here (Eks 25:8), dat Hy tussen hulle woon (Eks 29:46) en  in die hemel woon (Ps 2:4). Die tempel nie is nie meer God se woonplek nie, maar die persoon Jesus is van nou af die woning van die lewende teenwoordigheid van God (12:45; 14:9).  Ons het sy heerlikheid aanskou (Hebreeus sjekinah met dieselfde konsonante as die Griekse skene) – die uitdrukking herinner aan die heerlikheid van die Here by die Rietsee (Eks 14,15), by Sinaiberg (Eks 19), maar veral by die tent van ontmoeting (Eks 33:7-11,19) en aan die heerlikheid in en op die tabernakel (Eks 40:34-38). Dit gaan in dié Evangelie oor die tweede uittog (exodos) uit die slawehuis van sonde, met baie sinspelings op die Ou Testament.

            ‘ons het aanskou’ – die skrywer is ‘n ooggetuie van die bediening van die Christus (vgl. 19:35). Die woord ‘aanskou, theaomai, beteken om vir ‘n tydlank stip na iets besonders te kyk en te oordink, hier na Christus se heerlikheid, doksa, die openbaring van sy goddelike wese; ‘aanskou’ kom 15 maal in dié Evangelie voor.Hy dink aan die tekens  wat Christus gedoen het (in dié Evangelie word sewe wondertekens genoem), dat Hy aan ‘n kruis verhoog is (19:35), dat Hy opgestaan het uit die dood (20:24-29), aan sy liefde vir ons. So ’n openbaring van die heerlikheid kon alleen kom van God se enigste Seun – die enigste van sy soort, uniek, sy geliefde Seun (3:16,18).

‘vol genade en waarheid’ – in Eks 34:6 sê die Here vir Moses: ‘Ek is…vol liefde en trou (Hebreeus: gesed we emet – lojale verbondenheid en waarheid. So word God se verbondsbarmhartigheid beskrywe in die Ou Testament (Ps 25:10; 40:12; 57:4; 89:25). Hierdie genadige betroubaarheid van God se liefde word in sy volheid openbaar in die Woord/Seun van God wat gekom het as Verlosser (Jn 3:16; 13:1,34; 15:9).

Die woord ‘genade’word in dié Evangelie slegs in 1:14,16,17 gebruik, maar die drie keer toon die belangrikheid daarvan vir die skrywer. Dit is die liefde wat God onverdiend gee aan sondaars wat sy wil oortree. ‘Waarheid’ is ‘n sleutelterm in die Evangelie (s.nw. 20 maal,  b.nw. 29 maal). Die Hebreeuse term druk vastigheid, betroubaarheid, bestendigheid, getrouheid en waarheid uit. Vir die Grieke het dit uitgedruk wat werklik is. In hierdie Evangelie word daarmee dikwels die ewige werklikheid uitgedruk soos dit aan mense geopenbaar word. In hierdie vers word die persoonlike aard  van God en sy openbaring  beklemtoon.    

1:15 Die argument word onderbreek met Johannes die Doper se getuienis, wat in v30 verder uitgewerk word. ‘Hy wat ná my kom, is my vóór (in status), want Hy was voor my al daar (voor in tyd). Die Woord/Jesus Christus is deel van die ewige voorrang van God. Johannes getuig steeds oor die Woord, wat ons swakke menslike natuur aangeneem het. Hy het ‘hard uitgeroep’, krazein (NAV gesê), soos die Ou Testamentiese profete wanneer hulle ernstige aankondigings maak (Jes 61:2). Johannes se getuienis beteken: Al het Hy mens geword, bly Hy ewig God.

1:16 Die argument van vers 14 word hervat. Die Woord wat  ‘n swakke mens geword het, was vol genade en waarheid ‘want uit sy volheid het ons almal ontvang genade op (anti – in die plek van) genade’ – genade wat ons ontvang het word telkens vervang met genade, en sal gedurig so voortgaan. Die verlossing, wat die Woord bring, word gekenmerk deur onuitputlike genade, ‘n belangrike uitspraak veral omdat genade nie verder as v17 genoem word in dié Evangelie nie, maar wat eintlik die hele verhaal van dié Evangelie kenmerk. Die ganse lewe van elke gelowige staan onder die goddelike volheid van die mensgeworde Woord se genade. Alles wat God in sy ontferming aan die mens wil meedeel, is in oorvloed aanwesig in Jesus. Daaruit ontvang ons ‘n onophoudelike stroom van genade, soos golwe genade oor ons.

1:17 Die genade en waarheid van die openbaring en verlossing wat met die Enigste Seun van God gekom het, word vergelyk met die ou verbond wat deur Moses bemiddel is. God se verlossing deur Moses het gelei tot  God se gawe van die wet, as die openbaring van God se wil vir sy verloste volk (Eks 20:2 – joú God..wat joú  bevry het). Die verlossing deur Jesus Christus is egter ‘n openbaring van God self, gekenmerk deur genade en waarheid. Getrou aan sy eerste verbond wat God vervul met ‘n tweede eksodus/uittog wat lei tot die nuwe orde van die ewige koninkryk en genadige en regverdige koningskap van God oor die lewe van elke mens. Die naam Jesus Christus word vir eerste maal genoem. Jesus beteken ‘die Here is Verlosser’, Christus: ‘Gesalfde’ as  priester en offer vir ons sonde, profeet met God se woord, koning wat regeer oor die heelal en sy kerk.

Skrywer: Prof Francois Malan

Johannes 1:9-13 Reaksies op die Woord van God in die wêreld – Francois Malan

Die himne oor die Woord wat die Lig is, word voortgesit na die onderbreking oor die getuie. 

1:9 ‘Die ware lig…was aan kom in die wêreld.’ Dit verwys na twee sake: volgens verse10-11 verwys dit na die menswording van die Woord en die hele aardse bediening van Jesus; volgens vv12-13 gaan dit om dié mense deur die eeue na wie toe die Woord aan die kom was en is. Die Ou Testament verwys na die woord van die Here, of dat die Here gesê het. Dit is telkens dié Woord van God wat mens kom word het in Jesus.

            ‘Die ware Lig’ verlig die mens se denke, openbaar God aan die mens, en die pad van die ware lewe voor God. ‘Wêreld’ verwys na die ganse mensdom, ook van die Ou Testament, maar veral van die Nuwe. (Ligkom  16 maal voor; wêreld 74 maal, soms as geskape wêreld, meesal as mensewêreld, ook as sondige wêreld).

1:10 ‘Hy was in die wêreld’ – van die begin af, en waar God gepraat het, was dit die Woord van God. ‘Die wêreld het deur Hom  ontstaan’ (soos 1:3 sê) – by die skepping en voortgang deur die eeue; ook by die ontstaan van elke mens.  ‘En die wêreld het Hom nie geken (of erken) nie’ –  die mense het die lig nie geken en waardeer  vir wat Hy is nie, en die Lig nie aanvaar of in Hom geglo nie. Aanvaar is ‘n wilsbesluit vir of téén Hom. ‘Hom ken’ verwys na ‘n persoonlike verhouding van mense met die Lig.

1:11 ‘sy eiendom’ – volgens Johannes 1:3 is Hy die Skepper van alles en daarom die Eienaar daarvan. Hier verwys ‘sy eiendom’ in die eerste plek na die Jode (Deutr. 7:6; Ps 135:4), maar ook na die mense van die wêreld (Ps 24:1). Jode en nie-Jode het die Woord deur die eeue nie aangeneem nie. Die woord vir aangeneem, parelabon, beteken ook ‘om in jou huis te ontvang/verwelkom, om vriendelik te ontvang’. Jesus was soos iemand wat uit sy eie huis uitgesluit was. Hy, die Heer en Eienaar van die wêreld en die mensdom, staan buite en klop aan die deur (Openb 3:20).  So begin die Evangelie met die lyding en verwerping van Jesus.

1:12 Maar die werk van die Woord van God was en is  nie sonder vrug nie. Aan almal wat Hom in geloof aangeneem het, het die Woord die voorreg gegee om kinders van God te word. Hoe die ‘aanneming’ geskied word in Jn 1:13 verduidelik met die begrip ‘wedergeboorte’, wat in 3:1-21 verder uitgewerk word. ‘Kinders van God’ druk die besondere liefdesband met God en afstamming van God uit (1:13). Ons word kinders van God slegs deurdat Jesus Christus ons  begenadig. Die geloof in die Naam van Jesus kom slegs in Johannes en 1 Johannes voor. Dit impliseer dat ons Jesus as God erken en Hom in kinderlike vertroue aanneem in die volle omvang van sy openbaring, om volgens sy woord en voorbeeld te lewe.

1:13 Om ‘kinders van God’ te word is geheel en al God se werking. Mans en vrouens is nie in staat om kinders van God te verwek nie. Letterlik: ‘wat nie uit bloeddruppels of uit die wil van die vlees nie, of uit die wil van ‘n man nie’ –  ‘bloeddruppels’ word figuurlik gebruik vir afstamming (NAV ‘van nature’); die ‘wil van die vlees’ verwys na seksuele omgang, die ‘wil van ‘n man’  verwys na menslike inisiatief; ‘maar  uit God gebore is’ – dit word verder uitgewerk in 3:3-5. Die diepste grond vir die kindskap van God is die werk van God deur die Heilige Gees, wat die mens oortuig sodat hy/sy glo dat Jesus God is wat vir ons sonde gesterf het, en dat die Heilige Gees ons aan Christus se dood en opstanding verbind. Die oortuigingswerk van die Heilige Gees word in hoofstukke 14 en 16 verder uitgewerk.  

Skrywer: Prof Francois Malan

Die getuienis van Johannes die Doper oor die Woord van God (Johannes 1:6-8) – Francois Malan

Die Evangelis onderbreek sy himne oor die Woord wat die Lig is en in die duisternis skyn, om Johannes Doper se getuienis oor die Lig in prosa aan te bied. Sy getuienis gaan oor die Woord wat mens geword het in Jesus. Die optrede van Johannes die Doper was in opdrag van  God.

Hy moes getuig van die enigste Lig van Verlossing, die Verlosser van God se mense.  Dit was die hoogtepunt van Johannes se prediking en doop. Deur sy sending moes almal (vgl. v 4 Lig vir die mense), nie net Jode nie, in Jesus glo. Met ‘almal’ wil die Johannes-Evangelie aandui dat God  deur die getuienis van ‘n mens ander mense tot die lewe wil lei, ook vandag se mense. 

Dit gaan nie om Johannes nie. Hy was net die aankondiger van die goeie nuus. Daar was blykbaar ‘n misverstand deurdat sommige mense geglo het Johannes is die Lig (vgl. bv. Johannes 3:22-30; en Handelinge.19:1-7. Jesus noem Johannes  ‘die lamp’ Jn 5:35).  

Johannes die Doper se sending word hier in die overture tot die Evangelie opgesom. Daar word op sy getuienis uitgebrei in 1:19-34 en 3:22-30.  (Markus begin sy Evangelie met Johannes die Doper se optrede; Mk 1:1-8). Twee belangrike woorde in die Johannes-Evangelie word reeds hier genoem ‘getuienis’ en ‘glo’ (om te getuig word 31 maal in die Evangelie genoem, getuienis 14 maal; om te glo 88 maal)

Skrywer: Prof Francois Malan

Die Woord van God in die skepping en die herskepping (Johannes 1:1-5) – Francois Malan

1:1 ‘In die begin’ – soos in Genesis 1:1, maar anders as Genesis begin dit hier nie met die skepping nie, maar  met wat voor die skepping reeds was (vgl. 17:24). En dan die verrassing: nie in die begin was God nie, maar was die Woord.

Die Hebreeuse woord dabar lei tot die skeppingswerk van God: ‘Toe het God gesê: Laat daar lig wees! En daar was lig (Gen 1:3,6,9,ens; Ps 33:6). Verder is die Ou Testament vol van die Woord van God wat op die aarde werk deur sy woord, gebring deur profete, ontvang in gesigte, ens. (Jesaja 55:11). Die Griekse begrip van die woord, logos, lei tot die wese van die Godheid en van die mens. Aan die Griekssprekende wêreld moes Johannes in Grieks verduidelik wie Jesus is, en gebruik hy die taal van die Grieke. Maar vir die Christene was die Woord gelaai met ‘n spesiale betekenis: die goeie nuus van God se openbaring en verlossing deur Christus. Die vier Evangelies bied dit aan as God se woord deur Christus gepraat, oor Christus. Jesus doen God se werk en praat oor God se werk en is self God in sy wese. Wat Hy is en sê en doen is God se woord. Toe Johannes se Evangelie begin praat van die Woord, was dit ‘n begrip wat gevul was met inhoud.

‘en die Woord was by (pros) God’ – in die teenwoordigheid van God en selfs één met God, soos die volgende sinsnede sê: ‘en die Woord was self God’ – God in sy wese – maar daarmee vervang Hy nie vir God nie (nie ‘en God was die Woord nie’), maar  God by God.

Die goddelike natuur van die Woord word gesien in sy werk: in die skepping 1:1-5; openbaring 1:5,9-12,18; en verlossing 1:12-14, 16-17. In al hierdie werke druk God Homself uit deur die Woord, as die God wat praat, wat Homself openbaar deur die Woord (1 Kor 8:5,6).

1:2 Die vers herhaal die begrippe van vers 1 om dit te beklemtoon en te verduidelik: (i) hierdie Woord was in die begin by God; (ii) Hy was by God voor alle tye, en het nie eers ‘in die begin’ begin bestaan nie; (iii) ‘n skynbare teenstrydigheid: die Woord was God en was tog in gemeenskap met God.

1:3 Positief en negatief word bevestig dat die Woord die middelaar van die skepping is: alles deur die Woord; niks sonder Hom nie. Maar Hy is nie ‘n soort tussengod wat doen wat God in sy heerlikheid nie sou doen nie. Die skeppingswerk van die Woord is die werk van God deur Hom wat self God is.

1:4 Die Woord is nie net die middelaar  in die skepping nie, maar ook in die voortgang van die skepping. Hy is die lig en die lewe in die skepping; ook die lewe in die geboorte van die mens, en in die nuwe lewe van die herskepping van die sondige gevalle mens. Die nuwe skepping wat Jesus bring, is die doel van die oorspronklike skepping deur die Woord.

1:5 Die lig is aan skyn in die duisternis, wat aan die begin oor die skepping geheers het, toe die Gees van God oor die watermassas gesweef het (Gen 1:2) en in die duisternis van die gevalle mensheid. Die Lig is die heerlikheid van die mensgeworde Woord toe Hy op aarde was. Die heerlikheid van Jesus is sy liefde wat Hy bewys het deur vir ons te sterf, en deur sy oorwinning oor die dood met sy opstanding. Die Lig skyn in die tyd van die Helper/Trooster wat Jesus gestuur het om ons te oortuig en te lei en te versterk tot vandag toe.

Die duisternis kon nie beheer oor die lig kry nie, kon dit nie begryp nie, kon dit nie oorval nie, almal betekenisse van die woord katalambanoo (NAV ‘uitdoof’). Dit verwys na die duisternis in die skeppingstyd wat nie beheer oor die Lig gekry het nie, ook in die tyd van Jesus, en gaan voort in die tyd van die kerk se getuienis oor die Woord wat mens geword het. In die verband van 1:10-12 verwys die lig eerstens na die aanvaarding en aanneem van die waarheid van die openbaring wat Jesus is en bring. En die duisternis van die wêreld kan dit nie oorwin of uitdoof nie; maar kyk na Jesus se waarskuwing in Johannes 12:35.

Die lewe van Jesus waarvan die Evangelie gaan vertel word in 1:1-5 geplaas teen die agtergrond van sy verhouding tot die ewige God, die Here oor al die eeue, die Skepper van alles, Onderhouer van alles, en Verlosser van alles. Die Woord wat mens geword het, is die bemiddelaar in al God se werke, in skepping en nuwe skepping, en in altwee is Hy die Middelaar van die openbaring van God aan die mens, in wat Hy is en doen.

In elkeen van die hoofstukke van Johannes word getuig oor die Godheid van Jesus. 

Skrywer: Prof Francois Malan