‘n Spies word in sy sy gesteek (19:31-37) – Francois Malan

19:31 Dit is die dag van die Voorbereiding vir die Paasfees, waarvoor die lammers vir die herdenking van die Here se verlossing van Israel uit hulle Egipties slawerny gevier word. Die Sabbat breek aan teen sononder. Dit is ‘n groot Sabbat omdat dit tydens die Paasfees is met ‘n menigte mense in Jerusalem.

Die Romeine het kruiselinge selfs vir dae gelos tot hulle sterf en die aasvoëls hulle begin opeet. Die Joodse wet was dat geen lyk aan ‘n paal mag bly hang tot die aand toe om die land te verontreinig deur die vloek van God op ‘n opgehangde nie (Deutr.21:22,23). Daarom die Jode se versoek aan Pilatus om hulle bene te breek om gou te sterf en nie die Paasvierings te verontreinig nie. Dit sal ook ‘n bewys wees dat Jesus deur God vervloek is volgens hulle gedagtes.   

19:32-34 Met Pilatus se toestemming word die twee mede-gekruisigdes se bene gebreek, maar Jesus is reeds dood. ‘n Soldaat steek sy swaard in Jesus se sy en daar kom dadelik bloed en water uit [Dokters gesels nog daaroor, maar dr Sava se ondervinding van vars kadawers het bloed en water gehad in die ruimte tussen die longe en die ribbes van lyke wat ernstig intern beseer is voor hulle gesterf het]. Vir die Evangelis is dit ‘n bewys dat Jesus waarlik mens was en waarlik dood is (teenoor die dosetiste wat dit ontken en praat van ‘n skyndood).   

19:35 Die skrywer was ‘n ooggetuie van die spiessteek en bevestig dat Jesus reeds dood was. Die doel van sy getuienis is ‘sodat julle kan glo’ dat Jesus waarlik mens was en Seun van God (1 Jn 1:1-3; Jn 12:37; 20:21).

19:36  Die Evangelis sien in Jesus se dood  terwyl die Paaslammers by die tempel geslag word en geen been van hulle gebreek word nie, die vervulling van die Skrif, van die raadsplan van God. Drie Skrifgedeeltes kan na verwys word: Eksodus. 12:46 en Num 9:12 verwys na die Paaslam waarvan die bene nie gebreek mag word nie – Jesus vervul in sy dood die betekenis van die Paasfees se bevryding uit die slawerny van sonde en die hoop op ‘n nuwe eksodus; Ps 34:21 verwys na die Here wat vir die hele liggaam van die lydende Regverdige sorg, geen been word gebreek nie – Jesus vervul ook die rol van die Regverdige Mens wat ly, maar steeds onder die sorg van God bly, tot die opstanding en lewe in gemeenskap met God.     

19:37 In Sagaria 12:10 sê God: ‘hulle sal na my kyk, na Hom wat hulle deurboor het (en hulle sal oor Hom treur soos ‘n mens treur oor ‘n enigste kind)…’ Die ‘Hom’ is dan God se verteenwoordiger, die Herder, wat met die swaard deurboor is. Sagaria verwys na die mishandeling van die profeet, wie se verwerping eintlik ‘n verwerping van God is. Die Evangelis sien hierin die teken van die menslike skuld teenoor die goddelike liefde. Gelowiges sal oor Hom treur, maar ongelowiges bly onder die oordeel van God. 

Skrywer:  Prof Francois Malan

Verdeling van Jesus se klere – Francois Malan

19:23-24 Die klere van ‘n veroordeelde was destyds die buit van sy laksmanne. Jesus se vyf kledingstukke was waarskynlik sy mantel (‘n oorkleed teen koue), sy tuniek of kleed (chitoon vir daaglikse drag), ‘n beld, sandale, en ‘n tulband. Die kruiseling hang naak voor die wêreld, soos die sondaar naak voor God staan – Jesus dra die straf op Jerusalem en die wêreld se sonde (Eseg.23:28-30; Joh.1:29). Dit is die einde van die weg wat Jesus self ingeslaan het toe Hy sy klere (ta himatia) uitgetrek het om sy dissipels se voete te was, met net ‘n afdroogdoek/handdoek om  (Joh.13:4) – aan die kruis egter sonder ‘n lendedoek – Hy het sy eie mense tot die uiterste toe liefgehad (13:1). Die kleed was sonder soom, in een stuk geweef. Die vier soldate  besluit om dit nie te skeur nie, maar daaroor te loot. Die Evangelis sien daarin ‘n vervulling van die doel van God, soos die verdeling van sy klere in Ps.22:19 beskryf is. Die soldate vervul God se raadsplan vir die verlossing van die wêreld, met ‘n Koning wat sy volk se naaktheid dra.

Jesus gee sy moeder aan die geliefde dissipel

19:25 Teenoor die vier ongeërgde soldate onder die kruis staan die vier toegewyde vroue. Die soldate verdeel Jesus se klere onder mekaar , terwyl Jesus die verhouding tussen sy geliefdes reël. Die teks is onduidelik, maar verwys waarskynlik na (i) Jesus se moeder Maria; (ii) haar suster is moontlik Salome (Mark. 15:40) die moeder van die seuns van Sebedeus, Johannes en Jakobus (Mat. 27:56); (iii) Maria die vrou van Klopas (was hy miskien Kleopas, een van die Emmausgangers? Luk.24:18); (iv) Maria Magdalena vir wie Jesus van sewe duiwels verlos het (Luk. 8:2).

19:26-27 Jesus sien (idoon) sy moeder by die kruis raak en versorg haar met sy opdrag aan die dissipel vir wie Hy lief was. Vir haar sê Hy: Kyk! (hy is) jou seun! – daarmee verwys Hy haar om na die dissipel te kyk as haar seun.  Vir die dissipel sê Hy: ‘Kyk! (sy is) jou moeder!’ – sy verantwoordelikheid vir sy moeder word aan sy geliefde dissipel oorgedra om na haar te kyk (ide). En van daardie uur af, sy uur wat gekom het (vgl. 2:4), het die dissipel haar opgeneem in sy eie huis en verantwoordelikheid (ta idia). Jesus se opdrag: ‘kyk!’vanaf die kruis, waaraan Hy verhoog is, laat hulle, wat naby aan Hom is, mekaar in liefde raaksien en versorg. Aan die kruis trek Hy hulle nie slegs na Hom toe nie (12:32), maar ook na mekaar toe. So stig Jesus sy nuwe familie met sy opdrag: soos Ek julle liefhet, moet julle mekaar ook liefhê (13:34).

Jesus gee sy gees oor aan die Vader

19:28 Nadat Jesus sy ma versorg het, en sy nuwe familie gestig het om in liefde te leef, weet Hy dat Hy alles volbring het wat die Vader aan Hom opgedra het . Jesus, die Seun van die mens, die water van die lewe vir die dorstige (4:14; 6:35; 7:37-38). ervaar dors, die grootste liggaamlike lyding van die mens (vgl. die rykman se nood in die hel,  Luk.16:24). Sy dors, soos sy naaktheid, word deur die Evangelis gesien as ‘n vervulling van die Skrif, dat alles volgens die plan van God verloop (Vgl. Ps.68:22: toe ek dors was, wou hulle my asyn laat drink). 

19:29 Jesus neem die soldatewyn van sy laksmanne aan om sy laaste uitroep duidelik hoorbaar te maak.        

19:30 Nadat Jesus die wyn gedrink het roep Hy hard uit (volgens Mark.15:37 Mat.27:50; Luk.23:46). Dit is ‘n oorwinningsroep: ‘Dit is volbring!’ – die taak wat die Vader Hom opgelê het,  is voltooi (4:34; 5:36; 17:4). Hy het gedoen wat die Vader Hom beveel het (14:31). Jesus se laaste woord vertolk sy lyding en sterwe as sy bekroning  en die afsluiting en hoogtepunt van die werk wat Hy in gehoorsaamheid aan die Vader doen. Elke gelowige kan  in sy kruisdood sien hoe die Seun die Vader se liefde verheerlik.

            Jesus sterf deur sy gees oor te gee aan sy Vader (paradidoomi, soos Judas Hom oorgegee/verraai het 18:2,5; die Jode Hom aan Pilatus oorgegee het, 18:30; Pilatus Hom aan die soldate oorgelewer het, 19:16). Jesus se sterwe is ‘n bewuste daad, ‘n selfoffer aan die Vader; 10:18: ‘Ek lê my lewe uit my eie af. Ek het die volmag om dit af te lê, en Ek het die volmag om dit weer op te neem. Dit is die opdrag wat Ek van my Vader ontvang het.’ Dit geskied toe die trompette van die tempelmure af die aandoffer aangekondig het.

Skrywer: Prof Francois Malan

Kruisiging, dood en begrafnis van Jesus (19:16b-42) – Francois Malan

Johannes het baie in gemeen met die ander drie Evangelies, maar laat ook baie gegewens uit, en voeg ander gegewens in. Sy keuse van onderwerpe hang saam met sy boodskap dat Jesus die Koning is, dat sy verhoging aan die kruis sy kroningsplegtigheid is, die kroon op sy liefdesdiens aan die wêreld, God se hoogste liefdesoffer vir die sonde van die mensdom. Drie momente word uitvoerig vertel: die opskrif, die verdeling van sy klere, die vroue by die kruis; drie kruiswoorde vat saam  wat Jesus aan die kruis gesê het. Daar is ook vier aanhalings uit die Skrif (19:24, 28-29, 36,37).

19:16b-17  Die vier soldate wat Jesus gaan kruisig neem Hom oor (19:23) en dwing Hom om die dwarsbalk van sy kruis te dra. Johannes beklemtoon dat Jesus self sy kruis gedra het na die Kopbeenplek, genoem Golgota in Hebreeus – Jesus die Koning, as Meester van sy eie bestemming, lei die weg na sy bekroning op die gewone plek vir openbare teregstellings waar  alle verbygangers die lot van wetverbrekers kan sien as waarskuwing, volgens Romeinse gebruik(v20). Vir die Evangelis is die openbare teregstelling ‘n getuienis aan die hele wêreld.

[die ander Evangelies laat Simon van Sirene hom help – Basilides, 130 n.C. se idee dat Simon ook in die plek van Jesus gesterf het, is deur Islam in hulle leer opgeneem; die kerkvaders het die verband gesien tussen Isak, wat die hout dra vir die offerande saam met sy pa, Gen.22:6, en Jesus wat die kruis dra vir die offer deur sy Vader; die rabbi’s het die offer van Isak gesien as die voorloper van die offers by die tempel op Moria-berg, en selfs van die Paaslam: ‘As Ek die bloed van die Lam sien sal Ek by die huis verbygaan, want Ek sien die bloed van Isak gebind op die altaar;’ Christene het die verband gesien met Jesus se uitspraak: Iemand wat nie sy eie kruis dra en agter My aan kom nie, kan nie my dissipel wees nie, Lk 14:27.]

19:18 Johannes sê net dat hulle Jesus gekruisig het, en trek ‘n sluier oor die aakligheid daarvan. Hy beklemtoon Jesus se plek in die middel, as die hooffiguur tussen die drie wat gekruisig is – ‘n straf vir opstandelinge, met Jesus as die ware bevryder, wat as Koning verhoog word om almal na Hom toe te trek, 12:32-33. Johannes sien dit moontlik as ‘n vervulling van Jesaja 53:12.

[Markus beskryf die twee medekruiselinge as lestes, vryheidsvegters, soos Barabbas in Jn 18:40, wie se plek Jesus ingeneem het. Die kruiseling is soms met spykers aan die dwarsbalk vasgeslaan en so opgehys teen die regop paal, Jn 20:20. Ook deur die voete is spykers geslaan.]

Die opskrif aan die kruis

 19:19 Dit was die gebruik om ‘n kruiseling se oortreding op ‘n bordjie om sy nek te hang, wat hy deur die strate gedra het, en wat bo-aan sy kruis  vasgemaak is vir almal om te lees. Pilatus laat Jesus se naam en ‘oortreding’ aanbring: ‘Jesus die Nasarener, die koning van die Jode’ – Pilatus se laaste optrede om hom te wreek op die Jode en hulle kwaad te maak deur hulle te verneder en spottend aan die kruiseling te verbind, en homself te red voor die keiser as die man wat ‘n opstandeling kruisig. Die Evangelis sien daarin die verklaring deur die regter en verteenwoordiger van die ryk wat oor die wêreld regeer, dat Jesus aan die kruis die ware Koning is van sy eie mense (11:51-52), ook oor dié wat Hom verwerp (1:11). 

19:20 Baie Jode, wat vir die Paasfees na Jerusalem toe gekom het, lees die opskrif. Daarby is die opskrif geskryf in Hebreeus vir die Jode, in Latyn vir die Romeinse amptenare en soldate, en in Grieks die wêreldtaal van destyds, sodat die hele wêreld kan weet Jesus is die beloofde Koning van die Jode, voor wie almal op aarde moet buig (Ps. 96:9-13) . Vir Johannes is dit die toppunt van ironie: die twee persone wat hoofsaaklik verantwoordelik is vir Jesus se kruisiging word eintlik getuies van Jesus se dood. Kajafas sê dit is die verlossing van Israel en die nasies (11:49-50) en Pilatus sê dit is die kroning van die Koning van Israel en Here van almal.

19:21-22 Die verontwaardiging en woede van die hoëpriesters was onvermydelik. Hulle eis dat Pilatus die opskrif verander deur ‘n klein woordjie in te voeg: eimi ‘ek is’ die koning van die Jode – iets wat Jesus nooit gesê het of wou wees nie (6:15). Johannes stel die hoëpriesters van die Jode teenoor die koning van die Jode. Dit sou wys dat Jesus self sê Hy is die koning van die Jode, maar dat sy aanspraak ‘n leuen is. Maar Pilatus bly hierdie keer onwrikbaar, want hulle kan hom nie by die keiser gaan aankla dat hy nie opgetree het teen die opstandeling nie: ho gegrapsa, gegrapsa wat ek geskryf het, het ek geskryf.Hy weier om die waarheid in ‘n leuen te verander. Die koningskap van Jesus staan vas. Hy sterf as die Messias Koning wat deur sy volk verwerp word.

Skrywer:  Prof Francois Malan

B1 Binne: Pilatus praat met Jesus oor mag/gesag (19:9-11) – Francois Malan

19:9 Pilatus se angs spreek uit sy vraag waar Jesus vandaan kom – uit die hemel of van die aarde? Die vraag is telkens deur mense gevra in hierdie Evangelie (7:27-29; 8:14;9:29-30). Is Jesus mens of god? As Hy werklik ‘n god is, vrees Pilatus vir die straf van die gode op hom. Jesus swyg egter soos die skaap van Jes.53:7 wat stil is voor sy skeerders. Hy het reeds by die eerste verhoor gesê dat sy koninkryk nie van hierdie wêreld is nie (18:36). Daarop het Pilatus skepties gereageer toe Jesus gesê het Hy het gekom om van die waarheid te getuig. Hoe sal Pilatus nou kan verstaan dat Jesus die ware God is? Slegs geloof kan die misterie van Jesus verstaan. (Openb.19:11-13).

19:10 Pilatus se vrees verander in wrewel oor die man wat hom nie antwoord of self verdedig nie, en sê: ‘Praat jy nie met mý nie? Weet jy nie: ék het die gesag om jou los te laat, en ék het die gesag om jou te kruisig?’ Dié gesag het Pilatus ontvang van die hoogste gesag op aarde wat hom aangestel het, die keiser van die magtigste ryk op aarde, die imperium Romanum. Daarme erken hy dat die beslissing by hom lê. Sy poging om die beslissing aan die Jode oor te dra (19:6) is ‘n lafhartige ontvlugting van sy verantwoordelikheid (19:6).

19:11 Jesus is egter bewus van die oneindig groter gesag as Rome, naamlik die Almagtige God, wat vir Hom in Pilatus se hande geplaas het. Jesus weet sy uur het gekom en weet wat dit behels, maar Pilatus word daardeur gedwing om te besin oor sy eie posisie en verantwoordelikheid voor dié gesag wat hy van Bo gegee is. Pilatus dra die skuld oor sy onregverdige optrede, deur iemand wat hy onskuldig bevind het, aan die haat van sy aanklaers uit te lewer. Maar iemand dra groter skuld as hy: die hoëpriester as verteenwoordiger van die volk van God wat Jesus ‘uitgelewer het’ (18:30) aan die goewerneur as die verteenwoordiger van die Romeinse gesag. Kajafas weet wat die Skrifte oor die Messias sê, is ingelig oor Jesus se leer en lewe, maar weier om Hom as God se gesalfde Verlosser te erken (11:49-53; vgl. Mark.14:61-64)  – sy eie mense het Hom nie aangeneem nie (Joh.1:11). 

                                    A1  Die Jode verkry die doodstraf vir Jesus (19:12-16)

19:12 Pilatus is duidelik diep getref deur Jesus se woorde en probeer nogmaals om Hom los te laat, moontlik deur amnestie aan Hom te gee. Maar die Jode speel hulle troefkaart: ‘Vriend van die Keiser’ (amicus Caesaris) ‘n gesogte titel in Rome wat deur die keiser aan senators en enkele vriende toegeken het. Pilatus het waarskynlik die titel gekry deur keiser Tiberius se regterhand in Rome, Sejanus. Maar as Pilatus vir Jesus loslaat, is hy ‘n vyand van die keiser, ‘n baie gevaarlike posisie vir Pilatus, want die gehate keiser Tiberius was berug agterdogtig teen enigeen wat sy posisie bedreig het, en het wreed gereageer teen verdagtes [Toe ‘n verklikker (delator) vir Tiberius vertel van Sejanus se komplot  teen sy lewe, is Sejanus van hoogverraad (majestas) aangekla en dieselfde dag in die tronk verwurg]. Om ‘n rewolusionêre koning in oproerige Palestina te ondersteun was baie gevaarlik. Pilatus is in ‘n lokval gevang wat hy self gestel het toe hy die Jode wou plesier (18:39).  En die ironie is dat die hoogste Romeinse amptenaar in Palestina beskuldig word van gebrek aan lojaliteit aan die keiser deur die verteenwoordigers van ‘n volk wat die Romeinse juk meer haat as byna enige ander volk in die Romeinse ryk: ‘Elkeen wat homself koning maak/optree, is in verset teen (letterlik: praat teen, opponeer) die keiser.’ Die Jode laat vaar hulle eintlike klag dat Jesus God laster, en keer terug na hulle eerste aanklag  dat Hy voorgee om die Messias te wees. Pilatus weet die klag is vals, maar sy eie veiligheid is vir hom belangriker. 

19:13 Pilatus kapituleer, maar hy het sy eie manier om hom te wreek op die Jode wat hom verneder het. Hy laat haal Jesus en hy gaan sit op die regbank (bema;vgl die regterstoel van God, Rom.14:10, van Christus 2 Kor.5:10) ‘n platform vanwaar hy oor die mense kyk en sy openbare verklarings maak. Die oordeel oor Jesus word in die openbaar aangekondig. Dit is op die Klipterras (lithostrootos in Grieks, Gabbata genoem in Aramees) ‘n plaveisel van groot plat klippe rondom die rostrum voor die goewerneur se paleis.

19:14 Die Evangelis dui die plek en die tyd van die belangrikste gebeure vir Jode en nie-Jode se verlossing aan: Dit is die voorbereiding vir die Paasfees, wat omtrent die sesde uur (vgl. 4:6 ; ongeveer 11:00-12:00 middag) begin met die slag van die lammers. Die fees vier God se bevryding van Israel uit die Egiptiese slawerny, met die geslagte lam se bloed aan die kosyne, wat die doodsengel by hulle huise laat verbygaan het (‘pass over’; vgl. Eks.12). Met Pilatus se  uitspraak oor Jesus begin die mensdom se bevryding uit die slawerny van sonde deur die Lam van God  wat geslag gaan word.

            Die Jode is seker Pilatus gaan nou die doodsvonnis aankondig. Maar sy uitspraak lui onverwags: ‘Kyk! Julle Koning!’ (Nie: ‘Hy het gesê Hy is ‘n koning nie’). Pilatus se veroordeling word ‘n formele en dramatiese  aankondiging van  Jesus se koningskap.  Pilatus gee sy finale beslissing aan die Jode oor om te kies, hulle finale beslissing vír of téén Jesus. Pilatus stel ‘n ellendige en bebloede koning aan hulle voor as hulle koning, om sy minagting vir die Jode uit te druk. Vir die Evangelis is dit ‘n beskuldiging: Kyk wat het julle aan julle koning gedoen!

19:15 Die Jode skreeu hulle afkeur van Jesus woedend uit: ‘Vat weg! Vat weg! Kruisig Hom!’ Pilatus se laaste appèl op die Jode vestig die verantwoordelikheid vir Jesus se dood volledig op hulle: ‘moet ek júlle koning kruisig?’ Die volk se hoëpriesters, wat vir hulle moet intree by God, antwoord finaal: ‘ons het geen koning behalwe die keiser nie.’ Daarmee bevestig hulle nog sterker en duideliker hulle uitspraak in 19:11.  So gooi hulle die onus terug op die verteenwoordiger van die keiser om oor Jesus te besluit, maar dit impliseer verder:  God is nie meer ons koning by wie ons vir die volk intree nie, en ons verwag geen Messias-koning meer volgens die Skrifte nie, buiten die keiser van Rome, wat ons verdruk en nou die plek van God in ons lewe inneem om oor ons lewens te heers. Hulle verwerp die belofte van die koninkryk van God, en gee die volk se verwagting van die Messias-koning prys. Daarmee versaak hulle Israel se roeping om die erfgenaam van die koninkryk en die verkondiger van die Godsryk aan die nasies te wees. Dit is die prysgawe van hulle Messiaanse verwagting en daarmee as volk van God en hulle hoop.

19:16a  Pilatus gee Jesus aan die Jode se wens oor, en laat Hom kruisig. So aanvaar die Joodse en die Romeinse wêreld die skuld vir die verwerping en kruisdood van die Seun van God, die Verlosser van die wêreld. 

Skrywer: Prof Francois Malan