Jesus se getuienis voor die hele wêreld (18:1-21:25) – Francois Malan

Die eerste  hoofdeel van die Evangelie vertel hoe Jesus deur woord en daad getuig het voor die Joodse volk, sy eie mense wat Hom nie aangeneem het nie (hoofstukke 1-12). Die tweede hoofdeel handel oor sy getuienis in die kleiner kring van sy volgelinge (13-17). Die derde hoofdeel sluit die boek af met Jesus se openlike getuienis waar die hele wêreld kan sien en hoor wat met Jesus gebeur (18-19) en sy verskynings aan sy volgelinge na sy opstanding (20-21).

Johannes beskou die hele lydensgeskiedenis as Jesus se verhoging tot goddelike heerlikheid. Die koningskap van Jesus blyk deur die hele vertelling, selfs tot by sy begrafnis. Al lyk dit of Hy die slagoffer is, is Hy in werklikheid die Een wat die gang van sake bepaal. In gehoorsaamheid aan die Vader voltooi Hy die verlossing van die wêreld, en deur sy sterwe openbaar Hy die uitnemendheid van sy heerlikheid, die toppunt van sy liefde in die offer van Homself, God wat ook mens geword het om die sonde van die wêreld wegneem (1:1,14,29).

Die eerste twee hoofstukke kan in drie dele ingedeel word: gevangeneming en verhoor voor die hoëpriester (18:1-27), die verhoor deur Pilatus (18:28-19:16a), kruisiging, dood en begrafnis (19:16b-42).

Jesus word gearresteer (18:1-11)

18:1-2 Na Jesus se onderrig van sy dissipels in hoofstukke 13-16 en sy gebed in hoofstuk 17 het Hy en sy dissipels uitgegaan (uit die bovertrek, en uit die stad; die Griekse woord vir uitgaan word ook gebruik vir doodgaan) oor die Kedronspruit (letterlik: troebel wadi, wat net in die winter water het). ‘n Duisend jaar tevore het Dawid deur die Kedronspruit Jerusalem verlaat op vlug vir sy seun Absalom tot oorkant die Jordaan  (2 Sam 15:23). Die spruit (630-680 meter bo seespieël) loop tussen die koppie Ofel (680 meter) waarop Jerusalem gebou is met die tempelberg (740 meter) aan die Weste en die Olyfbergreeks (812 meter) in die Ooste van die stad.  Jesus en sy dissipels het dikwels in die tuin aan die voet van die Olyfberg ‘saamgekom.’ Daarom weet Judas waar om na Hom te gaan soek.  Dit was vereis dat die feesgangers in Jerusalem se gebied moes bly tydens die Paasnag. Dit het Getsemane ingesluit, maar Betanië aan die oostekant van die Olyfberg was buite die gebied van Jerusalem.

18:3. Die Romeinse owerheid het gewoonlik met die Joodse feestye, veral met Paasfees, hulle getal soldate in Jerusalem versterk met soldate uit Sesarea om te verhoed dat daar ‘n oproer teen die Romeinse owerheid begin word deur die skare. Die Joodse Raad het waarskynlik hulle hulp ingeroep omdat hulle bang was vir ‘n opstand  van die volk wanneer Jesus gevang word (vgl. 11:48). Daarby het die Raad se wagte die vorige keer nie geslaag om Jesus te arresteer nie (7:45-46). Judas lei hulle na Jesus om Hom te arresteer. Die drie groepe verteenwoordig die opstand van die wêreld teen die Here en sy Gesalfde (Ps 2:2): die Joodse wêreld, die nie-Joodse mensdom, en afvallige dissipels van Jesus. Ten spyte van die volmaan met Paasfees, kom hulle met lampe en fakkels om die Lig vir die mensdom (1:4) met wapengeweld uit te doof. Die Sinoptiese Evangelies meld nie die Romeinse deelname nie; Johannes nie Jesus se gebedstryd in Getsemane nie.

18:4-6 Jesus weet dit is die uur wat deur die Vader bepaal is vir die voltooiing van sy liefdesgawe van sy enigste Seun vir die verlossing van die wêreld (3:16), daarom neem Hy die inisiatief vir sy eie gevangeneming. Hy vra na wie hulle soek. Op hulle antwoord, Jesus van Nasaret, reageer Hy met ‘Ek is’ (Eks.3:14). Judas wat die groep gelei het om Hom  aan hulle oor te gee (Hom te verraai), staan nog saam met die wêreldse mag (vgl. sy soen van Jesus in die Sinoptiese Evangelies). Maar hy is saam met die groep deur vrees oorweldig voor Jesus se openbaring van sy godheid. Hulle tree terug en val op die grond (vgl. Ps.27:2-3; 56:10; so ook Esegiël 1:28, Daniël 10:7-9; Paulus in Hand.9:3-4; Johannes in Openb.1:17). 

18:7-9 Aan sy teenstanders wat plat op die grond lê (soos in nederige aanbidding) vra Jesus weer wie hulle soek (en rig hulle op met sy vraende woord). Hulle verwys weer na ‘Jesus die Nasarener’ (Jesus beteken Verlosser, uit die onbenullige stadjie). En Jesus herhaal sy ‘Ek is,’ as die Goeie Herder van sy groepie gelowiges, wat Homself aanbied as die een na wie hulle soek (10:11,15), maar vra sy arresteerders om sy dissipels te laat gaan. So vervul Hy wat in Hy in 17:12 gebid het. In 6:39 het dit gegaan om die ewige lewe vir sy volgelinge, in 10:10 om die huidige nuwe lewe wat strek tot in die ewigheid, hier in 18:8 om hulle redding uit ‘n gevaar wat hulle aardse lewens bedreig. Drie maal het Jesus bevestig dat dit Hy is vir wie hulle soek (18:4-5,7,8). 

18:10-11 Petrus trek sy kort swaard/dolkmes waarmee die Paaslam  geslag word. Petrus het nog nie vrede gemaak met Jesus se lyding as God se liefdesoffer vir die reiniging van ons sonde nie (13:6-10).  Hy wil Jesus nog met geweld verdedig teen die wêreld (Romeinse soldate) en die kerk (hoëpriester se verteenwoordigers) se aanslag teen God se gesant. Jesus is egter gereed om die beker van lyding, wat die Vader vir Hom gegee het (beker van God se toorn oor die sonde Ps.75:9; Jes.51:17,22), te drink tot die droesem toe, tot verheerliking van God en verlossing van die mensdom (12:23-24).  In die Sinoptiese Evangelies gaan Jesus se gebedspleit dat die beker by Hom mag verby gaan (Mat.26:39-44, en parallelle tekste). Hier het Hy reeds berusting gevind en sy besluit staan vas om dit te drink.

Skrywer: Prof Francois Malan

Jesus se gebed vir die eenheid van sy kerk (vervolg) – Francois Malan

17:22-23 Hierdie verse herhaal wat in 20-21 gesê is, om die belangrikheid van die eenheid tussen die gelowiges te onderstreep, effens van ‘n ander kant af beskryf: In 21 word die gelowiges een deurdat hulle deel kry aan die gemeenskap tussen die Vader en die Seun. In 23 word die gelowiges een deurdat Christus in hulle kom woon en die Vader in Hom is, met Jesus as Middelaar.

So word gelowiges ‘volkome-gemaaktes’ (teteleioomenoi) tot een liefdesgemeenskap. Jesus sê in Mat,5:44-48 dat ons  volmaak moet wees, soos ons hemelse Vader volmaak is, deur ons vyande lief te hê. Die Heilige Gees kom maak ons volmaak in die liefde, wat ook insluit vreugde, vrede, geduld, vriendelikheid, goedhartigheid, getrouheid, nederigheid en selfbeheersing (Gal.5:22-23).

            In v21 word die vrug van die eenheid beskryf as ‘sodat die wêreld mag glo dat U My gestuur het.’ In v23 word ‘glo’ vervang met ‘weet’ (ginooskoo kan ook aandui: ‘leer’, ‘erken’ ‘begryp’). Geloof lei tot kennis, en kennis vermeerder die geloof. Hier word bygevoeg: ‘en hulle liefhet, soos U My liefhet’ – uit hulle onderlinge liefde sal die wêreld God se liefde vir sy kinders aflei, die liefde wat die Vader vir die Seun het, aan wie die Heilige Gees ons kom verbind (Rom.8:17 sê ons is erfgename saam met Christus, wat deel het aan sy lyding en sy heerlikheid).

            Vers 22 praat van die heerlikheid wat die Vader aan Jesus gegee het, en wat Christus aan ons geskenk het sodat ons, soos Hy en die Vader, een mag wees. Hierdie Evangelie sien Jesus se verhoging aan die kruis as deel van sy heerlikheid (12:28,33), soos ook sy opstanding en hemelvaart. Die heerlikheid wat die gelowiges ontvang is die voorreg om lief te hê soos Jesus, wat Homself opgeoffer het vir sy vriende (15:13; vgl. Luk.9:23-24), en om deel te word van die ewige lewe saam met God, ‘n nuwe manier van lewe wat nou reeds begin, die lewe in liefde vir mekaar.

17:24 Die laaste verse is ‘n eggo van 17:1-5 oor die ewige heerlikheid  van die Seun. Hier gaan dit daaroor dat  die gelowiges sy heerlikheid mag sien (die woord theooreoo sluit ook in ‘om in te sien’ en ‘om te beleef’). God word weer as Vader aangespreek, die Vader in wie se huis Jesus ‘n plek vir sy volgelinge gaan gereedmaak (14:2). Hier bid Hy dat sy volgelinge ook by Hom sal wees in sy verheerlikte staat, wat 17:5 in die vooruitsig stel. Die woord ‘Ek wil graag hê’ (theloo, druk nie slegs sy begeerte uit nie, maar ook sy doel met sy volgelinge se lewe, en ook sy vreugde daaroor).  ‘Hulle wat U My gegee het’, wys weer na dié mense wat God uit genade gekies het om altyd by Jesus te wees, ook in hulle lyding en swaarkry. Maar saam met die huidige insig in Jesus se heerlikheid aan die kruis, gaan die gebed tot in die ewigheid, waar Hy verhoog is en waar sy volgelinge ook by Hom gaan wees. Die liefde van  die Vader vir die Seun is ewig, en dié mense wat aan die Seun verbind is, word deel van God se ewige liefde vir sy Seun. So kan hulle ook mekaar begin liefhê.

17:25-26 is die grond vir die bede in v24, en ‘n opsomming van die evangelie. Slegs hier word God ‘Regverdige Vader’ genoem,  om sy regverdige oordeel oor die wêreld uit te druk. Die wêreld ken nie die Vader nie, want hulle het Jesus se openbaring van God nie aanvaar nie. Daarom sal hulle nie die heerlikheid van Jesus sien nie en  bly die straf van God op hulle (3:36). Sy dissipels, ‘hulle hier,’ het egter in Hom geglo, en weet dat Hy deur die Vader gestuur is. Daarom val hulle nie onder die oordeel van die wêreld nie (3:36: hulle hét die ewige lewe). Jesus sal voortgaan om die Naam van die Vader (sy woord en sy wese) aan hulle bekend te maak deur die Heilige Gees, wat in hulle kom woon om Jesus se lewe, woorde en werke aan hulle te verduidelik (14:26; 16:12-15).

            Dat die liefde, waarmee die Vader vir Jesus liefhet, in die dissipels sal wees, en Hy in hulle, wys op die volgende: (i) dit impliseer dat ons insig in die liefde van die Vader vir die Seun steeds sal toeneem (selfs die kruis getuig van die liefde van God vir die Seun, hoe teenstrydig dit ook al klink); (ii) dat ons begrip van die wonder dat daardie liefde ook deel word van die gelowiges, steeds sal toeneem; (iii) dat ons wederliefde vir die Vader sal toeneem as ‘n krag wat ons hele lewe bepaal, en wat ons gemeenskap met ons Vader en met ons medegelowiges sal laat ontwikkel. Dit spruit alles uit ons verhouding met die Seun, wat al hegter word met die liefde van die Vader vir die Seun in ons, en die Seun in ons, met sy liefde. Met die Heilige Gees wat in ons woon dring die liefde van God deur in ons hele wese (vgl. 2 Kor.3:18; 5:14-15).

 So word Jesus se liefdesgebod van 13:34 al beter uitgeleef, en dit bereik sy vervulling wanneer ons na Hom toe gaan in die huis van sy Vader. So word die gebed in 17:24 ook ten diepste verklaar: die heerlikheid van Christus is die heerlikheid van God se liefde, wat deur sy eie mense aanskou sal word, en sal deurwerk om hulle te verander in draers van Christus se liefde. Dit is die einddoel van Jesus se koms na die wêreld. Hy is die Openbaarder van God, wat liefde is (1 Joh.4:8,16); Hy is die goddelike Verlosser van die wêreld, deur wie die liefde van God vir die Seun in ons lewe kom oorneem.  

Skrywer: Prof Francois Malan

Jesus bid vir sy dissipels – hulle toewyding aan God (17:16-19) – Francois Malan

17:16 Die verandering van die gelowiges se posisie in die wêreld, dat hulle aan God behoort (17:14), word hier met groter klem herhaal,.en is die oorgang na die gedeelte van die gebed oor hulle toewyding aan God. Deur hulle geloof in Christus behoort hulle nie meer aan die wêreld nie. Hulle is nie meer van die wêreld nie, nie meer mense onder die mag van die owerste van hierdie wêreld nie. Hulle is nog in die wêreld, maar behoort nou aan Christus as sy getuies, deur wie Hy  in hierdie wêreld werk, as kinders en beelddraers van God. Daarom is gebid vir hulle bewaring teen die Bose (17:14-16)  en word gebid vir hulle toewyding aan God (17:17-19)

17:17 ‘Heilig hulle in die waarheid, U woord is die waarheid.’ Heilig beteken om toe te wy. Jesus bid dat die Vader Jesus se volgelinge sal toewy in die waarheid, sodat hulle met hart en siel, in gedagtes, woorde en dade aan God toegewy sal wees, weg van die wêreld se lewenswyse af, en dat hulle lewens omvorm sal word volgens die openbaring van God in en deur Christus, wat die lewende gestalte is van die goddelike woord. Soos Hy aan God en sy diens in die wêreld toegewy was, moet sy volgelinge ook in gemeenskap met God en sy diens in die wêreld  lewe soos Jesus, volgens God se woord en sy liefdesdiens in die wêreld. Om ons in die volle waarheid te lei, stuur God die Heilige Gees om in ons te kom woon (16:13).

17:18 Soos die Vader die Seun ‘geheilig’/toegewy (1983-vertaling: afgesonder) het  vir sy taak en Hom na die wêreld toe gestuur het (10:36), so stuur Jesus sy volgelinge, wat deur God ‘geheilig’/toegewy is aan God en sy liefde vir die wêreld, as voorbeelde en werktuie van Jesus in die wêreld.

17:19 is die klimaks van die gebed om ‘heiliging’/toewyding van die dissipels. Jesus het sy lewe aan God toegewy as volmaakte offer om die volgende dag vir die sonde van die wêreld te gaan sterwe aan ‘n kruis (vgl. die wydingsoffer vir die eerstelinge in Eks.13:1-2; Deutr.15:19,21; van Jesus self in Joh.10:17-18; 18:11; 19:30). Hy het, ter wille van sy volgelinge, Hom aan God se verlossingsplan toegewy, ‘sodat hulle ook deur die waarheid aan U toegewy kan wees’ – aan dieselfde taak om God se verlossing na die wêreld toe te bring, in dieselfde gees van selfverloëning en liefde as wat Jesus dit gedoen het. Vir hierdie goeie nuus, ‘die waarheid’, is hulle nou God se instrumente en lewende voorbeelde vir die wêreld van toewyding aan God en sy liefdesuitreik na die wêreld, wat ook bereid is om daarvoor saam met Jesus te ly (vgl. Rom.8:17).            

Jesus se gebed vir die eenheid van sy kerk (17:20-26)

17:20-21 Die derde gedeelte van Jesus se gebed is ‘n uitbreiding op 17:11b se gebed vir die eenheid van Jesus se volgelinge, om die belangrikheid daarvan te beklemtoon. Die gebed word uitgebrei na die kerk deur die eeue. Jesus weet dat sy sending deur sy volgelinge vrug sal dra vir die Landbouer (vgl. hulle uitsending in 17:18; en baie vrug 15:2,5), ook dat hulle, deur sy toewyding, toegewydes aan God is vir die taak (17:19). Deur ‘hulle woord’ sal mense ‘in My’ glo. As gestuurdes van Christus word die woord van God hulle woorde, en deur hulle woorde en optrede gaan die woord van God uit sodat die hoorders tot geloof in Christus kan kom.

            Die eenheid van almal wat in Jesus glo, waarvoor Hy bid, word gekwalifiseer met: ‘net soos U, Vader, in My is en Ek in U, dat hulle ook in Ons mag wees.’ Die Qumran gemeenskap het hulle beywer vir hulle eenheid met die engele. Maar die eenheid waarvoor Jesus bid is meer radikaal (met sy wortels in die liefde van God)  en fundamenteel (met die liefde van Christus as fondament – vgl. Ef.3:16-20). Dit is ‘n eenheid wat gewortel is in die liefdeseenheid tussen die Vader en die Seun, soos Jesus dit vir ons geopenbaar het deur sy woord en daad, in die verlossing van God in en deur Christus vir die wêreld. Die gelowige word deur sy geloofsband met die Seun van God opgeneem as kind  in die gesin van God, wat anders lewe as die wêreld, nie meer selfsugtig soos die wêreld nie,  maar in liefde vir God met my hele hart, vir medegelowiges soos Jesus my liefhet, en vir my naastes in die wêreld soos myself. Daardeur sal die wêreld glo dat die Vader vir Jesus gestuur het om die weg na God en sy verlossing oop te maak. 

Skrywer:  Prof Francois Malan

Jesus bid vir sy dissipels – hulle posisie in die wêreld (17:11-15) – Francois Malan

17:11 Op die aarde het Jesus die Vader verheerlik deur sy lewe, werk en dood (17:4). Nou keer Hy terug na die Vader, en gaan Hy sy werk op die aarde voortsit deur sy volgelinge. Daarom bid Hy vir hulle, vir hulle lewenswyse en taak in die wêreld.

‘Heilige Vader’ – hierdie aanroep kom slegs hier in Johannes voor. Dit woord ‘heilig’ druk hier die goddelikheid van die Vader uit: sy andersheid, ontsagwekkendheid, heerlikheid, majesteit, grootsheid. Dit druk Jesus se houding teenoor die Vader en sy onderrig oor die Vader uit – die Vader se bonatuurlikheid; met ‘Vader’ druk Hy sy intieme verhouding met die Vader uit (in Mat.11:25 bid Jesus: Ek dank U, Vader, Here van hemel en aarde).

            ‘Bewaar hulle in U Naam, die Naam  wat U aan My gegee het’ – in verse 6-8 het Jesus sy bekendmaking van die Vader se Naam verduidelik saam met sy bekendmaking van God se woorde aan die dissipels. Om hulle ‘in U Naam te bewaar’ beteken dat die Vader die dissipels sal hou aan wat Jesus aan hulle geopenbaar het van die Vader se wil en eienskappe. Die doel van die bewaring in hulle toewyding aan die Vader is dat hulle een mag wees, soos die Vader en die Seun een is in hulle liefde en optrede. Slegs as die dissipels volhard in die waarheid wat Jesus aan hulle oor God geopenbaar het, kan hulle volhard in die toewyding van Jesus aan sy Vader, en so in die taak wat hulle nou kry om God se versoening met die mens te gaan uitlewe en verkondig. As gelowiges nie in versoening met mekaar lewe nie, openbaar hulle nie God se versoening met die mens aan die wêreld nie (17:17-23).

            ‘net soos Ons een is” – in hulle liefde en verbondenheid aan mekaar (vgl. die nuwe gebod van Jesus in 13:34: soos Ek julle liefhet). Dit is slegs moontlik as ons aan Jesus verbind is in ons toewyding aan God. Ons heiliging is ons liefde vir mekaar as mense wat met Christus Jesus verenig is. Met Hom sterwe ons aan onsself en staan saam met Hom op tot die nuwe ewige lewe in liefde (vgl. 1 Kor.1:30: Hy is ons heiliging).

17:12 Terwyl Jesus by hulle op aarde was, het Hy die volgelinge, wat die Vader vir Hom gegee het, in die Naam  van die Vader = die openbaring van die Vader, bewaar, deur hulle te hou by die wil en woorde van sy Vader wat Hy aan hulle oorgedra het. Van dié groep het slegs Judas ‘verlore gegaan’ (apooleto kan ook aandui dat Judas homself vernietig het). Jesus verwys na Judas as ‘die seun van vernietiging’ (apooleia soos die Griekse vertaling van die Hebreeuse pêsja‘  kinders van ‘opstand en oortreding’ in Jes.57:4 weergee –  Mat. 26:8 gebruik dié Griekse woord vir die dissipels se afkeuring as ‘verkwisting’ van die reukolie wat op Jesus se kop uitgegiet is, vgl. Mat.7:13 vir die wye poort wat na die ‘verderf’ lei; 1 Tim 1:19 sê: omdat sommige hulle gewetens onderdruk het, het hulle geloof ‘skipbreuk gely.’). 2 Tes.2:3 gebruik die naam  ‘Seun van die verderf’ saam met  ‘man van wetteloosheid’ vir die  Antichris. Met ‘seun van verderf’ word Judas se boosheid en sy einde aangedui. Hy het reeds sy hakskeen teen sy Meester opgelig (vgl. 13:18 wat Ps.41:9 aanhaal). Die dood van sy Meester en sy selfvernietiging is reeds aan die kom. Waarom die uitsondering onder die dissipels moes wees, word toegelig met die woorde: sodat die Skrif vervul kan word. Dit verwys waarskynlik na Ps.41:9;  en Ps.109:4-13 se beskrywing van die verkragting van die Here se reg en eer, wat ‘n spieëlbeeld word van Christus se lyding, en van Judas se einde soos Ps.109:8 in Hand.1:20 aangehaal word). Judas het die duisternis liewer gehad as die Lig (Joh.3: 18-19) en ‘n simbool geword van  God se straf (Joh.3:36; vgl. Ps.69:25-27).

17:13 In verse 13-15 herhaal Jesus in sy gebed wat Hy reeds vir sy dissipels gesê het (vgl. 16:1,4). ‘Hierdie dinge’ wat Hy herhaal, wys dat sy vertrek na die Vader die klimaks is van sy verlossingswerk. Nou gaan die dissipels in hulle gemeenskap met die Vader die eenheid tussen die Vader en die Seun beleef. As ons tot die Vader nader, is dit in die wete dat alles wat Jesus gesê en gedoen het van die Vader af kom, dat die Vader dit goedgekeur het, en dat ons daarom met vrymoedigheid na die Vader kan gaan in gebed. Dit vervul Jesus met blydskap en sy volgelinge kan  ten volle deelhê aan sy vreugde (15:11). Dit is die vreugde dat my lewe ten volle aan God verbind is deur my verbondenheid aan Jesus. Ek is kind van God, deel van God se groot gesin van mense wat in Jesus glo deur die werking van die Heilige Gees wat in ons kom woon het. Vreugde is die grondtoon van die gelowige se lewe, en dit kan niemand en niks van ons wegneem nie.

17:14 Met sy vertrek bly sy dissipels agter in die vyandige wêreld, wat vir hulle haat omdat (i) hulle Jesus se woord oor die Vader aangeneem het as woord van God, (ii) daardeur wys die dissipels dat hulle, soos Jesus, aan God behoort en nie aan die mense van die wêreld en hulle lewenswyse, wat deur die woord van God veroordeel word nie.

17:15 Jesus herhaal sy gebed van 17:11 dat hulle uit die kloue van die Bose gehou sal word. Maar dit beteken nie dat hulle uit die wêreld weggeneem moet word nie. God gee die wêreld met sy opstand teen God nie prys nie. Die sterwe van sy Seun is juis die begin van sy proses om die wêreld te verlos van hulle sonde. Sy dissipels moet juis in die wêreld getuies wees van God se genade, wat opstandelinge wil vergewe en laat deel in die nuwe soort lewe in Christus.

Skrywer: Prof Francois Malan