16:24 Die tronkbewaarder kom die magistrate se opdrag na met dubbele sekerheid, asof hulle gevaarlike gevangenes is. Hy vat hulle, gooi hulle in die heel binneste deel van die tronk waaruit hulle nie maklik kon ontsnap nie, omdat hulle by al die ander selle en wagte sou moes verbykom. Hy sit elkeen in ’n Romeinse voetblok met hulle bene tussen twee swaar houtblokke op mekaar, met twee gate wyd uitmekaar om die prisonier wydsbeen te laat sit om ontsnapping te voorkom, hom te pynig en uit die slaap te hou. So was die Romeinse sekuriteitselsel in die tronk. Soms het die Romeine ook die prisonier se arms en nek in blokke gesit. Die binneste sel het ook geen venster gehad nie en dit was pikdonker daarin (soos in die ‘Donker Gat’ in die kasteel in Kaapstad, wat die VOC in 1698 in die Katzenellenbogen-bastion laat inbou het).

16:25 In die donker, met hulle bebloede liggame in die blok, kla Paulus en Silas nie, maar sing middernag nog lofliedere tot eer van die Here as hulle dank aan Christus dat hulle in Filippi se hof en tronk kon ly. Aan die Filippense skryf Paulus later in Flp 1:29 ‘om vir Christus te ly is ’n gawe van God’ en in Flp 4:4 ‘Verbly julle altyd in die Here! Ek sê weer: ‘Verbly julle!’ In Romeine 8:17 sê Paulus: ‘As ons saam met Christus ly, sal ons ook saam met Hom verheerlik word.’ Vir die Kolossense (1:24) het Paulus gesê: ‘Ek is bly oor die lyding wat ek om julle ontwil verduur.’ Vir die Thessalonisense (1 Thess 1:5) sê Paulus hulle is waardig geag om vir die koninkryk van God te ly, vgl. ook 1 Petr 4:13: ‘wees bly namate julle deel het aan die lyding van Christus;’ 1 Petr. 4:16 ‘as iemand ly omdat hy ’n Christen is, moet hy hom nie skaam nie, maar God verheerlik op grond van hierdie Naam.’ Die Here het reeds aan Ananias gesê Hy sal nog aan Saulus toon hoeveel hy ter wille van sy Naam moet ly (Hand 9:16).’ Letterlik staan hier in Hand 16:25 ‘hulle was bidders wat besig was om tot God te sing.’ Hulle lofliedere was hulle dankgebede tot God vir die geleentheid om vir Hom en saam met Hom te ly. Hulle het hulle lyding vir Christus as ’n voorreg beskou. In 2 Kor 11:23,30 spog Paulus dat hy meer dikwels in die tronk was as die sogenaamde super apostels, en uitermate geslaan is…want as daar geroem word, sal hy oor sy swakhede roem. 

Die ander gevangenes luister na die apostels en word so getuies van die verband tussen die lof aan God en die aardbewing wat daarop volg as die antwoord van die Here.

16:26 Skielik gebeur die onverwagte: terwyl die apostels hulle dank uitsing om die Here te prys, is daar ’n geweldige aardbewing wat so erg was dat die fondamente van die tronk heen en weer geskud was. Onmiddellik is al die deure van die tronk oopgeruk en die boeie van elke gevangene is (deur die Here) losgemaak (vgl. Lukas 4:18 se aanhaling uit Jesaja 61:2 dat Jesus met die Heilige Gees gesalf is om die goeie boodskap te verkondig en gestuur is om vir gevangenes vrylating aan te kondig, vryheid vir dié wat opgesluit is). Hier het dit nou letterlik gebeur deur die ingryping van die verhoogde Jesus. Met die uitstorting van die Heilige Gees is die plek waar Jesus se volgelinge was, ook geskud terwyl hulle gebid het (Hand 4:31). So toon God sy magtige teenwoordigheid, ook teenoor die bouwerk en versterkte mure van mense. Die losgaan van elkeen se boeie is ’n verdere wonder van die Here.

16:27 In die ou tyd was die tronkbewaarder, as wag oor gevangenes, in een van die ampte waar hy met sy lewe instaan vir die mense oor wie hy wag hou (vgl. Hand 12:19). Aangesien die tronkbewaarder geweet het dat hy doodgemaak sal word oor die vrylating van mense wat die doodstraf opgelê is of sal word, probeer hy om homself om die lewe te bring toe hy waarskynlik wakkergeskrik het van die aardbewing, verward die oop deure van die tronk gesien het en gedink het die gevangenes het ontsnap.Vir die Romeine, veral onder die Stoïsyne, was selfmoord ’n eervolle en moedige daad. Brutus en Cassius, van die senatore wat vir Julius Caesar in die Senaatsaal in Rome doodgesteek het, het in 42 v.C. selfmoord gekies nadat hulle leër by Filippi deur Octavianus (latere Augustus) en Marcus Antonius se leër oorrompel is.

16.28 God se boodskappers waak egter oor die lewe van hulle pyniger. Paulus se uitroep dat nie één van die gevangenes wat deur die wonder bevry is, gevlug het nie, maar dat hulle almal nog daar is, roep die tronkbewaarder tot stilstand en tot bekering. Die wonder dat almal nog daar is, kom ook van God, wat daarmee ook die oë van die tronkbewaarder open om Paulus-hulle te erken as gesante van God, en om sy eie lewe in oënskou te neem.

16:29 Op Paulus se versekering dat al die gevangenes nog daar is, vra die bewaarder fakkels (fōta meervoud), waarskynlik van sy mede-wagte, om in die middernagtelike duisternis sy pad te verlig. Hy storm in die tronk in en val bewend van skrik en vrees voor Paulus en Silas neer. Hy beskou hulle twee as magtige boodskappers van die skrikwekkende God wat die aarde en die tronk oopgeskud het, en hy vrees vir die godsman wat hom van sy wanhopige selfmoord kon terugroep met die versekering van die wonder dat geen gevangene ontsnap het nie (vgl. Kornelius wat in eerbied voor Petrus se voete neergeval het, Hand 10:26; en die liggelowige skare van Listra wat Barnabas en Paulus as gode beskou het, Hand 14:11). 

16:30 Die bewaarder lei hulle uit die gevangenis. Hy spreek hulle aan as menere, as geëerde boodskappers van die magtige god van die aardbewing (kúrioi ’n aanspreekvorm van respek ‘menere,’ wat ook ’n titel is vir God ‘Here’). Hy vra wat hy moet doen om gered te word (sōzō kan verwys na redding uit die gevaar van sy posisie na die oopbreek van die tronk en die boeie, en ook om goddelike verlossing te beleef). Wat die bewaarder met redding bedoel het, is nie duidelik nie, maar Paulus en Silas knoop by sy vraag aan en verduidelik die weg van God se verlossing deur vergifnis van sonde en verlossing uit ’n mens se verkeerde lewenswyse. Paulus ontmoet die Masedoniese man van sy visioen, wat vra kom oor en help ons, in die vroue by die rivier, in die besete slavin en in die man wat hom in die blok gesit het. So lei die Here vir Paulus-hulle op onverwagte paaie en open Hy die geleenthede en die harte van mense deur die werking van die Heilige Gees wat hulle lei tot geloof in Jesus as Verlosser.

16:31 Die kort antwoord sê dieselfde as Paulus se verkondiging in sy briewe aan die Galasiërs (bv. 3:26) en die Romeine (bv. 10:9) waarin hy dit baie breër uitwerk. Dat geloof alleen die weg van redding is, en wel geloof in die Here Jesus (kúrios hier as verwysing na die goddelike Here). Paulus en Silas is slegs sy diensknegte/slawe (vgl. Hand 16:17; doulos verwys na slawe en gewone diensknegte). Hulle is nie menere (kúrioi) nie. Die redding sluit ook die bewaarder se huisgesin in (oikos verwys na ’n huis as gebou of na ’n huisgesin as die bloedfamilie, aangetroudes, slawe en slavinne wat aan ’n huishouding of uitgebreide familie behoort). Die Nuwe Testament beklemtoon die bekering van ’n enkeling, maar ook van ’n familie, stad, landskap en bevolkingsgroepe (vgl. Hand 11:14 Kornelius en sy hele huis; Hand 16:15 Lidia se huisgesin; Hand 8:14 Samaria het die woord van God ontvang; Hand 9:35 al die inwoners van Lidda en die Saronvlakte het hulle tot die Here bekeer; Hand 11:1 die heidene het die woord van God aanvaar).

16:32 Die apostels het toe die woord van die Here aan hom en almal in sy huis vertel (laleō). Dit sou die hele verhaal van Jesus se prediking, sy lewe, dood aan die kruis, opstanding uit die dood, en die betekenis daarvan, ingesluit het.

16:33 In die middernagtelike uur, toe hulle begin glo in die Here Jesus, open die Here die bewaarder se oë om die wonde van die apostels raak te sien en te versorg, wonde wat hy en die soldate vir hulle gegee het. Na Paulus-hulle se kategetiese onderrig van die bewaarder en sy huisgesin, word almal wat aan die bewaarder behoort onmiddellik gedoop. Daardie nag reinig die bewaarder die apostels se wonde en hy en sy huisgesin se sonde word gereinig deur die Here Jesus.

16:34 Die bewaarder het hulle toe huis toe geneem en vir hulle ’n tafel voorgesit (trapéza word gebruik vir ’n tafel en figuurlik vir ’n feestelike maal). Dit beteken hy het vir hulle laatnag ’n ete laat voorberei en voorgesit; moontlik kan dit gesien word as ’n liefdesmaal wat die hele huisgesin ná hulle doop saam met nagmaal, as herdenking aan Jesus se sterwe en opstanding, jubelend van vreugde gevier het (agalliáō beteken: om uitermate bly te wees). Die hele huisgesin het hulle uitermate verbly omdat hulle tot geloof in God gekom het met ’n geloof wat bly (die werkwoord ‘het tot geloof gekom’ is ‘n perfektum wat die voortgang van die geloofsbesluit uitdruk). Efesiërs 2:8 sê: geloof is ’n gawe van God. Dit is waaroor die huisgroep uitermate bly is. In sy brief aan die Filippense beklemtoon Paulus telkens vir hulle om bly te wees: Flp 2:17-18 ‘oor die bediening van julle geloof, verbly ek my, en verbly ek my saam met julle almal. Net so moet julle ook bly wees, en bly wees saam met my;’  3:1 ‘wees bly in die Here;’  4:4 ‘Verbly julle altyd in die Here! Ek sê weer: Verbly julle.’

16:35 Toe dit egter dag word stuur die magistrate, wat Paulus-hulle die vorige dag laat gesel en in die kerker laat opsluit het, die polisie met die boodskap aan die bewaarder om hulle stilweg, sonder verhoor, vry te laat. Moontlik het hulle begin insien dat hulle optrede die vorige dag op aandrang van die massa, irrasioneel, onregverdig en onwettig was. Daardeur het die Here egter sy diensknegte bevry en die deur vir die voortgang van die evangelie in Filippi ’n bietjie oopgemaak. 

16:36 Die bewaarder het daardie woorde van die magistrate aan Paulus oorgedra. Die bewaarder sê: ‘Julle kan nou gaan en voorspoed op julle reis,’ Letterlik: ‘en gaan in vrede,’ poreúomai gaan, reis, weggaan; en eirênêi in vrede). Die pasbekeerde heiden gebruik reeds die christenwens, vgl. Jesus se wegstuur van die vrou wat aan bloedvloeiing gely het, Luk 8:48: ‘Dogter…gaan in vrede!’

16:37 Maar Paulus sê vir hulle, waarskynlik vir die polisiemanne wat die boodskap gebring het,  ‘Hulle (die magistrate) het ons herhaaldelik met swepe laat slaan; in die openbaar vir almal om te sien; sonder ’n verhoor en skuldigbevinding – met ander woorde onskuldig; ons wat Romeinse burgers is, wat volgens Romeinse reg nie gegesel of geslaan mag word nie – die Lex Porcia het alle Romeinse burgers gevrywaar teen onterende strawwe. Slegs slawe kon gegesel en geslaan word.. Hulle het ons in die tronk gegooi asof ons misdadigers is. Dit is die eerste keer dat ons hoor dat Paulus en Silas albei Romeinse burgers is, waarskynlik omdat hulle in die diaspora, die Joodse verstrooiing, in Romeinse provinsies gebore is van ouers wat Romeinse burgerreg ontvang het (vgl. Hand 22:28). ‘in die openbaar vir almal om te sien’ – dit gaan hier nie in die eerste plek om Paulus en Silas se eer nie, maar oor die Romeine se houding teenoor die gemeente wat hulle hier agterlaat, en die ruimte wat aan die gemeente gegee sal word deur die owerhede en die bevolking; ‘sonder verhoor’ – om die onregverdigheid van die Romeinse magistrate te beklemtoon.

‘En nou wil hulle ons in die geheim uitgooi?’ – om hulle geregsfout toe te smeer sodat die publiek nie daarvan weet nie. Daarby dink hulle nog dat hulle die seggenskap het oor die twee apostels deur hulle uit die stad uit te jaag (ekballō kan ook beteken verban).  ‘Nee! Laat hulle self kom en ons (eervol) uitlei’ – uit die gevangenis en uit die stad vir almal om te sien. So kan hulle die skandvlek van die apostels se naam verwyder, wat ook die gemeente en die Here Jesus raak. 

16:38 Die polisiemanne het die woorde van Paulus aan die magistrate gaan oordra. Die magistrate was bevrees toe hulle hoor dat Paulus-hulle Romeinse burgers is want daar is dikwels swaar strawwe gelê op mense wat die regte van Romeinse burgers skend (vgl. Hand 22:29). As hulle optrede by die goewerneur bekend sou word, sou hulle van hulle ampte onthef en gestraf word. 

16:39 Die hoogste beamptes van die stad kom persoonlik na die apostels. Hulle vra mooi om verskoning (parakaléō  om iets ernstig en hoflik te vra, om vir iets te pleit) vir hulle optrede teen die apostels., lei hulle uit die gevangenisterrein, soos Paulus versoek het (16:37) waardeur hulle die regte van die apostels erken en bewys; en vra hulle om die stad te verlaat om verdere verwikkelinge te voorkom, voordat die inwoners weer opgewonde raak en ’n oproer begin. 

16:40 Nadat die magistrate hulle uit die gevangenis uitgelei het, is hulle eers na Lidia se huis, waar die broers, die klein gemeentetjie van gelowiges, byeen was. Hulle bemoedig die gemeente (parakaléō het ook die betekenis bemoedig) om in die stad vol geharde Romeinse soldate te lewe as kinders van God, onder sy beskerming en leiding. In Filippense 2:1 verwys Paulus ook na aanmoediging (paráklêsis) in Christus as ons voorbeeld. Met die klein gemeente in Lidia se huis begin die evangelie, die goeie boodskap oor Christus, in Masedonië en Griekeland. Lukas bly moontlik hier agter. Die ‘ons’ gedeeltes begin weer in Hand 20:5.

Nadat hulle die gemeente gegroet het, het hulle, Paulus en Silas, die stad verlaat, en ’n gemeente agtergelaat wat vir Paulus verder in sy sendingwerk ondersteun het (Flp 4:15-16,18; 2 Kor 11:8-9). Paulus het deurentyd ’n hartlike verhouding met die gemeente gehad (vgl. Flp 1:3-8; 2:12; 4:1).

Skrywer:  Prof Francois Malan

16:16 Terwyl Paulus-hulle op pad was na die bidplek (by die rivier of nou verskuif na Lidia se huis?), waarskynlik op ’n Sabbatdag, kom ’n slavin hulle tegemoet – die werkwoord hupantáō  kan ’n vriendelik of ’n vyandige tegemoetkom aandui, selfs vir optrek om oorlog te maak. Die meisie wat as slavin in die besit van ’n groep mans gekom het, het ’n gees van waarsêery gehad, letterlik ’n slanggees (pneuma púthōna). Die luislang (púthōn) was die beskermer van die heilige plek by Delfi waar goddelike uitsprake gegee is. Apollo het die slang doodgemaak en self die beskermer en god van profesie en orakelwysheid geword, volgens die Griekse mitologie. Toe is die piton gebruik vir enigeen wat die waarsêersgees van die Griekse afgod Apollo ontvang. ’n Waarsêersgees was die werk van die duiwelse mag van die afgode in sekere mense. Die slavin se eienaars het baie geld gemaak uit die mense wat kom aanklop het vir haar voorspellings oor alledaagse sake en probleme. Die groot wins wat hulle uit die slavin se fortuinvertellery (manteuoménê) gekry het, was eintlik hulle god (vgl. Jesus se uitspraak oor God en Mammon in Matt 6:24). So ontmoet Paulus-hulle die teenstand teen hulle verkondiging in Filippi in die duiwelbesete slavin en haar eienaars se hebsug.   

16:17 Die slavin na wie baie mense gegaan het om hulle fortuin te vertel het aangehou om agter Paulus en ‘ons’ aan te loop en skreeu: ‘Hierdie mans is diensknegte van die allerhoogste God wat aan julle die weg van verlossing verkondig.’ Toe Jesus op die Sabbat in Kapernaum se sinagoge begin onderrig gee het, was daar ook ’n man in die mag van ’n onreine gees wat in die sinagoge geskreeu het: ‘Ek weet wie U is. U is die Heilige van God!’ (Mark 1:24; vgl. ook 3:11; Luk 5:34,41). Die besetene van Gadara in ’n heidenland noem ook vir Jesus: ‘Seun van die allerhoogste God (Mark 5:7). Vir die Jode is die Allerhoogste die absolute enigste God. Vir die heidene beteken dit dat Hy onmeetlik groter is as al hulle gode. Die bose magte weet egter wie hierdie manne is en van wie hulle hulle opdragte gekry het. Die Here gebruik hierdie kennis van die bose magte om sy diensknegte onder die geharde afgetrede Romeinse soldate in Filippi bekend te stel met ’n term uit hulle heidense bygeloof in afgode. Jesus word bo al die afgode bekendgestel as die allerhoogste God. Die weg van verlossing is vir die gelowige lesers van Handelinge verlossing van sonde en sondeskuld. Vir die heidene het dit ’n ander klank en betekenis. Apollo as die god wat plae stuur en plae kan wegneem, word ook gesien as ’n verlosser uit plae en uit die donker van die jaarlikse winter. Die misteriegodsdienste het ook verskillende soorte verlossings aangebied.

16:18 Nadat Paulus die geskreeu vir baie dae verduur het in die lig van die gevolge wat ’n uitdrywing sou gehad het, het sy geduld met haar uitroepe opgeraak en sy ergernis het opgelaai – die werkwoord diaponéomai ‘erg uitgetart/geprovokeer te word’ kom net hier en in 4:2 voor. In 4:2 gaan dit oor die ontsteltenis van die priesters, die bevelvoerder van die tempelwag en die Sadduseërs oor Petrus en Johannes se toespraak in die tempel. Soos Jesus wil Paulus geen bose gees as getuie en helper hê nie. (vgl. Luk 4:34,41). 

Paulus draai toe om en spreek die bose gees in haar aan: ‘In die Naam van Jesus Christus beveel ek jou om uit haar uit te gaan.’  Paulus doen dit namens Jesus, wat in Hom kom woon het en deur Paulus se woorde dryf die Almagtige Here die bose gees uit haar uit. En op daardie oomblik (letterlik ‘daardie uur of geleentheid’) het die bose gees uitgegaan. Teen die Almagtige kan geen gees standhou nie en die gees luister onmiddellik.

16:19 Uit die heilswonder deur Jesus ontstaan tipies ook vyandskap (Mark 3:6; Joh 5:16), en uit die betoning van die mag van die Gees, vervolging (Hand 6:8-12; 9:22-23,29). Die gevolge van die verlossing van die slavin uit die ban van die bose gees is ’n tipiese reaksie op die goeie nuus van die evangelie. Die eienaars van die slavin sien hoe hulle hoop op inkomste uit haar verdwyn. Hulle gryp Paulus en Silas en sleep hulle na die owerhede op die stadsplein (agorá) waar die regbank was. Die Satan gebruik hulle geldsug om die evangelie te stuit (vgl. 1 Tim 6:10 geldgierigheid is ‘n wortel van alle kwaad).

16:20 Die besigheidsmanne bring die twee apostels voor die magistrate (strategoi is Romeinse heersers oor die stad, waarskynlik twee magistrate wat saam die saak verhoor). Dit is Paulus se eerste verskyning voor ’n Romeinse hof. Hulle aanklag is nie dat hulle Christene is nie, maar Jode. Hulle is besig om ons stad om te krap, want hulle is Jode (Paulus en Silas was Jode, maar Timotheus en Lukas was nie eintlik Jode nie, en is moontlik daarom nie voor die hof gesleep nie, hoewel Paulus die eintlike spreker is). Met die verwysing na hulle as Jode word anti-semitisme aangeblaas. Keiser Claudius het in 49 n.C. alle Jode uit die stad Rome verban as gevolg van gebeurtenisse in die stad waarvoor die Jode die skuld gekry het (vgl. Hand 18:2). En dan word Paulus-hulle ook beskuldig as oproermakers wat die stad se mense omkrap. Eintlik is dit nie die rede waarom die besigheidsmanne hulle voor die hof gesleep het nie. Hulle is net kwaad vir Paulus wat hulle inkomstebron afgesny het. Die Joodse godsdiens was deur die Romeinse staat goedgekeur, ’n religio licita ‘geoorloofde godsdiens’ maar hulle mag nie onder die Romeine proseliete gemaak het nie en Filippi is ’n Romeinse kolonie. Die Romeine het op die stadium nog nie die Christendom van die Jodendom onderskei nie.

16:21 Die besigheidsmanne se tweede aanklag teen hulle is dat hulle gebruike verkondig wat vir hulle wat Romeine is nie toegelaat is om aan te neem of na te volg nie. Daarvolgens sou die Christelike geloof onwettig wees in die Romeinse ryk. Daar word nie verwys na wat Paulus-hulle verkondig het of vir die slavin gedoen het nie, want al wat die aanklaers aan dink is dat hulle geldbron van hulle ontneem is, maar daarvan word niks gesê nie. 

16:22 Die skare het toegetree tot die aanval teen Paulus en Silas. Dit gaan nie oor die verlossing van die slavin uit die bande van die afgode nie, maar omdat die besigheidsmanne die Jode beskuldig dat hulle besig is om Romeine uit hulle lewenswyse weg te rokkel. Dit word toe ’n boendoehof waar die skare se geskreeu die twee magistrate se vonnis bepaal sonder die nodige ondervraging in ’n hof. Om die skare te bevredig en tot bedaring te bring beveel die magistrate dat die twee evangeliste met stokke/rottangs geslaan word (rhabdízō) met hulle klere afgestroop. Paulus verwys hierna in 2 Kor 11:24-25, die drie maal deur nie-Jode teenoor die vyfmaal deur die Jode (vgl. 1 Thess 2:2). So het Pilatus ook toegegee aan die Jode se geskreeu van ‘kruisig Hom!’

16:23   Nadat hulle baie houe (plêgê ’n hou of wond) geslaan is, het hulle hulle in die tronk gegooi. Die houe is seker deur die soldate toegedien, en die opdrag om hulle in die tronk te gooi is deur die magistrate gegee. Dit is ook die magistrate wat die opdrag aan die sipier gegee het om hulle veilig op te sluit sodat hulle nie kan ontsnap of die gevangenes met hulle ander lewenswyse beïnvloed nie

Skrywer: Prof Francois Malan

16:6  Van Antiogië in Pisidië af wou hulle reg weswaarts deur die Romeinse provinsie Asië na Efese toe gaan. Maar die Heilige Gees het hulle verhinder. Toe stap hulle reg noord na die provinsie Bithinië, al op die westelike grens tussen die ou Galasië, waar die egte Galasiërs gebly het, en die ou Frigië. Maar voordat hulle Bithinië bereik het lei die Heiige Gees hulle weer weswaarts deur Misië tot in Troas. Troas was ’n hawestad van Misië aan die Egeïese see, naby die ruïnes van die ou stad Troje. 

 Die Griekse woord chōra dui ’n gebied aan, en verwys soms spesifiek na die landelike gebied in onderskeid van die stad. Die woord diérchomai beteken deeglik deurgaan of net beweeg van die een punt na die ander. ‘Hulle het deur die gebied van Frigië en Galasië gegaan…’ Dit het aanleiding gegee tot twee verskillende teorieë oor die brief aan die Galasiërs: Die Noord-Galasiese teorie meen Paulus-hulle het in die gebied van die egte Galasiërs (in die stede Ankyra, Tavium en Pessinus) gemeentes gestig wat hy volgens Handelige 18:23 ’n tweede keer sou besoek het en toe tydens die derde sendingreis vanuit Efese die Galatebrief aan hulle geskryf het. Die Suid-Galasiese teorie meen Paulus-hulle het slegs deur die landelike gebied van Galasië gegaan, en dat die brief aan die Galasiërs verwys na die gemeentes in die uitgebreide Romeinse provinsie Galasië. Dit het die stede Antiogië, Ikonium, Listra en Derbe van Paulus se eerste en tweede sendingreis ingesluit. Hy sou die brief dan na die tweede sendingreis vanuit Korinthe geskryf het, moontlik selfs as sy eerste brief wat ons het. Die mikpunt van Paulus was duidelik om by Efese, die hoofstad van die Romeinse provinsie Asië uit te kom. Volgens Handelinge was Paulus se sendingstrategie veral om in stede te werk, hoofstede in die besonder.

Maar die Heilige Gees het hulle verhinder om die woord in Asië te verkondig, hoe word nie uitgespel nie. Maar dit is duidelik dat die Here op die stadium ’n ander plan vir Paulus gehad het. Later sou hy 2 jaar lank in Efese gaan werk (Hand 19).

 16:7 In plaas van wes na Efese te stap, stap hulle toe noord deur Frigië en Galasië op pad na Misië en Bithinië, moontlik na die stede Prusa (Bursa), Nikomedië (Ismit) en Bizantium (Istanbul) in Bithinië. Weer eens word hulle planne deur die Here verander. Hier word ‘die Gees van Jesus’ die enigste keer in die Bybel gebruik vir die Heilige Gees. Daarmee word die noue eenheid van die Vader en die Seun en die Heilige Gees onderstreep. Die Jesus wie se begin van sy werk op aarde in die Lukas-Evangelie beskryf is (Hand 1:1), is aktief besig om sy werk vanuit die regterhand van die Vader op aarde voort te sit deur sy Gees  in o.a. Paulus om hom te stuur waarheen die Vader en die Seun en die Gees besluit (vgl. Joh 14:17,17,23 dat die Gees en die Seun en die Vader in ons kom woon). Die Here maak die deur na die noorde vir eers vir Paulus toe. Hoe dit geskied het, word nie verder uitgespel as dat die Gees van Jesus hulle nie toegelaat het om noord te gaan nie. Jesus as die Heer van die sending, bepaal die roete. Dawid het reeds in Ps 31:15-16 gesê: ‘Maar ek, ek vertrou net op U, HERE! Ek sê: “U is my God, my tye is in u hand.” So bepaal die Here die roete en tye van sy dienskneg Paulus.

Later sou die boodskap van Jesus ook die noordelike dele bereik, vgl. 1 Petrus 1:1. By die sinode van Nicea (wes van Nicomedië) het keiser Konstantyn in 325 n.C. die Christendom as die offisiële godsdiens van die Romeinse ryk verklaar, en in 330 n.C. het hy Byzantium gekies as die setel van die Nuwe Rome.

16:8 Hulle is toe nie noord deur Misië na Bithinië aan die Swartsee toe nie, maar wes deur Misië tot by Troas, die hawe van Misië aan die Egeïese See, 20 km suid van Troje. Die woord parérchomai kan ‘verbygaan’ of ‘deurgaan’ beteken, vgl. Luk 18:37). In Troas het daar ook ’n gemeente begin (vgl. Hand 20:6-11; 2 Kor 2:12;  2 Tim 4:13).

16:9 In Troas kry Paulus ’n derde aanwysing oor die Here se plan vir hierdie sendingreis. Dit verklaar ook die doel van die vorige twee deure wat die Here vir hulle toegemaak het. Paulus kry die aanwysing in ’n visioen (hórama) in dié nag, waarskynlik die eerste nag in Troas. ’n Visioen is ’n gebeure waarin iets verskyn wat vir jou denke werklik en betroubaar is, hoewel dit nie werklik teenwoordig is nie, maar die invloed van ’n goddelike mag of agent impliseer. In die ander gesigte waarvan in Handelinge vertel word is dit òf die Here self wat verskyn (18:9; 23:11 en 9:1) òf sy engel (27:23). Daarom is die man van Masedonië ook ’n goddelike boodskapper, soos Paulus dit ook verstaan het (16:10). Dit kan vergelyk word met Daniël 10:13,20 se engel van Persië en engel van Griekeland wat aan ’n volk verbind is en vir hulle optree; wat ook die merktekens van die volk dra waaraan hulle herkenbaar is, bv. aan hulle drag of taal. Masedonië was ’n Romeinse provinsie oorkant die Egeïese See van Asië af, met Thessalonika as hoofstad.

Die Masedoniese man het daar in Paulus se nagtelike visioen gestaan en hom baie ernstig en ordentlik gevra: ‘Kom oor (die see) na Masedonië, help ons’ (boêthéō help – om te voorsien wat ons nodig het; ons – die mense en die land Masedonië). Daarmee rig die Here Paulus se gesig na die weste en open Hy die sending na die westerse mense, as ’n deel van die ‘tot aan die einde van die aarde’ van Jesus se opdrag in Hand 1:8. Die hulpgeroep getuig ook van die bankrotskap van die trotse Romeinse en Griekse kultuur met al hulle afgode wat nie hulle mense werklik kan help nie.                

16:10 Vir die eerste keer praat die skrywer (Lukas) van ‘ons’ – ‘ons probeer om na Masedonië te gaan.’ Tot hier het hy deurgaans in die derde persoon geskryf: hulle en hy. Die ‘ons’ strek tot by vers 16:17, wat aandui dat Lukas saam met Paulus en Silas en Timotheus tot in Filippi gegaan het en waarskynlik in die gemeente gearbei het tot na Paulus se derde sendingreis. Van Handelinge 17:1 af is dit weer derde persoonsvertellings tot aan die einde van Paulus se derde sendingreis in Hand. 20:5-6, wat vertel dat ‘ons’ van Filippi af na Paulus-hulle in Troas gevaar het. Daarvandaan bly die ‘ons’ gedeeltes tot aan die einde van Handelinge. Lukas bly by Paulus tydens sy besoek aan Jerusalem (21:15), die twee jaar wat Paulus in gevangenis in Sesarea was (27:1), met die bootreis na Rome, die skipbreuk op Malta (Hand 27:27,37; 28:1, en Paulus se twee jaar onder bewaking in sy eie huis in Rome (28:16). In Kolossense 4:14 wat in dié tyd geskryf is, sê Paulus ‘Lukas, die geliefde dokter…groet julle’ (vgl. ook Filemon in 1:24, die brief wat handel oor Onesimus. Die brief aan Filemon is saam met die brief aan die Kolossense gestuur, Kol 4:7-9). In 2 Timotheus 4:11 sê Paulus: ‘Net Lukas is nog by my.’ Dit was waarskynlik ná Paulus se aanvanklike vrylating in Rome, en sy moontlike reise daarna. Daarna is hy weer gevang en toe onthoof. Lukas was waarskynlik Paulus se permanente helper ná die derde sendingreis tot Paulus se dood. Die dele van Handelinge waar Lukas teenwoordig was, word ook uitvoeriger vertel as die dele wat hy van ander moes gehoor het.

Paulus kon die hulpgeroep van die Masedoniese man nie anders interpreteer nie as dat dit ’n soeke was om die evangelie te hoor, die enigste werklike hulp vir die lewe saam met die lewende God en uit die finale veroordeling en ewige verderf. Paulus en sy metgeselle interpreteer die visioen as ’n oproep en aanwysing van God om die evangelie aan die Masedoniërs te gaan verkondig. Dit was dan die rede waarom die Gees hulle telkens verhinder het om ’n ander rigting in te slaan. So het hulle God se plan met die sendingreis gevolg. Hulle ‘ons probeer om na Masedonië te gaan’ veronderstel die soeke na ’n geskikte skip vir die reis.

Skrywer:  Prof Francois Malan

16:1 Van Silisië af stap Paulus en Silas oor die Taurusbergreeks (taurus ‘bul’ in Latyn) waarskynlik deur die Silisiese poorte deur die berge. Die Taurusberge strek van die meer Egirdir in die weste tot in die bolope van die Tigris en Eufraatriviere. Die hoogste punt in die Taurusreeks is 3 756 meters bo seespieël). Na die tog deur die berge bereik hulle eerstens die gemeente in Derbe, waar Paulus se eerste sendingreis gedraai het (14:20-21). Daarna is hulle na die gemeente in Listra, waar Paulus gestenig is en later ouderlinge laat kies het (14:19,21,23).

‘En kyk! ’n dissipel (volgeling van Jesus) met die naam Timotheus was daar’ (vgl. 20:4). Die Griekse naam Timótheos beteken: ‘om God te vereer’ (timáō vereer, Theós God). Die Here gee vir Paulus nog ’n nuwe medewerker wat ’n groot rol in Paulus se lewe gaan speel tot by sy dood (vgl 2 Tim 4:9,19). In 1 Kor 4:17 noem Paulus hom ‘my geliefde en getroue kind in die Here,’ ’n bekeerling van Paulus. Sy ma was ’n gelowige Joodse vrou (vgl. 2 Tim 1:5 met die naam Eunice (Euníkêi ‘goeie oorwinning’). Hulle het waarskynlik tot bekering gekom tydens Paulus se eerste besoek aan Listra (14:7,20,21) daarom noem Paulus hom sy kind in die Here. Sy pa was egter ’n Griek. Volgens die Joodse reg was ’n gemengde huwelik onwettig (vgl. Deutr 7:3-4 ). Kinders uit so’n huwelik volg die moederlyn as Israeliet en moet daarom besny word as lid van die volk met wie God ’n verbond gesluit het (Gen 17:11). 

16:2 Oor die jong man Timotheus se lewe en sy getuienis oor Jesus is daar getuig deur die gemeentes in Listra en Ikonium wat hom geken het.

16:3 Paulus wil die jongman as medewerker saamneem op sy reis, maar sien tog ’n probleem wat kan opduik in sinagoges waar Paulus gaan preek. Veral in Listra en Ikonium was dit bekend dat Timotheus nie deur sy Griekse pa laat besny is nie, wat ’n hindernis sou wees in sy getuienis teenoor die Jode (vgl. bv. die oproer toe die Jode in Jerusalem gedink het Paulus het die onbesnede Efesiër Trofimus in die tempel ingebring en so die heilige plek ontheilig;  Hand 21:28-29). Al was dit teen Paulus se oortuiging (vgl. Gal 5:2,11), het hy die aanpassing gemaak (vgl. Paulus se getuienis in 1 Kor 9:20: ‘Want hoewel ek vry is van almal, het ek almal se slaaf geword, om soveel mense as moontlik te wen. Vir die Jode het ek soos ’n Jood geword, om Jode te wen; vir diegene onder die wet  – al staan ek self nie onder die wet nie – om diegene onder die wet te wen….’). Vir sy ander medewerker Titus, wat nie ’n Jood was nie, maar ’n Griek wat gelowig geword het, het Paulus nie laat besny nie (Gal 2:3); vgl. 1 Kor 9:21,23: ‘Vir diegene sonder die wet, het ek iemand sonder die wet geword – al is ek nie sonder die wet van God nie – om hulle wat sonder die wet is, te wen…Dit alles doen ek ter wille van die evangelie, sodat ek ook daarin mag deel.’ 

16:4 Paulus en Silas en Timotheus besoek die gemeentes wat op die vorige sendingreis gestig is. In die gemeentes hou hulle die reëls (dógmata) voor waarop die vergadering in Jerusalem besluit het, nl. om weg te bly van afgodsoffers en die gepaardgaande hoerery, en die Noagitiese reëls in Genesis 9:4 wat impliseer dat ’n mens nie bloed sal eet nie en nie van wat verwurg is sonder bloedlating nie. Dit is die enigste vereistes. Die besnydenis en onderhouding van die wet van Moses word nie van die gelowiges verwag nie, slegs geloof in die Here Jesus as Verlosser. Silas is destyds juis deur die vergadering afgevaardig om die geskrewe reëls mondelings te bevestig (15:27). Van die gemeentelede word verwag om die vereistes te onderhou wat die vergadering onder leiding van die Heilige Gees opgestel het. Dan sal hulle goed doen in die oë van die Here (15:28-29).

16:5  Met hulle besoeke aan die gemeentes is die gelowiges in hulle geloof in die Here Jesus versterk en het die getalle van die lidmate in elke stad daagliks vermeerder onder die seënende hand van die Here wat die mense oortuig het deur die prediking van die drie sendelinge. Lukas noem kort-kort die groei van die gemeentes (Hand 2:41,47; 4:4;  5:14; 6:7; 9:31,35,42; 11:21; 12:24; 14:1). Dit is ’n opsomming van die werk tot hier toe. Van hier af word nuwe sendingvelde onder die leiding van die Heilige Gees betree vir die uitbreiding van die Here se koninkryk tot in die suide van Griekeland.

Skrywer:  Prof Francois Malan