Gebruike en Gewoontes in die Bybel: Godsdiens(3) – JP Louw

Voorts kan ons nou na enkele van die belangrikste godsdienste van die ou wêreld kyk en met inagneming van die voorgaande paragrawe beter verstaan hoe die mens telkens gesukkel het om die essensie van die uiterlike praktyk te skei. Daarom kon die Israeliete dikwels praktyke van ander godsdienste so maklik oorneem omdat die praktyk so dieselfde gelyk het. Hierdie ander godsdienste gaan egter nie hier in besonderhede behandel word nie, maar net aangehaal word ten einde gebruike en gewoontes op te helder.

Die Assiriese en Babiloniese godsdienste

Daar was baie min verband tussen die godsdiens van oud Israel en die antieke godsdienste van Assirië – waar Abraham se familie vandaan gekom het uit Ur van die Chaldeërs. Die Chaldeërs was ‘n Aramese stam uit wat later as Babilonië bekend gestaan het in die landstreek Mesopotamia en waar ook meer na die noorde te Assur die eerste nedersetting van die latere Assiriërs (Genesis 2:14 en 10:10) gewoon het. Die Babiloniese, en by name Assiriese, godsdiens het die wêreld gevorm waar die Israelitiese volk sy oorsprong het. In hierdie wêreld was klein . huisgodjies bekend wat ‘n rol gespeel het as beskermers en gelukbringers. In Genesis 31:19 lees ons dat Ragel haar vader Laban se afgodsbeeldjies gesteel het toe sy saam met Jakob weg is. Laban het in Haran in Assirië gewoon waarheen Abraham getrek het toe by uit Ur weg is. Op verskeie plekke in die Ou Testament lees ons nog lank na die tyd van Ragel van huisgode, want talle ander ou volke het ook die soort .gode aangehou. Dit is merkwaardig dat al het die Here aan Abraham verskyn en hom geroep, sy kinders en kleinkinders nog die praktyk van afgodsbeeldjies voortgesit het – maar selfs in moderne tye vind ons nog “gelukbringers” wat mense oral ophang, ook aan hulle lywe, sodat ons besef dat die mens maar deur die eeue essensie en praktyk nie kon skei nie al sê hulle ook dat hulle met sekere praktyke nie veel bedoel nie. In Genesis 35:2-4 lees ons dat Jakob vir sy hele huis gesê het om die afgodsbeeldjies na vore te bring. Daar was dus meer as net dié wat Ragel gesteel het. Jakob het dit toe onder ‘n boom begrawe.

Gedurig het afgodsbeelde onder Israel opgeduik en kon hulle hul nie volkome van die heidense wêreld waarin hulle geleef het, ontkoppel nie. In Rigters 17:5 lees ons selfs dat Miga nie net afgode gehad het nie, maar ook ‘n tempel vir sy beelde gehad het. Mikal, die dogter van Saul en vrou van Dawid, het self ook ‘n afgodsbeeld gehad wat sy in die bed toegemaak het om voor te gee dat dit Dawid is (1 Samuel 19:13). En so kan ons deur die Ou Testament heen die spoor volg. In 2 Konings 23:24 reinig Josua die volk van afgodsbeelde en in Sagaria 10:2 waarsku die profeet nogeens teen afgodsbeelde. Hier in Sagaria 10 word die afgodsbeelde in verband gebring met waarsêery wat ‘n belangrike faset van die Assiriese en Babiloniese godsdienste was soos o.a. Esegiël 21:21 wat noem dat die koning van Babel by die kruispad eers sy afgodsbeelde raadpleeg.

In antieke Mesopotamia het die mens in gode-families geglo. Die godedom was deur die primitiewe mens op voetspoor van sy eie wêreld gemoduleer. So was Anu die koning van die hemel genoem – ver verhewe en verwyder bo die aarde. Sy seun Enlil het oor die aarde regeer. Anu se vrou was Ishtar en sy was die godin van oorlog in Assirië en van liefde in Kanaän. Sy word dikwels in die Ou Testament as Astarte aangetref. Haar dubbele rol t o v oorlog en liefde hou moontlik verband met haar identifisering met die môre- en aandster as benaminge vir die planeet Venus. In Jeremia 7:18 word sy die hemelkoningin genoem. Astarte was in Palestina veral as godin van die Sidoniërs (Fenisiërs) bekend (1 Konings 11:5, 33). Soms kom die naam in die meervoud voor wat moontlik kan wees na aanleiding van die baie beelde van Astarte (Rigters 2:13, 10:6). Dit is bedroewend om so dikwels in die Ou Testament te lees dat Israel keer op keer agter afgode aan afgedwaal het. Veral ook as ons besef dat die verhale rondom die gode so lewensvreemd aan Israel was. So byvoorbeeld word in die Babiloniese skeppingsverhaal vertel van Tiamat, die oer-oseaan wat geboorte gegee het aan Ki, die droë land en aan Anu, die hemel – en van Ki en Anu het alle gode afgestam. Tiamat (die oseaan) het toe besluit om almal te dood, maar is eindelik deur die jong god Marduk verslaan wat van Tiamat se liggaam die aarde en lug gemaak het. In die stryd is Tiamat se helper Kingu verslaan en van sy bloed, met klei gemeng, is die mens gemaak. Dat selfs Salomo agter Astarte aan geloop het, het saamgehang met sy baie uitlandse vroue, want Salomo het volgens 1 Konings 11 baie vreemde gode nagevolg. In 1 Konings 11:8 lees ons dat Salomo vir sy uitlandse vroue rook laat opgaan het en ook aan hulle gode geoffer het.

Daar was in die antieke tyd volgens nie-Bybelse geskrifte dikwels by die mense die opvatting dat al die baie gode elkeen sy eie standplaas en invloedsfeer gehad het en om alle gode tevrede te hou, verseker ‘n mens oral veiligheid. Hierdie geloof by die antieke mens verklaar enigsins hoe mense maklik onversoenbare gode saam kon vereer het.

Skrywer:  Prof JP Louw