Geloofsvrae: Die Tradisie

Geloofsvrae: Die Tradisie – Adrio König

Die tradisie

Die meeste Protestante dink baie negatief oor die begrip tradisie. Dit is verstaanbaar in die lig van die algemene oortuiging dat die Katolieke Kerk in die tyd voor, en selfs na, die Kerkhervorming belangrike leerstukke suiwer op die kerklike tradisie gebou het sonder enige noemenswaardige steun in die Skrif. Daarteenoor stel ons dan `net die Heilige Skrif’ wat beteken dat net die Bybel die finale maatstaf vir ons leer en lewe is (2.3).

Maar ons kan ook positief oor die begrip tradisie dink. Die begrip kan in minstens drie verskillende betekenisse gebruik word: die enger betekenis, ‘n ruimer betekenis, en die omvattende betekenis. Die enger betekenis is die leertradisie van die kerk waarna reeds verwys is. Maar dit sluit nie net die negatiewe ervaring in wat Protestante met die amptelike Katolieke leer gehad het nie. Daar is onder verwys na die vroeë belydenisse van die kerk waarop Luther hom juis téén die Katolieke Kerk beroep het. Hierdie belydenisse is deel van die leertradisie van die kerk en sluit die formulering van die drie-eenheidsleer en van die twee nature van Christus in – leerstukke wat deur omtrent alle kerke in ere gehou word. Die probleem met die tradisie loer eers om die hoek as dit gaan oor leerstukke waarvoor daar nie genoegsame Skrifgetuienis is nie.

Die tweede betekenis van tradisie is ‘n ruimer betekenis. Dit is die ganse geestelike lewe of spiritualiteit van die Christelike kerk en nie bloot die formele leerstellings nie. As ons die Bybel lees, lees ons dit deur ‘n bepaalde bril. Ons sien dinge raak omdat ons van kleins af daarop gewys is. Kinders onder die Jehovagetuies sal van kleins af tekste onderstreep waarin Jesus sê dat Hy minder as die Vader is, tekste wat die meeste van ons dalk nooit sal onderstreep nie. Kinders in ‘n kerk wat die nuwe Afrikaanse vertaling verwerp, sal baie gou tekste in die ou vertaling onderstreep wat in die nuwe vertaling weggelaat of anders vertaal is.

Tradisie in hierdie sin het groot betekenis en tegelyk groot gevare. Die betekenis is ooglopend. Die Bybel is ‘n dik boek. Dit is moeilik om rigting in hierdie boek te kry sonder leiding. Om eenvoudig by Genesis 1 te begin lees en aan te hou, mag ‘n mens baie lank onder verkeerde indrukke laat. Jy kon jou al lankal laat besny het en offers in Jerusalem gaan bring het voor jy eendag by die Nuwe Testament uitkom. Daarom gee ons aan nuwe bekeerlinge riglyne: begin met die Markusevagelie of met Johannnes, lees dan die Romeinebrief, begin in die Ou Testament met die Psalms, ens. Vir ons kinders vertel ons die evangelie lank voordat hulle self kan lees. Natuurlik beklemtoon ons dié dinge wat in ons groep belangrik is.

Ons bring ook in die prediking en onderrig van ons kinders sekere sake na vore: die verbond as God se reëling van hoe Hy met ons as mense wil omgaan, die verlossing deur Jesus, sy kruis en die vergifnis van ons sonde, die Gees wat ons ‘n aandeel in Jesus se nuwe lewe gee. In die Pinkster- en Charismatiese tradisies sal die doop met die Gees en die gawes van die Gees ook sterk na vore kom. Dit is wat ons verstaan onder die kerklike tradisie waarin ons staan. Dit is byna onontbeerlik om sinvol in die Bybel en in die Christelike geloof in te kom. Maar dit is duidelik dat sekere dinge ten koste van ander beklemtoon kan word.

En juis daarom loer hier ook gevare om die hoek. Ons word selde blootgestel aan kerke wat anders as ons dink. Ons dink ons `opsomming’ van die evangelie is sondermeer gelyk aan die evangelie. As ons iets hoor wat anders is as dit waaraan ons gewoond is, is ons dadelik op ons hoede: Oppas!

Dit beteken dat ons die heilsame invloed van ander benaderings tot die evangelie mis. Ons laat ons voorskryf deur ons tradisie sonder om opnuut te oorweeg wat die Bybel sê. Byna soos die Katolieke in die tyd van die Kerkhervorming. Trouens wie van ons het al ooit ‘n ernstige studie van elke relevante teks onderneem om seker te maak dat ‘n mens net deur die geloof in Jesus gered word sonder enige bydrae van ons kant? Ons aanvaar dit op grond van die preke wat ons hoor, die katkisasie wat ons gehad het, en die manier waarop ons ouers ons die Bybel leer lees het – dus op grond van die tradisie waarin ons leef.

Wat ons moet besef, is dat die Bybel ryker is as enige enkele interpretasie daarvan of enige tradisie. Dit is so ‘n ryk dokument met so ‘n lang geskiedenis wat onder sulke verskillende omstandighede ontstaan het, dat daar altyd aspekte oorbly wat ons nie volledig in ons leer of geloofslewe opgeneem het nie. Verder is daar soveel nuwe situasies en uitdagings waarvoor ons staan, wat uiters moeilik sinvol met enigiets in die Bybel in verband gebring kan word, dat dit net heilsaam kan wees as ons ernstig oorweeg wat ander groepe in dié verband glo.

Iemand het gesê: My grootste kerklike `vyande’ is my beste vriende. Dit is hulle wat eerlik en reguit vir my sal sê watter probleme hulle met my leer en lewe het. Deur die jare heen het ek dit geleer in my ondersoek oor die doop. Ek het my beste insigte oor die doop gekry deur die probleme en die uitdagings waarvoor ek gestel is deur gesprekke en geskrifte van mense wat die kinderdoop verwerp.

Die laaste betekenis van tradisie wat ons moet oorweeg, is die omvattende betekenis: die totale oordrag van die evangelie vandat Jesus dit aan die apostels begin oordra het. Om nie teveel aandag aan hierdie saak te gee nie, beperk ons ons nou tot die NT. Maar dieselfde beginsel is waar van die OT.

In ‘n sekere sin was daar tradisie voordat daar ‘n NT was of selfs voordat daar ‘n enkele geskrif geskryf is wat later in ons Bybel opgeneem is. Jesus het ‘n groep dissipels om Hom vergader en hulle begin leer. Ons lees dikwels dat Hy alleen gegaan het met sy dissipels. En na Pinster het die dissipels nie gaan sit en boeke skryf nie, maar gaan verkondig, wat niks anders is as om die evangelie oor te dra (tradisie) nie. Trouens dit is die hoofsaak wat die Here wil hê dat met die evangelie moet gebeur: dit moet oorgedra word aan ander. Luther het graag van die lewende Woord (viva vox) gepraat. Die Bybel is nêrens so ontuis as tussen sy toe buiteblaaie nie. Die Bybel is soos ‘n leeu wat pas gevang en in ‘n hok gesit is. Hy spring met al sy krag teen die tralies om uit te kom. Die geskrewe Woord is ‘n onnatuurlike vorm van die Woord. God het nie vir ons ‘n Bybel gestuur nie, maar ‘n Mens wat kom praat en doen het. En Jesus het nie skrywers opgelei deur wie Hy sy werk op aarde wou voortsit nie, maar apostels, mense wat Hy uitgestuur het om te gaan verkondig.

Die Bybel is ‘n noodmaatreël – en ‘n wonderlike een. Goddank vir die Bybel! Maar net solank dit net ‘n noodmaatreël bly en nie die permanente vorm van die Woord word nie. Die boeke van die NT is net geskryf omdat hulle nie gepraat kon word nie. Paulus skryf net vir die gemeentes omdat hy nie persoonlik by hulle kan wees nie. En sommige van die evangelies en briewe word net geskryf omdat die skrywers oud word en na hulle dood nie meer die evangelie sal kan verkondig nie (2 Pet 1:12-15).

Die Bybel was dus eers tradisie, en moet altyd weer `tradisie’ word, verkondigde evangelie, die Woord wat oorgedra en deurgegee word aan ander. Dit is die beste betekenis van tradisie. En in hierdie sin is die Bybel ‘n deel van die tradisie, ‘n fase in die oordra van die evangelie.

Skrywer: Prof Adriö Konig