Die Apokriewe Boeke (5) – Jan van der Watt

3.Judit

In die boek Judit, een van die Ou-Testamentiese apokriewe, word ‘n pragtige verhaal vertel van ‘n Joodse vrou wat op die Here vertrou en vrou alleen die magtige vyand ‘n nekslag toedoen. Haar stad is deur die vyand omsingel en heeltemal uitgehonger. Toe die mense van die stad wou oorgee, het Judit geweier en ‘n slim plan uitgedink om die stad te red. Die uittreksel hieronder vertel hoe die eerste deel van haar plan gewerk het:

¹ Toe het Judit opgehou om tot die God van Israel te bid om haar te help. ² Sy het van die grond af opgestaan en haar slavin geroep. Toe het sy uit haar skuiling uitgegaan, af in die huis in waarin sy altyd op die Sabbat en op feesdae gebly het. ³ Sy het die rouklere wat sy aangehad het, uitgetrek, gebad en duur parfuum aangesmeer. Sy het haar hare geborsel, ‘n versiering op haar kop gesit en die vrolike klere aangetrek wat sy altyd gedra het toe haar man Manassa nog geleef het. ⁴ Sy het sandale aangetrek, armbande, ringe om haar enkels, vingers en ore en al haar ander juwele. Sy het haarself baie mooi gemaak sodat sy die oog van enige man wat haar sien, kon vang. ⁵ Sy het vir haar slavin ‘n leersak vol wyn en ‘n fles olie gegee, en ‘n sak vol geroosterde graan, koekies van gedroogde vye en die beste brood gepak. Sy het alles toegedraai en ingepak en dit vir die slavin gegee om te dra.

⁶ Hulle het na Betulua se stadspoort gegaan en vir Ussia daar gekry waar hy saam met die ander twee leiers, Gabris en Garmis gewag het. ⁷ Hulle het gesien sy lyk heeltemal anders en is anders aangetrek, en hulle was verstom oor sy so mooi was. Hulle het vir haar gesê: ⁸ “Ons bid dat die God van ons voorvaders vir jou goed sal wees en jou plan sal laat slaag. Dan sal die Israeliete bly wees en al die mense sal vertel hoe wonderlik Jerusalem is!” Judit het gebid ⁹ en toe vir hulle gesê: “Sê hulle moet die stadspoort vir my oopmaak sodat ek kan uitgaan en kan gaan doen waaroor ons gepraat het.” Hulle het vir die jongmans gesê om die poort vir haar oop te maak. ¹⁰ Toe die poort oop was, het Judit en haar slavin uitgegaan. Die stad se mans het haar dopgehou soos wat sy by die berg af gestap het, deur die vallei tot waar hulle haar nie meer kon sien nie.

¹¹ Terwyl die twee reguit deur die vallei gestap het, het van die Assiriese wagte op Judit afgekom. ¹² Hulle het haar in hegtenis geneem en gevra: “Van watter mense is jy? Waarvandaan kom jy en waarheen gaan jy?” Sy het geantwoord: “Ek is ‘n Hebreeuse vrou, maar ek is besig om van hulle te vlug, want hulle is op die punt om in julle hande te val en vernietig te word. ¹³ Ek is op pad na Holofernes, die hoof van julle leër, want ek wil vir hom goeie inligting gee. Ek sal vir hom ‘n pad wys waarlangs hy in die berge kan ingaan en dit alles kan inneem sonder om ‘n enkele man te verloor.”

¹⁴ Die hele tyd wat die manne na haar geluister het, het hulle na haar gestaar omdat sy so verskriklik mooi was. Hulle het vir haar gesê: ¹⁵ “Jy het jou lewe gered deur so vinnig hiernatoe te kom om generaal Holofernes te sien. Gaan dadelik na sy tent toe! ‘n Klomp van ons sal saam met jou gaan en jou na hom toe neem. ¹⁶ Moenie bang wees as jy by hom is nie, maar vertel vir hom alles wat jy vir ons vertel het. Dan sal hy vir jou goed wees.”

Wat het met Daniël se drie vriende gebeur toe hulle binne-in die warm vuur gegooi is? Die Ou-Testamentiese apokrief, Asárja se gebed en die lied van die drie jong manne vertel wat gebeur het:

¹ Ganánja, Asárja en Mísael het in die middel van die vuur rondgeloop. Hulle het liedere vir God gesing en die Here geprys.

² Toe het Asárja in die vuur gaan stilstaan en hardop gebid:

³ “Ons prys U, Here, God van ons voorouers. Ja, ons loof en eer U vir altyd en altyd, ⁴ want dit wat U gedoen het, was regverdig. Ja, alles wat U doen, is waar en reg! U oordeel altyd reg! ⁵ U het reg geoordeel: alles wat U met ons laat gebeur het en met Jerusalem, die heilige stad van ons voorouers, was reg! Ja, U het reg geoordeel en ons gestraf vir ons sondes toe U dit alles laat gebeur het.

⁶ Ja, ons het sonde gedoen en u wet oortree toe ons van U weggedraai het. Ons het sonde gedoen en was nie gehoorsaam aan u gebooie nie. ⁷ Ons het hulle nie nagekom nie; nie gedoen wat U ons beveel het sodat dit met ons kon goedgaan nie. ⁸ Alles wat met ons gebeur het en alles wat U ons aangedoen het, was reg; U het reg geoordeel! ⁹ U het ons uitgelewer aan ons vyande, aan wettelose mense, goddelose vyande, aan ‘n onregverdige koning, die heel slegste een in die wêreld!

¹⁰ Nou kan ons niks sê nie. Ons wat U dien en aanbid, is nou in skande en oneer.”

¹¹ “Maar ter wille van U eer vra ons: moet ons tog nie vir altyd weggooi nie! Moenie u verbond ophef nie! ¹² Moenie u goedheid van ons wegneem nie! Luister na ons ter wille van Abraham vir wie U lief was, Isak wat vir U gedien het en Israel wat aan U behoort het!

¹³ U het aan hulle belowe dat U hulle nageslag so baie soos die sterre aan die hemel en so baie soos die sand op die strand sou maak. ¹⁴ Maar, Here, ons volk het kleiner geword as enige ander volk; ons is nou orals in die wêreld verneder as gevolg van ons sondes! ¹⁵ Ons het nou geen koning of profeet of leier of brandoffer of slagoffer of offers of wierook of ‘n plek om aan U te offer en U goedheid te ervaar nie!”

¹⁶ “Maar ons kom na U, stukkend en verneder, asof ons brandoffers van ramme en bulle en tienduisende vet lammers vir U bring. ¹⁷ Aanvaar dit tog vandag as ons offer aan U! Laat ons vir U end-uit volg, want ons weet U laat nie mense wat U vertrou, in die steek nie! ¹⁸ Ons wil U voluit volg, U respekteer en naby U bly sodat U ons nie in die steek laat nie!

¹⁹ Wees geduldig met ons en baie goed vir ons! ²⁰ Red ons met een van u wonderwerke; laat die mense sien hoe wonderlik U is! ²¹ Maar laat almal wat die mense wat vir U dien, kwaad aangedoen het, in die skande kom! Bring hulle in oneer en vat al hulle krag en mag weg; breek hulle sterkte! ²² Laat hulle uitvind dat U alleen die Here God is; dat ‘n mens oral in die wêreld kan sien hoe wonderlik U is!”

²³ Die koning se dienaars wat hulle in die oond gegooi het, het aangehou om die vuur te stook. Hulle het nafta-olie, teer, stukke tou en stukkies hout op die vuur gegooi.

Outeur: Prof Jan van der Watt

Die Apokriewe boeke (4) – Jan van der Watt

1.Barug

In die boek Barug, een van die Ou-Testamentiese apokriewe, konsentreer die skrywer op ‘n paar gedagtes wat eeue lank baie belangrik vir die Jode was. Die belangrikstes hiervan is:

(1)    Die gedagte dat God die Een is wat volledig beheer het oor alles wat met Israel gebeur;

(2)    Dat die Jode swaarkry omdat hulle sonde gedoen het en God hulle straf vir hulle sonde; en

(3)    Hoe belangrik wysheid is en dat die wet van die Here die beste uitdrukking van die wysheid is.

In hoofstuk 1 kry ‘n mens ‘n aangrypende skuldbelydenis wat op hierdie gedagtes gebaseer is:

¹⁵ Julle moet sê: “Die Here ons God het reg gedoen, maar ons is vandag openlik in skande – ons, die mense van Juda, die inwoners van Jerusalem, ¹⁶ ook ons konings, ons leiers, ons priesters, ons profete, en ons voorouers, ¹⁷ want ons het sonde gedoen teen die Here ons God. ¹⁸ Ons was ongehoorsaam aan Hom; ons het nie geluister wat Hy vir ons gesê het nie; ons het nie die voorskrifte wat Hy vir ons gegee het, nagekom nie. ¹⁹ Vanaf die dag wat die Here ons God ons voorouers uit Egipte gebring het tot vandag was ons aan Hom ongehoorsaam. Ons het ons nie aan Hom gesteur nie en nie geluister wat Hy vir ons sê nie. ²⁰ Nou ervaar ons die slegte goed, die vloek wat die Here vir Moses gesê het hy moet aankondig toe Hy ons voorvaders uit Egipte gebring het om vir ons ‘n land wat oorloop van melk en heuning te gee.

²¹ Ons het nie geluister wat die Here ons God sê toe Hy met ons gepraat het deur die profete wat Hy na ons gestuur het nie. ²² In plaas daarvan het ons elkeen gedoen waarvoor ons lus was; ons het slegte dinge gedoen en ander gode gedien en dinge gedoen waarvan die Here ons God nie gehou het nie.”

2. Die brief van Jeremia

Een van die groot versoekings vir Israel was altyd dat hulle sal swig voor die afgode van die vyand. Dit kon byvoorbeeld maklik gebeur dat hulle dink dat Israel se vyande so magtig is omdat hulle gode sterker as die Here is en dan begin hulle om die afgode te aanbid. In die Ou Testament kry ‘n mens gereeld gedeeltes waarin die Here sy volk waarsku om nie voor so ‘n versoeking te swig nie. In Die Brief van Jeremia, een van die Ou-Testamentiese apokriewe, kry ‘n mens dieselfde soort waarskuwing. Die skrywer doen sy absolute bes om die onvermoë van die afgode te beklemtoon:

⁴⁵ Daardie gode word deur skrynwerkers en goudsmede gemaak; hulle kan niks anders wees behalwe dit wat hierdie vakmanne wil hê hulle moet wees nie. ⁴⁶ Die mense wat hulle maak, leef self nie eens baie lank nie. Hoe kan dit wat hulle maak, dan gode wees? ⁴⁷ Al wat hulle ná hulle dood vir die mense wat nog kom, nalaat, is leuens en skande! ⁴⁸ Wanneer daar oorloë of rampe kom, praat die priesters onder mekaar oor waar hulle met die gode kan gaan wegkruip! ⁴⁹ Hoe is dit moontlik dat ‘n mens nie kan besef dat hierdie goed nie gode is nie? Hulle kan hulleself nie uit oorloë of rampe red nie! ⁵⁰ Hulle is houtbeelde wat met goud en silwer oorgetrek is. Later sal dit uitkom dat dit alles bedrog was. Alle mense en konings sal sien dat hulle nie gode is nie, maar net die handewerk van mense. Ja, God werk nie deur dié gode nie. ⁵¹ Wie besef nie dat hulle nie regtig gode is nie?

⁵² Hulle kan nie ‘n koning aan bewind bring oor ‘n land nie en hulle kan nie vir mense reën gee nie. ⁵³ Hulle kan nie aan hulleself laat reg geskied of iemand red wat onregverdig behandel is nie. Hulle is magteloos – soos kraaie wat tussen hemel en aarde rondhang. ⁵⁴ As daar ‘n vuur uitbreek in die tempel van hierdie houtgode wat met goud en silwer bedek is, sal die priesters vlug en wegkom, maar die gode sal soos die tempel se balke in die vuur uitbrand. ⁵⁵ Hulle kan nie ‘n koning of vyandelike magte weerstaan nie. ⁵⁶ Hoe kan iemand erken dat hulle gode is of hulle gode noem?

Outeur: Prof Jan van der Watt

Die Apokriewe Boeke (3) – Jan van der Watt

In die vorige skrywe het ons na die Ou Testamentiese Apokriewe boeke gekyk. Vandag kyk ons na die Nuwe Testamentiese Apokriewe boeke.

B. Die Nuwe-Testamentiese apokriewe

Die Ou-Testamentiese apokriewe moet nie met die Nuwe-Testamentiese apokriewe verwar word nie. Dit is twee totaal verskillende groepe boeke met verskillende geskiedenisse. Hulle waarde vir die kerk verskil ook.

Die boeke van die Nuwe Testament is almal voor die einde van die eerste eeu na Christus geskryf. Net soos wat met die boeke van die Ou Testament gebeur het, was dit nie so dat die Christene sommer dadelik geweet het dat net die 27 boeke wat nou in ons Nuwe Testament is, die Bybel sou word nie. Die meeste van die boeke is egter op ʼn natuurlike manier deur die Christene van vroeg af as gesaghebbend gebruik.

Daar het egter ook ander boeke in omloop gekom wat soortgelyke name as die boeke van die Nuwe Testament gehad het, maar wat tog nie in die Bybel opgeneem is nie. Hulle het van die volgende eienskappe vertoon:

• Die dokumente het die name gebruik van die literatuur wat ons uit die Nuwe Testament ken, soos “Evangelie van…” , of “Handelinge van…” of “Brief van…” of “Openbaring van…”. (hulle wil dus net soos die boeke van die Bybel lyk).
• Die dokumente is ook onder die naam van een of ander belangrike apostel of persoon uit Jesus se tyd geskryf (ons noem sulke boeke “pseudoniem”), met die hoop dat dit die gesag en aansien van die boek sou verhoog.
• Die meeste van die dokumente is baie later as die tyd van Jesus geskryf – van die tweede tot die negende eeu.
• Daar word op sake ingegaan wat nie in die Nuwe-Testamentiese boeke staan nie, soos byvoorbeeld, wat Jesus as kind gedoen het, hoe dit gelyk het toe Jesus uit die graf uitgekom het, wat alles met apostels soos Johannes of Petrus op hulle sendingreise gebeur het, en so voorts.

Volgende keer gaan ons na enkele uittreksels uit hierdie boeke kyk.

Outeur: Prof Jan van der Watt

Die Apokriewe Boeke (2) – Jan van der Watt

Hoe het dit gebeur dat iets soos apokriewe boeke ontstaan het? Die Ou-Testamentiese apokriewe en die Nuwe-Testamentiese apokriewe het op verskillende maniere tot stand gekom. Laat ons nou kyk wat in elke geval gebeur het.

A. Die Ou-Testamentiese apokriewe

1. Die Hebreeuse Ou Testament

In die Hebreeuse Ou Testament is daar 39 boeke wat gewoonlik in drie groepe verdeel word: die wet, die profete en die geskrifte.

• Die wet bestaan uit 5 boeke: Genesis, Eksodus, Levitikus, Numeri en Deuteronomium. Die vyf boeke van die wet is eerste geskryf en is ook die boeke wat eerste as gesaghebbende boeke aanvaar is. Geleerdes dink dat hierdie boeke alreeds in die tyd toe die Jode teruggekom het uit die ballingskap erken is as gesaghebbende boeke wat van God af kom; dus ongeveer in die vyfde eeu voor Christus.
• Die profete sluit boeke soos Josua, Rigters, Jesaja, Jeremia, Hosea, Joël en Amos in. Dit lyk of hierdie boeke reeds teen ongeveer 200 voor Christus as gesaghebbende boeke aanvaar is.
• Die derde groep, die geskrifte, bestaan uit boeke soos Psalms, Spreuke, Job, Prediker, Daniël en Ester. Teen die tyd dat Jesus op aarde was, is die meeste van hierdie boeke alreeds deur baie Jode as gesaghebbend aanvaar. Dit was eers teen ongeveer 90 – 100 na Christus dat min of meer duidelikheid verkry is dat al die boeke wat deel uitmaak van hierdie groep, gesaghebbend is. Selfs daarna was daar nog hier en daar ‘n Joodse geleerde wat gewonder het of boeke soos Esegiël, Spreuke, Hooglied, Prediker en Ester deel van die Hebreeuse Bybel moet wees of nie.

2. Die Hebreeuse Ou Testament word in Grieks vertaal

Tot sover het ons gepraat van die Hebreeuse Ou Testament. Op ‘n stadium is dele van die Hebreeuse Ou Testament ook in Grieks vertaal omdat daar na die ballingskap baie Jode buite Palestina gebly het wat nie meer Hebreeus of Aramees kon verstaan nie. In die loop van die derde eeu is begin om die Hebreeuse Bybel in Grieks te vertaal. Dié vertaalproses het tot in die eerste helfte van die eerste eeu voor Christus aangehou. Hierdie Griekse vertaling van die Ou Testament is die Septuagint (afgekort LXX) genoem.

Met die vertaling het dit egter gebeur dat daar heelwat verskille tussen die Hebreeuse Ou Testament en die Septuagint gekom het. Die belangrikste verskil is dat daar ‘n hele klomp byvoegings en selfs ‘n hele klomp ekstra boeke in die Septuagint is wat nie in die Hebreeuse Bybel is nie! Die boeke wat bygevoeg is noem ons deesdae die “Ou-Testamentiese apokriewe”. Van hulle is glad nie eers in Hebreeus geskryf nie, maar in Grieks.

Die volgende illustrasie gee vir jou ‘n idee van die boeke wat in die Septuagint was en wat nie in die Hebreeuse Bybel was nie.

Volgende keer kyk ons na die Nuwe Testamentiese apokriewe.

Outeur: Prof Jan van der Watt