Geloof is kennis – Francois Malan

Pieter vra:

Ek het ’n vraag aangaande Calvyn se siening oor geloof wat ook in die Heidelbergse Kategismus (HK) opgeneem is. (Dit is ’n redelik toegespitse vraag wat spruit uit ’n persoonlike studie oor die aard van geloof, en daarom laat ek dit oor aan u diskresie oor om te bepaal of hierdie die aangewese plek is om dit te vra). Volgens Calvyn (Institusie: 3.2.7) is geloof “die vaste en sekere kennis van die welwillendheid van God jeens ons …” en volgens die Heidelbergse Kategismus (V&A 21) word ’n ware geloof dienooreenkomstig (o.a.) as “’n vasstaande kennis …” beskryf. My vraag is dit: wat bedoel Calvyn (en die HK) wanneer hy sê dat geloof (a) KENNIS (b) IS? Ek vra dit teen die volgende agtergrond: (a) Volgens B.A. Gerrish (1999:12, Saving and Secular Faith) bedoel Calvyn met die woord “kennis” (cognitio) eintlik “herkenning” (“recognition”; agnitio). Plantinga (2000:247, Warranted Christian Belief) verstaan Calvyn weer so dat hy geloof as ’n kognitiewe aktiwiteit beskou. Maar in die lig daarvan dat Calvyn geloof kennis noem teen die agtergrond van “implisiete geloof” (waarteen hy gekant was), kan ’n mens werklik sê dat hy die woord “kennis” so verstaan het? En hoedanig Calvyn se begrip van die woord ook al verstaan moet word, is dit ook hoe die HK verstaan behoort te word? (b) Wat word bedoel met die bewering dat geloof kennis IS? In epistemologie (ook in die Reformatoriese epistemologie) word geloof (simplies) beskryf as “geregverdigde geloof in dit wat waar is”. Maar die implikasie daarvan is dat geloof kennis logies voorafgaan. Hoe kan ons dan sê dat geloof kennis IS? Aan die ander kant kan die fokus daarop wees dat geloof inhoud (’n “quae creditur”) het: proposisies wat aan iemand onbekend is kan nie geglo word nie. Dan gaan kennis van proposisies as proposisies geloof logies vooraf. Geloof is afhanklik daarvan, maar terselfdertyd is dit moeilik om te sien dat hierdie “kennis-van-proposisies-as-proposisies” deel van die geloofshandeling self is. Dan steeds is die vraag: hoe kan ons sê dat geloof kennis IS? Dit wil vir my voorkom of kennis geloof óf voorafgaan óf daarop gebaseer is – dit hang net af van watter kennis ter sprake is. Maar beide gevalle veronderstel ’n logiese chronologie wat dit moeilik maak om te verstaan wat met die frase “geloof IS kennis” bedoel word.

Antwoord:

Prof François Malan antwoord:

Kennis van God word voorafgegaan deur God se openbaring van homself aan die mens. Maar kennis is nie slegs ‘n saak van die verstand nie. God se openbaring beteken nie slegs ‘n verryking van my kennis, van my verstandelike insig nie. Om God te ‘ken’ beteken meer as intellektuele kennis, dit is ‘n lewensgemeenskap. ‘Wie nie liefhet nie, het geen kennis van God nie, want God is liefde’ (1 Jn.4:8); ‘Hiéraan weet ons dat ons in Hom bly en Hy in ons: Hy het ons sy Gees gegee (1 Kor.4:13) ‘En ons ken die liefde wat God vir ons het, en ons glo daarin. God is liefde ; wie in die liefde bly, bly in God en God bly in hom (1 Jn.4:16).

Lees ook Calvyn se inleiding tot boek 3 (3.1.1-4) oor die onmoontlikheid om God uit ons self te ken, en die rol van die Heilige Gees, wat die liefde van God in ons kom uitstort (Rm.5:5), deur wie ons met Christus verenig word, wat alleen geloof in ons kom werk, wat die Gees van verstand is wat ons oë van verstand open (Ef.1:18; 2:8).

Die vraag oor die definisie van geloof in 3.2.7 as ‘n vaste en seker kennis van God se welwillendheid teenoor ons, skryf dit nie volledig uit nie. Calvyn het daarby gevoeg ‘(die vaste en sekere kennis van God se welwillendheid teenoor ons) is gegrond op die waarheid van sy genadige belofte in Christus, wat deur die Heilige Gees aan ons verstand geopenbaar word en in ons hart verseël word. En dan brei hy verder daaroor uit in 3.2.14-19 en in die res van hfstuk 2.

Ook HK 21 word slegs gedeeltelik aangehaal, sonder die uitbreiding (‘n Ware geloof is nie alleen ‘n vasstaande kennis) waardeur ek alles wat God in sy Woord aan ons geopenbaar het vir waar aanvaar nie, maar ook ‘n vaste vertroue wat die Heilige Gees deur die evangelie in my hart werk, naamlik dat God nie net aan ander nie, maar ook aan my uit loutere genade, slegs op grond van die verdienste van Christus, vergewing van sondes, ewige geregtigheid en saligheid geskenk het.

Enkele opmerkings oor die tekste wat by die vraag bygevoeg is (van die begin af is die Skrifhoofstukke aan die kant van die teks aangedui, en later is die spesifieke tekste in die hoofstukke aangedui): by die werk van die Heilige Gees word o.a. na Ef.2:8 en Flp.1:19 verwys.

Die NAV se vertaling van Ef.2:8 is enigsins verskralend: ‘Julle is inderdaad uit genade gered, deur geloof. Hierdie redding kom nie uit julleself nie; dit is ‘n gawe van God.’ Letterlik staan daar: ‘want deur die genade (datief tei chariti) is julle gereddes (perfektum passief deelwoord sesoosmenoi) deur geloof; en dit (touto) nie uit julleself nie, (dit is) die gawe van God.’ Deur God se genade is ons gereddes deur geloof, (‘dit’ verwys dan na die geloof in Christus, wat Gods se gawe aan ons is, waardeur ons ons gered word).

NAV gee ook ’n verklarende byvoeging by Flp.1:28b,29: ‘… julle redding kom van God. God het julle die voorreg gegee om Christus te dien, nie alleen deur in Hom te glo nie, maar ook deur vir Hom te ly.’ Letterlik: ‘…maar van julle redding, en dit van God. Want aan julle is dit geskenk (echaristhe) vanweë/ter wille van (huper) Christus, nie alleen om in Hom te glo nie, maar ook vanweë/ter wille van (huper) Hom te ly.’ Die geloof in Christus is God se geskenk aan ons vanweë/ter wille van (huper) Christus.

Gl.5:22 praat o.a. van liefde as deel van die vrug wat die Heilige Gees in ons bewerk;

Mt.16:17 van die Vader in die hemel wat aan Petrus die kennis oor Christus gegee het;

2 Kor.4:13 oor die Gees wat die geloof wek, Letterlik ‘dieselfde Gees van die geloof’;

Hand.16:14 van die Here wat Lidia vir die woorde van Paulus ontvanklik gemaak het.

‘Geloof is kennis’ – dit gaan om geloof in Christus as die Seun van God, wat God, in sy onverstaanbare liefde vir die wêreld, toe ons nog sondaars was, gegee het, sodat elkeen wat in Christus glo die ewige lewe kan hê (Jn. 3:16; Rm.5:8). Die geloof is God se geskenk aan ons deurdat Hy met sy Gees in ons kom woon het (Rm.8:9,11; 1 Kor.3:16). Kennis is kennis van God, die Vader en die Seun en die Heilige Gees wat in liefde aan mekaar verbind is, en aan ons geopenbaar word deur die koms van Christus wat in die Vader is en die Vader in Hom (Jn.14:10). ‘Dit is die ewige lewe: dat hulle U ken, die enigste ware God, en Jesus Christus, wat deur U gestuur is’ (Jn.17:3).

Soos geloof die band is met God, deur Christus bewerk, en wat die Heilige Gees in ons werk, is die kennis van God in Christus die lewensgemeenskap met hulle (Jn.17:21 U, Vader in My en Ek in U, en hulle in Ons) deur die Heilige Gees wat in ons woon, deur wie God sy liefde in ons uitgestort het (Rm.5:5). Beide geloof en kennis is verhoudingsterme soos ‘geregtigheid’ wat verduidelik dat die verhouding tussen ons en God deur Hom reggemaak is en ons nou sy kinders is wat Hom as ons liefhebbende Vader ken en in Hom glo, op Hom vertrou met ons lewe, Hom liefhet met alles wat Hy in ons gegee het. En dit alles is die werk van die Heilige Gees in ons. Deur die Heilige Gees wat albei bewerk, is geloof in God kennis van God, en is kennis van God geloof in God. Daarom gaan dit nie oor wat eerste kom nie.

Skrywer: Prof Francois Malan

Geloof aan die bestaan van een God – Francois Malan

Vraag: 

Leoni vra: 

Ek vra asb hulp met die antwoord van een vraag en dalk kan u my verwys waar ek sulke antwoorde kan opspoor Ek het al die netwerk deursoek maar kry niks. Die vraag is: Geloof aan die bestaan van een God, wat Skepper en Bestuurder van die heelal is.

Antwoord:

Prof Francois Malan antwoord:

In 1 Korintiërs 8:4-6 sê Paulus: ‘ons weet…en dat daar ook geen God is nie, behalwe Een. En al is daar ook sogenaamde gode, of dit in die hemel en of dit op die aarde is, soos daar trouens baie is wat “God” en baie is wat “Here” genoem word, is daar nogtans vir ons net een God: die Vader, uit wie alles is en vir wie ons lewe; en net een Here Jesus Christus, deur wie alles bestaan en deur wie ons lewe.’

Een God die Vader (soos Jesus sý Vader aan ons bekend gemaak het; deur geloof in Christus kry ons deel aan Jesus se kindskap en word so self kinders van God) is die bron en bestemming van alle dinge, ons wat in Christus glo as ons verlosser, is daarby ingesluit. Om Hom te dien en te gehoorsaam is die sin en doel van ons lewe.

Vergelyk ook Efesiërs 4:4,5,6 ‘…en net één Gees (wat die een liggaam van Christus, sy kerk, met hoop op die ewige lewe vervul)… Daar is net één Here (aan wie ons verbind is deur in Hom te glo en in Hom gedoop te wees)…één God en Vader van alles/almal: Hy wat oor almal is (wat oor sy hele skepping waak, hulle versorg en daaroor heers), deur alles en almal werk (as sy instrumente deur wie Hy in die wêreld werk om alles in die skepping in Christus te verenig; Ef.1:10), en in alles en almal is (deur sy Gees gee Hy lewe aan elke ding en mens; vgl. Ps.104:29-30; Hand.17:28).’ Van dié eenheid is die kerk die voorloper-instansie (vgl. 1 Kor.15:28).

Een Here (in die Ou Testament word God die Here genoem. In die Nuwe Testament word die titel Here veral vir sy Seun gebruik om Hom aan te dui as die een wat oor die skepping en die kerk regeer, vgl. Efesiërs 1:22-23), Jesus Christus, die goddelike middelaar deur wie God alles geskep het en deur wie Hy ons verlos tot ‘n nuwe lewe, ewig met God (vgl. ook 1 Tim 2:5 se een God en een Middelaar).

Skrywer: Prof Francois Malan

Die Groot Geloofswoordeboek: Volharding van die Heiliges

Volharding van die heiliges

(*TULIP)

Die vraag of gelowiges hulle geloof heeltemal kan verloor en weer verlore kan gaan, is ’n ou verskilpunt onder Christene. Daar is eenvoudig twee antwoorde gegee: ja en nee. Die verskil loop saam met die verskil oor die vraag wat eerste kom: bekering of wedergeboorte. (*Heilsweg) Dié wat die nadruk lê op die inisiatief van God, plaas wedergeboorte eerste en aanvaar dat ge­lowiges nie weer verlore kan gaan nie. Immers, dit is God wat hulle red en Hy is getrou. Maar dié wat die nadruk lê op die verantwoordelikheid van die mens, stel bekering eerste (die mens moet reageer op God se roepstem) en daarom kan die mens weer verlore gaan.

In die bespreking van die *Heilsweg is daarop gewys dat dit ’n valse probleemstelling kan wees. Wedergeboorte en bekering is nie twee verskillende ervarings wat op mekaar volg nie, maar twee maniere om dieselfde heilservaring van twee verskillende kante af te beskryf.

Wat die volharding betref, is die saak moeiliker. Daar is sterk argumente ten gunste van die volharding, en daar is ernstige be­sware daarteen. Die argumente ten gunste van volharding be­rus eerstens op die trou van God. Daar word graag gesê dat dit eintlik nie ons volharding is nie, maar God se trou om ons te behou. Engels het ’n mooi woordespel: Not perseverance, but preservation. Hierdie siening word ook gesteun deur ’n be­paal­de uitverkiesingsleer waar­volgens net dié wat uitverkies is, ge­red word, en dat God nie sy ewige besluit oor hierdie uit­ver­ko­re individue sal verander nie. Natuurlik is dit in terme van hier­die siening altyd moeilik om sinvol oor die mens se ver­ant­woordelikheid te praat. Maar daar is duidelike steun in die Bybel vir hierdie standpunt. Dink maar net aan Jesus se uitspraak: “Nie­mand sal hulle uit my hand ruk nie,” en die direk­te vervolg: “Niemand kan hulle uit die hand van my Vader ruk nie” (Joh 10:28-29).

Hierdie siening bring rus en kalmte in sekere gelowiges se ge­moed, veral in tye van twyfel en onsekerheid.

Maar daar is ook uitsprake wat na die ander kant toe wys. Daar is Jesus se eie woorde: “Maar wie tot die einde volhard, sal gered word” (Matt 24:13). Daar is ook nog Galasiërs 5:2-4 en veral Hebreërs se ernstige waarskuwings teen moontlike afval van die geloof. Veral 6:4-8 word so verstaan, maar ook 2:1; 3:12-15; 4:11; 10:26-30, 36, 39. Hier is sprake van afval van die geloof, afvallig word van die lewende God, van “omkom”, van “geen offer meer wat ons sondes kan wegneem nie”. Op hierdie standpunt is dit natuurlik maklik om ons verantwoordelikheid te beklemtoon, maar dit bring dikwels onsekerheid in gelowiges se lewe: Is ek goed genoeg? Volhard ek regtig?

Deur die eeue heen is van albei kante baie pogings aange­­wend om hulle probleme te hanteer en om die ander kant verkeerd te be­wys. Die voorstanders van volharding staan voor die pro­bleem dat daar soms iemand is wat die geloof skynbaar heelte­mal prysgee. Hulle kan dan een van twee weë volg. Of hy of sy was maar net skynbaar ’n gelowige, of hy of sy het net skynbaar die geloof verloor. Maar omdat hulle glo die verkiesing staan vas, sal God sulke mense op sy eie manier weer terugbring.

Die groep wat aanvaar dat ’n gelowige werklik die geloof kan verloor en weer verlore kan gaan, ontken nie die trou van God nie. In die sin waarin dit van Hom afhang, is ons veilig. Ons kan op Hom reken. Maar ons kan ’n keuse teen Hom maak, en God respekteer ons vryheid.

As ons na die Skrifbewyse kyk, kry ’n mens regtig die idee dat albei kante sterk steun het. Sou ’n mens ’n soort “pastorale kompromie” kon aangaan? Sou ’n mens gelowiges wat oor watter rede ook al begin twyfel, maar aanhou om op Jesus te vertrou, kon verseker dat Hy hulle in sy hand sal hou en dat niemand hulle uit sy magtige hand kan trek nie, en vir gelowiges wat onverskillig geword het en nie meer ’n verhouding met die Here het nie, ernstig waarsku dat net dié wat tot die einde volhard, gered sal word?

Tegnies lyk dit na ’n logiese teenspraak. Maar kan die geloof nie daarmee saamleef nie? In ons geloof is daar meer proble­me op hierdie vlak soos dat God een én drie is. (*Drie-eenheid)

Skrywer: Prof Adrio König

Die verskil tussen “gered uit die geloof” en “gered deur die geloof” in Romeine 3:30 – Kobus Kok

Jan Smith vra:

Romeine 3:29 en 30: Of behoort God aan die Jode, en nie ook aan die heidene nie? Ja, ook aan die heidene, aangesien dit inderdaad een God is wat die besnedenes sal regverdig UIT die geloof en die onbesnedenes DEUR die geloof. Wil u dalk sê wat die verskil is tussen UIT en DEUR, asb?

Antwoord:

Dr Kobus Kok antwoord:

Die oplettende leser sal oplet dat Romeine 3:30 in die Ou Afrikaanse Vertaling van 1953 anders vertaal word as in die Nuwe Afrikaanse Vertaling van 1983.

Ons lees in die Nuwe Afrikaanse Vertaling: ²⁷Het ons nou iets uit onsself om op te roem? Nee, dit is uitgesluit. Deur watter wet? Dié van die werke? Nee, deur dié van die geloof. ²⁸Ons betoog is tog dat ‘n mens vrygespreek word omdat hy glo, nie omdat hy die wet onderhou nie. ²⁹Of is God net God van die Jode, nie ook van die heidennasies nie? Ja, ook van die heidennasies, ³⁰want daar is net een God. Hy sal die besnedenes deur die geloof en die onbesnedenes deur dieselfde geloof vryspreek. ³¹Hef ons dan deur die geloof die wet op? Beslis nie. Ons laat die wet juis tot sy reg kom.

In die Ou Afrikaanse vertaling sien die teks soos volg daarna uit: ²⁷Waar is dan die roem? Dit is uitgesluit. Deur watter wet? Van die werke? Nee, maar deur die wet van die geloof. ²⁸Ons neem dus aan dat die mens geregverdig word deur die geloof sonder die werke van die wet. ²⁹Of behoort God net aan die Jode, en nie ook aan die heidene nie? Ja, ook aan die heidene,³⁰aangesien dit inderdaad een God is wat die besnedenes sal regverdig uit die geloof en die onbesnedenes deur die geloof.³¹Maak ons dan die wet tot niet deur die geloof? Nee, stellig nie! Inteendeel, ons bevestig die wet.

Waarom is daar dan so ‘n verskil tussen die twee vertalings en is daar nie dalk betekenis weg vertaal in die proses nie? Die antwoord op hierdie vraag kan ons in die oorspronklike Griekse teks vind. Die Ou Afrikaanse vertaling het ‘n meer letterlike vertaling van die Griekse teks gevolg waar daar inderdaad in die Grieks staan dat die Jode (besnedes [peritomên]) uit die geloof (ek pisteos) deur God geregverdig (dikaioosei) sal word, en die onbesnedes (akroboestian) deur die geloof (dia tês pistêoos) geregverdig sal word.

Die spesialiste wat die tekste bestudeer (bv Newman en Nida) en die teologie van Paulus baie goed ken (Prof James Dunn se kommentaar op Romeine) is dit almal eens dat daar nie ‘n verskil tussen die uit die geloof en deur die geloof is nie. Die punt wat Paulus maak, is dat besnedenes en onbesnedes beide net deur geloof en nie die werke van die wet nie, geregverdig sal word.

Die Ou Afrikaanse vertaling is dus nader aan die oorspronklike vorm van die Griekse teks, maar die Afrikaanse Nuwe vertaling is die nasste aan die betekenis van die oorspronklike teks.

Skrywer: Dr Kobus Kok