21:20 Die Joodse oorlog is hier ’n voorbeeld van die politieke omwentelinge gedurende die bestemde tyd van die nasies  (kairoi ethnōn, v24), wat nie voor die wederkoms van Christus afgesluit word nie. Die begin van die beleëring van Jerusalem sal ’n aanduiding wees dat die stad nie meer gered sal word nie, omdat die Here hulle in die hande van die nasies oorgegee het.

 Dit gaan hier oor die vernietiging van die stad en nie oor die aanbreek van die eindtyd nie. Lukas laat die teken uit van die ‘gruwel van verwoesting wat op die heilige plek staan,’ waarvan die profeet Daniël 9:27; 11:31; 12:11 praat. Vir sy Griekse lesers sou dit nie verstaanbaar gewees het nie (In Mark 13:14; Matt 24:15 is dit ’n toespeling op die beeld van Zeus wat die Hellenistiese heerser oor Israel in 167 v.C in die tempel op die brandofferaltaar opgerig het. Jesus gebruik dit as ’n voorbeeld vir die rede vir die verwoesting van die tempel en die stad wat vir die Here ’n gruwel geword het,  omdat die volk en hulle leierpriesters, familiehoofde en skrifkenners Jesus verwerp het).

 21:21 Jesus waarsku sy getroue volgelinge. Wanneer hulle die leërs sien kom, moet hulle vlug, uit Jerusalem en uit die hele Judea, na die berge oorkant die Jordaan. Dit het die Christene ook gedoen. Die Romeine onder Cestius Gallus het Jerusalem aangeval, maar is in Oktober 66 n.C. uitgejaag. Dit was vir die Christene die teken wat Jesus gegee het. Hulle het na Pella oorkant die Jordaan gevlug en daar gebly vir die hele tyd van die beleg van Jerusalem deur die Romeine onder Titus tot in 70 n.C., en ook daarna terwyl die Romeine die hele Judea ook ingeneem het. Die laaste Joodse weerstandsgroep het tot 73 n.C. op Masada teen die Romeine uitgehou en toe selfmoord gepleeg voor hulle gevang kon word (Eusebius Ecc Hist 3.3.5; Josephus Bel 7.8-9).

 21:22 ‘Want daardie dae is dae van straf (ekdikêsis straf op grond van wat regverdig verdien is; of ook vir vergelding) sodat alles wat geskryf is, vervul sal word’ – die straf is deur die profete aangekondig en in die heilige Skrifte opgeteken (vgl. Jer 5:29; Hos 9:9; Eseg 9:1,5-6,9-10; Miga 3:9-12, Dan 9:26). Vir dae van straf/vergelding, vgl. die lied van Moses in Deutr.32:35. Dit is God wat die stad Jerusalem oorgee in die hande van die vyand, om sy woorde, wat deur die eeue opgeteken is, te vervul. Die profete se waarskuwings bereik die klimaks met hulle kruisiging van God se Seun wat Hy na hulle gestuur het (vgl. die gelykenis van die bose huurders en die wingerd, Luk 20:9-16,18).

 21:23 Met ’n weeklag, ouai, huil Jesus oor die verskriklikheid wat die vlug inhou vir swanger vroue en vroue met babas wat moeilik beweeg (soos Markus 13:17 sê; vgl. Luk 23:29). Lukas voeg by: Want daar sal groot moeilikheid en ellende wees op die land (gês land of aarde, hier waarskynlik ’n verwysing na die Joodse land), en straf (anagkê straf en toorn) vir hierdie volk (hier laos wat gebruik word vir die volk van die Here teenoor ethnos vir nie-Jode). Johannes die Doper het reeds die oordeel (orgê straf en toorn) van die Here vir die volk aangekondig (Luk 3:7; vgl. Daniël se gebed in Dan 9:16; en sy voorspelling oor die tyd van God se toorn oor sy volk, Dan 11:36; Paulus verwys na die toorn van God vir alle verharde en onbekeerlike mense, Rom 2:5; en na die oordeel oor die Jode, 1 Tess 2:16).

 21:24 Lukas gee drie strawwe aan: een deel van die volk sal met die swaard doodgemaak word; ander sal as gevangenes in slawerny weggevoer word; die tempel en die stad sal deur die heidene ontwy en vertrap word. Die tyd van Israel word vervang met die tyd vir die nasies om die evangelie te ontvang (vgl. Mark 13:10; Matt 24:14: die evangelie moet eers aan al die nasies verkondig word). Wanneer die tyd van die nasies vervul is, breek die tyd aan wanneer die koninkryk van God kom (Luk 22:16,18,30). Dan sal God oor sy hele skepping regeer (vgl. 1 Kor 15:28).

 Josefus (37-100+ n.C.) ’n ooggetuie van die beleg van Jerusalem, vertel dat 97,000 Jode gevange geneem is en dat 1,100,000 in die beleg van Jerusalem dood is, in totaal 1,337,490 in die hele Judea, Jerusalem ingesluit. Die beleg was tydens die paasfees met groot getalle Jode in die stad. Die grootste aantal het van pes en honger gesterf, daar is baie dood in onderlinge gevegte in die stad, en die Romeine het ’n groot getal doodgemaak. Daarna het hulle die geboue aan die binnekant van die mure verbrand en toe die mure heeltemal afgebreek (Josefus Bel 6:9:3-4). 

 Die tyd van die nasies breek aan. Die eerste mense wat weer in Jerusalem kom woon, behalwe die Romeinse garnisoen wat die stad bewaak, is die Christen-Jode wat na Pella gevlug het. Hulle woon vir baie jare in die stad. In 132 n.C. gebruik Bar-Kogba Jerusalem as die sentrum van sy Joodse weerstandsbeweging teen die Romeine. Die Romeine neem die stad in en verwoes die stad weer. Keiser Hadrianus maak daarvan ’n Romeinse stad met die naam Aelia Capitolinus. In 306 n.C. word Konstantyn keiser van Rome. Hy word in 312 n.C. ’n christen. In 313 n.C. gee hy aan christene  vryheid van godsdiens en gelyke regte. Hy laat die kerk van die heilige graf in Jerusalem bou en sy moeder Helena ’n Hemelvaartskerk op die Olyfberg. In 637 n.C. neem kalif Omar Jerusalem oor. Sy opvolger Malik laat bou die Rotskoepel-moskee op die plek van die ou Joodse tempel. In 1099 verower die kruisvaarders die stad en bou ’n altaar op die rots in die moskee wat toe weer kerk word. In 1187 neem sultan Saladin Jerusalem oor en die tempelplein word die verhewe heiligdom (Haram esj-Sjerief) van die Moslems tot vandag toe. Die huidige stadsmure is van 1526-1539 deur sultan Soliman van die Ottomaanse ryk laat bou. Vandag is die ou Jerusalem ’n verskeurde stad met ’n Joodse kwartier, Moslem kwartier, Christen kwartier en Armeniese kwartier. 

Die vervolging van die kerk kom deur vyande van die kerk (v12) en deur familie en vriende van die gelowiges (v16).

 21:12 Nog voor die ellendes wat gaan kom, sal die eerste Christene reeds gearresteer word, aangekla word, aan sinagoges se oordeel oorgegee word, in tronke opgesluit word, voor konings en goewerneurs gesleep word. Dit sluit hulle verantwoording voor Joodse en nie-Joodse instansies in. Al die ellendes kom oor hulle ter wille van Jesus se Naam, dit is sy Persoon en sy boodskap, omdat hulle in Hom glo en Hom volg. Wat Jesus dwarsdeur sy lewe en spesifiek aan die einde van hierdie lydensweek moet deurgaan, sal ook sy volgelinge se deel word (vgl. die Sanhedrin se optrede teen Petrus en Johannes in Hand 4:25-26 met ‘n aanhaling uit Ps 2:1-2; weer teen die apostels in Hand 5:17-18,40-41; en teen Stefanus in Hand, 6:12; 7:58; deur o.a. Paulus teen die Jerusalemgemeente in Hand 8:1-3; Herodes teen Jakobus in Hand 12:1-2; teen Paulus in Hand 16:19-25; 17:5; 18:12-13; 25:21; 26:1).

 21:13 Die vervolging het egter ’n ander uitkoms as wat die vervolgers in gedagte gehad het. Dit word ’n geleentheid vir die gelowiges om oor Jesus en sy goeie boodskap (evangelie) van verlossing te getuig (marturion ’n getuienis), soos Handelinge daaroor vertel. Later word die woord marturion in die kerk vereenselwig met martelaarskap, bloedgetuienis. Van die begin af het die lyding van die gelowiges gelei tot versterking van hulle geloof (Hand 5:29-32; 41-42).

 21:14-15 ‘Wanneer julle (voor die mense, voor regters en sinagoges) rekenskap moet gee (van julle geloof in Jesus) moet julle besluit om nie vooraf te dink oor julle verdediging nie. Want Ek sal aan julle die mond (woorde) en wysheid gee wat nie een van julle teenstanders sal kan weerstaan of weerlê nie.’ Jesus se volgelinge kan rustig wees en nie beangs word om vir hulle verdediging voor te berei nie, want die opgestane Jesus, hulle lewende Here, is by hulle en sal self die insig en woorde gee om oor Hom te getuig. Dieselfde opdrag het Jesus in Luk 12:11-12 gegee en bygevoeg: ‘die Heilige Gees sal julle op daardie oomblik leer wat julle moet sê’ (vgl. Mark 13:11; Hand 4:8). Niemand kan teen die Heilige Gees weerstand bied nie (vgl. Hand 4:13; 6:10).

 21:16-17 Jesus versag nie die lyding wat op sy volgelinge wag nie. Selfs familielede sal sy volgelinge haat omdat hulle in Jesus glo en Hom volg (vgl. Mark 13:12; Luk 4:24; 2 Kor 11:26; 1 Tes 2:14). Familie en vriende sal hulle uitlewer, soos o.a. gebeur het tydens die slagting van die Christene deur Nero in 64 n.C. (vgl. Tacitus Annale 15.44). Hulle sal deur almal gehaat word ter wille van Jesus se Naam (vgl. Joh 15:18-21). Die haat sal ook lei tot die dood van sommige gelowiges (vgl. Hand 7:59; 12:2).

 21:18 Te midde van al die gewoel en vervolging van die wêreld verseker Jesus sy volgelinge dat ‘geen haar van hulle koppe vernietig sal word nie (apollumi),’ soos vir Daniël se drie vriende (Dan 3:27). Hy sal hulle beskerm in elke nood. Hulle sal slegs beleef wat tot hulle heil sal dien. In Luk 12:7 het Hy reeds gesê: ‘Selfs die hare op julle kop is almal getel (soos in Matt 10:30), om die waarde van elke gelowige in die oë van God te beskryf. Hy het ’n doel met elkeen se lewe. Daarmee word lyding en dood vir die gelowige nie uitgesluit nie. Maar dit kan ons nie skei van die liefde van God wat daar in Christus Jesus is nie (Rom 8:35-39). Die uitdrukking dat die hare van jou kop wat niks sal oorkom nie, word reeds in 1 Sam14:45 oor Jonatan se lewe gebruik; vgl. Dawid se belofte aan die slim vrou uit Tekoa (2 Sam 14:11); en Salomo se belofte in 1 Kon 1:52.

 21:19 ‘Verkry julle lewe (psuchê siel, die wese van jou innerlike lewe van jou denke, wil en gevoel) deur julle volharding’ (hupomonê die vermoë om aan te hou uithou onder moeilike omstandighede). Deur onder vervolging geduldig en standvastig by die Here te bly, verkry ons die redding van ons lewe vir tyd en ewigheid. Paulus sê: ons buitengewone krag kom duidelik van God af en nie van ons nie: verdruk, maar nie oorweldig nie; verleë oor raad, maar nie radeloos nie; vervolg, maar nie in die steek gelaat nie; platgeslaan, maar nie vernietig nie; ons dra die sterwe van Jesus altyd in ons liggaam saam, sodat die lewe van Christus in ons liggaam sigbaar kan word (2 Kor 4:7-10). Die Heilige Gees word nie alleen aan die gelowiges gegee om in die wêreld te getuig nie, maar Hy versterk ons ook om in hierdie lewe staande te bly en die ewige lewe te verkry (vgl. 1 Petr 1:5).

Dit is Lukas se tweede profetiese rede. Die eerste staan aan die begin van die derde afdeling van sy reis na Jerusalem (Luk 17:20-37). In Matteus 24-25 en Markus 13 vorm dit deel van hulle profetiese rede aan die einde. In die eerste rede van Lukas het dit gegaan oor die plotselinge verskyning van die koninkryk van God en dat dit onmoontlik is om te voorspel wanneer die Seun van die Mens weer sal kom. In hierdie tweede rede word gewys na God se oordeel wat oor Jerusalem voltrek sal word, en na die verdrukking van die kerk se martelare voor die wederkoms.

 Terwyl dit in Markus en Matteus onduidelik is wanneer Jesus van die eindoordeel en wanneer van die vernietiging van Jerusalem praat, is dit in Lukas duideliker onderskei. Hy beskryf die wederkoms van Jesus, maar maak juis ruimte vir ’n lang tyd voor die wederkoms, wat egter nie hulle waaksaamheid en verwagting van die wederkoms moet demp nie (vgl. bv. met die gelykenis van die waaksame slaaf, Luk 12:35-38). Die gesprek wys Jesus se sekerheid van sy uiteindelike oorwinning deur sy dood, opstanding, hemelvaart en wederkoms, wat Hy al ’n paar maal voorspel het (bv. in Luk. 9:22, 9:44; 18:32-33) Dit word afgesluit met ’n oproep aan al sy volgelinge om waaksaam te wees en hulle nie te laat onderkry deur die probleme van hierdie wêreld nie.

 Profetiese rede: die tempel sal afgebreek word (Luk 21:5-6)

 21:5 Sommige van die mense wat na Jesus kom luister het, maak opmerkings oor die prag van die tempelgeboue waaraan Herodes die Grote 46 jaar gelede begin bou het (vgl. Joh 2:20) en waaraan nog steeds gewerk is tot kort voor 70 n.C. Die mure is versier deur die massiewe granietblokke waarmee die platform van die tempelkompleks en die tempel gebou is, sowel as met ‘offers’ (anathêmata dit wat uitsluitlik toegewy is aan die diens van God), ’n woord wat hier net deur Lukas gebruik is en nie in die ander Evangelies nie. Josefus (Bel. 5.5.6; Ant 15.11.3) vertel dat van die granietblokke tot 45 voorarmlengtes (45 el) lank, 8 hoog en 12 breed was (ongeveer 15×2.7×4 meter). Met die offers word waarskynlik verwys na die versierings. Onder andere het Herodes ’n goue wynstok met goue druiwetrosse wat so groot soos ’n man was, aan die tempel geskenk/geoffer. Die gebou en die diens in die gebou het aan die Jode ’n gevoel van veiligheid en sekerheid gegee, soos in die dae van Jeremia 7:4.

 21:6 Jesus verkondig egter dat daar dae kom dat die tempel totaal en al vernietig sal word – nie een klip sal op die ander gelaat word nie – alles sal afgebreek word, net soos Jeremia (9:11; 26:18) en Miga (3:11-12) destyds, voor die ballingskap na Babel in 594 v.C. oor Jerusalem se vernietiging deur die Babeloniërs voorspel het, en nou gaan dit weer met die tempel gebeur.

 Profetiese rede: misleiding en oorloë (Luk 21:7-11)

 21:7-8 Lukas plaas die gebeure skynbaar nog op die tempelterrein waar ‘sommige’ praat oor die mooi geboue. Hulle het Hom toe gevra ‘Meester, wanneer sal hierdie dinge gebeur (dat die tempel vernietig sal word) en wat is die teken wanneer dit sal gebeur?’ In Matteus 24:3 is dit Jesus se dissipels wat die vrae aan Hom stel nadat hulle op die Olyfberg gaan sit het, soos Markus 13:3 dit geskryf het. Markus identifiseer die vraers as Petrus en Jakobus en Johannes en Andreas. Lukas verkort die berigte en konsentreer slegs op die saak en nie op die besonderhede nie. 

 Jesus gee nie ’n teken nie, maar waarsku sy volgelinge om nie mislei te word deur mense wat hulleself sal aanbied as die Christus, as die ‘Ek is’ en wat sê ‘die tyd is naby’ nie – dat die tyd naby is, is ’n byvoeging van Lukas. Lukas onderskei daarmee duidelik tussen die tyd van die verwoesting van die tempel nog in die leeftyd van baie van sy hoorders (Luk 9:27) en wanneer Hy kom om te oordeel. In Luk 17:23 het Jesus reeds gewaarsku teen valse profesieë oor sy wederkoms. Die waarskuwing is nie slegs vir die Joodse volgelinge van Jesus bedoel nie, maar vir volgelinge uit alle volke, waarna die volgende vers ook verwys.

 21:9-11 Ook oor oorloë en opstande en gerugte moet Jesus se volgelinge nie bevrees raak nie, want dit moet kom. Ook sal nasies teen mekaar optrek en een koninkryk teen ’n ander. Dit is nie buite God se raadsplan nie, vgl. Jes 19:2;

2 Kron 15:6. Daar sal ook hewige aardbewings wees, hongersnood en epidemies, selfs groot en skrikwekkende tekens aan die hemel. Dit is nog nie die einde nie, die einde gaan nie so gou kom nie, en dié dinge is nie tekens dat die finale oordeel naby is nie.  

 [In 61 n.C. was daar ’n groot aardbewing in Frigië; in 63 n.C. was daar ’n aardbewing in Campania en het Vesuvius se lawa ’n deel van Pompeï oorstroom (voor die groot uitbarsting van Vesuvius in 79 n.C.). Daar was wye hongersnood tydens die regerings van Claudius (41-54 n.C.; vgl. Hand 11:28) en Nero (54-68 n.C.). Die Joodse opstand teen Rome het in 66 n.C. begin. Josefus (Bel 6.5.3) en Tacitus (Hist. 5.13) vertel van ‘n teken van ’n leërmag in die lug, en van ’n komeet, in die jare voor die vernietiging van Jerusalem in 70 n.C.].

Dit is Lukas se tweede profetiese rede. Die eerste staan aan die begin van die derde afdeling van sy reis na Jerusalem (Luk 17:20-37). In Matteus 24-25 en Markus 13 vorm dit deel van hulle profetiese rede aan die einde. In die eerste rede van Lukas het dit gegaan oor die plotselinge verskyning van die koninkryk van God en dat dit onmoontlik is om te voorspel wanneer die Seun van die Mens weer sal kom. In hierdie tweede rede word gewys na God se oordeel wat oor Jerusalem voltrek sal word, en na die verdrukking van die kerk se martelare voor die wederkoms.

 Terwyl dit in Markus en Matteus onduidelik is wanneer Jesus van die eindoordeel en wanneer van die vernietiging van Jerusalem praat, is dit in Lukas duideliker onderskei. Hy beskryf die wederkoms van Jesus, maar maak juis ruimte vir ’n lang tyd voor die wederkoms, wat egter nie hulle waaksaamheid en verwagting van die wederkoms moet demp nie (vgl. bv. met die gelykenis van die waaksame slaaf, Luk 12:35-38). Die gesprek wys Jesus se sekerheid van sy uiteindelike oorwinning deur sy dood, opstanding, hemelvaart en wederkoms, wat Hy al ’n paar maal voorspel het (bv. in Luk. 9:22, 9:44; 18:32-33) Dit word afgesluit met ’n oproep aan al sy volgelinge om waaksaam te wees en hulle nie te laat onderkry deur die probleme van hierdie wêreld nie.

 Profetiese rede: die tempel sal afgebreek word (Luk 21:5-6)

 21:5 Sommige van die mense wat na Jesus kom luister het, maak opmerkings oor die prag van die tempelgeboue waaraan Herodes die Grote 46 jaar gelede begin bou het (vgl. Joh 2:20) en waaraan nog steeds gewerk is tot kort voor 70 n.C. Die mure is versier deur die massiewe granietblokke waarmee die platform van die tempelkompleks en die tempel gebou is, sowel as met ‘offers’ (anathêmata dit wat uitsluitlik toegewy is aan die diens van God), ’n woord wat hier net deur Lukas gebruik is en nie in die ander Evangelies nie. Josefus (Bel. 5.5.6; Ant 15.11.3) vertel dat van die granietblokke tot 45 voorarmlengtes (45 el) lank, 8 hoog en 12 breed was (ongeveer 15×2.7×4 meter). Met die offers word waarskynlik verwys na die versierings. Onder andere het Herodes ’n goue wynstok met goue druiwetrosse wat so groot soos ’n man was, aan die tempel geskenk/geoffer. Die gebou en die diens in die gebou het aan die Jode ’n gevoel van veiligheid en sekerheid gegee, soos in die dae van Jeremia 7:4.

 21:6 Jesus verkondig egter dat daar dae kom dat die tempel totaal en al vernietig sal word – nie een klip sal op die ander gelaat word nie – alles sal afgebreek word, net soos Jeremia (9:11; 26:18) en Miga (3:11-12) destyds, voor die ballingskap na Babel in 594 v.C. oor Jerusalem se vernietiging deur die Babeloniërs voorspel het, en nou gaan dit weer met die tempel gebeur.

 Profetiese rede: misleiding en oorloë (Luk 21:7-11)

 21:7-8 Lukas plaas die gebeure skynbaar nog op die tempelterrein waar ‘sommige’ praat oor die mooi geboue. Hulle het Hom toe gevra ‘Meester, wanneer sal hierdie dinge gebeur (dat die tempel vernietig sal word) en wat is die teken wanneer dit sal gebeur?’ In Matteus 24:3 is dit Jesus se dissipels wat die vrae aan Hom stel nadat hulle op die Olyfberg gaan sit het, soos Markus 13:3 dit geskryf het. Markus identifiseer die vraers as Petrus en Jakobus en Johannes en Andreas. Lukas verkort die berigte en konsentreer slegs op die saak en nie op die besonderhede nie. 

 Jesus gee nie ’n teken nie, maar waarsku sy volgelinge om nie mislei te word deur mense wat hulleself sal aanbied as die Christus, as die ‘Ek is’ en wat sê ‘die tyd is naby’ nie – dat die tyd naby is, is ’n byvoeging van Lukas. Lukas onderskei daarmee duidelik tussen die tyd van die verwoesting van die tempel nog in die leeftyd van baie van sy hoorders (Luk 9:27) en wanneer Hy kom om te oordeel. In Luk 17:23 het Jesus reeds gewaarsku teen valse profesieë oor sy wederkoms. Die waarskuwing is nie slegs vir die Joodse volgelinge van Jesus bedoel nie, maar vir volgelinge uit alle volke, waarna die volgende vers ook verwys.

 21:9-11 Ook oor oorloë en opstande en gerugte moet Jesus se volgelinge nie bevrees raak nie, want dit moet kom. Ook sal nasies teen mekaar optrek en een koninkryk teen ’n ander. Dit is nie buite God se raadsplan nie, vgl. Jes 19:2;

2 Kron 15:6. Daar sal ook hewige aardbewings wees, hongersnood en epidemies, selfs groot en skrikwekkende tekens aan die hemel. Dit is nog nie die einde nie, die einde gaan nie so gou kom nie, en dié dinge is nie tekens dat die finale oordeel naby is nie.  

 [In 61 n.C. was daar ’n groot aardbewing in Frigië; in 63 n.C. was daar ’n aardbewing in Campania en het Vesuvius se lawa ’n deel van Pompeï oorstroom (voor die groot uitbarsting van Vesuvius in 79 n.C.). Daar was wye hongersnood tydens die regerings van Claudius (41-54 n.C.; vgl. Hand 11:28) en Nero (54-68 n.C.). Die Joodse opstand teen Rome het in 66 n.C. begin. Josefus (Bel 6.5.3) en Tacitus (Hist. 5.13) vertel van ‘n teken van ’n leërmag in die lug, en van ’n komeet, in die jare voor die vernietiging van Jerusalem in 70 n.C.].