‘n Leser vra:

Ek is ‘n NG Kerk lidmaat wat in die buiteland woon vir die afgelope 10 jaar. Ek het my vrou in die buiteland ontmoet en sy is van die Russies-Ortodokse Kerk. Ons het ‘n baba wat ‘n jaar en ‘n half oud is. Waar ons tans woon, is daar nie ‘n NG Kerk of ‘n Russies-Ortodokse Kerk nie. Ons oorweeg dit om haar in een of albei kerke te laat doop. Om haar in beide kerke te laat doop is uiteraard ‘n moeilike vraag: Is dit gewens om ‘n kind in twee uiteenlopende Christelike Kerke te laat doop? In my “oop” gemoed is dit dieselfde God, maar ek verstaan ook dat beide kerke baie verskillende sienings aangaande godsdiens het en dus kan dit uiteraard miskien nie versoenbaar wees nie.

Antwoord

Prof Hermie van Zyl antwoord:

Die doop is die een sakrament wat kerke saambind, ongeag leer-, tradisie- en liturgiese verskille. Dit is soos Efesiërs 4:4-6 sê: “Daar is net één liggaam en net één Gees, soos daar net één hoop is waartoe God julle geroep het. Daar is net één Here, één geloof, één doop, één God en Vader van almal: Hy wat oor almal is, deur almal werk en in almal woon.” Daarom erken die NG Kerk (en so ook die meeste hoofstroomkerke) die doop van alle ander Christelike kerke. Die NG Kerk doop dus niemand oor net omdat die persoon aanvanklik gedoop is in ‘n ander kerk as die NG Kerk nie. Die enigste voorwaardes vir die erkenning van die doop is dat dit bedien moes gewees het (a) in die Naam van die Drie-enige God: Vader, Seun en Heilige Gees; (b) met water; en (c) deur ‘n persoon met bevoegdheid in die betrokke kerkverband.

Die wese van die doop is dat dit ‘n eenmalige handeling is en nie nodig is om herhaal te word nie. Die doop staan vir die eenmalige opname van die kind in die ryk van God, selfs al verstaan die kind nog niks daarvan nie. Die doop illustreer juis die vooruitlopende genade van God; dit verkondig en verseël aan ons die genade van God selfs nog voordat ons daarom vra. Dít is wat tipies gebeur het toe God met Abraham ‘n verbond aangegaan het, en wat voortgesit word in die Nuwe Testament toe God hierdie verbond bekragtig en nuut gemaak het in Jesus Christus. Natuurlik moet dit die kind van gelowige ouers wees, want die verbond het twee kante: God wat sy genade aan ons verseël in die doop, maar die kind wat in hierdie genade moet grootword, daarvan vertel moet word, dit voor- en uitgeleef moet sien in sy/haar ouers se lewe, en dit self, soos sy opgroei, persoonlik moet toeëien.

Hierdie eenmalige karakter van die doop maak dat dit nie net onnodig is om die kindjie in twee verskillende kerke te laat doop nie, maar dat dit ook onwenslik en selfs onreëlmatig is. Want dit sou neerkom op ‘n herdoop, wat teen die karakter van die doop as ‘n eenmalige handeling ingaan. Ek sou dus aanbeveel dat die ouers moet ooreenkom in watter kerk die kindjie gedoop moet word. Uiteraard beteken dit ook dat hulle lidmate van daardie kerk moet wees, of – volgens die gebruik in die NG Kerk – toestemming verleen word deur hulle tuisgemeentes om hulle kind in ‘n ander gemeente te laat doop. Gegewe hulle situasie in die buiteland, kan dit selfs inhou dat hulle die doop in ‘n kerk anders as die NG Kerk of Russies-Ortodokse Kerk laat bedien. Dit gebeur immers dikwels dat ouerpare by ander kerke inskakel, as dié waarin hulle grootgeword het nie beskikbaar is in hulle omgewing nie. So ‘n inskakeling is ook te verkies, want dan wys die ouers dat hulle ‘n lewende verhouding met God in Christus het en dat hulle die doop vir die regte (gelowige) redes en nie uit gewoonte of bygelowigheid wil laat bedien nie. Want einde ten laaste gaan dit daaroor dat die kind nie net gedoop word nie, maar dat die ouers daardeur te kenne wil gee dat hulle hul kind in die boesem van die Christelike gemeente wil grootmaak.

Wanneer die ouers dan later moontlik sou inskakel by een van die kerke waarin hulle grootgeword het, dan kan hulle aansoek doen dat hulle kind se doop erken word in daardie gemeente. Hulle sou dan slegs die kind se doopsertifikaat, uitgereik deur die kerk waar die kind oorspronklik gedoop is, as bewys van haar doop kon indien. In die NG Kerk sou so-iets byvoorbeeld belangrik wees wanneer die kind belydenis van geloof wil aflê. Maar ander kerke, soos die Russies-Ortodokse Kerk, mag miskien ander gebruike hieroor hê.

Ter opsomming: Wat vasstaan, is dat die kind nie nou in twee verskillende kerke gedoop moet word nie, want dit sou neerkom op oordoop, wat teen die karakter van die doop as eenmalige heilshandeling ingaan. Maak net seker dat die vereistes vir erkenning van die doop, soos aan die begin genoem, nagekom word.

Skrywer:  Prof Hermie van Zyl

Annatjie vra

Ek weet nie regtig hoe om die vraag te stel nie. Hoekom laat God so baie ongelukkige en hartseer dinge in ‘n mens se lewe toe? Ek is 13 jaar terug geskei en het 3 pragtige dogters wat sonder ‘n pa groot geword het. Hy wou en was net nie deel van hul lewe nie, en as hy hul kom besoek het, was hy besope. So het hul maar hul stiefoupa as ‘n pa-figuur aanvaar. Hy het dit weer uitgebuit en die oudste en jongste verkrag.

Behalwe dit verloor ek ook my werk. Ek begin my eie besigheid ek sê elke dag vir God dankie vir die inkomste. Na ‘n jaar en ‘n half moet ek trek; nie dat ek die finansies gehad het daarvoor nie. Ek begin toe weer van vooraf met ‘n besigheid. Om alles te kroon is my middelste meisiekind so ongeskik. Als wat ek doen, is verkeerd; ek mag ook met niemand praat nie. Hoe kan God al die goed toelaat om met my te gebeur?

Ek moet sê ek sien vandag dinge anders as wat ek dit aanvanklik gesien het. Ek is nader aan God want ek is meer op my knieë as wat ek loop, om net vir krag te vra om aan te gaan.

As God ‘n God van liefde is, hoekom laat Hy toe dat al die lelike goed met ‘n mens gebeur?

Antwoord

Prof Hermie van Zyl antwoord:

‘n Mens se hart gaan uit na ons vraagsteller wat met soveel onverstaanbare en onverklaarbare lyding in haar lewe te kampe het, veral vanuit ‘n gelowige perspektief. Want haar vrae is nie gebore uit opstandigheid nie, maar is eerlike vrae: As God liefde is en net die goeie vir ons wil, waarom is daar dan soveel ellende in my lewe? Wat in en met my lewe gebeur, rym eenvoudig nie met my verstaan van God as ‘n God van liefde nie.

Ek kan die vraagsteller verseker dat sy nie die enigste gelowige met hierdie kwelvrae is nie. Trouens, dis vrae wat gelowiges reg deur die eeue gevra het en nog steeds doen. Dink maar aan die digter van Ps 73 wat worstel met die vraag hoekom dit klaarblyklik met die goddeloses so goed gaan, maar hy wat getrou aan God bly, kry swaar. Hy stel dit so: “Dat ek die kwaad vermy het … het dus niks gehelp nie, want elke nuwe dag het vir my teenslae gebring en elke nuwe môre straf (Ps 73:13-14).” Hy voel dat dit hom niks in die sak bring om God te bly dien nie, want die goddelose is eintlik beter daaraan toe as hy. Waarom dus volhard met die goeie? God gee blykbaar nie om vir sy kinders nie. Of, Hy gee miskien om, maar is magteloos om iets aan hulle slegte situasie te verander.

Hoe beantwoord mens hierdie moeilike vrae waarop – laat my dadelik sê – daar geen maklike antwoorde is nie, nog nooit was nie en ook nooit sal wees nie. Daarmee moet mens vrede maak. Maar dit beteken nie dat daar geen antwoorde is nie, dat die gelowige geen troos het nie. Die digter van Ps 73 het byvoorbeeld vertroosting gevind in die feit dat die goddelose se pad net oënskynlik voorspoedig is; op die ou einde gaan hy onder en sy uiteinde is verskriklik (v18-20). Verder het hy ook vreugde gevind in die verhouding met God; hy is verseker van God se nabyheid, dat dit ‘n verhouding is wat vir altyd standhou; en hy vind sy plesier daarin om binne God se wil te lewe (v21-28).

En dit is steeds nog maar ten diepste die enigste antwoord wat daar werklik is. Maar kom ons kyk hoe dié saak – die gelowige se worsteling met slegte goed wat met hom/haar gebeur – vanuit ‘n breër Skrifperspektief belig kan word. Dalk help dit ons vraagsteller om ook ‘n breër perspektief op haar eie situasie te ontwikkel.

Die dilemma dat God skynbaar nie ingryp in ons lewens om dit beter te maak nie, is, soos reeds genoem, nie ‘n onlangse probleem nie. Dis so oud soos die mens se verhouding met God. Die bladsye van die Bybel is vol hiervan. Dink maar aan die klassieke verhaal van Job. Sy lewe beweeg van ryklik geseënd, tot alles verloor, tot weer ryklik geseënd. Was dit werklik nodig dat sy geloof op so ‘n verskriklike manier getoets word, in so ‘n mate dat selfs sy vrou vir hom die raad gee om God te vloek en te sterwe (Job 2:9)? Het God een of ander behae geskep in Job se lyding? Kon Hy Job nie op ‘n ander manier sterker aan die ander kant laat uitkom het nie? Want dis nie asof Job ‘n ongelowige was nie – inteendeel. En Paulus, die groot apostel van die Here Jesus, se geloofspad was ook glad nie met rose besaai nie. In 1 Kor 4:10-13 en 2 Kor 11:16-31 vertel hy van al die verskriklike ontberings wat hy ondergaan het in diens van die Here. En dis nie asof hy ‘n masochistiese genot geput het uit hierdie lyding nie. Nee, hy sou wat wou gee om daarvan ontslae te wees; hy praat daarvan as ‘n doring in die vlees wat hom teister (2 Kor 12:7-10). Daarom dat hy die Here drie maal (beteken eintlik “herhaaldelik”) gevra het om dit weg te neem, maar die Here het gesê dat sy genade vir hom genoeg is. Geen wonder nie dat Paulus in Gal 6:17 sê dat niemand hom moeite moet aandoen nie aangesien hy in sy liggaam die littekens van Christus dra. Hiermee wil hy sê: ek ken die weg van Christus; dis geen maklike pad nie, ek dra die bewyse daarvan aan my lyf.

Met bogenoemde oorsig oor Bybelse gelowiges se lyding wil ek nie mense soos ons vraagsteller se persoonlike worsteling met God probeer afmaak as onbelangrik nie, as iets waarmee ons maar almal worstel nie. Ek wil maar net die punt vanuit die Skrif maak dat geloof in God geen vrywaring is teen die aanslae van die lewe nie. Gelowiges is net so blootgestel aan die gevare en teisterings van die lewe as hulle wat nie in God glo nie. Ons is immers almal mense met dieselfde emosies, behoeftes, vrese en ideale. Ons verlang almal na geluk en ‘n rustige lewe.

Maar wat is dan die verskil tussen die gelowige en ongelowige? Dit lê daarin dat gelowiges die teenslae van die lewe doelbewus, op ‘n manier wat alle verstand te bowe gaan, in verband bring met hulle lewe saam met God. Hulle vind troos in die wete dat hulle naby God lewe (Ps 73:21-28), dat niks en niemand hulle van die liefde van God in Christus kan skei nie (Rom 8:35-39), dat God se genade vir hulle genoeg is en dat sy krag losgelaat word juis wanneer hulle swak is (2 Kor 12:9), en dat op een of ander manier alles tog ten goede meewerk vir dié wat vir God liefhet (Rom 8:28). Hulle lewensvreugde is dus nie primêr afhanklik van omstandighede nie, maar is diep gesetel in hulle verhouding met God. Al bot die vyeboom nie, al misluk die druiweoes, al word die vee minder, nogtans juig hulle in God, hulle Redder (Hab 3:17-18).

Die rede hoekom dit moontlik is, is omdat die gelowige weet dat sy of haar lewe vir ewig geborge is in God, nie net vir hierdie lewe nie. Daarom dat Paulus vanuit die opstanding van Christus redeneer as hy sê dat as mens net vir hierdie lewe op Christus hoop, ons die bejammerenswaardigste van alle mense is (1 Kor 15:19). God het in Christus ‘n nuwe lewe begin wat tot in alle ewigheid duur. Ons beleef op aarde nog maar net die begin hiervan; deur die Heilige Gees proe-proe ons nog net daaraan. Ons hoop lê in Christus wat die bose en die dood oorwin het. In die mate wat ons aan Christus verbind is deur die geloof (geloof as lewenswyse van vertroue in Christus), in daardie mate word ons getroos met die wete dat ons deel het aan die ewige lewe en dat God eendag die trane van ons oë sal afvee, eendag wanneer lyding, hartseer en dood, wat so deel is van hierdie wêreld, geen houvas meer op ons sal hê nie (Op 21:4). Hoe onwerklik God se nuwe wêreld ook al klink wanneer ons daagliks moet worstel met die onbeantwoorde vrae van die lewe, was hierdie wete en vaste geloof nog altyd die troos en krag van die gelowige. Vreemd, onlogies, maar waar.

Verder, omdat ons vanuit hierdie ewigheidsperspektief lewe, kan ons ook in geloof na die wêreld rondom ons kyk en nou reeds daarvan ‘n beter plek probeer maak. Ons weet immers dat elke daad wat in liefde gedoen word, tot in ewigheid standhou (1 Kor 13:8), dat ons so belê in die hemelse skatte wat nie deur mot en roes verniel kan word nie (Matt 6:19-21). Ja, geloof vrywaar ons nie van aardse ellendes nie, maar dit open ‘n hemelse perspektief (Heb 11:1) van waaruit ons elke dag se uitdagings aanpak. En presies dit gee moed, krag en vreugde in die lewe.

Verder, ons put ook krag en vreugde uit die geloofsverhale van ander. Die Bybel is vol hiervan, maar ons word ook daagliks omring deur mense wat dieselfde stryd as ons stry. So word ons verryk en versterk, en dra ons mekaar se laste (Gal 6:2). Ons moet ons dus nie onttrek van die geloofsgemeenskap nie. Die Hebreërbrief vertel byvoorbeeld van so ‘n groepie gelowiges wat klaarblyklik weens die talle aanslae van die wêreld geloofsmoeg geword het, tot op die punt dat hulle afvallig wou raak. Maar dan bemoedig die skrywer hulle met allerlei aansporings om te volhard. Hy spoor hulle aan om die gemeenskap met ander gelowiges te beoefen (Heb 10:25), hy herinner hulle aan die geloofshelde uit die Ou Testament wat God se onsigbare (maar werklike) wêreld in die oog gehou het (die hele Heb 11, veral vv13-16). Hulle word herinner daaraan dat hulle op aarde pelgrims is sonder ‘n vaste woonplek en so Christus se smaad moet dra (13:13-14). Hulle word dus aangemoedig deur die medegelowiges wat klaar die aardse stryd voltooi het, terwyl hulle die oog gevestig hou op Jesus, die Begin en Voleinder van die geloof (12:1-3).

Ek is maar te bewus daarvan dat al bogenoemde, hoe waar ook al, deur elke gelowige in sy of haar persoonlike omstandighede geïnternaliseer moet word. Niemand anders kan dit vir jou doen nie. Party vind dit “makliker” as ander; sommige se omstandighede is net soveel moeiliker as ander s’n. Maar elkeen kan daaraan vashou dat God ons nie alleen laat nie, al voel dit so. Selfs Christus het geworstel met Godverlatenheid (“My God, my God, waarom het U My verlaat?”, Matt 27:46), sodat ons nooit weer van God verlate sou voel nie.

My hartewens is dat ons vraagsteller op die een of ander manier krag sal ontvang vir haar persoonlike geloofspad op aarde.

Skrywer: Prof Hermie van Zyl

Jan vra:

In Deut 11 hou die Here die seen en die vloek aan Israel voor. Seën as hulle luister na die gebooie van die Here en vloek as hulle nie luister na die gebooie van die Here nie en afwyk om agter ander gode aan te te loop wat hulle nie geken het nie.

En dan as hulle in die beloofde land ingaan moet hulle die seën op die berg Gerisim lê en die vloek op die berg Ebal.

Wat sou die berge met hulle besetting van die beloofde land te doen gehad het en hoe is die aksie van die seën en vloek uitgevoer, asseblief?

Antwoord

Prof Herrie van Rooy antwoord:

Die saak wat in Deut 11 aangeraak word, van die vloek en die seen op die twee berge, word verder uitgewerk in Deut 27. Dit gaan oor ‘n seremonie van verbondshernuwing in die beloofde land. Die twee berge was wes van die Jordaan, in die gebied wat ingeneem sou word. Deuteronomium self speel af oos van die Jordaan en is as geheel ‘n hernuwing van die verbond. Dit moes egter in ‘n seremonie wes van die Jordaan bevestig word. Die twee berge was naby Sigem, bekend uit die dae van die aartsvaders as ‘n plek van aanbidding. Die volk is in twee groepe verdeel en op die twee berge geplaas. Daar moes hulle dan luister na die seeninge en vloeke wat die leviete sou uitspreek en dit dan met ‘amen’ bevestig. Volgens Deut 27 is net die vervloekinge uitgespreek en moes die volk dit dan bevestig. Die verdeling van die volk in twee groepe, volgens die stamme, maak dit duidelik dat die volk moes kies tussen twee moontlikhede, gehoorsaamheid aan God of ongehoorsaamheid. Die volk moes besef dat ongehoorsaamheid oordeel sou bring.

Skrywer: Prof Herrie van Rooy

Charl vra:

Slegs uit die Bybel kom die antwoord oor wat God se wil is. Die wêreld mag miskien ‘n opinie hê, maar dit is van geen waarde vir die kind van God nie.

Die feit dat die vrou in die wêreld geleerdheid opdoen en hoë poste beklee mag ‘n impak hê op baie besluite, maar behoort nie in ag geneem te word in ‘n gesprek oor wat die Bybel sê nie. Net soos die populêr aanvaarde norm vandag dat mense saam bly sonder om te trou – dít verander nie die Woord nie.

Die kern, in my nederige opinie, is die gesin. Die vrou is geskape vir die man, uit die man. Sy is geskape as deel van die man en daarom leef hulle as een. Daar mag nie tweespalt wees tussen man en vrou nie. Die gesin moet uit een mond praat en dit is deur die mond van die hoof van die huis.

Dit maak nie die vrou minderwaardig nie. Sy het ‘n doel. Dit is om vir Adam as maat te dien. Maar God leer ons om nederig te wees en ons posisie soos wat hy bepaal het, te aanvaar.

Antwoord

Prof Hermie van Zyl antwoord:

Ons vraagsteller gooi sy navraag oor die boeg van die “die vrou in die amp”, maar uit die manier waarop hy die saak verwoord, is dit duidelik dat dit oor meer gaan. Dit gaan eintlik oor die posisie van die vrou teenoor die man, vanuit Bybelse perspektief gesien. En volgens die vraagsteller is die vrou uit en vir die man geskape. Haar hoofdoel is dus om ‘n maat vir Adam te wees. Sy moet hierdie posisie nederig aanvaar en haar nie daarteen verset nie. Dít sou dan die Bybelse weg wees. Geen ontwikkeling wat in die “wêreld daarbuite” plaasvind, kan ‘n streep trek deur hierdie “Bybelse perspektief” nie. Alles wat die sekulêre samelewing aan die vrou wil toeken anders as hierdie “Bybelse posisie” – soos bv gelyke regte in alle opsigte – sou dan per definisie onbybels wees.

Ek hoop dat ek hiermee ons vraagsteller se standpunt reg weergegee het. Ek gaan in my antwoord dan oor hierdie basiese standpuntinname handel en nie soseer oor die vrou in die amp nie, want ‘n mens se siening oor hoe die Bybel verstaan moet word rakende die posisie van die vrou vis-à-vis die man is bepalend vir hoe mens sal dink oor die vrou in die amp.

Ek handel vervolgens eers oor Skrifbeskouing in die algemeen, dan oor die posisie van die vrou, en laastens meer spesifiek oor die vrou in die amp.

Skrifbeskouing. Die meeste kerke opereer lank nie meer met ‘n fundamentalistiese Skrifbeskouing wat wêreldvreemd is in die tyd waarin ons vandag leef nie. Ja, ons erken en bely dat die Skrif gesagvol, betroubaar, duidelik en voldoende is wat kerngeloofsake betref, maar ons erken daarmee saam dat die Bybel as God se Woord ook in mensetaal na ons toe kom. Dit behels dat die Bybel oor ‘n lang periode van meer as ‘n duisend jaar tot stand gekom het en daarom gegiet is in die denkpatrone van die tye waarin hierdie geskrifte ontstaan het. So het baie van die tipies kulturele gebruike en opvattings van hierdie tye ook onmiskenbaar deel geword van die Bybel. As ons dus vandag die wil van God probeer peil vir ons eie tyd, moet ons rekening hou met hierdie tyds- en kulturele afstand tussen toe en nou. Ons kan nie sonder meer elke opvatting en gebruik wat in die Bybel voorkom in daardie selfde vorm as God se wil vir vandag oorneem nie. Neem byvoorbeeld die offerkultus wat so ‘n belangrike rol in die Ou Testament speel. Uitvoerige reëls en voorskrifte word daaroor gegee, maar ons ag ons nie meer vandag daaraan gebonde nie. Hoekom nie? Omdat ons oordeel dat die offerkultus in Christus vervul is en dat dit dus nie meer nodig is om letterlik offerandes aan God te bring nie. Dit is veel belangriker om gehoorsaamheid aan God te bewys, ‘n gedagte wat reeds in die OT voorrang geniet (1 Sam 15:22; Ps 40:7; ens). Hierdie gedagte word in die NT verdiep as Paulus sê dat ons ons hele lewe met alles wat ons doen as ‘n lewende offer aan God moet wy (Rom 12:1-3). Net so is daar baie ander kwessies wat ook nuut bedink moet word in elke tyd waarin die kerk leef. Soos wat die tyd voortgaan, ontstaan nuwe omstandighede wat nie voorheen daar was nie. En die kerk moet hierby aanpas. Want ons moet onthou dat God nie net die God van die Bybel is nie, maar ook die God van die hele wêreld. Ja, God het die ewige verlossing in Christus bewerk, en dit sal nooit verander nie – dít is die kernwaarheid van die Bybel waaruit ons leef – maar God openbaar Hom ook in die natuur en in die samelewing, en Christene moet ‘n fyn neus ontwikkel vir waarheen God met ons op pad is. Alles moet natuurlik getoets word aan die kernwaarheid van die Bybel soos hierbo geskets, maar dit beteken nie dat ons nuwe ontwikkelinge summier kan afwys net omdat ons nie ‘n teks in die Bybel daarvoor het of omdat daar tekste is wat na ons mening iets anders sê nie.

Die Bybel behou dus vir seker sy gesag vir gelowiges vir alle tye. Maar ons moet onderskei tussen die teologiese of godsdienstige gesag van die Bybel, enersyds, en sy historiese gesag, andersyds. Wanneer ons sê dat die Bybel die gesagvolle Woord van God is, doen ons primêr ‘n uitspraak oor die godsdienstige gesag van die Bybel en nie oor sy historiese geloofwaardigheid nie. Dit behels dat die Bybel gesagvol spreek oor sake wat die kern van ons verhouding met God en ons naaste raak, maar nie noodwendig oor historiese aangeleenthede nie. Byvoorbeeld, die Bybel praat met gesag wanneer hy sê dat Christus vir ons sonde gesterf het, of dat ek God bo alles moet liefhê en my naaste soos myself. Maar ons hoef nie die Bybelse uitspraak dat die aarde plat is en op vier pilare rus, as gesagvol te aanvaar nie. Laasgenoemde het te make met die spesifieke wêreldbeeld van die antieke mens waarin ons nie meer deel nie. Hiermee word nie beweer dat al die historiese gegewens in die Bybel ongeloofwaardig is nie – glad nie! Al wat gesê word is dat die gesag van die Skrif nie primêr in die histories-kulturele gegewens lê nie. Christengelowiges moet voortdurend probeer peil waarin presies die gesaghebbendheid van Bybeluitsprake vandag geleë is.

Die Skrifbenadering soos hierbo geskets, waarmee ek my graag vereenselwig, sou ons soos volg kon saamvat:

Die feit dat ons bely dat die Bybel God se Woord is, beteken nie:

* dat die Bybel vereis dat ons ons denkvermoë, wat ‘n gawe van God is, moet opoffer nie;

* dat die Bybel gesien kan word as ‘n eksakte handboek vir historiese of wetenskaplike kennis nie;

* dat die hele Bybel so maklik is om te verstaan dat enige mens selfstandig en onmiddellik alles daarin kan begryp nie;

* dat die Bybel vir ons die volle kennis oor alle aspekte van die werklikheid gee sodat geen verdere menslike nadenke of navorsing nodig is nie.

Posisie van die vrou. Indien mens nou bogenoemde Skrifbenadering toepas op die kwessie van die vrou se posisie in die samelewing – destyds én vandag – is dit miskien die maklikste om dit aan die hand van wat Paulus oor man en vrou in die huwelik sê, te beredeneer. En dan kan ons van hieruit die implikasies vir die vrou se posisie in die breër samelewing probeer aflei.

Ons moet begryp dat baie uitsprake in die Bybel oor die verhouding tussen man en vrou teen die agtergrond van die algemene opvatting in die antieke midde-Ooste hieroor verstaan moet word. Ons weet dat dit ‘n mangesentreerde samelewing was. In die antieke tyd het ons ‘n streng patriargale samelewing gehad waar daar nie veel beweegruimte vir die vrou was nie. Haar hele lewe het gedraai om die man as die enigste een wat werklik regte, mag en gesag gehad het. Die bietjie regte wat vroue geniet het, het hulle gehad by die grasie van die man. En binne die Joodse gemeenskap was dit verder die opvatting dat die vrou kragtens die sondeval ‘n permanente ondergeskikte posisie ten aansien van die man het (Gen 3:16; 1 Tim 2:12-15).

Ons moet dus nie van Bybelskrywers verwag dat hulle ewe skielik sou ontpop as tipiese 21ste eeuse kampvegters vir vroueregte nie. Wanneer hulle oor die vrou skryf, word die algemene destydse opvattings oor die vrou outomaties gereflekteer in hulle uitsprake. Tog is daar aanduidings dat veral Paulus anders begin dink het oor die posisie van die vrou. Neem bv Ef 5:21-33 waar hy oor man en vrou in die huwelik handel. Gewoonlik haal mense net Ef 5:22-23 aan waar staan dat die vrou aan die man onderdanig moet wees, siende dat hy die hoof van die vrou is. Maar gerieflikheidshalwe word die res van die hoofstuk weggelaat waar verduidelik word hóé die man se hoofskap oor sy vrou nou eintlik lyk. Hierdie siening van Paulus – dat man en vrou vennote in die huwelik is (kyk verder onder) – word veral gedra deur wat hy in Gal 3:28 sê, dat daar in die oë van God geen onderskeid is tussen Jood en Griek, vryman en slaaf, en man en vrou nie; in Christus is hulle één. Dat man en vrou gelyk is in die oë van God, dat die man geen voorrang bo die vrou geniet nie, was in terme van die algemene opvattings van daardie tyd niks minder nie as ‘n rewolusionêre uitspraak.

En dit is vanuit hierdie inklusiewe denke van Paulus dat ons nou meer spesifiek na sy uitsprake in Ef 5:21-33 oor die rol van man en vrou in die huwelik kan kyk. Vir daardie tyd se mangesentreerde samelewing het Paulus nogal radikale uitsprake oor die huwelik gemaak, wat terselfdertyd rigtinggewend is vir ons vandag. Ja, Paulus gebruik in 5:22 die bekende terminologie van sy tyd (vrouens, wees onderdanig aan julle mans), maar dít is nie die eintlike punt wat hy wil maak nie. Die hele trant van sy betoog in Ef 5:21-33 lê ingebed in 5:21: “Wees uit eerbied vir Christus aan mekaar onderdanig.” Die vrou én die man kry die opdrag om onderdanig te wees. Dít moes vir die destydse man ‘n nuwe konsep gewees het. En om dit verder in te vryf, sê Paulus vervolgens dat mans hulle vrouens moet liefhê (v25). Pligte, ja, maar liefhê? Nog ‘n nuutjie. En boonop liefhê soos hulle hul eie liggame liefhet en versorg, én soos Christus sy gemeente liefgehad het deur sy lewe vir hulle op te offer. Dit alles moes vir daardie tyd se mans na radikale uitsprake geklink het, omdat die verhouding tussen man en vrou nie juis in terme van liefde verstaan is nie (dis ‘n moderne konsep), maar in terme van respek en eerbied (vrou teenoor man) en pligte (man teenoor vrou). Maar nou bind Paulus man en vrou in liefde aan mekaar, en hierdie liefde word gedefinieer vanuit Christus se alles-opofferende liefde vir die kerk en hoe die man normaalweg sy eie liggaam versorg.

Kom ons sê dit in die woorde van Gen 2:18: Man en vrou is metgeselle van mekaar; hulle vul mekaar aan omdat hulle mekaar se gelykes is. Daarom dat in Ef 5:25-30 die man se hoofskap geherdefinieer word: Goed, as jy dan hoof (l w: nie “baas” nie) van jou vrou wil wees, moet jy die volgende doen: wees haar “verlosser” (m a w, bevry haar van sleur, maak vir haar die lewe so aangenaam moontlik); wees lief vir jou vrou soos Christus die gemeente liefhet en sy lewe vir haar opgeoffer het; wy jou aan haar en dra haar belange op die hart; versorg haar soos jy jou eie liggaam versorg. Hoofskap het dus niks te make met baasspelerigheid nie, maar alles met diensbaarheid.

Vir die vrou word daar eintlik nie veel gesê nie, behalwe dat sy aan haar man “onderdanig” moet wees (soos die man aan haar “onderdanig” is – 5:21) en hom moet respekteer. Nou, sou ek wou byvoeg, watter vrou sal nie aan haar man “onderdanig” wil wees as sy so deur haar man op die hande gedra word nie? Maar dit gaan eintlik oor ‘n wedersydse onderdanigheid, maats wees vir mekaar, ondersteunend dáár wees vir mekaar.

Dít is die liefdesorde wat God vir die huwelik daarstel. En binne hierdie orde kan man en vrou die verdeling van rolle, pligte en verantwoordelikhede orden soos dit hulle die beste pas. Hoe man en vrou hulle onderskeie rolle vervul, het baie te make met die tyd en die soort sosiale opset waarbinne hulle leef, hulle persoonlikhede en opleiding, watter geleenthede beskikbaar is, ens.

Punt is: Paulus herinterpreteer die hoofskap van die man radikaal. Nie baasspeel en gewig rondgooi nie, maar dien en versorg.

Verder, ek glo dat hierdie uitsprake in Ef 5 wat primêr op die huwelik gemik is, ook as metafoor kan dien vir die vennootskaplike verhouding tussen man en vrou in die breër samelewing. Uiteraard verskil man en vrou, so is ons immers deur God gemaak. En dit moet ook ten volle eerbiedig word. Daar mag dus bepaalde rolverdelings wees wat pas by die eie aard van die man en die vrou. Maar dat die man in ‘n permanente heersersrol oor die vrou geplaas is, is nié die boodskap van die Bybel nie. Dis nie wat hoofskap beteken nie. Ek dink ook nie dat in die tyd waarin ons leef vandag die konsep van “hoofskap” van die man nog enigsins ‘n rol het om te speel nie.

Vrou in die amp. Laastens, vanuit bovermelde herposisionering van man en vrou in die huwelik (en in die samelewing), net ‘n paar opmerkings oor die vrou in die amp. Gewoonlik word baie klem gelê op 1 Kor 14:33-35 en 1 Tim 2:11-12 waar gesê word dat die vrou nie toegelaat word om in die gemeentelike byeenkomste te praat of onderrig te gee nie. Maar dan word gerieflik vergeet dat in 1 Kor 11:5 Paulus wel melding maak van vroue-profete wat in die gemeente opgetree het. En hoewel Paulus ‘n bepaalde orde vir man en vrou handhaaf in 1 Kor 11, noem hy in dieselfde asem dat vrou en man gelyk is voor God: ook die man is nie sonder die vrou nie, en in elk geval is beide onder God se gesag (1 Kor 11:11-12). Paulus werk dus in die rigting van die gelykheid van man en vrou voor die aangesig van God. En, soos reeds genoem, in Gal 3:28 stel hy dit ronduit dat man en vrou in Christus dieselfde status geniet. Dít is vir Paulus die belangrikste. Ja, die vroue moet ter wille van die vrede en hulle diensbaarheid in die gemeente die orde aanvaar soos deur God bepaal, maar die eintlike ding wat Paulus wil sê – revolusionêr vir sy tyd! – is dat God man en vrou gelyk ag voor sy aangesig en dat elkeen vanuit eie aard God van harte moet dien.

Dit is dus duidelik dat daar in Paulus se denke reeds ‘n prinsipiële en beslissende verskuiwing ingetree het oor die posisie en rol van die vrou in die huwelik, kerk en die breë samelewing. Ja, daar is in Paulus se gemoed nog ‘n proses aan die gang om hom aan die spesifieke kulturele voorskrifte, gebruike en taboes van sy tyd rakende die vrou te ontworstel, maar dit verander niks aan sy basiese oortuiging nie.

Dis is om hierdie rede dat baie kerke vandag volle status aan die vrou in al die kerklike ampte toeken. Dit mag vir sommige in teenspraak met bepaalde uitsprake van die Skrif wees, maar nie as die basiese uitgangspunte van Paulus en die Skrifbeskouing wat ek hierbo as vertrekpunt geneem het, in ag geneem word nie. Die punt is: Dit gaan nie oor die klakkelose repetering van tekste op die klank af nie, maar oor die Skrifmatige hantering van die Bybel, d w s, na sy bedoeling en teen die historiese agtergronde waarin die Skrifuitsprake voorkom.

Skrywer: Prof Hermie van Zyl