Die Groot Geloofswoordeboek: Heilsweg (5)

• Redding

As ‘n mens gered moet word, veronderstel dit jy is in ‘n groot ge­vaar. Waar kom die gevaar dan vandaan?

Dit is baie sleg om eensydig nadruk te lê op die liefde en genade van God. Ons aanvaar dit later as vanselfsprekend. En dan is dit lankal nie meer goeie nuus wat ons in beweging bring nie. Iemand het gevra: “What is so amazing about grace?” na aanleiding van die lied “Amazing Grace”. *Genade het goedkoop geword. Son­der die donker agtergrond van die *toorn en die *oordeel van God oor ons *sonde, word sy liefde en genade vaal.

Daar is in die Nuwe Testament baie ernstige waarskuwings teen die *hel. Maar ek het in 30 jaar nooit ‘n preek gehoor waarin hier­die waarskuwings ernstig oorweeg word nie. Intussen stroom die versekerings van God se liefde erediens na erediens oor ons. Is dit regtig nog goeie nuus wat ons opgewonde maak?

God is heilig. Hy haat die sonde. Hy wil dit met die dood straf.

Ons is sondaars. Ons staan onder die oordeel van God. Wat gaan van ons word?

Trouens, ons kry eers ‘n redelike idee van hoe erg God oor die sonde dink as ons na Jesus se vernedering en kruisdood kyk. Dis wat dit die Vader en die Seun kos om ons van die verderf te red. Eers in hierdie lig begin ons besef: genade is duur. Dis nie vanself­spre­kend nie. Dis peperduur. Maar God het besluit om die prys self te betaal. Dis dus genade dat Hy genadig is. Juig! Dis goeie nuus!

Die begrip “redding” bied dus ‘n besondere perspektief op die heilsweg. Dit herinner ons daaraan dat ons in groot gevaar is son­der die genade van God, en dat ons met albei hande sy aan­bod moet aanvaar. Die begrip “redding” kom minstens 25 keer by Paulus voor in die sin van verlossing met die oog op die ewige lewe. Dit is in­teressant dat dit net soveel keer in die Evan­gelies en Handelinge gebruik word vir *genesing. Die implikasie daarvan kan wees dat genesing ‘n wesenlike deel is van die heil wat Christus gebring het. (*Heil)

Net Lukas gebruik dit (in Handelinge) vir beide verlossing en genesing (4:10, 12).

Nogeens is dit duidelik dat redding dus nie een stasie op ‘n lang pad is nie, maar eerder een perspektief op die manier waarop ons aan die heil, dit is die gemeenskap met die Here, deel kry. Redding sê ons word uit groot moeilikheid verlos.

• Vergifnis

Vergifnis veronderstel skuld. Maar in hierdie geval is dit skuld wat te groot is om te betaal. Dit bring weer iets na vore van *redding uit verlorenheid, uit ‘n groot gevaar.

Daar is heelwat van die begrippe wat ons vir die heilsweg ge­bruik wat so ‘n radikale betekenis het. Redding veronderstel verloren­heid, wedergeboorte veronderstel dat ons misluk het (ons moet oor ge­bore word), bekering veronderstel ons loop op die ver­keerde pad in die verkeerde rigting, iets van: “Ons het almal gedwaal soos skape, ons het elkeen sy eie pad geloop”(Jes 53:6). En vergifnis impliseer dat ons nie ons eie verantwoordelikheid kan aanvaar en uitvoer nie. Iemand moet vir ons instaan.

Is dit nie vernederend nie? Ja, dit is. ‘n Mens wil graag jou eie ding doen, self jou verantwoordelikheid nakom. Maar skynbaar kan ons nie. Daar is ‘n ou leerstuk wat lui dat ons totaal verdorwe is. (*Totale verdorwenheid, corruptio totalis) Dit beteken nie dat ‘n mens wat nie die Here ken nie, niks goeds kan doen nie. Natuurlik doen baie ongelowiges wonderlike dinge. Maar nie hulle of ons kan enigiets doen om ons saligheid by God te verdien nie.

Natuurlik is dit vernederend. Dit beteken ons moet van *ge­nade leef, van iemand anders se goedheid. Maar die werklike oorsaak van ons vernedering is nie dat ons van genade moet leef nie, maar dat ons sondaars is. Sonde verneder ‘n mens. Dis sommer in die gewone lewe sigbaar. Kyk hoe lyk mense wat hulle lewe aan die duiwel wy. Jy sien dit later sommer op hulle gesigte.

Daarteenoor is vergifnis en genade verheffend. Dit gee ‘n mens weer waarde. Dit verseker jou: God gee soveel vir my om dat Hy selfs sy Seun gegee het.

Skrywer: Prof Adrio König

Die Groot Geloofswoordeboek: Heilsweg (4)

• Geloofsekerheid

Veral onder Evangeliese Christene is ge­loof­sekerheid ‘n baie po­pulêre woord. Dit lei ook geen twyfel dat dit ‘n sterk Bybelse basis het nie. Veral Johannes maak baie daarvan dat ons moet weet dat ons die ewige lewe het (Joh 3:36; 1 Joh 3:1; 5:10-12). Hierdie sekerheid word gewoonlik gestel teenoor die gedagte dat ‘n mens maar net jou bes kan doen of vir die beste hoop of “darem nie so ‘n groot sondaar is nie”. Wie op Jesus Christus vertrou, is verlos. Dit hang nie van ons probeer of hoop af nie.

En tog is die woord “geloofsekerheid” nie sonder sy eie pro­bleme nie. Dit gaan na alles nie om die sekerheid van my verlossing nie, maar om my verlossing. In ‘n liefdesverhouding is daar klaar ‘n skroef los as die een huweliksmaat soek na sekerheid van die ander een se liefde. Die vraag behoort eintlik nie te wees: “Is jy seker van jou verlossing?” nie, maar: “Is jy verlos?” En ‘n mens is verlos as jy Jesus as Verlosser ken.

• Regverdiging (Vryspraak)

Regverdiging is ‘n woord wat die meeste van ons baie selde ge­bruik. Dis half ‘n vreemde woord. En tog is dit die sentrale woord by Paulus, en ook by die ou Kerkhervormers. By hulle hoor ons oor en oor dat ons nie deur ons eie bydrae/*goeie werke ge­regverdig/vrygespreek word nie, maar net deur die geloof, dit beteken net uit genade, dit beteken net op grond van Christus se verdienste. Hulle het dié bood­skap by uitstek in Romeine en Galasiërs gekry (Rom 3:21-31; Gal 2:15 ev; 3:1-9).

‘n Mens kan onderskei tussen regverdiging en reg­ver­dig­making, net soos tussen heiliging en *heiligmaking. Regverdiging beteken dat God my uit genade regverdig verklaar terwyl ek nog ‘n sondaar is. Regverdigmaking beteken dat Hy my lewe verander sodat ek ook in myself regverdig word. Maar dis eint­lik deel van *heiligmaking. Dit gaan in regverdiging oor die vraag hoe ‘n sondaar gered word terwyl jy nog ‘n sondaar is, en in heiligmaking of regverdigmaking oor die vraag hoe Hy dan jou lewe verander om by Hom te pas.

Reg-verdiging hou net soos “*ge-reg-tigheid” verband met die woord “reg”. God se geregtigheid beteken dat Hy reg doen, en as God ons regverdig, bring Hy ons in die reg-te verhouding tot Hom. Die feit dat God ons moet regverdig, veronderstel dus dat ons nie in die reg-te verhouding met Hom is nie. Deur ons sonde is ons onder sy oordeel. Ons verdien sy straf. En juis omdat ons sondaars is, is daar niks wat ons kan doen wat ons straf kan wegneem en ons saak by Hom kan reg-maak nie.

Maar God het sy Seun gegee om in ons plek iets te doen. Hy het die offer gebring wat ons met God versoen. (*Versoening) Wanneer ons nou op Christus vertrou, bring God ons in die regte verhouding met Hom deur ons sonde te vergeef. Hy doen dit op grond van Christus se kruisdood.

Die wonder van wat hier gebeur, is dat alles buite ons plaas­vind. Christus het die offer vir ons gebring, in ons plek, sonder ons betrokkenheid, lank voor ons nog gebore is. Dat God ons regverdig, hang dus nie van ons af nie. God ondersoek ons nie eers om seker te maak dat ons goed genoeg is nie. Die geregtigheid wat ons nodig het, bring Hy van buite ons na ons toe. Dit beteken dat dit nie saak maak hoe ons lyk nie. Paulus skryf uitdruklik dat God die goddelose mense vryspreek/regverdig (Rom 4:5). Hy doen dit omdat Iemand anders voorsien het wat ons nie in onsself het nie. Dit maak dus nie saak hoe my verlede of my hede is nie. Ek kan selfs die swartskaap van die familie wees. My regverdigheid kom van buite my. God neem my aan omdat Jesus gedoen het wat reg is, omdat Hy die pad na Hom oopgemaak het. Hy reken my Christus se geregtigheid toe.

Hy doen dit wanneer ek glo. Dit beteken nie dat ek met my *ge­loof tog iets moet bydra nie. Ek glo juis dat ek niks het nie, maar dat Jesus genoeg gedoen het in my plek. Die feit dat ek glo, beteken juis dat ek niks het om aan te bied nie. My geloof beteken dat ek op Iemand Anders vertrou wat my saak by God reggemaak het.

Maar ek moet glo. Ek is nie vanself gered of geregverdig om­dat Jesus die offer gebring het nie. As ek nie op Hom vertrou nie, word ek nie gered nie, want dan kan ek net met my eie on-geregtigheid voor God staan. Ek het niks in myself op grond waarvan God my regverdig kan verklaar nie.

Analitiese regverdiging, Sintetiese regverdiging

As ons ‘n bietjie geleerd wil klink, onderskei ons tussen analitiese reg­ver­diging en sintetiese regverdiging. Analitiese regverdiging be­te­ken dat God ons as’t ware analiseer of ontleed en dan in ons ge­noeg goed vind omdat Hy ons eers regverdig gemaak het. Ons is dus in onsself reeds regverdig, goed genoeg, voordat Hy ons reg­verdig verklaar. Hy maak ons eers regverdig en dan verklaar Hy ons regverdig op grond van ons eie toestand.

Die Protestante het altyd die Katolieke beskuldig dat dit is wat hulle glo. Die probleem daarmee is dat Hy my dan regverdig op grond van my eie toestand, maar ek kan nooit seker wees of ek regtig in myself volkome regverdig is nie. Al is dit God wat my eers regverdig maak, kan ek nog altyd alles wat God in my doen deur my ongehoorsaamheid vertroebel. Dit gaan beteken dat ek onseker bly of ek regtig geregverdig of gered is.

Daarteenoor het die Protestante altyd geleer dat God die god­delose regverdig of vryspreek soos dit uitdruklik in Romeine 4:5 staan. Hy maak nie eers die goddelose regverdig in hulleself en spreek hulle dan vry omdat hulle regverdig is nie. Hy spreek die goddelose vry terwyl hulle nog goddeloos is. Hy spreek my vry op grond van vreemde geregtigheid, geregtigheid wat nie binne-in my is nie, geregtigheid wat aan my toegereken word, Christus se ge­regtigheid. Ek moet my saligheid buite myself in Jesus soek. En dit is wat onder sintetiese regverdiging verstaan word. Christus se geregtigheid moet by my nie-regverdigheid bygevoeg word (met my “gesintetiseer” word) sodat ek op grond daarvan vrygespreek kan word.

As dit die geval is, kan ek seker wees van my redding, want dan maak dit nie saak hoe ek in myself lyk, en wat ek al weer verkeerd gedoen het nie. Dan lê die grond vir my regverdiging/redding buite myself, vasgeanker in Jesus self.

Dit beteken natuurlik nie dat dit nie saak maak hoe my lewe lyk nie. Onder *heiligmaking kyk ons daarna. Natuurlik moet ek aan die Here gehoorsaam wees. Natuurlik gaan Hy my lewe verander. Natuurlik moet ons nie soos ongelowiges lyk nie (Ef 4:17 ev). Maar dit beteken nie dat Hy my op grond van hierdie veranderde lewe van my regverdig nie. Dan sou ek nooit seker kon wees of ek al aan sy standaard voldoen het nie. Daarom aanvaar ek dankbaar dat ek nie op grond van my eie toestand gered word nie. Christus is my sekerheid.

Maar as jy nou moeg gedink is, vergeet dit alles en vertrou net op Jesus. Dan is alles reg.

Skrywer:

Die Groot Geloofswoordeboek: Heilsweg (3)

• Bekering

Bekering kan in minstens twee verskillende beteke­­nis­se ge­bruik word: as ‘n eerste bekering, wat beteken dat ‘n mens vir God kies en op Hom begin vertrou, en as ‘n voortgaande be­kering, wat baie nou verwant is aan *heiligmaking.

Bekering as ‘n eerste bekering kom veral in die Nuwe Tes­tament voor waar sprake is van heidene wat hulle tot God bekeer. Paulus skryf van die Tessalonisense, wat heidene was, dat hulle hulle “van die afgode tot God bekeer het en nou die lewende en ware God dien” (1 Tess 1:9). Dit is dus die soort bekering wat veral voorkom in situasies waar mense ‘n ander godsdiens het en dan die evangelie hoor en hulle tot God bekeer. Hierdie bekering is dus ‘n wegdraai van vals gode na die ware God. Hierdie mense dien ná hul bekering ‘n ander God as voorheen, ‘n nuwe God.

Bekering as ‘n voortgaande bekering kom veral in die Ou Tes­tament voor wanneer die profete die ongehoorsame volk van God oproep om hulle van hulle sonde te bekeer en die Here te gehoorsaam. Hulle moet hulle van bepaalde sondes bekeer, en wel omdat hulle die volk van God is. In hierdie geval gaan dit dus om mense wat klaar die ware God dien, maar juis daarom aan Hom gehoorsaam moet wees en hul sonde los. Dit is dus duidelik dat die heidene wat hulle bekeer ook uiteindelik hierdie oproep sal hoor nadat hulle God deur ‘n eerste bekering begin dien het, maar dan soos Israel in sonde val. Dan beteken bekering ook vir hulle dat hulle opgeroep word om hulle sonde te los juis omdat hulle nou deel is van die volk van God.

In gemeentes vandag is dit nie altyd so maklik om waterdig tussen hierdie twee vorme van bekering te onderskei nie. Ge­meentes be­staan meestal nie meer soos in die tyd van die Nuwe Testament uit mense wat so pas tot bekering gekom het nie. Veral in die historiese kerke is dit eerder ‘n mengsel van gelowiges en ongelowiges. Die prediking en pastoraat moet daarmee rekening hou. Beide vor­me van bekering moet dus gepreek word. Daar sal altyd gelowiges wees wat klaar aan die Here behoort, maar hulle juis daarom van hul sonde moet bekeer. Maar daar sal in die meeste gevalle ook al­tyd mense wees wat nog nooit regtig hul lewe vir die Here gegee het nie en wat tot ‘n eerste bekering opgeroep moet word sodat hulle Hom kan begin dien.

In gevestigde gemeentes sal daar gewoonlik nie mense wees wat regtig ‘n ander god gedien het nie. Dit sal mense wees wat in ‘n bepaalde Christelike kerk en tradisie grootgeword het, maar nooit bewustelik op die evangelie gereageer het en ‘n standpunt by Jesus ingeneem het nie. ‘n Mens kan in allerlei teg­niese redenasies betrokke raak of so ‘n persoon regtig ‘n eer­ste bekering nodig het of eenvoudig as gedoopte met sy of haar voortgaande bekering moet begin. Maar die kool is die sous nie werd nie. Mense wat nie in ‘n bewuste verhouding met die Here leef nie, moet opgeroep word om ‘n oorgawe aan Hom te maak.

• Geloof

Veral Johannes en Paulus verkondig dat ons moet glo en dat ons deur geloof gered word (Joh 1:12; 3:15-18; 5:24; 6:40). Paulus se term is dat ons deur die geloof geregverdig/vrygespreek word. (*Reg­ver­diging)

Beteken dit dat geloof baie belangrik is? Ja en nee.

Ja, geloof is baie belangrik. Dis die manier waarop God ons wil red. Dis net ‘n ander woord vir vertroue of vir oorgawe aan Hom, of om jou lewe in sy hande te gee, of om Jesus aan te neem.

Maar dan besef ons ook dadelik dat dit nie ons geloof of ons ver­troue of ons oorgawe aan Hom is wat ons red nie. Dit is Hy wat ons red as ons glo. Hy is die belangrike Een. Ons geloof is maar net die middel. In daardie sin is geloof weer nie belangrik nie.

‘n Mens kan dit ook nog weer anders formuleer. Ons geloof is nie die grond van ons redding nie. Jesus se kruisdood is die grond van ons redding. Ons geloof is net die manier waarop ons aan Jesus se kruisdood deel kry.

Nog weer anders gesê: Om te glo beteken om te bely dat ons in onsself verlore is, dat ons heil/redding van buite onsself moet kom, en dat dit inderdaad van God se genadedaad in Jesus af kom. Ge­loof is dus nie ‘n besondere bydrae wat ons lewer om gered te word nie. Om te glo is eerder om te erken dat ons bankrot is in onsself en net van buite af hulp kan kry, of liewer van Bo af.

Maar moet nou nie weer op hol gaan omdat jy dit nooit alles presies só verstaan het en nou dink dat jy dus dalk nooit regtig geglo het nie. Dis net ‘n verfynde verstaan van wat geloof is. As jy op Jesus vertrou, is jy gered, hoe min jy ook al daaroor gedink het.

Geloof word soms as ‘n gawe van God beskou. En daar is ‘n sin waarin alles wat van ons verwag word, eintlik gawes van God is. Maar soms word die gedagte van geloof as ‘n gawe van God op so ‘n wyse aan ‘n spesifieke siening oor die *uitverkiesing verbind dat ‘n mens die indruk kry dat ‘n ongelowige maar moet sit en wag tot hy of sy eers die gawe van geloof van God ontvang het, en dan eers kan begin glo en tot bekering kom. Die 1953-vertaling van Efesiërs 2:8 wat daarop neergekom het dat geloof ‘n gawe van God is, was nie ‘n goeie vertaling nie. Die 1983-vertaling het dit verander.

Daarom moet ons aanvaar dat ons in staat is om te glo wanneer ons die evangelie hoor, en dat dit ons verantwoordelikheid is om te glo. Ons sal nie by wyse van spreke eendag vir God kan beskuldig dat ons nie kon glo nie omdat Hy ons nooit die gawe van geloof gegee het nie. As iemand verlore gaan, sal dit nie God se skuld wees nie. Hy wil hê dat almal gered word (1 Tim 2:4).

Skrywer: Prof Adrio König

Die Groot Geloofswoordeboek: Heilsweg (2)

Hoe gebruik die Bybelskrywers hierdie begrippe?

In die Bybel kry ons duidelike aanduidings dat ons dit juis so moet verstaan en nie as een “stasie” (ervaring) na die ander nie. Geen skrywer in die Bybel gebruik al hierdie begrippe nie, en geeneen probeer hulle enigsins in ‘n rytjie agtermekaar sit nie. Trouens, die meeste gebruik maar net ‘n paar, en dan glad nie in ‘n bepaalde volgorde nie. Johannes gebruik meestal geloof, maar verwys ook na wedergeboorte (Joh 3:3 ev), sondebelydenis en ver­gifnis (1 Joh 1:7 ev) en dat ons Jesus moet aanneem (Joh 1:12), maar sonder om hulle met mekaar in verband te bring. Hy gebruik egter glad nie die begrip “regverdigmaking” nie, ter­wyl Paulus dit byna 40 keer net in Romeine gebruik. Lukas gebruik graag redding of verlossing, maar nooit die gedagte dat ons “in Christus” (dit beteken met Christus verenig) is nie, wat uitermate baie by Paulus voorkom (veral in Efesiërs en Kolossense) en ook een keer by Johannes (Joh 15).

Wat beteken dit? As hierdie begrippe afsonderlike ervarings was wat een na die ander in ons lewe moes gebeur het, het nie een Bybelskrywer die volle heilsweg verkondig nie. Maar as elke begrip ‘n bepaalde perspektief op die heilservaring is, gaan dit in elke begrip om dieselfde saak, en word die volle rykdom van die saak net duideliker omdat dit met verskillende begrippe uit verskillende oogpunte verduidelik word.

Kort bespreking van die begrippe

Ons gaan nou die begrippe een-een in alfabetiese volgorde be­spreek nadat ons eers na die sentrale begrip “heilsweg” gekyk het.

Heilsweg

Ons gebruik liewer heilsweg as heilsorde omdat heilsorde in die verlede gebruik is om nog meer klem te lê op ‘n bepaalde volgorde van ervarings. Dit was in die Gereformeerde wêreld altyd ‘n baie groot saak om te beklemtoon dat wedergeboorte voor bekering moet kom. Daar was dus ‘n bepaalde volg-orde.

Selfs die begrip “heilsweg” kan in hierdie sin verkeerd verstaan word asof daar ‘n lang weg (pad) is waarop ons moet loop van die een ervaring na die ander toe. Heilsweg moet verstaan word as die manier of wyse waarop ons deel kry aan die heil. En hierdie ma­nier is ‘n ontmoeting met God waarin Hy by wyse van spreke sy hand na ons uitsteek en ons sy hand neem. Dit hoef nie in elke mens se lewe op ‘n bepaalde oomblik te gebeur nie, al gebeur dit wel so in baie mense se lewens, maar elke mens moet bewus wees van hierdie verhouding met Hom en hierdie vertroue op Hom, al het die bewussyn oor ‘n bepaalde tydperk gegroei.

Dat God sy hand na ons uitsteek, of die inisiatief in ons saligheid neem, beteken baie dinge. So het Hy byvoorbeeld in Jesus na die verlore mensdom gekom, deur Jesus ons skuld versoen, en laat Hy die goeie nuus aan ons verkondig. Op ‘n persoonlike vlak wek Hy deur die Heilige Gees in ons die oortuiging dat die evangelie waar is en dat ons ons daarop kan verlaat, Hy spreek ons vry, vergeef ons sonde, en gee ons ‘n nuwe lewe. Ons sou nog begrippe kon byvoeg, maar dit kom maar net neer op sy red­dende ingrype in ons lewe.

Dat ons sy hand neem, beteken ook baie dinge, byvoorbeeld dat ons erken dat ons die verkeerde pad loop en omdraai om Hom te volg, dat ons ons vertroue op Hom stel, dat ons ons lewe in sy hand gee.

Die dinge wat Hy doen, en die dinge wat ons doen, is egter ook nie twee lysies wat almal eers moet plaasvind sodat ek byvoorbeeld moet aftik of ek al alles gedoen het nie. Dat ek my lewe in sy hand moet gee, en dat ek my vertroue in Hom moet stel, is nie twee verskillende dinge wat ek een na die ander moet doen nie. Dis twee maniere om dieselfde ding te sê. Trouens, dalk het ek nog nooit in hierdie spesifieke woorde aan my verhouding met Hom gedink nie. Maar ek is net bewus daarvan dat ek van Hom afhanklik is sonder om verskillende kante van die saak of verskillende houdings van my kant te probeer onderskei.

En dit is ook nie so dat Hy eers alles doen wat hier genoem is en daarna reageer ons daarop nie. Ons kom in ‘n verhouding met God, en hierdie verhouding groei en ontwikkel. Maar van die oom­blik dat ons op Hom begin vertrou, bestaan hierdie ver­houding en moet dit net verder ontwikkel. Geleidelik sal ons leer wat Hy alles gedoen het en nog doen, en hoe ons ons ver­houding met Hom kan verfyn en verryk. In verskillende kerke sal verskillende begrippe gebruik word, maar dit gaan altyd om dieselfde saak. In een kerk sal die begrip “wedergeboorte” die populêre term wees, in ‘n ander “redding” of “bekering”, maar die terme het dan gewoonlik ‘n om­vattende betekenis. Daarom moet ‘n mens nie verwar word as jy aan een term gewoond is en skielik in ‘n ander kerk aan ‘n ander een blootgestel word nie. Dit gaan maar net om die vraag of jy regtig op Jesus as jou Verlosser vertrou.

Ons verhouding met Hom hoef ook nie noodwendig op ‘n be­paalde tydstip te begin nie. Iemand kan die Here van kleins af saam met sy of haar ouers ken en dien. ‘n Mens sal geleidelik meer verstaan en die verhouding sal verder ontwikkel, maar dis nie waar dat elke mens ‘n “dag en datum” moet hê nie, al is dit ‘n voorreg om so ‘n ervaring te ken. Die vraag is of jy hier en nou op Jesus as jou Verlosser vertrou, en nie wanneer jy begin het nie.

Andersyds moet ‘n mens ook versigtig wees. Die blote feit dat jy gedoop is (*Doop), klein of groot, dat jou ouers die Here dien, dat jy gereeld kerk toe gaan en Bybel lees (hoe goed dit ook al is!), beteken nog nie dat jy regtig op Hom vertrou nie. ‘n Verhouding met Hom is ‘n persoonlike ervaring, nie ‘n formele reëling nie.

Die begrippe gaan nou een na die ander behandel word, maar in alfabetiese volgorde, en nie in orde van belangrikheid of in tydsorde nie.

Skrywer: Prof Adrio König