Die Groot Geloofswoordeboek: Besnydenis

Besnydenis

Die besnydenis is nie beperk tot Israel nie. Daar is meer volke wat die voorvel van die manlike geslagsdeel afsny, gewoonlik as die baba nog baie klein is. Tydens die inisiasieskole van tra­disionele groepe in ons land en in die res van Afrika word dit in die puberteitsjare gedoen, dikwels onder onhigiëniese om­stan­dighede en met baie slegte gevolge vir mense se ge­sondheid.

Daar is gevalle waar vrouens of dogtertjies ook besny word deur die klitoris af te sny.

Die Ou Testament

In die Ou Testament was die besnydenis die teken van die ver­bond. Babaseuntjies is op ag dae besny. Mense van ander gods­dienste wat die geloof van Israel aanvaar het, is ook besny.

Veral die profete het die geestelike betekenis van die besnyde­nis na vore gebring met die eis dat Israeliete se harte, lippe en ore besny moet wees (lees die 1953-vertaling van Eks 6:11, 29; Lev 26:41; Deut 10:16; 30:6; Jer 4:4; 6:10; 9:25-26; Eseg 44:7, 9), wat be­teken het dat hulle gehoorsaam aan God moes lewe. Dit ska­kel die moontlikheid uit dat die besnydenis bloot ‘n nasionale teken was, ‘n teken dat iemand ‘n Israeliet of Jood was.

Die Nuwe Testament

In die Nuwe Testament bevestig Paulus die geestelike betekenis van die besnydenis. Die besnydenis het net waarde as jy die wet onderhou (Rom 2:25). Dit skakel die gedagte uit dat dit bloot ‘n volks- en nasionale teken was.

Besnydenis en *doop

Hierdie geestelike betekenis van die be­snydenis baan ook die weg vir ‘n bepaalde verband tussen be­snydenis en doop. Dit is baie onnoukeurig en oorvereenvoudig om sonder meer te sê die doop het in die plek van die besnydenis gekom. Die betekenis van die *doop is baie ryker as dié van die besnydenis. Die doop gaan terug op minstens twee belangrike gebruike in die Ou Testament: die reiniging en die besnydenis. Wat die reiniging betref, kan ‘n mens maar net dink aan twee van die bekende betekenisse van die doop: vergifnis en reiniging van sonde. En wat die besnydenis betref, aan die verskillende inlywende betekenisse van die doop: die inlywing in Christus, in die gemeente en in die verbond.

Maar al kan ‘n mens nie eenvoudig sê die doop het in die plek van die besnydenis gekom nie, ly dit nogtans min twyfel dat daar inderdaad ‘n verband is tussen die doop en die besnydenis. Paulus skryf vir die Kolossense, wat uit die heidendom tot bekering gekom het en dus nie gedoop was nie, dat hulle die geestelike betekenis van die besnydenis deur die doop ontvang het (2:11-12). Dit is nie oortuigend om te dink dat hierdie gees­telike besnydenis iets anders is as die betekenis van die be­snydenis nie. Indien dit so was, het Paulus geen rede gehad om dit ‘n “besnydenis” te noem nie.

Een van die betekenisse van die doop is duidelik ook dieselfde as dié van die besnydenis: om mense in die Abrahamver­bond in te lyf (Gal 3:26-29). Ook uit die ver­wysing na die betekenis van die besnydenis van Abraham (Rom 4:11) blyk die geestelike be­te­ke­nis daarvan. Daar is wel ‘n poging bekend om te ontken dat die besnydenis ook vir ander mense dieselfde geestelike betekenis ge­had het as vir Abraham. Geen ander persoon se besnydenis sou dieself­de hoë, geestelike betekenis gehad het nie. Dis egter ‘n vreem­de argument. Waarom sou die besnydenis van ‘n ander Ara­meër as Abraham nie dieselfde betekenis gehad het nie? Nes Abraham sou hy in die Here moes glo, en die Here sou hom aangeneem het omdat hy geglo het. Waarom sou sy besnydenis dan nie ook ‘n waarborg kon wees dat God hom aangeneem het omdat hy geglo het nie?

Deel van Paulus se argument is dat Abraham op dié manier die va­der geword het van almal wat ook eers moes glo en daarna besny is (Rom 4:11). Hoe kon hulle besnydenis ‘n ander betekenis as syne gehad het? Wat beteken dit dat hy hulle vader is?

Hierdie vreemde argument is ‘n poging om te probeer wegkom van die betekenis wat hierdie feit vir die *kinderdoop het. Want dit is merkwaardig dat die besnydenis, wat ‘n waarborg was dat iemand wat glo, gered is, ook aan babas bedien is. Ook die doop is so ‘n geloofsakrament. Waarom kan dit dan nie ook bedien word aan babas wat deel van die geloofsgemeenskap is nie?

Daar word soms gewys op die feit dat die besnydenis net aan mans en seuntjies bedien is, maar die doop aan alle mense. Maar dis net nog ‘n aanduiding van die feit dat vrouens in die Ou Testa­ment baie min getel het, terwyl hulle in die Nuwe Testament meer in eie reg na vore gekom het. (Gal 3:28 – *Onderdanigheid van die vrou)

Verskillende waarderings van die besnydenis

Die besnydenis word nie oral op dieselfde hoë vlak gestel as in Romeine nie. Veral in Galasiërs is Paulus baie negatief oor die besnydenis. Hy waarsku selfs dat Christus geen betekenis meer het vir heiden-Christene wat hulle laat besny nie (5:2).

‘n Mens moet onthou dat die verband in Galasiërs heeltemal van Romeine verskil. Paulus werk met ‘n situasie waarin die besnydenis losgemaak is van sy geloofsbetekenis en aan die wet-as-heilsweg gekoppel is. Dit was die Judaïste se argument: ‘n heiden moet die wet hou en besny word om gered te kan word. Dan is Paulus fel téén die besnydenis omdat dit Christus oorbodig maak.

Maar in ander situasies kon hy baie positief wees, soos toe hy Timoteus laat besny het (Hand 16:3). Dit be­klemtoon nogeens hoe belangrik verband is. In die een verband word aan die besnydenis heeltemal ‘n ander betekenis toegeken as in die ander verband. Dit sou byvoorbeeld vandag nog met die doop en die nagmaal kon gebeur. In ‘n situasie waarin mense glo dat jy outomaties gered is as jy net gedoop is, sou die kerk kon besluit om nie langer mense te doop nie totdat die misverstand uit die weg geruim is.

Aanvanklik het Joodse gelowiges hulle kinders besny (Hand 21:20 ev), waarskynlik omdat die doop aan die begin veral met son­devergifnis en reiniging verband gehou het (Hand 2:38; 22:16), en nog nie die betekenis van inlywing in die verbond gehad het nie, wat die primêre betekenis van die besnydenis was. Hierdie bete­kenis van die doop het eers later in Paulus se briewe na vore gekom.

Woorde gemerk met ʼn * word elders bespreek.

Outeur: Prof Adrio König

Die Groot Geloofswoordeboek: Berusting

Berusting

Berusting is nie ‘n woord wat in die Bybel voorkom nie, en die in­houd wat meestal daaraan gegee word, is ook nie spesifiek Christelik nie. Mense gebruik dit gewoonlik onder moeilike omstandighede, veral as hulle niks aan die omstandighede kan verander nie. Dit lui dan ook gewoonlik iets soos: “Ons moet maar berus,” of: “Ons moet dit maar aanvaar. Ons kan tog niks daar­aan verander nie.” Dit is ‘n passiewe gelatenheid wat nie meer verandering verwag nie. Dit word dikwels in verband ge­bring met die wil van God. Mense glo die slegte dinge wat oor hulle gekom het, is deur God beskik (*Voorsienigheid), en daarom moet hulle “maar tevrede wees”. Dis ‘n passiewe tevredenheid wat geen verbeelding het nie.

Daar is ook die ander moontlikheid, dié van aktiewe aan­vaar­ding van die situasie. Dan is daar nog verbeelding, en inisiatief is nog moontlik. Dan probeer mense nog iets goeds uit die moeilike situasie maak. So ‘n houding kan geïnspireer word deur tekste soos Romeine 8:28: “dat God alles ten goede laat meewerk vir dié wat Hom liefhet.” Dit help as ‘n mens onthou dat hier nie staan dat God alles veroorsaak wat met ‘n mens gebeur nie, maar dat Hy alles wat alreeds gebeur, ten goede laat meewerk. Dit kan iets beteken soos dat God mense wat Hom liefhet, help om iets goeds uit ‘n slegte situasie te kry.

Woorde gemerk met ʼn * word elders bespreek.

Outeur: Prof Adrio König

Die Groot Geloofswoordeboek: Belydenisskrifte

• Belydenis van Belhar Heidelbergse Kategismus
• Nederlandse Geloofsbelydenis Dordtse Leerreëls en ander belydenisskrifte

Belydenisskrifte is bladsye lange formulerings van die Christeli­ke geloof. Dit kom uit die tyd van die Kerkhervorming toe die Protestantse kerke teenoor die Katolieke Kerk hulle geloof in meer besonderhede wou uitdruk as die korter ekumeniese belydenis­se. (*Apostoliese Geloofsbelydenis) Die kerke wat tydens die Kerk­her­vorming ge­vorm is, het ook teenoor mekaar te staan gekom, sodat daar gou groepe kerke ontstaan het wat ook kerklike tradisies ge­noem word. Hulle het elkeen hul eie belydenisskrifte opgestel. Daar is ‘n hele aantal in elke tradisie, maar hier word net ‘n paar van die belangrikste genoem.

Die Lutherse Kerke het veral die Augsburgse Belydenis en die Kategismus van Luther. Die Gereformeerde Kerke (waaronder ook die NG Kerk, die NH Kerk en die Gereformeerde Kerke tel – *Afri­kaanse kerke) het drie belydenisskrifte wat die Drie Formuliere van Eenheid genoem word: die Heidelbergse Kate­gismus, die Ne­derlandse Geloofsbelydenis en die Dordtse Leerreëls. Die An­glikaanse Kerk het die Thirty-Nine Articles of the Church of England en The Book of Common Prayer, die Presbiteriaanse Kerk die Westminster Confession, die Metodistekerk die Twenty-Five Articles of Religion wat John Wesley se verwerking van die Anglikaanse Thirty-Nine Articles is.

In Suid-Afrika het die NG Sendingkerk in 1982 die Belydenis van Belhar opgestel. Belhar was ‘n “Kleurling”-woongebied na­by Kaapstad, en die NG Sendingkerk was die kerk wat in 1881 deur die NG Kerk gevorm is vir die “Kleurlinge”. Later het die NG Kerk in Afrika (die kerk wat vir die swart mense gevorm is) en die NG Sendingkerk verenig in die VGK (die Verenigende Ge­­reformeerde Kerk) en die Belydenis van Belhar aanvaar. Tans is daar nog steeds samesprekings aan die gang met die oog op kerkhereniging tus­sen die lede van die NG Kerkfamilie (die NGK, die VGK, die oor­blywende deel van die NG Kerk in Afri­ka, en die Christian Re­formed Church wat die NG Kerk vir die Indiërs gevorm het). Die Belydenis van Belhar is een van die groot struikelblokke in die pad van hereniging. Die VGK eis dat dit ‘n belydenis word saam met die Drie Formuliere van Eenheid, terwyl die ander kerke elk hul eie siening oor die saak het.

Die Belydenis van Belhar is opgestel in die hoogbloei van apart­heid en getuig van die pyn en lyding wat apartheid gebring het in die lewe van “nie-blankes”, soos mense van kleur destyds genoem is. Dit handel hoofsaaklik oor versoening, die eenheid van die kerk, geregtigheid en vrede.

In die konkrete lewe van die meeste van hierdie kerke speel hier­die belydenisse nie ‘n belangrike rol nie. Die meeste lidmate sal nie eens goed van hulle bewus wees nie. Maar daar is wel bepaalde groot lyne wat in hierdie belydenisse geformuleer is en wat bydra tot die beklemtonings in elk van die verskillende kerk­like groeperings. So is daar in die Drie Formuliere van Eenheid die sterk oortuiging dat Christus ons enigste Verlosser is, en dat ons net uit genade en nie deur ons goeie lewe nie deur Hom ge­red word as ons in Hom glo. Daar word selfs ‘n ly­sie hiervan ge­maak: net Christus, net genade, net geloof. Maar as hierdie ba­siese oortuigings vergelyk word met dié in die be­lydenisse van die ander historiese kerke is ‘n mens verbaas oor die groot mate van ooreenstemming, en is dit ‘n geldige vraag of die verdeling tussen kerke regtig nodig is.

Geskrewe belydenisse of belydenisskrifte het nooit in die *Bap­tiste- en die *Pinkster- en *Charismatiese kerke ‘n groot rol gespeel nie. Hulle is eerder aan mekaar verbind deur ‘n ge­meen­skaplike *spiritualiteit en ongeskrewe geloofs­oortui­gings.

Woorde gemerk met ʼn * word elders bespreek

Outeur: Prof Adrio König

Die Groot Geloofswoordeboek: Belydenis

Die woord “belydenis” word in minstens twee betekenisse ge­­bruik: as sondebelydenis en as geloofsbelydenis.

• Sondebelydenis

As sondebelydenis word die woord “belydenis” gebruik wan­neer ‘n individu sy of haar skuld voor die Here of voor iemand anders bely, maar ook wanneer ‘n gemeente saam hulle skuld voor die Here bely. In sommige kerke is dit ‘n vaste element in die erediens.

• Geloofsbelydenis

As geloofsbelydenis word dit gebruik om die inhoud aan te dui van Christene se geloof. Dit kan in die vorm wees van kort, individuele uitsprake waarin ‘n persoon sy of haar eie ver­bin­­­te­nis met die Here uitspreek. Dit kan ook by die doop ge­beur of wanneer ‘n persoon belydenis van geloof aflê. Maar dit word ook gebruik vir langer geformuleerde belydenisse wat die kern­waarhede van die geloof opsom. Daar is byvoorbeeld die *Apo­stoliese Geloofsbelydenis, ook die Twaalf Artikels ge­noem, wat ‘n kort samevatting is van die Christelike geloof. In som­­­mi­­ge kerke word dit reëlmatig deur die hele gemeente be­ly. Saam met die Apostoliese Geloofsbelydenis (die Twaalf Ar­ti­kels) is daar ook twee ander belydenisse: die *Belydenis van Nicea en die *Belydenis van Atanasius. Hierdie drie word eku­me­­niese of algemene belydenisse genoem omdat omtrent alle Chris­te­like kerke hulle aanvaar. Dit is belydenisse wat vroeg in die ge­skie­denis van die kerk ontstaan het.

Belydenisse as kort formulerings van ons geloof kom alreeds in die Bybel self voor. Daar is selfs die teorie dat die Apostoliese Geloofsbelydenis die uitbouing is van Petrus se beroemde be­lydenis: “U is die Christus, die Seun van die lewende God” (Matt 16:16). Daar is ook ander kort formulerings van die geloof, soos 1 Korintiërs 15:3-8; Filippense 2:6-11 en Kolossense 1:15-20 wat ook almal op Christus konsentreer. Dit is nie vreemd dat al hier­die kort belydenisse se fokus Christus is nie. Hy was die wese van die vroeë Christene se geloof. En dit is opvallend dat ook nog in die Apostoliese Geloofsbelydenis verreweg die grootste deel oor Hom handel.

Onder *belydenisskrifte word die breedvoeriger belydenisse van sekere kerkgroepe bespreek.

Woorde gemerk met ʼn * word elders bespreek

Outeur: Prof Adrio König