Geheiligde persone

Levi, een van die twaalf seuns van Jakob, het drie seuns gehad (Genesis 46:11, Numeri 3:17). Gedurende die verblyf van Israel in Egipte het die familie van Levi, soos dié van die ander seuns, natuurlik al groter geword sodat met verloop van tyd Levi se huis ‘n stam geword het en nog later het die drie seuns se families elk tot ‘n stam ontwikkel. Aaron, Moses en Miriam het behoort tot een van hierdie drie stamme. Toe die volk die goue kalf gemaak het by die berg Sinai en Moses hulle bestraf het, was die Leviete, sy stamgenote dus, die wat dadelik saam met Moses gestaan het om hierdie afgodery uit te roei (Eksodus 32:26-28). Daarop het Moses aan die Leviete gesê (vers 29) “vandag is julle gewy vir diens aan die Here”.

Die Leviete het toe die stam geword waaruit die priesters gekom het en wat die opdrag gehad het om vir die erediens te sorg. Hulle het die tabernakel opgerig en onderhou. Numeri (hoofstuk 3) gee ‘n beskrywing van die pligte en werksaamheid van die stam van Levi. Die drie stamme (Gerson, Kehat en Merari) van Levi se seuns het (volgens Numeri 3:39) 22000 manlike persone getel. Die getal 7500 in Numeri 3:22 het net betrekking op die Gersongroep. Die Kehatgroep was 8600 (Numeri 3:28), die Merarigroep was 6200 (Numeri 3:34) – ronde getalle wat dus nie heeltemal rym met wat in Numeri 3:42-46 gesê word nie.

Elkeen van die groepe wat aan die drie seuns verwant was, het volgens Numeri 3:23-37 spesifieke take gehad om die tabernakeldiens te versorg. Hulle het die plek geneem van die eersgebore seuns van Israel wat in beginsel aan die Here gewy was en dus die priesterei moes verteenwoordig het. Die eersgeborene se besondere posisie in Israel dateer sedert die uittog uit Egipte (Eksodus 11:5; 12:12-13) toe die eersgeborenes gered is. Die eersgeborene van mens, dier en selfs plante (as oes van die landerye) het aan die Here behoort en is aan Hom toegewy as ‘n offer. Numeri 3:40-51 gee ‘n beskrywing van hierdie sonderlinge uitruiling gesien teen die agtergrond van die Leviete se wyding by Sinai wat hierbo genoem is (Eksodus 32:29). Hierdie uitruiling was blykbaar om die probleem op te los dat by Sinai die eersgeborenes as’t ware verbygegaan is.

Die Leviete as gewydes aan die Here se diens het gevolglik ook nie militêre diens gedoen nie. In Numeri 1 word die weerbare manne gemonster en in die lyste van die stamme wat in verse 20-43 gegee word, ontbreek Levi. In verse 47-51 word die Leviete afgesonder as toesighouers oor die tabernakel. As ons hulle getalle in ag neem, was hulle persentasiegewys baie groot en dit is te ver­staan dat so baie dele van die offers vir die priesters gegee moes word om hulle te onderhou. Ook moes die Leviete tussen al die ander stamme verspreid woon (Numeri:35:1-8) om hulle diens oral te kon verrig. Nie alleen van die offers is aan hulle gegee nie, maar ook die tiendes (Numeri 18:21) het aan die Leviete behoort vir hulle onderhoud.

Dit is belangrik om te let dat nie alle Leviete priesters was nie. Die Leviete het die heiligdomme beskerm, vir die musiek gesorg, ook onderrig aan die yolk gegee en verder allerhande take ivm die onderhoud van die erediens vervul. Uit die Leviete was dié wat van Aaron (uit die Kehatgroep) gestam het as priesters gewy om die offers en ander rites van die erediens te behartig. Net priesters kon die heilige voorwerpe aanraak. Numeri 4 gee ‘n be­skrywing van die pligte van die Kehatgroep.

Skrywer:  Prof JP Louw

Danie vra:
So baie keer loop jy mense raak wat sê hy is ʼn Christen, maar later sê hy vir jou dat hy het sekere voorwaardes waarvolgens hy sy Christenskap uitleef. Ek noem hierdie mense die “maar, jy moet net onthou”-Christene. Hoe moet ek sulke standpunte aanspreek? Is dit dat mense wat so redeneer nie in ʼn lewende verhouding met God staan nie? In my klein omgewing vind ek meer en meer mense wat kerkgangers is en nie dissipels van Jesus is of wil wees nie. Hulle hoor Sondag vir Sondag die Boodskap, maar dit wil vir my voorkom dat die Jesus wat ons verkondig nie neerslag vind nie. Alhoewel ʼn dag 24 uur het, is daar na my mening meer en meer mense wat nie tyd vir God het nie! Verder, meer en meer mense is Sondag-Christene! Jy moet nie iets reël vir in die week nie, dan hoor jy verskonings op verskonings: “ek moet eers my broer gaan begrawe”. Graag verneem ek van julle uitstekende “bronne” van inligting oor hierdie onderwerp.

Antwoord
Prof Hermie van Zyl antwoord
Ek dink die essensie van die saak wat die vraagsteller aanraak, is dat almal van ons wat bely dat ons Christene is, sukkel om in volle oorgawe aan Christus te leef. Dit raak ons almal, nie net dié wat konstant verskonings uitdink wanneer op hulle knoppie gedruk word nie.

Hierdie saak kom reeds voor in die tyd toe Jesus op aarde was. Vir party wat hulleself aanbied as volgelinge, sê Jesus: “Onthou, Ek het nie ‘n vaste woning nie” (Luk 9:57). Ander vir wie Jesus uitnooi om Hom te volg, het weer allerlei verskonings: “Ek moet eers my pa gaan begrawe” (9:59); of: “Laat ek net eers my familie gaan groet” (9:61). Vir almal stel Jesus die eis dat wanneer dinge op die spits gedryf word, die koninkryk van God voorrang moet geniet.

Ook vir die ryk jongman, wat graag die ewige lewe (= koninkryk) wou verkry, het Jesus gesê om alles op te gee en Hom te volg (Mark 10:21). Waarop die man bedroef weggaan omdat dit darem te veel gevra is.

Ons het maar almal die gevoel dat die vereistes vir navolgingskap van Christus, d w s om sy dissipel te wees, darem net te streng is. Die dwarslat word te hoog gestel, ons kom nie daaroor nie. En wat het dan geword van Jesus se uitnodiging: “Kom na My toe almal wat uitgeput en oorlaai is, en Ek sal julle rus gee?” (Matt 11:28). Is hier nie ‘n ingeboude teenstrydigheid nie? Dit lyk of Jesus enersyds wil rus gee, maar andersyds lyk dit net na ‘n manier om ‘n mens nader te lok, en as Hy jou eers het, dan moet jy dit “ontgeld”. Dit lyk so maklik om Christen te word – jy moet net kom, jy moet net glo – maar as jy dit eers is, dan begin die “moeilikheid”: daar word van jou verwag om alles wat vir jou belangrik, lief en dierbaar is, prys te gee.

Ons het hier te doen met ‘n saak wat regdeur die Nuwe Testament voorkom: enersyds die feit dat die verhouding met God gebou is op liefde, aanvaarding, genade en vergiffenis van sonde. Ons hoef ons nie eers blink te vryf vir God nie. Hy vat ons net soos is. Die evangelie gaan oor die regverdiging van sondaars, nie van goeie, gawe, ordentlike mense nie. Selfs die moordenaar aan die kruis het dit gemaak.

Maar andersyds lós God ons nie soos ons is nie. Vir die vrou wat in owerspel betrap is en volgens die wet van Moses gestenig moes word, sê Jesus: “Gaan, Ek veroordeel jou nie” (Joh 8:11). Hy spreek haar vry, Hy verklaar haar regverdig. Maar sy vryspraak is nie ‘n vrypas om voort te gaan met haar ou lewe nie. Nee, Hy roep haar tot ‘n nuwe lewe, want Hy voeg by: “en moenie meer sonde doen nie”. Dis by hierdie laaste moment dat die navolging van Christus begin. Nou volg daar ‘n lewenslange leerskool as dissipel van Jesus. En dis nie asof Jesus jou gaan laat “les opsê” as jy dit nie honderd persent regkry nie. Dissipelskap is eerder ‘n uitnodiging om jou voet op die pad van geregtigheid te plaas en te kyk waarheen dit jou lei. Sommige loop hierdie pad met groot oorgawe; ander is huiwerig, halfhartig, val terug, kry swaar met die lewe en die sonde. Dis nie vir ons om te sê wie is beter Christene as ander nie, wie is ware volgelinge en wie is huigelaars nie. Gód sal daaroor oordeel. Ons is wel geroepe om mekaar aan te moedig en te help om weer op te staan as daar gestruikel word. Gal 6:1 sê nie verniet nie dat ons iemand in ‘n gees van sagmoedigheid moet reghelp as hy/sy in sonde geval het. Dis altyd beter om die dwarstrekkers en agterossies met goeie voorbeelde te trek as om met ‘n lat te dreig. Ons het nodig om voortdurend opgewek te word om ons status as volgelinge van Jesus ernstig te neem, om te wees wie en wat ons bely dat ons is. Dít is ons lewensroeping wat sal duur tot wanneer ons die kop neerlê, en waarmee die Heilige Gees ons met sy krag bystaan.
Skrywer: Prof Hermie van Zyl

Die rituele van die offers

Die bring van offerandes was een van die belangrikste aspekte van die Joodse godsdiens, ‘n saak wat hulle met al die ander godsdienste van die antieke wêreld gedeel het. Alle godsdienste het hulle eie soorte offerandes gehad, en hoewel hulle almal daarmee die godheid, wat hulle aanbid het gunstig wou stem, was daar tussen Israel en die ander volke ‘n belangrike verskil. Waar daar by die ander volke hoofsaaklik gestreef is om die godheid tevrede te maak en hulp te kry in nood, het Israel aan die Here geoffer om Horn te eer en versoening vir hulle sondes te doen, ook om Horn te dank en in ‘n dieper verhouding tot Horn te leef. Die boek Levitikus begin met voorskrifte vir ‘n reeks offers: brandoffers, graanoffers, maaltydoffers, sonde-offers en skuldoffers. Maar ons vind ook verskeie ander benaderinge soos beweegoffer, dankoffer, eerstelingoffers, gelofteoffer, wierookoffer, ens.

Brandoffers word soms ook wierookoffers genoem (Psalm 66:15). In Lukas 1:9 word ook die naam vuuroffer gebruik. Hierdie offer behels ‘n dier sonder gebrek wat geheel en al op die vuur verbrand is (Levitikus 6:8-13) – slegs die vel is deur die priester vir homself gehou (Levitikus 7:8). Wanneer alles wat so op die altaar verbrand word, in rook opgaan, word versinnebeeld dat aan die Here algehele oorgawe toekom. Graanoffers van koring of gars is soms as deel van ander offers bygevoeg, of as dank vir ‘n oes en het dan so tegelyk ‘n eerstelingoffer geword (Levitikus 2:14). Net ‘n klein deel is verbrand; die res het die priesters toegekom. ‘n Maaltydoffer kon dank betoon het of ‘n gelofte bevestig het – of net tot eer van die Here aangebied word. Die vet van die dier is verbrand, dele van die vleis vir die priesters gegee, en die res is deur die persoon wat die offer bring saam met sy familie geëet. Sondeoffers en skuldoffers was versoeningsoffers en is soms ook so genoem (Eksodus 30:11-16). Dit is nie altyd maklik om tussen hierdie offers te onderskei nie,want hulle het albei gegaan om oortredings reg te stel. Ook hier is die vet van die diere wat geoffer is, verbrand en het die priesters die vleis geneem. Wat die priesters uit verskeie offers geneem het, het natuurlik bygedra tot hulle lewensonderhoud. Dan was daar ook wierookoffers (Eksodus 30:34-38) tot eer van die Here wanneer wierook (‘n soort gom of hars) verbrand is. Dit het ‘n aangename geur versprei.

‘n. Besonder eienaardige offer was die Korban, eintlik meer iets wat vir die Here afgesonder of gebêre word as ‘n tipiese offer. Dit was nie na die tempel gebring om verbrand te word nie, maar was beskou as iets wat tog aan die Here geoffer is, want dit is vir Hom “gegee”. Ons lees hiervan slegs in Markus 7:11. Dit was ‘n praktyk wat nêrens in die Ou Testament voorgeskryf was nie, maar wat onder die Jode ontwikkel het om iets te beveilig. So kan enige besitting as Korban verklaar word en kan niemand sy hand daarop lê nie. Dit was dan so goed as vir die Here geoffer. So het mense dikwels verpligtinge ontduik soos Markus 7:12 duidelik aantoon.

Die offersisteem was ‘n simboliese handeling waarin die mense van ouds op sigbare wyse uiting gegee het aan die verlange om met God te kommunikeer. Omdat Israel in ‘n verbondsverhouding met God gestaan het om Hom te dien, was die offerdiens ‘n wyse van dankie sê, om verskoning vir oortredings te vra, om God te prys, om te sê dat jy volkome aan Horn toegewy is. In die Nuwe Testament neem Hebreërs 10:1-8 hierdie gedagte verder deur daarop te wys dat die offerdiens ‘n vooraf skadubeeld van Christus is.

Skrywer:  Prof JP Louw

Die fees van die Weke of Pinksterfees

Hierdie was ‘n eendaagse fees wat op die 16de van die maand Sivan (Mei/Junie) gehou is in die middel van die koringoes en die einde van die garsoes as ‘n dankseggingsoes. Die dank het om twee brode gedraai. ‘n Klein stukkie is geneem en die graan gemaal om in twee brode gebak te word wat dan in die lug geswaai is om dank te betuig op ‘n wyse wat hulle gemeen het die Here so makliker sal raaksien. In Levitikus 23:15 word dit ‘n beweegoffer genoem. Presies 7 weke en een dag nadat die graan begin oes is, moes die fees begin (Deuteronomium 16:9-12) en dit moes herinner aan die feit dat Israel in Egipte ‘n slaaf was – vandaar die naam fees van die weke: Hierdie fees het ook 50 dae na die Paasfees plaasgevind. Verder moes daar, volgens Levitikus 23:18-19, diere geoffer word as gewyde gawe aan die Here. Die sewe weke plus een dag gee vyftig dae wat in die vertaling van die Ou Testament met die woord “pentekosta” weergegee is waaruit die naam pinkster afgelei is. In Handelinge 2:1 word ‘n gebeure op so ‘n pinksterfees vermeld wat vir die Christendom primer geword het.

Die fees van die Hutte of Insameling

Hierdie fees in die maand Tishri (Sept/Okt) was ‘n weeklange fees om die einde van die oes te vier wanneer die druiwe ingesamel is. Die huttefees word soms ook die Loofhuttefees genoem omdat dit eintlik ‘n dankfees vir die oes is (Deuteronomium 16:15). Dit word in Levitikus 23:34-36, 39-44 en in Deuteronomium 16:13-15 beskryf. Die naam huttefees hou verband met die voorskrif in Levitikus 23:43 dat die fees moes herinner aan die feit dat Israel in hutte gewoon het toe hulle uit Egipte weg is. Sien ook Nehemia 8:14-19. In die Nuwe Testament word slegs in Johannes 7:37 na hierdie fees verwys. In die Nuwe Testamentiese tyd het hierdie fees ook die lig van die Joodse geloof vir die wêreld gesimboliseer. Jesus se woorde van stromende water wat sal vloei uit die wat in Horn glo (vers 38), hou verband met die water uit die fontein van Siloam. wat die priesters op die huttefees oor die trappe van die tempel laat stroom het as teken dat die Joodse geloof die wêreld kon lewe gee. Vir die wat in Jesus glo sal die Gees die lewe gee.

Die dag van versoening

Hierdie feesdag het een maal per jaar op die 10de van die maand Tishri, vyf dae voor die huttefees plaasgevind. Eintlik was dit nie juis ‘n feesdag soos die ander feeste nie. Dit was eerder ‘n dag van verootmoediging, maar het tog ook die feestelike blydskap van versoening ingehou. Levitikus 16 beskryf hierdie dag in besonderhede. Dit is die klimaksdag van die hele Joodse jaar, die dag waarop die hoëpriester in die allerheiligste van die tabernakel en later die. tempel ingegaan het om versoening vir die hele volk se sondes te doen. Gedurende die jaar het die priesters gedurig offers gebring vir die volk en individue, maar op hierdie dag moes die hoëpriester vir homself en vir die priesters, in die eerste instansie versoening doen en dan ook vir die hele volk. So word alles weer volkome ritueel rein-priesters en volk.

In die tyd van die Ou Testament is die offer van die een bok gevolg deur die sprinkel van bloed op die deksel van die verbondsark en daarvoor. In die tyd, van die Nuwe  Testament was daar geen ark meer nie, want dit was met die verwoesting van Salomo se tempel deur Nebukadnesar van Babel saam ,met die tempel verbrand en is nooit weer vervang :nie. Toe is net die allerheiligste plek self besprinkel en veral die rots daarin wat simbool van ‘n offeraltaar was. Die ander bok, die sondebok, in Levitikus 16 die bok vir Asazel, is dan die hande opgelê om sodoende al die sondes op die bok oor te dra. Hierdie bok is vervolgens die woestyn ingejaag. In die Nuwe Testament neem die Hebreërbrief die gebeure oor in hoofstuk 9 as ‘n skadubeeld van die werklike versoening wat Christus deur sy bloed bewerk het. Daarom is Christus die Midde­laar of Versoener van God se nuwe verbond met sy volk.

Skrywer:  Prof JP Louw