Feeste

’n Aantal feeste is op sekere dae gevier-meestal in die droë dele van die jaar wanneer die manlike Jode makliker kon meedoen omdat dit van hulle verwag was om deel te neem. Eksodus 34:23 sê “drie keer per jaar moet alle mans voor My, die Here, verskyn”. Die beloning word in vers 23 gestel “Ek sal nasies voor jou uitdryf en vir jou ‘n land gee” en “dan sal Ek sorg dat niemand jou land begeer nie”. Hierdie feeste was die oesfeeste van danksegging vir die gars, koring en druiwe. Hierdie oeste het sodoende ‘n religieuse kleur gekry: dank aan die Here, en beloftes van beskerming en hulp van die Here. Feeste het dikwels ook die bring van offers behels.

Die fees van ongesuurde brode het met Paasfees saamgehang om die uittog uit Egipte te gedenk. Dan was daar ook die fees van die weke, ‘n koringfees wat met die gee van die Wet op die berg Sinai verbind is. Die veertig jaar in die woestyn, toe in tente geleef is, word tydens die druiwe-oes gevier, ens. Hierdie feeste was ook belangrike sosiale geleenthede. Van die feeste het ook familiegeleenthede geword. In 1 Samuel 1:21 word vertel dat Elkana en sy hele gesin gegaan het om die jaarlikse offer te bring. Jesus se ouers het elke jaar vir die Paasfees na Jerusalem gegaan (Lukas 2:41). Tydens die Paasfees het die Jode in groot getalle opgegaan na Jerusalem toe.

Paasfees en die fees van die Ongesuurde Brode

Hierdie fees is in die maand Nisan (ongeveer Maart/April) gehou van die 14de tot die 21ste van die maand (Levitikus 23:5-6). Hierdie feeste het die volk laat dink aan die tyd toe die Here hulle uit Egipte uitgelei het. ‘n Lam is in elke huis geslag as herinnering aan die bloed van die lammers op die deurkosyne in Egipte sodat die doodsengel daardie huis moes oorslaan. Die Hebreeuse woord “pesach” wat “verbygaan” beteken, is die oorsprong van die Griekse woord “pascha” waaruit die naam paasfees afgelei,is. Ongesuurde brode het herinner aan die haas om te trek toe die deeg nie nog eers kon rys voordat dit gebak is nie (Eksodus 12:11).

In die tyd van die Nuwe Testament was die Paasfees ‘n groot geleentheid. Baie het na Jerusalem gereis en paaie is versorg. Ook is grafte wit gekalk sodat hulle goed sigbaar was om te verhoed dat iemand daaraan raak en dus onrein vir die fees sou wees. Alle kookgerei is deeglik skoongemaak of met nuwes vervang. Op die 13de van die maand is die huis gefynkam om toe te sien dat geen brood met suurdeeg gebak in die huis is nie. In Jerusalem is kamers vir gaste gereed gemaak. ‘n Lam is gekoop en na die tempel geneem op die 14de om geoffer te word. Die vet en bloed is verbrand en die vleis weer teruggeneem huis toe om gebraai te word. Die vader van die huis het dan ‘n vaste ritueel gevolg waarin almal aan die uittog en sy voorskrifte herinner is. Die jongste lid het vrae hieroor gevra wat die vader geantwoord het. Ongesuurde brood, bitter kruie en sous het die haas om weg te kom uit die swaarkry in Egipte gesimboliseer. Deuteronomium 16:1-8 gee voorskrifte hoe die paasfees gevier moes word.

Skrywer: Prof JP Louw

Feeste en feesdae

Die Sabbat

As breek in die daaglikse gang van die mens se werk, veral ook onder moeilike omstandighede soos dikwels in droë lande soos die van die Ou Testament, was die Sabbat seker ‘n fisiese lafenis. Tog was dit nooit by Israel ‘n motivering nie. Al het die Tien Gebooie die sewende dag as rusdag van alle werk aangestip, was die godsdienstige grondslag die werklike motivering vir die Sabbat-‘n dag van die Here wat Hy in sy Wet beveel het. Jesaja stel dit duidelik in 58:13-14 as ‘n voorskrif wat seëninge sal bring. Om die Sabbat te oortree was ‘n groot sonde: Tog het dit dikwels gebeur dat mense voortgegaan het met hulle werk. In Nehemia 13:15-22 word die volk wat voortgaan met wynmaak, met vragte vervoer en handeldryf, gewaarsku. Nehemia sluit dan vervolgens die stadspoort op die Sabbat en laat dit deur die Leviete bewaak.

Die sisteem van ‘n sewedaagse siklus was van vroeg af in die antieke wêreld, ook buite Israel, bekend. Die maande is aanvanklik volgens die maan se siklus van 28 dae getel en is in vier dele van sewe elk verdeel. Noag stuur die duif uit die ark in ‘n siklus van 7 dae, die skeppingsverhaal behels ‘n sewe dag periode. Jakob moes sewe jaar werk vir Ragel (Genesis 29:20). In die woestyntog moes die manna op die sesde dag dubbel soveel opgetel word sodat daar op die sewende dag gerus kon word. Die Babiloniërs het sekere dae nie gewerk nie omdat hulle as ongeluksdae beskou is, soos die 15de van elke maand, soms ook die 19de en veral die sewevoudiges 7, 14, 21 en 28. Die Joodse Sabbat was egter van ‘n totaal ander aard – dit was ‘n bevel van die Here. So streng was hierdie opdrag dat oortreding selfs met die dood gestraf is (Numeri 15:32-36). Miskien was vrees vir straf ‘n sterker oorweging as rus by die Jode om die Sabbat to hou, al was die dag ingestel as rusdag. Volgens Amos 8:5 het sommige net gesit en wag dat die Sabbat verbygaan om weer handel te kan dryf, en in Jeremia 17:19-27 word dit nog sterker gestel: hulle lewens is op die spel as die Sabbat nie onderhou word nie (verse 21 en 27).

Die streng beskouing oor die Sabbat het mettertyd al meer aanleiding gegee tot talle Sabbatswette. Die Misjna, of Joodse oorlewing van leringe wat later ook op skrif gestel is, meld 39 hoofsoorte van werk wat op die Sabbat verbied word. So kan enkele dinge dus omseil word. In Eksodus. 16:29 word verbied om op die Sabbat net uit die huis te loop. Dit was egter i v m die optel van die manna gesê en dus het latere Joodse skrifgeleerdes dit toe as reël geformuleer dat noodsaaklike beweging uit die huis wel toegelaat word tot ‘n maksimum van 2000 el ‘wat die Jode volgens sommige uit die -Leviete se weiveldmate in Numeri 35:5 afgelei het so ongeveer 900 meter. Van die Olyfberg af Jerusalem toe is sowat een kilometer en in Handelinge 1:12 word dit ‘n sabbatsreis genoem. Jesus en die Joodse leiers het meermale oor die Sabbat gebots. In Markus 2:23-27 sê Jesus self dat die Sabbat vir die mens gemaak is maar die Jode het die mens vir die Sabbat gemaak. Van die Joodse voorskrifte het ingehou dat ‘n skrywer nie sy pen op ‘n Sabbat in sy gordel kon dra nie, en as ‘n huis op iemand inval op ‘n Sabbat moes die slagoffer wag tot die Sabbat verby is voordat hulp kon opdaag as by solank sou leef. Maar dan weer wys Jesus in Lukas 14:5 daarop dat hulle ‘n kind of ‘n bees wat in ‘n put val op die Sabbat sou uittrek. Die streng voorskrifte is dus tog soms weens omstandighede geplooi. Op die Sabbat moes gerus word-en dit het ook meegebring dat die Jode nie op die Sabbat na die sinagoge gegaan het nie. Op die vooraand van die Sabbat is gelet dat die sinagoge betyds verlaat word om voor sononder, as die Sabbat aanbreek, tuis te kon wees. So staan dit in die voorskrifte van die Rabbi’s. Tog lees ons in Handelinge 13:14 dat Paulus en Barnabas op die Sabbat ‘n byeenkoms in die sinagoge bygewoon het. Dit is heel merkwaardig aangesien sinagoges as leerhuise die hele week oop was. Aan die ander kant wys dit op ‘n praktyk wat afgewyk het van die streng voorskrifte van die ortodokse rabbi’s.

Die Sabbatsvoorskrifte het volgens die 39 voorskrifte van die Misjna betrekking op daaglikse werk gehad en die meeste mense het hulle daarby gehou. Dit was die ortodokse Jode wat met allerhande voorskrifte die saak tot die absurde gevoer het. In die lig hiervan moet die besoek aan die sinagoge op ‘n Sabbat al dan nie verstaan word.

Skrywer:  Prof JP Louw

Skrywer:  Prof JP Louw

Herodes se kasteel of burg net langs die tempel het horn geleentheid gegee om toesig te hou oor wat op die terrein aan die gang was. ‘n Stel trappe het ook vandaar toegang tot die tempelterrein gebied as sy soldate dit nodig sou kry. Hy self het deur ‘n tonnel na die tempel gegaan.

Die tempel van Herodes in die tyd van Jesus was ‘n besondere bouwerk en ‘n mens kan verstaan dat die Jode onthuts was toe Jesus in Matteus 24:2 gesê het “hier sal nie een klip op die ander bly nie; alles sal afgebreek word”. Lukas 21:5 meld ook van die pragtige klippe en gewyde geskenke wat die tempel versier het. In Markus 13:1 wys die dissipels op die geweldige klippe en geboue. Die tempel was, in terme van die destydse ander geboue, inderdaad ‘n landmerk in Jerusalem. Toe Jesus in Johannes 2:19 se “breek hierdie tempel af en ek sal dit in drie dae opbou” het die Jode dit van die tempel verstaan (vers 20) en gewys op hoe lank (46 jaar) dit geneem het om die tempel te bring waar by toe was. Tog het die tempel nie bly staan nie. In die loop van die geskiedenis is Jerusalem meermale beleër en letterlik verwoes. Die eerste was in 70 n.C. deur die Romeine toe Titus die stad drasties verwoes het en in 135 n.C. het Hadrianos die stad finaal verwoes en is ‘n nuwe stad Aelia Capitolina daaroorheen gebou. Van die tempel het feitlik net die platform en enkele dele van die buitenste ringmuur oorgebly. Die heilige klaagmuur is ‘n stukkie van die ou ringmuur. So het Jesus se woorde waar geword. Immers, vandag is daar so goed as niks van die tempel van Herodes oor nie. ‘n Islam heiligdom, vandag bekend as Die Rotskoepel (Moskee van Omar), is gebou oor die rots wat in die allerheiligste was.

Skrywer:  Prof JP Louw