Die vertelling waarmee die Bybel begin, handel oor God se skepping, sy voorskrifte vir menslike gedrag wat deur Adam en Eva verbreek word en wat verwydering van God meebring. Soos die boek Genesis voortgaan, word dit al meer duidelik hoe sonde verwydering bring en ook God se oordeel – Genesis 6-8, en veral 6:5. Hierop volg sosiale chaos soos in Genesis 11:1-9 beskryf word. Nou word die mense ook van mekaar verwyder. Hierdie vertellings beeld die kernprobleem van die menslike bestaan uit: God se skepping wat deur sonde vervreem word en nodig het om na God terug te keer. In die Nuwe Testament kom God self na die aarde in Jesus Christus wat mens geword het. So versoen God self die wêreld met horn. Die hele Bybel is so ‘n boek van God se liefde en vertel van hoe Hy horn met die mens bemoei. Ons sou ook kon sê dat die hele Bybel ‘n relaas is van die verhouding tussen God en die mense, ‘n verhouding wat so intens word dat God self mens word ten einde die mens volmaak te leer hoe by voor God moet leef. In Johannes 13:15 sê Jesus uitdruklik “Ek het vir julle ‘n voorbeeld gestel en soos Ek vir julle gedoen het, moet julle ook doen”. Die merkwaardige bemoeienis van God met die mens vind sy uiterste in Jesus wat die mens se sonde op horn neem om die mens met God te versoen. Hierdie boodskap verwoord 1 Petrus 2:24 deur van Christus te sê: “Hy het self ons sondes in sy liggaam aan die kruis gedra”. En Paulus sê dit nogeens in Kol 2:14 “Hy het die skuldbewys met sy eise teen ons tot niet gemaak. Deur dit aan die kruis te spyker het Hy dit vir goed weggeneem.”

Maar die boodskap gaan nog verder. Jesus het uit die dood opgestaan en woon deur sy Gees in die mens. So het Hy die dood oorwin en vir die mens die ewige lewe bewerk. Daarom sê Paulus ook in Romeine 6:5 “aangesien ons met Horn een geword het in sy dood, sal ons sekerlik ook met Horn een wees in sy opstanding”.

Die Bybel is dus in kort enersyds die verhaal van die mens se nood en verlossing en andersyds van God se bemoeienis met die mens – en die twee kante is onlosmaaklik aan mekaar verbonde. Die lang verhaal deur die geskiedenis heen begin in die Ou Testament en is verweef met die mens se gebruike en gewoontes, sy denke en redenasies, sy optrede en handelswyse. Daardeurheen loop die goue draad van God se bemoeienis. Hierdie draad kan des te beter gesien word as ons die mens in sy lewensomstandighede ken. Hierdie draad is ook uniek in terme van die godsdienste van Bybeltye. Al die ander godsdienste van die ou wêreld was eintlik radikaal anders – ‘n wêreld van bonatuurlike wesens wat deur die mens met offers en rites gepaai moet word om hulle goedgesindheid te wen. Moraliteit, sovêr dit daaglikse lewenswandel betref, het weinig met godsdiens te doen gehad. ‘n Persoonlike verhouding met die godheid was ondenkbaar. Daarom word die godsdienste van die antieke wêreld dikwels apotropies genoem, ‘n tegniese term wat daarop dui dat die bonatuurlike magte van jou af weggehou moet word deur hulle goedgesindheid op ‘n afstand te verkry. Hierteenoor het ons ‘n totaal ander opset soos beskryf in Genesis 12:1-2. God kies ‘n mens, Abraham, en sê vir horn “Trek uit. Ek sal jou ‘n nasie maak en vir jou ‘n land gee”. In Genesis 15:18 word dit met ‘n verbond bevestig, ‘n verbond wat verder in Genesis 17:7 uitgebrei word met die woorde “Ek sal jou God wees en ook die God van jou nageslag”. Later word hierdie verbond herbevestig met Abraham se kleinseun Jakob (Genesis 28:13-15) en weer aan Moses herhaal in Eksodus 3:6 – en so gedurig deur God bevestig dat Hy sy volk wat Hy gekies het, sal versorg. Dit is in die godsdienste van die antieke wêreld die unieke, die enigste godsdiens van so ‘n opset. Die Joodse godsdiens is dus anders deurdat dit op ‘n verhouding tussen God en mens bestaan. Al die rites en gebruike wat mettertyd ontwikkel het in oud Israel, het om hierdie verhouding, ‘n persoonlike verhouding, ontwikkel. Al het Israel gewoontes en gebruike ontwikkel wat uiterlike ooreenkoms met die godsdienste van ander volke vertoon het, soos byvoorbeeld feeste, offerandes en reinigingswassinge, heilige plekke, heilige voorwerpe, ‘n tempeldiens, ens, was dit in wese gans anders. Hieraan is Israel ook voortdurend herinner. In Psalm 51:18-19 word gesê dat God nie juis ‘n offerande vra nie, maar verootmoediging. Die offerandes was dus net uiterlik in ooreenstemming met offers in ander godsdienste maar innerlik totaal anders. Wanneer Israel afgedwaal het sodat die rites net uiterlike handelinge geword het, is hulle herinner aan die ware betekenis van godsdiens soos Amos 5:21-24 dit stel: offers en liedere is nie wat God verlang nie maar die doen wat reg is. Miga 6:8 stel dit soos volg: “Mens, die Here het jou bekend gemaak wat goed is: Hy vra van jou dat jy reg sal laat geskied, dat jy liefde en trou sal bewys, dat jy bedagsaam sal lewe voor jou God”.

Skrywer:  Prof JP Louw

Anna vra:
Verduidelik aan my die verskillende hemele, asb. Baie dankie.

Antwoord
Prof Francois Malan antwoord:
In die Ou Testament is sprake van 3 hemele:

Die Israeliete se wêreldbeeld was van ’n reeks koepels oor die aarde, koepels wat op fondamente rus (2 Samuel 22:8); Job 26:11 praat van die pilare waarop die hemel gebou is – as simbool van vastigheid.

(Hulle wêreldbeeld verskil heeltemal van die wêreldbeeld van planete wat in bane om die son wentel, ’n maan wat om die aarde wentel, sterre wat elkeen ’n eie sonnestelsel met planete is, en ’n onmeetlike heelal met ’n menigte melkweë elk met duisende sterre).

Die eerste hemel verwys meestal na die lugruim waar die voëls rondvlieg, vgl. Gen 1:26 se voëls in die lug – letterlik: voëls in die hemel.

Die tweede hemel verwys dikwels na die uitspansel of sterrehemel, waar die sterre sou sit, vgl. Gen 15:5: ‘Kyk op na die hemel en tel die sterre as jy kan;’ en Genesis 22:17 se ‘sterre aan die hemel. vgl. Deutr 4:19 se hemelruim met die son en die maan en die sterre.
Die antieke tyd het die tweede hemel ook gesien as die wolkehemel vanwaar die reën kom, soos in Ps 147:8: ‘Hy oordek die hemel met wolke. Hy voorsien reën vir die aarde.’
Matteus 24:29: ‘die son sal verduister word, die maan sal nie skyn nie, die sterre sal uit die ruimte (letterlik: uit die hemel) val, en die kragte van die hemelruim (letterlik: hemele) sal ontwrig word…’ Vgl. Genesis 1:17: ‘God het die twee groot ligte in die hemelgewelf geplaas.’
Handelinge 1:10: ‘Terwyl Hy weggaan en hulle stip na die hemel kyk…’

In baie tekste word egter met die hemel verwys na die plek waar God sou woon, en wat dan as die derde hemel beskryf word, waarvan Paulus in 2 Korintiërs 12:2-4 praat, en dit die paradys noem.

Vgl. 1 Konings 8:30,49 U hemelse woonplek, Ps 33:13-14; Matteus 5:16 julle Vader wat in die hemel is; Mat 6:9 Ons Vader wat in die hemel is; Ps 11:4 Die Here is op sy troon in die hemel; Jesaja 66:1 Die Here sê: Die hemel is my troon; Openbaring 4:2 ‘Ek het gesien daar staan ’n troon in die hemel…’ Dit is alles beelde wat verwys na God se alomteenwoordigheid. Die naam Here (Jahweh in Hebreeus) beteken ‘die Ek is’ persoonlik aktief teenwoordig.

Maar 1 Koning 8:27 sê: die hemel, selfs die hoogste hemel, kan U nie bevat nie…’

Openbaring 21 en 22 verwag dat die hemel en die aarde sal verbygaan en ons verwag ’n nuwe hemel en ’n nuwe aarde (Jes 65:17 die Here gaan ’n nuwe hemel en aarde skep sodat ons aan dié wat daar nou is nie meer sal dink nie; Jesaja 66:22 die nuwe hemel en die nuwe aarde wat die Here sal maak sal in sy diens staan; 2 Petrus 3:13 sê daar sal God se wil heers; Openbaring 21:1 die eerste hemel en aarde het verdwyn. Openbaring 21 gebruik beelde om oor die nuwe hemel te praat, waar daar nie meer ’n tempel is nie, want die Here God, die Almagtige en die Lam is die tempel van die nuwe Jerusalem, wat nie meer son en maan nodig het nie want die Here verlig alles.

Eintlik moet ons sê: waar God is, is die hemel, en Jesus het gesê: As iemand My liefhet, sal hy my woorde ter harte neem; en my Vader sal hom liefhê en Ons sal na hom toe kom en by hom woon (Johannes 14:23); dit doen Hy deurdat Hy die Heilige Gees stuur om by ons te bly en in ons te wees (Joh 14:17 Romeine 8:9). Daarom kan Joh 3:36 sê: Wie in Jesus glo het reeds die ewige lewe. Jesus het vir ons gebid: En dit is die ewige lewe: dat hulle U ken, die enigste ware God, en Jesus Christus wat deur U gestuur is (Joh 17:3). Nou leef ons in die geloof, maar eendag sal ons vir altyd by Hom wees en sy heerlikheid sien (Joh 17:24).

Skrywer:  Prof Francois Malan

Jan vra:
Eksodus 32. Moses is op die berg en keer nie terug nie. Die Israeliete raak ongeduldig en hulle dwing Aäron om vir hulle ‘n god te maak. Hy maak ‘n goue kalf en ek wonder om watter rede dit ‘n kalf moes wees, asb?

Antwoord
Prof Herrie van Rooy antwoord:

Die kalf (veral ‘n bulkalf) en ook ‘n bul was ‘n bekende afgod by die volke rondom Israel. Dit was ‘n simbool van vrugbaarheid, veral by die Kanaäniete. Die bulkalf was nie bedoel om God te vervang nie, maar is gesien as ‘n beeld van God. So was ook die kalfbeelde wat Jerobeam opgerig het by Dan en Betel (1 Konings 12). So is ook Amon-Re, een van die gode van Egipte, as ‘n kalf uitgebeeld. Dit was dus eintlik ‘n oortreding van die tweede gebod, oor afbeeldings van God.

Skrywer:  Prof Herrie van Rooy

49:14 Sion, die verlate stad Jerusalem, kla egter dat die Here haar verlaat en vergeet het, soos ‘n vrou wat deur haar man verlaat is. So het Israel in ballingskap ook gekla (40:27). Hier verwoord die stad die twyfel van Israel in ballingskap oor die Here en simboliseer die stad se afgebreekte mure die gebroke lewens van Israel in ballingskap.

49:15 Die Here antwoord daarop. Om van die innige liefde en trou van die Here ‘n beter begrip te gee gebruik die profeet die beeld van  moederliefde wat maak dat sy nie haar suigeling kan vergeet nie; selfs as hulle, die moeders,  hulle babas kan vergeet, sal die Here Sion nooit vergeet nie. Sy liefde gaan alle menslike liefde te bowe.

49.16 Die rede vir die Here se intense onthou van Jerusalem en sy mense, is dat Hy Israel se naam op sy handpalms gegrafeer het, soos ‘n tatoeermerk (wat in Lev 19:28 verbied is, maar deur die profeet as beeld van permanensie gebruik word). Daarmee wil hy hulle verseker van die Here se opmerksaamheid oor wat met Jerusalem en sy mense gebeur. Die afgebreekte mure van Jerusalem en van sy inwoners se lewens ‘is onophoudelik voor My,’ soos jy ‘n merk op jou hand telkens sal raaksien.  Die opbou van Jerusalem se mure is konstant op die Here se agenda. Dit is ‘n waarborg dat die mure weer opgebou sal word.

49:17 Die vrug van die Here se onveranderlike liefde word gou gesien. Soos kinders na hulle moeder toe hardloop, stroom Jerusalem se inwoners terug, en sy verwoesters en vernielers gaan weg, soos Babel, die Edomiete (Obadja 13), die nie-Israelitiese inwoners van die omgewing (Esra 4:4-6).

49:18 Sion moet haar oë, wat in moedeloosheid neergeslaan is, ophef en rondom haar kyk.  Haar kinders is al besig om bymekaar te kom en is op pad terug. Nou word Sion soos ‘n bruid voorgestel en die Here sweer, sowaar as Ek leef  jy sal hulle, jou kinders, almal soos ‘n bruid se ornamente omhang as versiering, en soos ‘n bruid se goue gordel sal jy hulle om jou vasmaak. Die terugkerendes sal vir Sion wees soos die trousseau van ‘n bruid, as simbool van haar nuwe status en aanvaarding deur die Here – die Here se bruid!

49:19 Die oordeel van die Here oor Israel wat deur die Assiriërs in die 8e eeu v.C. en die Babiloniers in die 6e eeu v.C. voltrek is, word met drie woorde beskryf: dorpe is puinhope, Jerusalem ‘n ruïne, Israel ‘n verwoeste land. Maar dit behoort nou tot die verlede; ook die bedreiging deur die verwoesters en stropers van die stad en die land. In hierdie tyd van die Here se genade het alles verander, en Jerusalem het dit nog nie raakgesien nie. Die groei van die stad tot ‘n oorvloed inwoners is ‘n duidelike bewys van die Here se genade.

49:20 Die kinders van jou kinderloostyd (gebore tydens die ballingskap) sal in jou ore kom kla oor die gebrek aan woonplek. Is dit moontlik?

49:21 Israel sal verbaas en verruk wees om die geweldige groei van sy inwoners te sien. Hy is verlate en alleen die ballingskap in, waar kom die massa mense nou vandaan? Die werk van die Here is so groot en heerlik dat hy nie weet hoe hy dit het nie (Ps 126:1).  Dit is ‘n onmiskenbare teken van die Here se genade. Die Here se geliefde vrou is nie deur Hom verlaat en vergeet nie.

Hierop volg drie kort profetiese uitsprake 49:22-24; 25-26; 50:1-3 wat elkeen ingelei word met: So sê die Here (Jahweh die teenwoordige Ek is).

By die Here is die onmoontlke moontlik (49:22-26)

49:22 Die Here HERE sê hoe Hy die wonderlike vermeerdering van inwoners in Israel en Jerusalem gaan bewerk. Kyk die Here gaan sy hand ophef vir die nasies (om te sien) en sy vaandel hoog ophys vir die volke – dit sal sy teken wees wat die mense daartoe sal bring om die ballinge vry te laat (vgl. die rol van die vaandel as versamelpunt in 5:26). In beeldende digterlike taal sê Hy: hulle sal julle seuns aan die bors (na Israel) bring (soos klein babatjies gedra word), en hulle sal julle dogters teen die skouer dra (soos vir ‘n kleutertjie) vgl. Num 11:12 vir dié uitdrukking. Die volke sal met ywer en sorgvuldigheid die Israeliete gewilliglik terugstuur na hulle eie land toe, in opdrag van die Here se dienaar Kores (vgl. Esra 1:1-4). So sal die volke iets leer van die Here se mag en trou.

49:23  Konings en koninginne sal Israel versorg soos kinderoppassers, en op Oosterse wyse met die gesig op die grond voor die Here buig, in erkenning dat die Here, die God van Israel, hulle teruggebring het in hulle land.

Die groot tuiskoms na die verlate stad Jerusalem is die bewys van die Here se Almag en teenwoordigheid. Jode en die ander volke kan elkeen die bevryding van Israel deur die Here se dienaar Kores sien – in die opgehewe hand en vaandel van die Here wat die volke oproep tot vrylating van sy volk en eer aan die Here. Dan sal Israel besef dat Hy die Here is op wie jy verseker kan vertrou. Die herstel van Jerusalem is nie ‘n doel op sigself nie. Dit bring kennis en erkenning van die Here na die nasies toe, en getuig van die egte vorm van geloof: wag op die Here!

49:24 Hier word ‘n vraag gestel oor die onmoontlikheid dat soiets kan gebeur, dat ‘n lammetjoe uit die bek van ‘n leeu verlos kan word (vgl. 1 Sam 17:34-37; (letterlik: kan die gevangene/prooi aan die baasvegter/leeu ontruk word, die gevangene van die geweldenaar/tiran/terroris (volgens die Griekse vertaling die Septuaginta  – die Masorete teks lui: van die regverdige)  ontsnap?  Vir die volke onder Babilon se bewind (127 provinsies, Ester 1:1) was die verlies van hulle slawe ‘n ekonomiese ramp en ‘n verlies aan aansien (vgl. Eks 14:5). Babilon word voorgestel as ‘n magtige leeu of ‘n reuse kryger soos Goliat en Israel soos ‘n verlore lammetjie wat deur die Here gered word deur sy dienaar (Dawid, Kores). Vir die ongelowige mens wat op krag en geweld vertrou is so ‘n redding die onmoontlike.

49:25-26 ‘So se die Here HERE: ‘n Soldaat se gevangene kan ontset word…’ – vir God is alles moontlik (Mark 10:27). So het Hy die harte van die Egiptenaars verander om Israel met geskenke weg te stuur (Eks 3:21-22; 12:33-36). So sal die Here deur Kores ingryp in die hele gebied onder Babilon en vir Israel stry. Die onderdane van Babilon sal voor Kores se mag desperaat mekaar aanval en uitroei, oorgegee aan hulle eie begeertes en vrese. Die groot ommekeer in die ryk deur die beleid van Kores om bannelinge vry te laat, (Esra 1:-4) is die wêreldwye getuienis vir die Here. Hy is Israel se Redder en Verlosser, die magtige God van Jakob wat die onmoontlike kan doen, om  Israel, die buit van Babel, wat ‘n man met baie mag is, af te neem. Jerusalem nie meer verlate nie, maar het nou baie kinders.

Skrywer:  Prof Francois Malan