Gewig

In Hebreeus is die werkwoord “om te weeg” shakal, en daarom het die “sikkel” die basiese gewigseenheid geword. Absalom se hare het tweehon­derd sikkels geweeg (2 Samuel 14:26). Volgens die syfers wat in Eksodus 38:25-26 gegee word, kan ons uitwerk dat ‘n beka gelyk gestaan het aan ‘n halwe sikkel; ‘n talent was driehonderd sikkels. Op ‘n later stadium is ‘n ver­dere gewigseenheid bygevoeg wat as ‘n mina bekend gestaan het. Dit was ongeveer dieselfde as vyftig sikkels. Ons kan dus die volgende tabel saamstel:

2 bekas               = 1 sikkel

50 sikkels           = 1 mina

60 minas             = 1 talent

Die name in die voorafgaande tabel is ook deur ander lande oorgeneem, maar die veelvoude en die werklike gewigte daarvan het verskil. Wat die saak verder ingewikkeld gemaak het, was die feit dat dit lyk of die handelaars twee soorte gewigte gebruik het: ‘n ligte en ‘n swaar stel. Die een stel is gebruik wanneer daar aangekoop is en die ander stel wanneer daar verkoop is (Deuteronomium 25:13). Dit het verseker dat die handelaar ‘n sekere persentasie wins verkry en dit op sigself was nie verkeerd nie. Die probleem was egter wanneer vals gewigte doelbewus gebruik is ten einde ander mense te bedrieg (Levitikus 19:35-36; Miga 6:10-11). Die gewigte self was dikwels klippies wat tot een of ander vorm gemaak is, soos byvoorbeeld diere of ander objekte, met die gewig daarvan daarop aangebring. Die gewigte is op weegskale gebruik (Jesaja 40:12). Dit word bereken dat die talent tussen 28 en 30 kg geweeg het. Dit het sy naam ontleen aan die groot en swaar deksel van ‘n houer.

Skrywer:  Prof Hennie Stander

Inhoudsmates

Die inhoudsmate is oorspronk­lik op net so ‘n eenvoudige wyse bereken. Die naam van die houer is gebruik as ‘n benaming van die inhoud. Die grootste mate wat vir droë items gebruik is, was die homer, wat ‘n “donkievrag” be­teken het, en dit is gebruik om graansoorte mee af te meet (Levitikus 27:16). Die efa was ‘n groot houer met ‘n deksel en volgens Sagaria 5:6-7 was dit groot genoeg vir ‘n vrou om daarin te kon sit. Dit was een tiende van ‘n homer (Ese­giël 45:11) en dit is ook ge­bruik om graan mee af te meet (Rut 2:17). Die gomer (“die gerf”) was die kleinste maat­eenheid waarmee graan afge­meet is en dit was ‘n tiende van ‘n efa (Eksodus 16:33). Dit was dus omtrent dieselfde grootte as ‘n issarion, wat soms met “tiende” vertaal word in moderne Bybelverta­lings; dit is gebruik om meel mee af te meet (Eksodus 29:40). Die vloeistofmaat wat met die efa gelyk was, was die bat. Die volgende tabel kan dus saamgestel word:

10 gomers/issarion = 1 efa/bat 10 efas/bat        = 1 homer

Die hin het egter geensins met bogenoemde verband gehou nie en dit is gebruik om olie­ en wynofferandes mee of te meet (dit was ongeveer 4 liter). Een sesde van ‘n hin was die minimum water wat vir een dag nodig was (Esegiël 4:11). Dit lyk of daar later meer akkuraatheid in die stelsel ingebou is. Die Assiriërs het ’n sisteem met die syfer ses as basis ontwikkel. Hulle stelsel het so gelyk:

6 ka                       = 1 situ

30 situs                 = 1 gur

Hierdie woorde klink baie soos die Hebreeuse woorde kab, seah en kor, en dit mag dus wees dat die Jode hierdie stelsel oorgeneem het en dit naas hulle eie stelsel gebruik het. Dit sou beteken dat:

6 kab                     = 1 seah

30 seahs               = 1 kor

Die kab word in die verhaal van die beleg van Samaria genoem, en ‘n kwart kab duiwemis is toe vir vyf sikkels silwer verkoop (2 Konings 6:25). Die seah is gebruik om meel of graan mee af te meet (2 Konings 7:1). Die kor is weer gebruik vir die afmeet van groot hoeveelhede vloeistowwe. Dit was die ekwivalent van die homer (Esegiël 45:14). Dit is egter nie moontlik om die presiese ekwivalente daarvan volgens ons stelsel te bereken nie, maar dit word geskat dat die “donkievrag” of die kor ongeveer tweehonderd en twintig liters was.

Skrywer:  Prof Hennie Stander

Handelaars was ten nouste gemoeid met mates, gewigte en geld. Voordat ons kyk na hoe handelaars gewerk en geleef het, moet ons eers die mates, gewigte en geldeenhede van die Bybel van nader bekyk.

Lengtemates

Lengtemates was geskoei op die afmetings van die menslike liggaam, naamlik van die vinger, die palm, die span (die afstand van die punt van die duim tot by die punt van ‘n pinkie van ‘n oopgestrekte hand), die el (afstand van die elmboog tot by die punt van die middelvinger), en die vaam of vadem (die afstand van die punt van die middelvinger tot by die punt van die ander mid­delvinger wanneer die arms heeltemal oopgestrek is). Die volgende lengtemaattabel kan dus opgestel word:

4 vingers             = 1 palm

3 palms               = 1 span

2 spanne              =     1 el

4 elle                   = 1 vaam

Hierdie stelsel was nie sonder sy probleme nie. Die afmetings van liggaamsdele verskil van een persoon tot die ander, en daar is aanduidings dat daar verskillende lengtes van ‘n el was, wat gewissel het vanaf ongeveer 45 cm tot ongeveer 52 cm. Daar was ook ‘n lang of “koninklike” el van 7 palms of 28 vingers (alle “koninklike” mates was langer as die standaard mates); verder was daar beide ou (2 Kronieke 3:3) en nuwe ellemates (Esegiël 40:5). Oor die algemeen egter was die stelsel baie duidelik en die lengtemates kon redelik akkuraat bereken word.

Langer afstande is op ‘n meer vae basis bereken. Dit is byvoorbeeld gedoen in terme van die aantal dae wat dit geneem het om van die een punt tot by die ander te reis (bv Genesis 30:36). Baie later het die Grieke ‘n lengtemaat gebruik wat bekend gestaan het as ‘n stadion (of stadia in die meervoud), wat net oor die 180 m lank was en wat in die apokriewe boek Makkabeërs genoem word. Anders as by ons, is daar in die Bybelse tyd nie van lengtemate gebruik gemaak om ‘n oppervlakte se grootte te bereken nie. ‘n Akker was die grootte van die land wat ‘n os in een dag kon ploeg (Jesaja 5:10). Die maksimum afstand wat op ‘n Sabbatdag geloop kon word (‘n Sabbatsreis: Handelinge 1:12) was 2 000 tree, m.a.w. ‘n mens kon op ‘n Sabbatdag ‘n afstand van 1 000 tree (‘n Romeinse myl) heen en weer loop (ongeveer 880 m).

Skrywer:  Prof Hennie Stander

Jan vra:

In Eks 30:22-38 gee die Here vir Moses ‘n resep vir heilige salfolie waarmee by Aäron en sy seuns moes salf om die priestersamp te bedien asook die tabernakel en alles wat daarin was. Later is Israel se aangewese konings ook met olie gesalf en in Ps 133 besing Dawid die lieflikheid daarvan as broers saamwoon, want dit is soos kosbare olie op die baard van Aaron wat afloop tot op die soom van sy klere.
Die vrou salf Jesus met kosbare nardussalf.
Dan sê Jes 10: 27: En in die dag sal sy (koning van Assirië) las afgly van jou skouer en sy juk van jou nek, en die juk sal tot niet raak vanweë die vettigheid(olie).
Jakobus sê dan as iemand siek is laat hy die ouderlinge roep om oor hom te bid nadat hulle hom in die Naam van die Here met olie gesalf het. Hy sal gesond wees en as daar sonde is sal die ook vir hom vergewe wees.
Mens hoor dikwels die uitdrukking: Die salwing sal die die juk verbreek. Dan word die mense gesalf met olie op die voorkop volgens wat Jakobus sê. My vraag is: Wat is die rasionaal/belangrikheid/toepassing van die olie in die konteks waarin dit in die Bybel aangehaal/beskryf word, asseblief?

Antwoord

Prof Francois Malan antwoord:

Die invryf met olie of salf behoort tot die versorging van die liggaam: Deutr 28:40; Rut 3:3 (1983-vertaling: maak jou mooi, letterlik: salf jouself); 2 Sam 12:20; 14:2 (1983-vertaling: moenie skoonheidsmiddels gebruik nie; letterlik: moenie jouself met olie salf nie); 2 Kron 28:15 (1983-vertaling: salf aan hulle wonde gesmeer; letterlik net: hulle gesalf); Esegiël 16:9; Dan 10:3; Amos 6:6; Miga 6:15; Mat 6:17 (1983-vertaling: versorg jou hare; letterlik en 2014 vertaling: salf jou kop met olyfolie).

Die uitgiet van olie op iemand se kop was ‘n teken van gasvryheid: – Luk 7:46; Joh 11:2; so ook die salf van die voete Luk 6:47; Joh 12:3.

Die vroue het na die graf gegaan om die lyk van Jesus te salf Mk 16:1 (1983-vertaling om hom te balsem – staan nie in die oorspronklike. Die Jode het nie gebalsem nie, maar die kruie en olie was bedoel om die reuk te neutraliseer; vgl. 2014-vertaling: sodat hulle Hom kon gaan salf); Mk 14:8.

Daar was ‘n godsdienstige betekenis aan die salwing van konings – Rigt 9:8,15; 1:Sam 9:16; 10:1; 16:13; 2 Sam 2:4; 5:3; 19:10; 1 Kon 1:34,39; 2 Kon 9:1; 11:12; 23:30. Dit geskied met heilige olie 1 Kon 1:39; Ps 89:21. Daarom word die koning die gesalfde van die Here genoem

1 Sam 24:11; 26:16; Ps 20:7; 28:8; 84:10; 89:39; ens. Die salwing met olie was simbool van Goddelike aanstelling en die toerusting met die Gees van God 1 Sam 10:1; 16:13. Ook die hoëpriester is gesalf Eks 29:7; Lev 8:12; 21:10-. So ook gewone priesters Lev 4:3,5,16. Ons lees een maal dat ‘n profeet tot sy amp gesalf word 1 Kon 19:16. Die profete word ook gesalfdes genoem Ps 105:15.

Voorwerpe word gesalf as teken dat hulle toegewy word vir diens aan God. Jakob het die klip waarop hy geslaap het by Bet-El met olie aan God gewy, Gen 28:18-22; vgl. 31:13 die Here se aanvaarding daarvan. Moses het die tabernakel en al die voorwerpe daarin met heilige olie gesalf Eks 30:26; 40:9v; Lev 8:10v; Num 7:1,10,84,88.

Die salwing van die sieke in Jakobus 5:14 is simbool van die toewyding van die sieke aan die genesende sorg van die Here deur sy Naam aan te roep. Sy Naam staan vir sy wil en sy vermoë – Hy kan genees, en die genesing hang van sy wil af.

Christus (die Griekse woord vir ‘Gesalfde’) so word Jesus genoem omdat Hy met die Heilige Gees gesalf is Jes 61:1; Luk 4:18; Hand 4:27; 10:38; Hebr 1:9. Hy is gesalf tot ons hoogste Profeet wat God aan ons kom openbaar, ons Leraar wat God se wil aan ons bekendmaak, ons Hoëpriester wat Homself vir ons geoffer het en daagliks vir ons intree by God; ons ewige Koning wat oor ons lewens regeer, vir wie ons uit liefde en dankbaarheid gehoorsaam.

 Skrywer:  Prof Francois Malan