Uitwanning

Teen die aand se kant, wanneer die aandwind begin opsteek het, is die koring (wat op hierdie stadium nog met strooi gemeng was) op ‘n hoop in die middel van die dorsvloer gegooi sodat dit uitgewan kon word. Hiervoor het die landbouer ‘n hooivurk met vyf tande, ook ‘n gaffel genoem, gebruik, asook ‘n skopgraaf. Die vurk is in die hoop gesteek en dan is die koring wat met die strooi gemeng is, in die lug opgegooi. Die strooi is deur die wind weggewaai, maar die koring het weer op die grond geval omrede dit veel swaarder was. Wanneer dit wat oorgebly het te min was om met die vurk of gaffel opgeskep te word, is die skopgraaf vir dieselfde doel gebruik. Wanneer daar geen wind gewaai het nie, en klein hoeveelhede koring uitgewan moes word, was dit wel moontlik om ‘n wind te veroorsaak deur ‘n stuk matwerk te waai. Die kaf is bymekaar gemaak om die stowe in die huise aan die brand te steek terwyl die strooi versamel is sodat dit as voer vir die diere gegee kon word.

‘n Houtvurk wat so gelyk het, is in die Bybelse tye gebruik om koring mee uit te wan.

Die koring moes hierna met ^‘n groot sif skoongemaak word. Die koring­ en garskorrels was met allerhande vuilighede wat van die dorsvloer afgekom het, gemeng. Alles is in groot siwwe gegooi wat wel die korrels deurgelaat het, maar die vuilighede agtergelaat het. Op hierdie stadium moes ook die sogenaamde drabokkorrels verwyder word. In die Afrikaanse Nuwe Testament word die Griekse woord vir “drabok” gewoonlik met “onkruid” vertaal (sien Matteus 13:24-30). Drabok is ‘n on­gewenste plant met giftige korrels en dit lyk net soos koring. Wanneer hierdie korrels egter ryp word, word dit Swart in plaas van geel. Dit is bitter en dit veroorsaak duiseligheid en mislikheid wan­neer dit geëet word.

‘n Landbouer sif die koring met ‘n groot sit.

Die skeiding van die kaf van die koring is deur Bybelse outeurs as model gebruik om die oordeel van God to illustreer (Jeremia 15:7; sien ook Psalms 1:4). Die hele proses van uitwanning is weer deur Johannes die Doper as beeld gebruik om die werk van Jesus te beskryf (Matteus 3:12). Jesus het weer op sy beurt na die sifting van koring verwys toe Hy vir Petrus gesê het dat die Satan vurig begeer het om hulle soos koring te sif (Lukas 22:31).

‘n Landbouer is besig om koring uit to wan. Let op dat die werker in die agtergrond “sy lendene omgord het

Opberging

Hierna is die koringkorrels afgemeet deur dit in erdewerkhouers te gooi. Hierdie houers het hul name ontleen aan die inhoudsmate wat hulle geneem het. Soveel as moontlik is in hierdie houers gegooi en soms het dit selfs oorgeloop (vgl Lukas 6:38). Die koring is dan opgeberg-klein hoeveelhede is in erdewerkpotte gebêre en groter hoeveelhede in ‘n droë put of bak, in ‘n vertrek wat aan die huis gegrens het, of selfs in ‘n skuur (Deuteronomium 28:8; Spreuke 3:10; Matteus 13:30; Lukas 12:18). Ook was daar openbare graanskure (Genesis 41:48).

Koring is in houers van erdewerk geberg om dit droog te hou.

Daar was ‘n hele aantal maniere waarop peste van die opgebergde graan weggehou is. In die eerste plek is die graanskure van stene met dik mure gebou en die enigste manier hoe ‘n mens daarin kon kom, was deur ‘n gat aan die bokant daarvan. Die mure is aan die binnekant gepleister. Dit was waarskynlik ook sulke skure waarin die offergawes geberg is wat deur die volk gegee moes word. Een tiende van die opbrengs van die land (van die vrugte en die graan) moes geoffer word (Levitikus 27:30-32; Deuteronomium 14:22-29).

Ons is nie bewus van enige misstof wat vir die graan gebruik is nie, alhoewel dieremis soms wel in ander gebiede gebruik is. Die grond is egter elke sewende jaar (of sabbatsjaar) ‘n rus gegee (Levitikus 25:1-7). Derhalwe het God beloof dat by elke sesde jaar aan hulle ‘n baie goeie oes sou gee ten einde hulle in staat te stel om maklik deur te kom in die sewende jaar (Levitikus 25:18-22). Wat ook al in die sewende jaar wel opgekom het, sou aan die armes behoort (Eksodus 23:10-11). Hierdie wet is nie in die beginjare van die koningskap nagekom nie met die gevolg dat die Kroniekskrywer van mening was dat die Jode in ballingskap weggevoer is, ten einde aan die grondgebied die geleentheid te bied om weer te herstel en op so ‘n wyse op te maak vir al die sabbatsjare wat nie nagekom was nie (2 Kronieke 36:21). Na die ballingskap het Nehemia probeer om weer die sabbatsjaar in te stel (Nehemia 10:31) en dit is wel tydens die Griekse periode nagekom. In een van die ou Joodse geskrifte, bekend as die boek van die Makkabeërs, word vertel dat in 163/162 v.C. die Jode lewensmiddele kortgekom het aangesien dit ‘n sabbatsjaar was en die land “gerus” het (1 Makkabeers 6:49,53).

 Skrywer:  Prof Hennie Stander

Francois vra:

Ek sukkel om my vraag te omskryf, maar dit gaan basies oor God se wil en my wil. Het wat ek wil enigsins `n kans. Neem God enigsins “wat ek wil” ook soms in ag ?

Antwoord:

Prof Hermie van Zyl antwoord:

Ek antwoord graag met ‘n uittreksel uit ‘n artikel wat ek ‘n tyd gelede geskryf het wat presies hierdie saak van God se wil en my wil aanraak. Dit word geskryf vanuit die hoek van gebed en die wil van God.

Die oorkoepelende doel van gebed is om ons in pas te bring met God en sy wil. Juis daarom is dit verrassend hoe min kere in die Bybel gebed in soveel woorde met die wil van God in verband gebring word. Tog moet die saak van God se wil altyd as agtergrond vir gebed veronderstel word. Reeds in die Ou Testament is dit duidelik dat God nie as vanselfsprekend geneem kan word nie. Hy is nie die Groot Staatmaker wat maar altyd net gewillig is om mense ter wille te wees nie. Inteendeel, Hy is die soewereine Heer, en daarom is sy antwoord op gebed altyd van sy Raad en besluite/wil afhanklik. Hierdie toedrag van sake word in die Nuwe Testament voortgesit. Wanneer Jesus in die Bergrede oor ons daaglikse stryd om den brode handel, verseker Hy ons van God se versorging, maar herinner Hy ons terselfdertyd daaraan dat ons ons allereers moet beywer vir God se koninkryk en sy (God se) geregtigheid (Matt 6:33). God se oorkoepelende saak/wil vorm so die konteks waarbinne die gelowige werk en bid. En in die normatiewe Ons Vader-gebed word ons by name geleer om te bid dat God se wil sal geskied (Matt 6:10), met die implikasie dat die gelowige hom daaraan sal onderwerp.

In die algemeen skep die wete dat ons moet bid volgens die wil van God nie probleme vir die gebedslewe nie. Maar dis wanneer allerlei “logiese” afleidings omtrent die verband tussen gebed en die wil van God gemaak word dat probleme ontstaan. Dit kom naamlik daarop neer dat gebed as oorbodig, futiel, beleef kan word in die lig daarvan dat God se wil in elk geval geskied. Waarom bid mens nog vir ‘n bepaalde saak as dit “reeds duidelik” is dat God se wil in ‘n ander rigting lê, of, as God in elk geval alles, lank gelede, “voor die grondlegging van die wêreld”, in ‘n onveranderlike en gedetailleerde bloudruk vir die wêreld vasgelê het? Hoe kan gebed enigiets verander aan God se wil?

Hierdie soort denke is die rede waarom mens soms stemme hoor dat die gelowige in sy/haar gebed eintlik net moet konsentreer op lof en dank. Die voorbidding-element moet liefs gelaat word omdat God Hom nie laat verbid nie. Sy wil en Raad staan vas. Hy is die Groot Beplanner wat ongeag menslike optrede of versoeke sy wil onverbiddelik deurvoer. Al wat die gelowige kan doen, is om God vir sy wil te loof en te dank – in weerwil van die lyding en smart wat sy wil mag meebring – en dit gelowig-inskiklik uit God se hand te ontvang.

Hierdie siening van gebed is ‘n goeie voorbeeld van hoe ‘n bepalende invloed ‘n mens se teologie, veral jou Godsbeeld, op gebed kan hê. Die standpunt dat mens God se wil nie moet probeer verander nie, maar net daarvoor moet buig, mag baie vroom voorkom, maar dit stuit op die duidelike voorbeelde in die Bybel waar gelowiges nie sonder meer die wil van God gelate aanvaar nie, maar met God “stry” oor wat met hulle aan die gebeur is. En in sommige gevalle verander God inderdaad sy plan, maar in ander gevalle nie. Voorbeelde van eersgenoemde is Hiskia wat, ná hy berig ontvang dat hy nie van sy siekte sou herstel nie maar dat God hom sou laat sterwe, ernstig tot God bid, en God sy plan verander en nog 15 jaar by Hiskia se lewe voeg (2 Kon 20:1-6). ‘n Ander geval is die gebeure wat in die boek Jona beskryf word. God beplan om Nineve te verwoes vanweë dié se sonde, maar die Nineviete kom tot bekering en roep tot God om af te sien van sy plan. Toe God hulle berouvolle optrede sien, verander Hy inderdaad van besluit (Jona 3:3-10). Voorbeelde waar God nie sy plan verander nie, is by Jesus se Getsemane-gebed (Mark 14:36,39 par) en by Paulus se gebed om die verwydering van die doring in die vlees (2 Kor 12:1-10). Jesus is bewus van die lydensbeker wat Hy moet drink – wat die wil van sy Vader is (vgl die drievoudige lydensaankondigings in Mark 8, 9 en 10) – maar smeek God desnieteenstaande om die lydensbeker by Hom te laat verbygaan. Is daar nie dalk ‘n ander weg tot sy koms in heerlikheid nie? Nogtans onderwerp Jesus Hom aan wat God ook al mag besluit. En God hou by sy plan en laat Jesus die kruispad loop. Dieselfde by Paulus: Die doring in die vlees blý; God se genade is genoeg om dit draaglik te maak.

Dit word nou duidelik dat die verhouding tussen ons gebede en God se wil nie vir menslike – selfs gelowige – denke deursigtig is nie. Die voorbeelde hierbo wys juis uit dat gebed wat soek na die wil van God met veel worsteling gepaardgaan. Maar wat wel uit die voorbeelde duidelik behoort te wees, is dat die konsep dat God onveranderlik en onbeweeglik in sy wil is, mank gaan aan grondige denke. Daar is geen teenstrydigheid tussen God se soewereine Heerskap en sy openheid tot verandering nie. Ja, God ís die Groot Beplanner, die Meesterbrein wat die wêreld – en individue – stuur en rig volgens sy welbehae, maar op die een of ander manier betrek en inkorporeer Hy ons gebede by sy meesterplan. Dis die minste wat ons kan sê, maar waarskynlik ook die meeste. Die belangrike is egter dat hierdie insig die gelowige nie by voorbaat laat boedel oorgee nie, en die gebed nie laat verstom wanneer ons gekonfronteer word met wat vir ons na die onveranderlike en onbeweeglike wil van God lyk nie. Nee, die wete – die kinderlike geloof! – dat God nie buite ons om nie, maar sáám met ons sy wil volvoer, nooi ons juis uit om Hom in die gebed te raadpleeg, voorbidding te doen – tot in die fynste besonderhede toe – en met Hom te worstel totdat ons die saak “deurgebid” het (soos Jesus en Paulus) en ons gemoed tot rus gekom het in sy wil.

Mens moet egter nie dink dat gebed en Goddelike antwoord ‘n simplistiese “ek vra God gee”-verhouding is nie. Wanneer God van plan verander, is dit steeds in ooreenstemming met sy Goddelike natuur en Raad. God handel nie vóór ons gebede strydig met sy Goddelike aard, en ná ons gebede meer op een lyn daarmee nie. Nee, wanneer God verander, doen Hy dit as God, in ooreenstemming met sy Goddelike wese en Raad.

Maar ook wanneer God nie van plan verander nie, of waar dit na baie worsteling nog nie duidelik is wat God se wil is nie, of dit nie duidelik is óf Hy hoegenaamd, en indien wel, hóé Hy my gebede verhoor nie, kan ons steeds rus in die wete dat Hy wel ons gebede verhoor. Die toestaan van ons versoeke deur God, en gebedsverhoring, val nie noodwendig saam nie. God mag dalk nie aan ons versoeke gehoor gee nie, maar dit beteken nie dat ons gebed nie verhoor word nie. Indien ons gebedsverhoring en die toestaan van ons versoeke met mekaar sou identifiseer, sou dit beteken dat Jesus se Getsemane-gebed en Paulus se se doring-in-die-vlees-gebed nie verhoor is nie. En so ‘n afleiding lyk nie geregverdig in die lig van die teksgegewens nie. As ons Jesus se Getsemane-gebed en die verdere verloop van gebeure in oënskou neem, is dit duidelik dat Hy deur sy gebedsworsteling in die tuin versterk is en sy kruisdood met ‘n nuwe aanvaarding tegemoet getree het. Trouens, in die Matteusweergawe van Jesus se tuin-gebed is dit duidelik dat daar groei in Jesus se onderwerping aan die wil van sy Vader plaasvind. Anders as Markus, rapporteer Matteus die tweede gebedsmeking van Jesus in groter besonderhede. Die eerste keer pleit Jesus nog met ‘n positiewe verwagting: “My Vader, as dit moontlik is, laat hierdie lydensbeker by My verbygaan” (Matt 26:39). Maar die tweede keer is daar al klaar ‘n groter aanvaarding van sy Vader se wil as Hy in die negatief bid: “… as hierdie beker nie by My kan verbygaan sonder dat Ek dit drink nie …” (26:42). Jesus se gebed moes dus op ‘n ander, hoër, vlak verhoor gewees het as bloot dié van die toestaan van sy versoek. Dieselfde met Paulus wat rus in die genade van God wat genoeg is. Hy kry nie wat hy vra nie, ten spyte daarvan dat hy God dringend en volhardend vra, maar hy rus uiteindelik daarin dat sy versoek betrek word by ‘n groter waarheid omtrent sy lewe as waarop hy aanvanklik gereken het – die wil van God. Paulus het die grense van wat hy kon vra – die wil van God, spesifiek omtrent lyding – nie by voorbaat geken nie; hy moes dit al biddende leer. Die Christelike gebede wat ons in die Nuwe Testament aantref, word algaande gevorm deur ‘n teologie van die kruis, waar gebedsverhoring nie soseer in die toestaan van versoeke bestaan nie, maar in die openbaring van God se genade en krag in swaarkry.

Hierdie insigte bring ‘n dimensie in ons gebedslewe na vore wat kortsigtigheid en tonnelvisie verminder en vryheid en vrymoedigheid bring. As dit die oorkoepelende doel van gebed is om in pas te kom met die wil van God, dan open dit ons oë vir die welbehae van God, dat Hy goed is vir ons, maar dat sy goed-wees soms onbegryplik anders kan wees as wat ons versoek. Ons moet God steeds God laat bly in ons versoeke, soos Jesus gemaak het: Hy vra – voluit – dat die lydensbeker by Hom sal verbygaan, maar lê Hom terselfdertyd neer by die wil van sy Vader, as dié anders mag blyk te wees.

Dat ons gebede in die “dun lug” van God se wil moet beweeg, is nie bedoel om ons kortasem te maak nie. Dit wil nie ons gebede intimideer, inhibeer, inkort of selfs die swye oplê nie. Dit rig eerder die uitdaging aan ons om die gesprek met ons hemelse Vader op ‘n “gevorderde” vlak – op God se vlak – voort te sit. Dis hier waar ‘n mens se geloofspiere tot die uiterste ingespan word. Want eintlik is ons besig om uit te reik na God se gedagtes wat hoër en anders is as ons s’n. Maar wie met hierdie gesprek volhard, het die versekering dat dit uiteindelik rus sál bring, al gaan dit met baie wroeging en worsteling gepaard. God wil hê dat ons klein versoeke sal saamsmelt met sy liefdevolle groter wil vir ons.

Samevatting:

• God se wil is nie iets wat alles so deterministies bepaal dat gebed – veral gebed as voorbidding/versoeke – daarmee die swye opgelê word nie. Die kontekste waarin gebed in verband met die wil van God voorkom, toon juis aan dat God Hom laat verbid; Hy is nie onver-bid-delik nie. God kan “van plan verander”. Hierdie planverandering is egter nie willekeurig nie. God tree steeds in ooreenstemming met sy Goddelike wese en Raad op wanneer Hy van plan verander. Hy is nie ná sy planverandering meer God as daarvóór nie.
• God se wil is nie deursigtig nie. Daarom staan Hy ons gebedsversoeke dikwels nie toe nie. Sulke gebede moet egter nie as onverhoord aangemerk word nie. God verhoor altyd gebede. Maar gebed open juis ons oë vir ‘n groter waarheid omtrent ons lewe as waarvoor ons aanvanklik gevra het.
• Of God “van plan verander” en ons gebedsversoeke toestaan, of nie – sy wil is altyd goed; dit wil die beste vir ons, hoewel hierdie “goed” en “beste” dikwels onbegryplik is. Daarom is gebed volgens die wil van God altyd ‘n uitdaging. So ‘n gebed reik uit na God se gedagtes wat hoër is as ons s’n. Maar wie met hierdie gesprek volhard, sal uiteindelik rus vind in God.

Skrywer:  Prof Hermie van Zyl

Lewe in God en Jesus (5:20-21)

5:20 ‘En ons weet dat die Seun van God gekom het…’ dit is die derde keer dat Johannes skryf: ‘ons weet,’ ons is seker. ‘En’ volg op 19b: ‘die hele wêreld lê in die mag van die Bose.’ Ten spyte daar van, kan ons, wat uit God gebore is (19a), seker weet dat die Seun van God (in die wêreld wat die mag van die Bose lê) gekom het. Die werkwoord ‘Hy het gekom (hekei) wys na sy koms met sy menswording om permanent in hierdie wêreld te wees (Jn 8:42 En nou is Ek hier)..

‘…en aan ons verstand gegee het sodat ons die Waaragtige kan ken…’ die woord vir ‘verstand/denke’ (dianoia) verwys na die vermoë om te verstaan, te beredeneer, te dink en om te besluit, maar dan ook na ‘n spesifieke manier van dink oor iets/iemand, en dan ook na die inhoud van ons denke en redenering (een van die woorde vir bekering is ook metanoia die verandering van ons denke en manier van dink oor God). Die werkwoord ‘Hy het gegee’ is in die voltooide tyd, wat beteken dat dit in die verlede gegee is en die gevolge daarvan duur nou voort (Rom 11:29). ‘die Waaragtige’ het ‘n persoons lidwoord, wat verwys na God as die ware God, wat self die waarheid is, wat getrou is, en ‘n werklikheid in ons lewe is (Jes 65:16; Jn 17:3; 1 Ts 1:9; Op 3:7). Hy staan teenoor die vals gode van 4:1-3. In Jn 1:9 word Jesus genoem ‘die ware lig;’ in Jn 15:1 die ‘ware’ wingerdstok. Hy het die ware God vir ons kom openbaar en is self ook die ware God.

‘…en ons is in die Waaragtige (in Hom wat die waarheid is), in sy Seun, Jesus Christus.’ in 5:11 is reeds gesê ‘dat God die ewige lewe vir ons gegee het, en dié lewe is in sy Seun.’ Om die Seun te hê, is om dié lewe te hê (5:12). Netso word hier gesê: om die Seun te erken beteken ook om die Vader te hê. Die ware gelowige bly in die Seun en in die Vader (2:23-24; Jn 10:38 :Ek is in die Vader en die Vader in My; Jn 17:21 dat hulle ook in Ons mag wees; 1 Ts 1:1 aan die gemeente…wat aan God die Vader en die Here Jesus Christus behoort). 1 Jn 5:20 verduidelik wat dit beteken om in die ware God te wees: Ons is in God en het met Hom gemeenskap as ons in Christus is. Jesus het God aan ons kom openbaar sodat ons die ware God mag ken en in noue gemeenskap met Hom te kan lewe (vgl. 1 Jn 1:3). Om in God en in Jesus te wees benadruk die voorwaarde, maar ook die manier waarop gelowiges in hierdie wêreld moet lewe. God, soos Jesus Hom aan ons openbaar as die God van liefde en geregtigheid, is die ruimte waarin ons as sy kinders lewe: onder sy sorg en leiding.

‘Hy is die ware God en die ewige lewe.’ Na wie ‘Hy’ verwys is verskillend uitgelê as die Vader of die Seun, maar albei is betrokke. Dit gaan in hierdie teks oor Jesus wat aan ons kennis gee om die ware God as die Vader van Jesus te ken, met wie ons gemeenskap het deur Jesus, wat self ook God is. Die ewige lewe behels juis dat ons God die Vader ken en in gemeenskap met Hom lewe. Maar dit kan nie, sonder dat ons Jesus ken en in Jesus glo nie. In 1:2 word die ewige lewe aan Jesus verbind. Dit is die lewe wat Hy en die Vader saam lewe. In 5:13 is reeds gesê dat dié wat in die Naam van die Seun van God glo, kan vir seker weet dat hulle die ewige lewe het. En die ewige lewe begin nou reeds deur ons lewe in gemeenskap met die Seun en die Vader (wat bewerk word deur die Heilige Gees, volgens 3:24; 4:2,6 die Gees van die waarheid; 4:13).

5:21 ‘My liewe kindertjies…’ soos reeds ses maal tevore in die brief, as ‘n uitdrukking van Johannes se intieme liefdesverbondenheid en bekommernis oor die gemeente. In plaas van ‘n formele vaarwel, sluit Johannes sy brief af met die waarskuwing uit sy liefde vir hulle:

‘…beskerm julleself/hou noukeurig oor julleself die wag, teen die afgode.’ Hulle word met ‘n sterk vorm van die bevelswerkwoord opgeroep om wag te staan oor hulleself, oor hulle denke en geloof en optrede. Hulle moet aktief daaraan werk, terwyl in 5:18 reeds gesê is dat Jesus ons vashou en bewaar, sodat die Bose ons nie sal aanraak nie. Ons is betrokke in die stryd teen die Bose, en moet steeds in Christus bly om te oorwin (5:4-5).

Johannes skryf vir die gemeentes in en rondom Efese waar die godin Artemis (Grieks)/Diana (Latyn) en ander gode vereer is, en die stroom van mense en familielede na die feesgeleenthede ter ere van die afgode vir die gelowiges ‘n versoeking bly. Die woord vir ‘afgod’ (eidoolon) beskryf ‘n voorwerp wat soos ‘n mens, of dier of iets anders lyk en die voorwerp van aanbidding is. Dit word figuurlik gebruik vir enige vals god, wat lyk na god, maar dit nie is nie. Daarom waarsku Johannes die gelowiges om te waak teen enige substitute vir die ware God, teen ‘n ander siening oor God as wat Jesus vir ons gebring het. Sommige van die mense wat reeds die gemeentes verlaat het om terug te keer na die Jode se opvatting oor God en Jesus nie erken nie, het hy ‘antichriste’ genoem (2:18-19; en vals profete 4:1). Die vals gode moet verwerp word en die gelowiges moet waak teen die vals gode en profete se invloed op hulle, om getrou te blyaan die ware God wat in sy Seun die ewige lewe gee aan die gelowiges.

Skrywer:  Prof Francois Malan

Petro vra

Ek het iets op die hart wat ek baie graag vir u wil vra. Ek gaan saam met my man na die NG kerk, maar gaan ook baie keer na die ander kerke soos AGS ens. (Ek het NG groot geword) In die charismatiese kerke gebruik hulle meestal net die 1933 vertaling en dit pla my altyd, want hoekom moet daar verskillende bybels gebruik word in verskillende kerke totdat ek eendag Matt 20 vers 23 gelees het en gesien het dat die twee bybels baie verskil in daardie vers. Hoekom het die 1983 vertaling die gedeelte “en met die doop waarmee Ek gedoop word, sal julle gedoop word” uitgelaat in die 1983 vertaling? (ook in vers 22) Ek het gegaan na die ou bybel wat nog in Hollands gedruk is en daarin staan ook dieselfde as in die 1933 vertaling. Dit het my laat wonder wat is nog verander in die 1983 vertaling?? Dit is moeilik om die twee bybels vers-vir-vers te gaan vergelyk? Ek voel die mense word op ‘n dwaalspoor gelei oor die doop. Dit het my altyd gepla dat ek net klein gedoop is totdat ek eendag in my hart begin voel het om my groot te laat doop en dit het ek 16jr gelede laat doen en dadelik het ek vrede in my hart gehad, maar dit is nou nie die rede hoekom ek u kontak nie. Ongelukkig is ek nou baie skepties oor daar weer ‘n nuwe vertaling kom. Ek is bang ons beweeg weg van die oorspronklike Woord. Hoop u kan my meer duidelikheid gee hieroor.

Antwoord:

Prof Hermie van Zyl antwoord:

Ek wil graag in my antwoord ingaan op die kwessie van wat die “oorspronklike Woord” is. Want dit lê aan die kern van jou vraag. (Die kwessie van grootdoop en kleindoop laat ek daar, omdat dit nie die wesenlike saak is nie.)

Om die begrip “oorspronklike Woord” te begryp, moet ek iets sê oor ‘n bepaalde aspek van die totstandkoming van die Bybel. Uiteraard gaan ek baie vlugtig daaroor, en ek konsentreer slegs op die Nuwe Testament (NT).

Die feit van die saak is dat ons nie meer die “oorspronklike Woord” het nie. Daarmee bedoel ek: ons het nie meer die oorspronklike manuskripte (mss) van die NT nie. Dit wil sê: daardie manuskrip (ms) wat Matteus met sy eie hand geskryf het, het ons nie meer nie; dit is vir altyd verlore. Ons het net afskrifte van afskrifte van afskrifte, ensovoorts, daarvan. En omdat alles in daardie vroeë eeue met die hand oorgeskryf is (onthou, die boekdrukkuns is eers in die 15e eeu nC ontwikkel), het daar dikwels foute in die oorskryfproses ingesluip. Kopieerders het meermale onbewustelik skryffoute begaan, soms selfs doelbewus, laasgenoemde veral as die manuskrip wat as basis van die kopiëring gedien het na hulle oordeel nie die korrekte inhoud bevat het nie.

Omdat kopiëring met die hand die enigste manier was waarop die NT in die eerste veertien eeue vermeerder en versprei kon word, beskik ons vandag oor ongeveer 5 500 Griekse mss wat die NT bevat (Grieks synde die taal waarin die NT oorspronklik geskryf is). Sommige van hierdie mss bevat die hele NT, ander weer net dele van die NT. Verder, die oudste mss wat die hele NT bevat, stam uit die 3e/4e eeu nC. Jy kan dus verstaan dat selfs ons oudste mss steeds ongeveer drie eeue verwyderd is van die oorspronklike Woord of oorspronklike mss wat die NT bevat het. Hierdie 5 500 mss is ook nie identies nie, hulle verskil in bewoording van mekaar. Nou is die vraag: As ons vandag die NT in Afrikaans wil vertaal, watter van hierdie mss moet ons gebruik of aan voorkeur gee om net eers ‘n Griekse teks saam te stel wat ons as basis vir ons vertaling kan gebruik?

Die wetenskap wat vir ons ‘n Griekse teks saamstel, word Tekskritiek genoem. Dit is ‘n wetenskap wat reeds lank bestaan, maar veral in die afgelope 200 jaar met rasse skrede vooruitgegaan het, hoofsaaklik weens die ontdekking van meer en ouer mss, en ook weens die ontwikkeling van beter kriteria en tegnieke om te bepaal watter mss vir ons die oorspronklike NT die beste bewaar. Want die algemene reël is: hoe ouer ‘n ms is, d w s, hoe nader ‘n ms aan die tyd van die NT is, hoe beter is die kanse dat dit vir ons die oorspronklike teks van die NT die beste weergee.

Uit hierdie 5 500 mss is daar in die verlede verskillende Griekse tekste saamgestel wat na die mening van tekskritici (geleerdes wat die oorspronklike mss van die NT bestudeer) die oorspronklike teks van die NT die beste weergee. Mettertyd is hierdie prosesse verfyn sodat Bybelvertalers reg oor die wêreld vandag een van twee Griekse tekste gebruik – óf die een van die United Bible Societies in die VSA, óf die sogenaamde Nestle-Aland teks van die Institute for New Testament Text Research in Münster, Duitsland. Weens die samewerking tussen die twee instansies is die merkwaardige dat die twee Griekse tekste wat bewoording betref identies is. Dit maak dus nie saak hoe vertalings van mekaar verskil in bewoording nie, van een ding kan mens vandag seker wees en dit is dat hulle dieselfde Griekse teks vir die vertaling gebruik.

Hoekom verskil die 1933-Afrikaanse Vertaling (33AV) van die 1983-Afrikaanse Vertaling (83AV)? En nou praat ek nie van vertaalverskille nie, maar van gedeeltes waar dit lyk of die 83AV sekere bewoordings weggelaat het wat wel in die 33AV voorkom. Die rede hiervoor is dat die 33AV van ‘n Griekse teks gebruik gemaak het wat nog nie die nuutste inligting oor die beste mss bevat het nie. (So ook die ou Hollandse Vertaling, die sg Statevertaling.) Maar toe die 83AV tot stand gekom het, is besluit om ook die nuutste en beste Griekse teks te gebruik wat deur al die ander vertalers oor die wêreld heen gebruik word. Daarom lyk dit asof in bepaalde gevalle die 83AV dele van die “oorspronklike Woord” weggelaat het. In werklikheid is dit presies die teenoorgestelde: dis na regte so dat die 33AV, wat op ‘n swakker Griekse teks gebaseer was, bewoording bevat wat eintlik nooit deel was van die oorspronklike NT nie. Die 83AV het Afrikaanssprekendes dus eintlik ‘n groot guns bewys om die Afrikaanse Bybel op een lyn te bring met ander vertalings reg oor die wêreld wat op die beste Griekse teks gebaseer word.

Kom ek gee nou aandag aan Matt 20:23 (jou vraag) om alles wat bo teoreties bespreek is, meer prakties te maak. Die 33AV bevat in Matt 20:23 ook die woorde: “… en met die doop waarmee Ek gedoop word, sal julle gedoop word.” Hierdie woorde kom nie in die 83AV voor nie. Die Griekse teks wat in die 83AV gebruik is (wat op die beste Griekse mss gebaseer is), bevat nie hierdie woorde nie. Daarom kom dit ook nie in die vertaling voor nie. Wat waarskynlik in die vroeë eeue van manuskripkopiëring gebeur het, is dat kopieerders die woorde van Mark 10:39 (die parallel van Matt 20:23) waar hierdie woorde inderdaad in die beste mss voorkom, ingevoeg het by Matteus, dalk omdat hulle gedink het dat hulle die teks van Matteus op hierdie manier “verryk” of “aanvul”. Dit is wat ons in die Tekskritiek “harmoniëring vanuit parallelle gegewens” noem, d w s, weens die parallelle materiaal tussen die Evangelies kry ons soms dat kopieerders aanvullings vanuit die ander Evangelies gedoen het in die oorskryfproses. Dit is ook meteen ‘n voorbeeld van doelbewuste foute wat in die oorskryfproses plaasgevind het. Later, toe ouer en beter mss ontdek is, is besef dat daar by Matt 20:23 eintlik deur die kopieerders ‘n byvoeging gemaak is wat nie in die oorspronklike ms van Matteus gestaan het nie. Daarom is dit nie ingesluit in die vertaling nie. Ons wil tog so na as moontlik kom aan die ms soos Matteus dit self geskryf het, en nie soos latere kopieerders gedink het Matteus behoort te klink nie.

Hiermee hoop ek het ek iets probeer weergee van die ingewikkelde proses van tekssamestelling en vertaling. Na alles moet ons net besef dat al is daar verskille tussen die 33AV en die 83AV, die verskille nie van ‘n wesenlike aard is wat die kern van die Christelike leer aantas nie. Dit gaan meermale oor mindere kwessies wat nie die wese van ons geloof aantas nie. As jy voel dat die 33AV vir jou nader aan die hart lê – lees dit! Dit sal niks aan jou saligheid verander nie. Maar moenie dink dat daar fout is met die 83AV nie, as sou dit jou wil wegvoer van die oorspronklike Woord nie. Dis gewoon nie waar nie; die teendeel is waar.

Wees ook gerus dat in die nuwe Afrikaanse Vertaling waaraan daar tans gewerk word, waarvan die NT en Psalms reeds verskyn het, daar geen poging is om die Woord van God te vervals of om gelowiges weg te lei van die oorspronklike Woord nie. Nee, hierdie vertaling is net nog ‘n manier om gelowiges so na as moontlik aan die oorspronklike Woord van God te bring. En enigeen wat jou probeer wysmaak dat daar bose motiewe agter die nuwe Vertaling is, is besig met misleiding – óf uit onkunde óf uit moedswilligheid.

Skrywer:  Prof Hermie van Zyl