Alle Paaie lei na Jesus: Die uittog uit Egipte (9)

Alle Paaie lei na Jesus: Die uittog uit Egipte (9)- Adrio König

9.3 Die betekenis in die Nuwe Testament

Die uittog speel nie ’n besondere rol in die Nuwe Testament nie. Dis nogal vreemd as ’n mens onthou hoe belangrik dit in die Ou Testament was en ook hoe dikwels die skrywers van die Nuwe Testament na die Ou Testament verwys (hoofstuk 6).

Daar is wel ’n paar verwysings. In Handelinge 7 is dit deel van Stefanus se lang oorsig oor Israel se geskiedenis. Hy skryf eensydig negatief oor Israel se rol tydens die uittog (Hand 7:39- 45). Hebreërs 11 handel oor die sogenaamde geloofshelde van die Ou Testament. Dis merkwaardig hoeveel aandag hy aan veral Abraham gee, en ook aan Josef en Moses, en daarteenoor dan die minimum aandag aan die uittog (11:29-30). Hy gee Israel se rol eensydig positief weer, maar met net twee kort verwysings: die tog deur die Rooisee en die val van Jerigo. Dis merkwaardig dat veral oor die deurtog deur die see ons net lees: “Omdat die Israeliete geglo het, het hulle deur die Rooisee getrek soos oor droë grond,” terwyl ons goed weet hoe hulle gevrees het en in opstand was. Daar is dus nie soveel nuuts in verband met die uittog in die Nuwe Testament nie, behalwe die wyse waarop dit wel direk op Jesus uitloop. Daar is drie belangrike verwysings.

9.3.1 Jesus as die paaslam

Jesus word “ons Paaslam” genoem (1 Kor 5:7). Dis duidelik ’n terugverwysing na die instelling van die Paasfees tydens die uittog. Daar is meer verwysings na Jesus as die Lam (Joh 1:29, 36; 19:36; 1 Pet 1:19; Op 5:6). Dit is nie elke keer duidelik na watter lam in die Ou Testament dit terugverwys nie. In die Ou Testament is daar van drie verskillende lammers sprake:

die paaslam (Eks 12),
die lam wat daagliks geoffer is (Num 28:4),
en die lam van Jesaja 53:7.

Dit is nie regtig nodig om in elke geval presies te onderskei oor watter lam dit gaan nie. Minstens twee van die lammers het verband gehad met verlossing/vergifnis. Die betekenis van Jesaja 53 se lam het juis direk met sonde te doen. “Die Here het ons almal se sonde op hom laat afkom.” En alhoewel dit nie duidelik is dat enige van die verwysings na Jesus as die Lam regtig teruggaan na die brandoffer van Numeri 28 nie, kan die betekenis van die brandoffer inderdaad ook na Jesus verwys. Dit was ’n lam as ’n offer aan die Here vir die beskerming teen gevare.

Maar daar is besondere nadruk op Jesus as die Paaslam. Hy word uitdruklik só genoem in 1 Korintiërs 5:7. En die paaslam moes juis die nag van die uittog die volk beskerm teen die oordeel van die Here. Veral Johannes bring dit nog baie meer direk in verband met Jesus se kruisoffer vir ons sonde. Dit bring ons by een van die interessantste verskille tussen Johannes en die Sinoptiese Evangelies. Volgens die Sinoptici het Jesus die nagmaal op Donderdagaand tydens die Paasfees ingestel, sodat Hy die dag ná die Paasfees gekruisig is. Maar volgens Johannes sou die Paasfees eers Vrydagaand ná sy kruisiging gevier word.

Volgens die eerste drie Evangelies eet Jesus en sy dissipels die paasmaal die aand voor Hy gekruisig is (Matt 26:17 ev). Dit is trouens juis tydens hierdie paasmaal dat Jesus die nuwe “Paasfees”, die nagmaal, instel (Matt 26:20 ev) wat beteken dat daar ’n direkte verband is tussen die Paasfees en die nagmaal. Beide is bevrydingsfeeste, bevryding uit slawerny. Israel is bevry uit die slawediens in Egipte, en ons uit die slawediens aan die sonde. Jesus word dan laat daardie nag gevang, en sterf die volgende dag, Vrydagoggend, die dag ná die Paasfees.

Maar volgens Johannes eet Jesus en die dissipels die Donderdagaand ’n gewone maaltyd. Johannes skryf uitdruklik dit was vóór die Paasfees (Joh 13:1 ev) en hy het geen verwysing na hierdie maaltyd as ’n paasmaal nie, en geen sprake daarvan dat Jesus die nagmaal instel nie. Dit is ’n gewone ete. Johannes doen selfs moeite om dit te benadruk. As hy die ete begin beskryf, lees ons: “Voor die viering van die paasfees … ” en as Jesus Judas tydens die maaltyd uitstuur, dink die dissipels dis om die dinge te gaan koop wat hulle (die volgende dag) vir die paasmaal sou nodig hê (13:29).

Die Paasfees sou dus eers die volgende dag gevier word. Presies dit lees ons ook oor die verhoor van Jesus vroeg Vrydagoggend. “Toe het hulle (die Joodse leiers) vir Jesus van Kajafas na die ampswoning van die goewerneur toe gebring. Dit was die môre vroeg. Hulle het self nie in die ampswoning ingegaan nie, sodat hulle nie onrein sou word nie maar die paasmaaltyd sou kon eet” (Joh 18:28). Hiervolgens sou die Paasfees dus die aand ná Jesus se kruisiging gevier word, en nie die aand toe Hy gevange geneem is, soos die Sinoptici dit het nie.

Wat nou belangrik is, is die feit dat Hy volgens Johannes juis die oggend gekruisig is toe die lammers vir die Paasfees geslag moes word. Hy is dus die nuwe Paaslam. Johannes beklemtoon dit nog verder deur te skryf dat hulle nie Jesus se bene gebreek het nie, maar met ’n spies in sy sy ingesteek het, en dat die Skrif, wat lui dat geen been van die paaslam gebreek moes word nie, op dié manier vervul is (Joh 19:33, 36).

Ons het dus hier ’n besonder interessante situasie. Die Sinoptiese Evangelies lê doelbewus ’n verband tussen die Paasfees en die nagmaal – ’n volkome sinvolle verband. Jesus stel tydens die Paasfees die nagmaal in wat net soos die Paasfees ’n bevrydingsfees is. Maar Johannes lê ’n verband tussen die paaslam en Jesus as die nuwe Paaslam – net so ’n sinvolle verband. Dit laat ons natuurlik met die baie interessante vraag hoe dit is dat die Evangelies oor so ’n saak so duidelik kan verskil. Heelwat pogings is aangewend, veral deur teoloë wat aan die letterlike onfeilbaarheid van die Bybel vashou. Die aanvaarbaarste van hierdie verklarings is waarskynlik dat die Paasfees op enige van sewe aande gevier kon word, omdat dit deel was van die Fees van die Ongesuurde Brode wat sewe dae lank geduur het (Eks 12). Hulle meen dat Jesus en sy dissipels doelbewus ’n vervroegde Paasfees gehou het, dat hulle die Paasfees met een dag vervroeg het. Dit is nie ’n onredelike verklaring nie, maar dis tog geforseerd. Niemand sou ooit aan so ’n uitgestelde fees gedink het as dit nie was dat hulle die Sinoptiese Evangelies en Johannes wil laat ooreenstem nie. Nêrens is daar sprake dat dit nie op die gewone datum gevier is nie, en dit terwyl daar nogal heelwat verwysings na hierdie Paasfees is.

Die alternatief is om te aanvaar dat die Evangelies verskil, soos hulle inderdaad op baie ander kleiner punte van mekaar verskil. Hulle gesag lê nie in die feit dat hulle in elke detail met mekaar saamstem nie, maar in die boodskap wat hulle bring. En oor hierdie verskil wanneer die Paasfees was, het hulle ’n volkome geloofwaardige boodskap. Hulle belewing en weergawe van die geskiedenis was nie dieselfde as ons moderne eis van presiesheid nie. Ons kom in die volgende bladsye weer hierop terug met die vlug na Egipte. Maar die Bybelskrywers het dikwels die geskiedenis in diens van die Evangelie gestel en daarby aangepas.

Die punt van Jesus en die Paasfees is egter duidelik. Sy dood het alles met die Paasfees te doen. Hy stel ’n nuwe bevrydingsfees in tydens die Joodse bevrydingsfees, ’n bevryding wat veel heerliker is as dié uit Egipte, bevryding van die skuld en die mag van die sonde. Maar Hy is self ook die nuwe Paaslam, en Hy het ’n veel heerliker betekenis as die oorspronklike paaslam. Die paaslam in Egipte moes die volk beskerm teen die doodsengel wat hulle eersgeborenes sou laat sterf, maar die nuwe Paaslam beskerm ons teen die ewige oordeel van God.

Ons is besig om te kyk na die betekenis van die uittog uit Egipte in die Nuwe Testament. In die volgende artikel gaan ons na Jesus as die rots kyk.

AllePaaieLeinaJesus Mense wonder dikwels oor verskeie aspekte van die Christelike geloof. Alle Paaie lei na Jesus (2010) deur prof Adrio König is ŉ baie nuttige naslaanwerk wat ŉ betrokke en uitdagende verduideliking bied van die die middelpunt van ons geloof: Jesus Christus.

Bybelkennis gaan gereeld gedeeltes uit hierdie bron publiseer. Ons dank aan prof König en CUM vir hierdie vergunning.

Vir meer inligting oor CUM, besoek gerus hulle webblad by www.cumuitgewers.co.za

Skrywer: Prof Adrio König

Alle Paaie lei na Jesus: Die uittog uit Egipte (8)

Alle Paaie lei na Jesus: Die uittog uit Egipte (8) – Adrio König

9.2.3 Die positiewe interpretasie van Israel se rol

Teenoor hierdie negatiewe interpretasie van die uittog, staan ’n merkwaardig positiewe een. Met die eerste oogopslag kan ’n mens amper nie dink dit verwys na dieselfde uittog nie.

Jeremia 2:1-3 is so ’n voorbeeld. Die Here sê: “Ek onthou nog hoe getrou jy aan My was in jou jeug; hoe lief jy My gehad het toe jy my bruid geword het. Israel was aan die Here gewy soos die eerste vrugte van die oes.” Wat ’n beeld om die innige verhouding tussen die Here en sy volk te beskryf! Die eerste vrugte van die oes was net die Here s’n. Niemand anders het reg daarop gehad nie (Eks 23:19; Lev 22:10 ev). Dit beklemtoon die eksklusiewe verhouding.

Terwyl sommige interpretasies van die uittog uitsluitlik daarop gerig is om ons op te roep om die Here te loof (9.2.1), en ander net op die negatiewe rol van Israel ingestel is (9.2.2), het ons hier ’n interpretasie wat uitsluitlik aan die positiewe rol van Israel aandag gee. Die uittog word as ’n idilliese tyd beskryf waarin Israel getrou aan die Here was en Hom soos ’n bruid liefgehad het, en dit nogal onder die allermoeilikste omstandighede in die woestyn waar geen kos was nie.

Wat wil die profeet hiermee bereik? Hy wil die geslag van sy tyd des te ernstiger vermaan oor hulle en hulle voorouers se ontrou (die res van die hoofstuk). Dit is een van die aangrypendste hoofstukke in die hele Bybel. Doen die moeite om dit te lees. Die kontras wat hy skilder tussen die idilliese liefde aan die begin in die woestyn, en die skreiende ontrou daarna in die beloofde land, roep ten hemel. En net so die kontras tussen Israel se ontrou aan hulle God terwyl selfs die heidene aan hulle gode getrou is (2:10 ev). Deur hierdie kontraste wil hy die volk met mag oproep om berou te kry en hulle te bekeer. Daarom gebruik hy ’n volkome eensydige interpretasie van die uittog. Hy wil sê: As julle voorouers só getrou was, watse rede is daar vir julle om die Here te verruil vir ander gode wat glad nie eens regtig gode is nie (2:11)?

Hosea 2:13-22 is nog so ’n voorbeeld. Ook hier het ons ’n eensydig positiewe interpretasie van Israel se rol tydens die uittog. Al wat van Israel gesê word, is dat sy die Here liefgehad het. Die Here sien uit na die toekoms: “Dan sal sy weer my liefde beantwoord soos toe sy jonk was, soos toe sy uit Egipte getrek het.” Dit word hierdie keer net per implikasie gekontrasteer met hulle ontrou in die profeet se tyd.

Wat is dan die eintlike punt? Iets heeltemal anders as by Jeremia. Hosea beklemtoon die ongelooflike goedheid van die Here wat ondanks Israel se ontrou in hierdie tyd, sal maak dat hulle in die toekoms weer die Here so getrou soos tydens die uittog sal dien. Die punt is dus die toekomstige goedheid van die Here, soveel so dat Hy die ontrou van Israel sal verander sodat die bruidstyd van die woestyn herstel kan word. Dus op ’n baie interessante manier kom die profeet weer uit by die goedheid van die Here waaroor die volk Hom moet loof. Die Here gaan Israel dan “vir altyd” sy bruid maak (2:18).

Is hierdie eensydig positiewe interpretasie ’n verdoeseling van die werklikheid? Nee. Ons het dieselfde soort eensydig positiewe interpretasie gekry in die oproepe om God se lof te besing (9.2.1). Ons moet onthou dat die uittog ’n lang geskiedenis deurloop het waarin daar baie kante was. Daar was inderdaad ook positiewe reaksies van Israel. As die profeet daarvan ’n punt wou maak, het dit hom vrygestaan. Trouens ’n mens sien duidelik by Hosea dat hy wat die uittog so eensydig positief kon interpreteer, ook deeglik van die negatiewe kant bewus was. Kyk maar net na Hosea 9:10-17. Dit begin net so positief oor Israel se aan deel aan die uittog: “Israel was vir My soos druiwe waarop ’n mens in die woestyn afkom.” Maar net twee sinne verder kom dan die draai: “Maar hulle het na Baäl-Peor toe gegaan en hulle verbind aan ’n god wat vir hulle in die steek laat, en hulle het net so afstootlik geword soos die ding wat deur hulle vereer is” (9:10b). Hy verwys na Numeri 25.

En later, wanneer hy die troue liefde van die Here wil uitsing, lees ons hoe die Here soos ’n moeder vir ’n seuntjie, vir Israel in die woestyn gesorg het, “maar hulle wou nie erken dat dit Ek is wat vir hulle sorg nie” (11:3). En ’n paar verse later: “Maar Efraim het geweier om hom te bekeer” (11:5).

Wat ons egter wel leer uit hierdie uiteenlopende interpretasies van die uittog, is dat die situasie bepaal het watter kant van die uittog die profeet na vore bring. Dit beteken dat die uittog nie een vaste betekenis in die Bybel het nie, maar deur verskillende profete op verskillende maniere gebruik word om hulle verskillende oogmerke te bereik. En die uittog het hierdie verskeidenheid van interpretasies toegelaat omdat dit ’n lang en gevarieerde geskiedenis deurloop het.

In die volgende artikel gaan ons kyk na die betekenis van die uittog in die Nuwe Testament.

Bybelkennis gaan gereeld gedeeltes uit hierdie bron publiseer. Ons dank aan prof König en CUM vir hierdie vergunning.

Vir meer inligting oor CUM, besoek gerus hulle webblad by www.cumuitgewers.co.za

Skrywer: Prof Adrio König

Die oop grafte van die Heiliges

Die oop grafte van die Heiliges – Francois Malan

AnnaMaria vra:

In Matteus 27 staan van die geopende grafte en heiliges wat opgestaan het. Was hulle toe in ‘n fisiese liggaam en wat het hulle gedoen daarna? Wat het van hulle geword?

Antwoord

Prof. Francois Malan antwoord:

Matteus was nie geïnteresseerd in hierdie vrae nie, maar in die betekenis van die oop grafte, die opwekking van baie heiliges wat in Jerusalem begrawe was, en hulle verskyning in die stad nadat Jesus gesterf het en uit die dood opgewek is. Daarom kan ons ook nie presies weet wat daar gebeur het nie. Was hulle soos Lasarus vir wie Jesus uit die dood opgewek het vir wie die mense in Jerusalem kon sien en later weer gesterf het, of soos Jesus met ‘n verheerlikte onsterflike liggaam, wat vir veertig dae aan sy dissipels kon verskyn voor sy hemelvaart? Matteus is die enigste Bybelskrywer wat hierdie gebeure tydens die dood en opstanding van Jesus vertel. Soos Matteus telkens in sy Evangelie na die Ou Testament verwys of daarby aansluit, sluit hierdie berig waarskynlik aan by Esegiël 37:12-14 met God se belofte dat Hy die grafte sal oopmaak.

Soos die duisternis voor Jesus se dood (Matteus 27:45), gee God tekens ná die dood van Jesus (Matteus 27:51-53). God skud die aarde met ‘n aardbewing; die voorhangsel skeur in twee en die rotse skeur oop – in Grieks word dieselfde woord gebruik vir die oopskeur van die voorhangsel en van die rotse.

Die voorhangsel het die Allerheiligste gebied in die tempel afgesper sodat niemand daar kon ingaan of daarin kyk nie – as simbool van God wat nie gesien kan word nie (vgl. Eks 33:20). Daar het die Hoëpriester eenmaal per jaar op die groot versoendag vir die sondes van die volk gaan versoening doen voor God. Maar die lewe en dood van Jesus aan die kruis wys vir ons die liefde van God (vgl. Jesus se woorde in Johannes 14:9: wie My sien, sien die Vader), en dit skeur die voorhangsel oop, wat God vir die mens verberg het. Elke mens kan nou met vrymoedigheid na God toe gaan in gebed – nie meer deur ‘n hoëpriester nie, maar deur geloof in Jesus, ons groot Hoëpriester (Hebreërs. 4:14-16).

God het die rotse geskeur sodat die grafte in die berg oopgegaan het as teken dat Jesus die dood oorwin het. Deur sy sterwe en opstanding het Jesus die krag van die dood vernietig het (vgl. 1 Korintiërs 15:54: die dood is vernietig, die oorwinning is behaal). Nou kan ons seker wees dat ons sal lewe omdat Jesus lewe. Jesus het in Johannes 11:25-26 gesê: Wie in My glo, sal lewe, al sterwe hy ook; en elkeen wat lewe en in My glo, sal in alle ewigheid nooit sterwe nie.

Soos wat Jesus na sy opstanding aan die dissipels verskyn het, so was die gelowiges uit die ou verbond, wat opgestaan het, getuies aan baie mense in Jerusalem van Jesus se opstanding uit die dood. Soos Jesus saam met sy dissipels geëet en met hulle gepraat het, kon die mense wat opgestaan het waarskynlik ook met hulle mense in Jerusalem saam eet en praat. Maar meer as dit, word bespiegeling.

Skrywer: Prof Francois Malan

Alle Paaie lei na Jesus: Die uittog uit Egipte (7)

Alle Paaie lei na Jesus: Die uittog uit Egipte (7)) – Adrio König

Maar naas die lof aan die Here is daar ’n tweede lyn. Dit is die beklemtoning van die negatiewe rol van Israel in die woestyn. En ons sal sien hulle negatiwiteit word met verskillende oormerke uitgelig. Ons gaan na drie gedeeltes kyk:

1.Esegiël 20
2.Psalm 106
3.Psalm 95

Psalm 95

Die vorm van hierdie Psalm is belangrik. Die eerste deel (1-7a) is ’n oorweldigende juigpsalm oor die grootheid van die Here.

Daar is ’n uitbundigheid in die oproep. Die sterkste juig woorde beskikbaar in Hebreeus word gebruik. En dan skielik die absoluut negatiewe prentjie van die uittog (7b-11). Waar om?

Die eerste deel is ’n oproep aan die volk wat tydens ’n fees in die tempel is. Dit bestaan uit twee dele, twee oproepe om die Here te loof (1-2, 6). Na elke oproep volg die rede waarom Hy geloof moet word (3-5, 7a). Die eerste rede is die feit dat Hy die groot Heerser oor alle ander gode is, en verder sy groot mag oor die hele aarde: dieptes, hoogtes, see, land – alles. Hy is duisendmaal werd om uit volle bors geprys te word!

En dan die tweede oproep. Dit is jammer dat nie een van NLV en 1983 die “want” voor vers 7 ingesit het nie, want hier het ons weer die rede vir die oproep tot lof. Die punt is dat dit nie sommer so ’n godjie is wat Israel uitgekies het as sy volk nie. Dis sonder meer dié God van hemel en aarde, die God van die gode.

Wat ’n voorreg. En kyk na die verhouding. Dis nie net die een verpligting op die ander wat Hy hulle oplê nie, al sou Hy dit maklik kon doen. Dis die sagte, versorgende verhouding van ’n herder wat omgee vir sy skape. Hy hou sy hand persoonlik oor hulle (7a). Dít is oorgenoeg rede om Hom van harte te loof. Dit is ’n idilliese prentjie vir iemand wat in die harde omstandighede van die destydse Palestina ’n skaapboer (of ’n skaap!) was.

En nou die draai in vers 7b na die absolute negatiewe uittogprentjie. Net een enkele insident word uitgelig, die opstand van die volk toe hulle nie water gehad het nie (Eks 17). Dit word dan verbind aan Numeri 14 waar die Here uiteindelik besluit om die geslag wat aanhoudend opstandig is, in die woestyn te laat uitsterf voor die volgende geslag die land kan intrek. Dis een van die slegste dinge wat ooit met Israel gebeur het.

Nou die vraag: Waarom nou, in die tempel waar die volk die Here uit volle bors oor sy grootheid (3-5) en sy goedheid (7a) moet loof, waarom juis nou na hierdie smartlike geskiedenis te rug verwys? Kommentare probeer redes gee. Niks is regtig seker nie. My voorstel is die volgende. Ons geestelike hoogtepunte kan ook die gevaarpunte wees vir ons diepste val. Wanneer die lof moet weerklink, is die groot gevaar dat dit lof met die lippe is, maar nie met die hart nie. Petrus val die diepste presies wanneer hy sy hoogtepunt bereik om Jesus as Messias te bely (Matt 16:13- 23). Die profeet wil met die verwysing na hierdie smartlike insident die volk dringend waarsku om die uitbundige lof van harte te gee, en nie maar net te doen wat daar en dan fatsoenlik is nie. Dis maklik om saam met die entoesiaste self ook in te val en “hoog op te gee”, maar is ons eg?

Hier word die negatiewe interpretasie van die uittog dus gebruik as waarskuwing aan die volk. Dis een van die algemeenste gebruike van die uittog. Dit kom oor en oor in talle verbande voor (oa Ps 81).

Bybelkennis gaan gereeld gedeeltes uit hierdie bron publiseer. Ons dank aan prof König en CUM vir hierdie vergunning.

Vir meer inligting oor CUM, besoek gerus hulle webblad by www.cumuitgewers.co.za

Skrywer: Prof Adrio König