Alle Paaie lei na Jesus: Die groot oorgang binne die Ou Testament

Alle Paaie lei na Jesus: Die groot oorgang binne die Ou Testament – Adrio König

6.4 Die groot oorgang binne die Ou Testament

Die grootste oorgang in die hele geskiedenis van die Bybel kom tydens die ballingskap voor. Daar ontwikkel ’n radikale nuwe siening van die werklikheid en die geskiedenis. Hierdie nuwe kyk op die wêreld vorm later die agtergrond waarteen ons Jesus se optrede moet verstaan. Dit is die oorgang van ’n profeties-historiese wêreldbeskouing na ’n apokaliptiese wêreldbeskouing. Effens oorvereenvoudig kan ons praat van die oorgang tussen ’n natuurlike en ’n bonatuurlike wêreldbeskouing.

Die woorde mag moeilik klink, maar ons is almal goed bekend met die betekenis daarvan. Die ou profeties-historiese (natuurlike) beskouing was vir die grootste deel van die Ou Testament in gebruik. Dit gaan oor dinge wat alle mense elke dag kan ervaar. Die seën van die Here is: Voorspoed soos goeie gesondheid, goeie oeste, goeie aanteelt van die vee, baie kinders en vrede met die omringende volke. Net so is die oordeel van die Here ook volkome natuurlik: siekte, droogte, slegte oeste, kinderloosheid, onderwerping deur buurvolke.

Hierteenoor staan die nuwe bonatuurlike wêreldbeeld wat tydens die ballingskap ontwikkel het: die seën van God as die ewige lewe, die opstanding uit die dood, die verheerliking op die nuwe aarde in die hemelse teenwoordigheid van God, en die oordele van die Here as die ewige verderf. Dit is nie dinge wat ons ooit ervaar nie. Verder is daar bose magte wat mense se lewens bedreig, sterre wat op die aarde sal val as die Seun van die mens in heerlikheid kom, ’n algemene oordeel oor alle mense. Hierdie oorgang het tydens en na die ballingskap ontwikkel. Aanvanklik is die ballingskap ook “natuurlik” verstaan: dit was God se oordeel oor die volk weens hulle aanhoudende ontrou aan Hom: vyande wat hulle oorwin. Daar was niks vreemds of onvoorstelbaars in nie, al was dit ’n vernietigende ervaring. Maar die ballingskap was so erg dat die oortuiging gaandeweg posgevat het dat meer op die spel was as net die “natuurlike”oordeel van die Here. Hulle was oortuig bose magte het op aarde oorgeneem en die hele wêreldorde omgekeer. Hierdie magte het die mensdom probeer vernietig.

Dit is nie iets wat mense daagliks kan ervaar nie. Daarom word daar ook beelde gebruik wat heeltemal onwerklik is. Die enigste boek in die Ou Testament waarin hierdie nuwe wêreldbeskouing volledig ontwikkel word, is Daniël, wat baie laat geskryf is. Kyk ’n oomblik na die totaal onwerklike diere wat in Daniël 7 beskryf word.

Die oorname van die bose magte het beteken dat die heerskappy van God op aarde in gedrang gekom het, die heerskappy waaroor veral die Psalms so heerlik kon sing. Dink maar net aan Psalm 47:3: “Die Here is die groot Koning oor die hele aarde.” Trouens daar is baie Psalms wat hieroor sing, soos Psalm 46-50. Hierdie heerskappy is deur die bose magte gebreek. Dat die duiwel en sy magte die wêreld van die Here “gesteel” het, is ’n beeld wat Jesus self gebruik (Matt 12:29). Die duiwel is nou die god van hierdie wêreld (2 Kor 4:4; 1 Joh 5:19). Daarom kan die duiwel vir Jesus al die koninkryke van die aarde aanbied as Jesus hom sou aanbid (Matt 4:8 ev). Dit is ’n werklike versoeking vir Jesus omdat dít juis is wat Hy moes kom doen: om die wêreld van die bose magte terug te wen en só God se heerskappy (koninkryk) op aarde te herstel. Daarom kondig Jesus ook aan dat die koninkryk van God gekom het juis as Hy duiwels uit mense se lewens uitdryf (Matt 12:28). Dit is ook die rede waarom Jesus se genesings en duiweluitdrywing die grootste enkele element is in sy aardse optrede. Hy herstel God se heerskappy (koninkryk).

Hiermee is klaar ’n bepaalde verband gelê tussen die twee Testamente: natuurlik – bonatuurlik. Jesus tree op teen hierdie bonatuurlike agtergrond. Daarom praat Hy van dinge wat nêrens in die Ou Testament na vore gekom het behalwe in die apokaliptiese literatuur wat eers baie laat geskryf is nie (soos Daniël en ’n paar dele uit ander boeke soos Jesaja 24-27 en Sagaria 12-14). Hy praat van ’n wêreldeinde, van die groot opstanding, die oordeel, die verderf, sake wat nooit in die vroeër dele van die Ou Testament ter sprake gekom het nie.

Sonder die agtergrond van die apokaliptiek in die laat Ou Testament sou ons baie min van Jesus se optrede kon verstaan. Daarom is die oorgang na hierdie apokaliptiese wêreldbeskouing so belangrik. Maar dit vind nie plaas tussen die Ou Testament en die Nuwe Testament nie, maar binne die Ou Testament. Dit is dus onvoldoende om net die twee Testamente met mekaar te probeer vergelyk.

Ons kry presies dieselfde in die Nuwe Testament. In die volgende artikel gaan ons daarna kyk.

AllePaaieLeinaJesus Mense wonder dikwels oor verskeie aspekte van die Christelike geloof. Alle Paaie lei na Jesus (2010) deur prof Adrio König is ŉ baie nuttige naslaanwerk wat ŉ betrokke en uitdagende verduideliking bied van die die middelpunt van ons geloof: Jesus Christus.

Bybelkennis gaan gereeld gedeeltes uit hierdie bron publiseer. Ons dank aan prof König en CUM vir hierdie vergunning.

Vir meer inligting oor CUM, besoek gerus hulle webblad by www.cumuitgewers.co.za

Skrywer: Prof Adrio König

Alle Paaie lei na Jesus: ’n Verskeidenheid verhoudings tussen die twee Testamente

Alle Paaie lei na Jesus: ‘n Verskeidenheid verhoudings tussen die twee Testamente – Adrio König

6.3 ’n Verskeidenheid verhoudings tussen die twee Testamente

Wat is regtig die verhouding tussen die Ou Testament en die Nuwe? Daar is ’n hele paar tradisionele voorstelle.

Profesieë-vervulling. Die Ou Testament is die profesieë/beloftes, en die Nuwe Testament die vervulling.
Wet-evangelie. Die Ou Testament is die wet, maar die Nuwe die evangelie.
Toorn-liefde. In die Ou Testament gaan dit om die toorn/oordeel van God, en in die Nuwe om sy liefde.

Dit is almal verhoudings wat ’n klein stukkie waarheid beet het, maar eensydig is. Natuurlik is daar profesieë in die Ou Testament, maar daar is oneindig meer as net profesieë. En natuurlik is daar in die Nuwe Testament vervulling van profesieë, veral in Jesus se lewe, maar daar is Briewe oor hoe ons die evangelie moet verstaan, en Evangelies oor wat Jesus gesê en gedoen het, wat nie noodwendig vervulling van profesieë is nie – om maar net ’n paar dinge te noem.

En natuurlik het ons die wet in die Ou Testament, maar daar is nog ’n keer oneindig meer. Maar ons het die wet ook in die Nuwe (kyk na hoofstuk 3 oor die wet). Ook die toorn-liefde-model is te eenvoudig. Ons het óók in die Ou Testament heerlike hoofstukke oor die liefde van God, soos Hosea 11, en in die Nuwe nog steeds skerp oordeelsuitsprake soos Matteus 23.

Uit die geskiedenis is die siening van Augustinus goed bekend: Die Nuwe Testament is implisiet (latent, sluimerend) in die Ou Testament teenwoordig, en die Ou Testament is eksplisiet (uitgesproke, duidelik) in die Nuwe Testament teenwoordig. Iemand anders het gesê: Die Ou Testament is die roosknop en die Nuwe Testament die pragtige roos wat oopgegaan het. Christene is lief om sulke lekker opwindende formules uit te dink, maar in die meeste gevalle dek dit eenvoudig nie die volle lading nie. Dit sal duidelik word uit die volgende bespreking. Dit sal blyk dat die verhouding Ou Testament-Nuwe Testament baie ingewikkelder is en veral nie met een enkele formule uitgedruk kan word nie.

Ons moet van ’n paar kante af na die saak kyk.

Tussen bepaalde sake in die twee Testamente is daar verskillende verhoudings.
Binne elke Testament is daar oorgange.
En dit is ’n vraag of ons in die geheel die twee Testamente as twee eenhede met mekaar kan vergelyk.

Verskillende verhoudings

Tussen bepaalde sake in die twee Testamente is daar verskillende verhoudings

Verryking: In die Ou Testament is God die Skepper. In die Nuwe word Christus saam met die Vader as Skepper bely (oa Joh 1:1-3). Dit beteken die skeppingsboodskap van die Ou Testament word verryk in die Nuwe.
’n Skerp breuk en ’n vergeesteliking: Daar is ’n ryk verskeidenheid offers in die Ou Testament. Maar die hele sisteem word in die Nuwe Testament opgeskort en vervang deur die een unieke offer van Christus (Hebreërs). Hier pas net een woord: Breuk, diskontinuïteit. Intussen is daar egter ook ’n soort vergeesteliking van die offers. Christene word opgeroep om hul lewens as heilige offers aan God te wy (Rom 12:1). Presies dieselfde gebeur natuurlik ook met die tempel. Dit verloor sy betekenis, Jesus word self die tempel (Joh 2:21), en die gelowiges word die geestelike tempel van die Gees (1 Kor 6:19).

Jesus se eie optrede lewer nog heelwat ander interessante perspektiewe op.

Kontinuering: Daar is ’n sin waarin Hy eenvoudig die Ou Testament voortsit. Hy tree tydens sy lewe op aarde veral as ’n Ou-Testamentiese profeet op wat die volk dringend oproep tot bekering. En as dit teen die einde van sy lewe duidelik word dat hulle nie luister nie, dreig Hy hulle met die oordeel van God (Matt 1:21; 10:5-7; 15:24; 21:33-46; 22:1-14; 23:37 ev). (Kyk na hoofstuk 8.2 oor Jesus se aardse bediening.)
Vervulling: Jesus vervul ’n onnoemlike aantal profesieë. Dink maar net daaraan dat Hy die Messias is wat sou kom, die Dienaar van Jesaja 53, die Seun van die mens (Dan 7:13-14), en die Profeet (Deut 18:15-22). Net in sy eerste drie hoofstukke haal Matteus vyf profesieë aan wat in die geboorte van Jesus vervul is.
Verryking: Die titel “seun van God” word deur Jesus se optrede verryk. In die Ou Testament word die volk Israel en die koning “die seun van God” genoem (oa Ps 2:7; Hos 11:1). Maar in die Nuwe Testament kry dié titel ’n nuwe dimensie by wanneer veral Johannes dit gebruik om Jesus aan te dui as die bonatuurlike, ewige Seun van God wat aan die Vader gelyk is (Joh 5:18; 10:34-37), ’n wonderlike verryking van die natuurlike betekenis van vroeër.
Herinterpretasie: In die lig van die betekenis van Jesus, herinterpreteer die skrywers van die Nuwe Testament soms sekere sake in die Oue radikaal. Hebreërs munt uit in hierdie opsig. Jesus is groter as Moses, ’n stelling waaroor ’n Jood ’n hartaanval kan kry; die rus van Kanaän is nie die ware rus nie; Melgisedek, die vreemde, vae figuur uit die gryse verlede (Gen 14) het ’n veel hoër priesterorde as Aäron wat direk deur God aangestel is; die wet van Moses, wat hy op die berg direk uit die hand van God ontvang het, is “slegs ’n skadubeeld van die weldade wat sou kom, nie eens ’n werklike beeld nie”. Die heilige tempel waarin God self onder die volk gewoon het, is “net ’n namaaksel van die ware tempel”. Die offers wat die volk op God se uitdruklike bevel vir eeue lank moes bring ter versoening van hul sondes, moet ophou “omdat die bloed van bulle en bokke onmoontlik (!) die sondes kan wegneem” (Heb 3:3; 4:8; 7; 9:24; 10:4). Dit is om die minste te sê ’n radikale herinterpretasie van dele uit die Ou Testament.

Wat ’n verskeidenheid van verhoudings tussen bepaalde sake in die twee Testamente! Dit is sonder meer duidelik dat ’n mens nie van een enkele verhouding tussen die twee Testamente kan praat nie. Die bepaalde verhouding hang eenvoudig af van watter twee sake ’n mens met mekaar vergelyk.

Is die twee Testamente twee selfstandige eenhede?

Daar is egter ’n tweede perspektief. Doen ons reg aan die werklikheid wat ons ondersoek, as ons eenvoudig die twee Testamente as twee selfstandige eenhede (blokke) teenoor mekaar stel, en dan probeer bepaal in watter verhouding(-s) hulle tot mekaar staan? Daar is mos nie net een netjiese oorgang presies tussen die Ou Testament en die Nuwe Testament nie. Daar was nie iewers tussen Maleagi 4 en Matteus 1 ’n radikale breuk sodat van die eerste hoofstuk in die Nuwe Testament alles verander het nie. Daar is ’n sin waarin niks op hierdie punt verander het nie. Jesus was ’n Ou-Testamentiese profeet wat soos die ander, die volk tot bekering geroep het. Dat sy betekenis oneindig meer was, het maar geleidelik uit sy openbare optrede duidelik geword. Daarom kan dit sinvol wees om eerder die belangrike oorgange binne elke Testament te ondersoek.

Bybelkennis gaan gereeld gedeeltes uit hierdie bron publiseer. Ons dank aan prof König en CUM vir hierdie vergunning.

Vir meer inligting oor CUM, besoek gerus hulle webblad by www.cumuitgewers.co.za

Skrywer: Prof Adrio König

Alle Paaie lei na Jesus: Wat kom nie na vore in die Nuwe Testament nie?

Alle Paaie lei na Jesus: Wat kom nie na vore in die Nuwe Testament nie? – Adrio König

6.2 Wat kom nie na vore in die Nuwe Testament nie?

Dit is interessant om in hierdie verband te kyk na dele van die Ou Testament wat nie na vore kom in die Nuwe Testament nie. In die meeste gevalle is dit die dinge wat die vroeë Christene nie baie ernstig opgeneem het nie.

Die sogenaamde heilige oorloë. Dit kom nie na vore nie. Natuurlik is daar wel van verwoestings sprake in die boek Openbaring, maar dan in ’n apokaliptiese idioom wat eintlik iets anders is.
Die honderde wette van veral Levitikus. Trouens veral in Hebreërs kry ons die indruk dat hulle eenvoudig saam met die tempeldiens agtergelaat is.
Rykdom as seën van God vir sy getroue kinders. Dit kom eers weer na vore op die nuwe aarde. In die Ou Testament was die gelowiges ryk omdat hulle die Here gedien het. In die Nuwe Testament word die gelowiges vervolg en ly hulle omdat hulle die Here dien. Op die nuwe aarde in God se hemelse heerlikheid kry ons eers weer die luuksheid, en dan in oor vloed. Die beelde vir die heerlikheid op die nuwe aarde (Op 21-22) is oorweldigend vir die tyd waarin die boek geskryf is: goue strate en pêrelpoorte. (Kyk by hoofstuk 2.2 en 2.3 oor Heil.)

Wat beteken dit vir ons Bybellees? Dat dit interessant en leersaam is om die hele Ou Testament deur te lees, maar dat dit nie te vreeslik belangrik is nie. Die vroeë Christene het ons geleer dat daar dele is wat uitstaan bo die res. Om ’n beeld te gebruik: die Bybel is nie soos die Vrystaat nie, maar soos KwaZulu-Natal, daar is hoë en lae dele, pieke en dale. En op die ou end lyk dit my self nie ’n slegte beginsel nie om regtig aan die vier boeke wat vir hulle uitgestaan het, besondere aandag te gee.

In die volgende artikel gaan ons na ‘n verskeidenheid van verhoudings tussen die twee Testamente kyk.

Bybelkennis gaan gereeld gedeeltes uit hierdie bron publiseer. Ons dank aan prof König en CUM vir hierdie vergunning.

Vir meer inligting oor CUM, besoek gerus hulle webblad by www.cumuitgewers.co.za

Skrywer: Prof Adrio König

Alle Paaie lei na Jesus: Wat gebruik die skrywers van die Nuwe Testament uit die Ou Testament?

Alle Paaie lei na Jesus: Wat gebruik die skrywers van die Nuwe Testament uit die Ou Testament? – Adrio König

Hoofstuk 6

Die verhouding Ou Testament-Nuwe Testament

Hier het ons een van die ryk temas in die Bybel wat op ’n merkwaardige manier na Jesus lei. Ons gaan kyk na ’n paar kante van hierdie verhouding.

Wat gebruik die skrywers van die Nuwe Testament uit die Ou Testament?
Hoekom?
Wat is in die lig hiervan die verhouding tussen die twee Testamente?
Uit watter Ou Testament haal die Nuwe Testament se skrywers aan?

6.1 Wat gebruik die skrywers van die Nuwe Testament uit die Ou Testament?

’n Mens kan begin by die vraag hoe ons vandag die Ou Testament gebruik. Gebruik ons al die dele/boeke van die Ou Testament ewe veel? Of gee ons voorkeur aan bepaalde boeke? Oor die algemeen sal ons vind dat daar duidelike voorkeure is onder Christene. Waarskynlik is die Psalms die populêrste boek. Dan volg moontlik sommige historiese boeke soos Genesis, of sommige profete soos Jesaja. Miskien is Spreuke ook populêr. Is dit verkeerd? Moet ’n mens nie die hele Bybel ewe veel lees en alles op dieselfde vlak nie? Die hele Bybel is tog die Woord van God.

Wel, kom ons vra eers hoe die skrywers van die Nuwe Testament die Oue gebruik het. Vir minstens die eerste eeu het Christene nie ’n Nuwe Testament gehad nie. Waarskynlik is al die boeke van die Nuwe Testament gedurende die laaste helfte van eerste eeu geskryf, maar hulle is nie gou in een bundel versamel nie. Dit beteken dat die eintlike Bybel van die vroeë Christene die Ou Testament was. En hulle het oorvloedige gebruik daarvan gemaak. Daar is ongeveer 2 400 direkte of indirekte aanhalings of verwysings uit die Ou Testament in die Nuwe. Dit beteken dat daar in die Nuwe Testament omtrent sewe verwysings per bladsy na die Ou Testament is, wat regtig baie is. Dit beteken dat dit belangrik is om die Ou Testament te ken as ’n mens die Nuwe wil verstaan.

Maar dit is interessant uit watter dele van die Ou Testament die meeste aanhalings/verwysings kom. Daar is geen sprake van ’n eweredige verdeling nie. Omtrent die helfte kom uit net vier boeke: Omtrent 400 elk uit die Psalms en Jesaja, en omtrent 200 elk uit Genesis en Eksodus.

Wat het die Nuwe Testament spesifiek in hierdie boeke gekry? Dis interessant dat hulle ook hierdie boeke nie eweredig gebruik het nie. Van die 400 uit Jesaja kom byna die helfte net uit Jesaja 40-54, waarvan omtrent 40 aanhalings/verwysings net uit Jesaja 53. En van die 400 uit die Psalms kom omtrent 70 uit net drie Psalms (2, 22, 110).

Waarom juis die konsentrasie op hierdie bepaalde dele uit hier die boeke? Daar is net een antwoord: Jesus. Alle paaie uit die Ou Testament lei na Jesus.

Uit die Nuwe Testament weet ons goed die Christene het die Jode probeer oortuig dat Jesus die beloofde Messias is. Dink maar net aan Petrus en Paulus se preke in Handelinge (2:36; 3:18-20; 9:22; 13:23; 17:3; 18:5). Vandaar die konsentrasie op bepaalde Messiaanse profesieë soos Jesaja 9 en 11 (6 keer elk) en Psalm 2 (18 keer).
Maar omdat hulle Hom ook gesien het as die groot Hoëpriester (Hebreërs) was Psalm 110 (25 keer) so belangrik. Wat hierdie Psalm nog belangriker gemaak het, is die feit dat koning en priester hier in een persoon verenig word, en dit is juis wat die vroeë Christene van Hom geglo het.
Van die allergrootste belang was sy diens aan mense in nood, en uiteindelik sy kruisdood. Dit het hulle na die Dienaar van Jesaja 40-54 laat kyk, veral Jesaja 53 (38 keer), maar ook na sekere Psalms soos Psalm 22 (24 keer).
Maar dan was daar soveel ander kante van Jesus se betekenis dat hulle rond en bont in die Bybel geblaai het. Dink maar aan Jesus as die Seun van die mens. Daar word 14 keer verwys na Daniël 7:13-14.
Jesus as Profeet was vir hulle baie belangrik. Daarom word 11 keer verwys na Deuteronomium 18:15-19.
Dat die Seun van God saam met die Vader die Skepper was, word oor en oor bely, en dit is een van die redes waarom daar so veel verwysings na Genesis is. Dis gewoonlik na die eerste skeppingsverhaal, Genesis 1. Dink maar net aan Johannes 1:1-3.

Wat interessant is in hierdie verband, is dele in die Ou Testament waarna nie verwys word in verband met Jesus nie, terwyl dit in ons tyd mode geword het om dit wel te gebruik.

Die Nuwe Testament pas nooit die “saad” (nageslag) van Eva op Jesus toe nie (Gen 3:15) terwyl baie vandag aanvaar dis die eerste “Messiaanse” profesie. Daar is natuurlik nie Messiaanse profesieë vóór Dawid nie, want die Messias sou die seun (nageslag) van Dawid wees (2 Sam 7:12-16). Daar is wel profesieë soos dié van die besondere profeet, maar dis nie Messiaanse profesieë (profesieë oor ’n Messias) nie, maar profesieë oor ’n Profeet.
Ook Abraham wat geroep word om sy seun te offer (Gen 22), word nooit op Jesus toegepas nie.
Net so die verwysings na die kleur rooi (soos Ragel se rooi tou, Jos 2:21) wat vandag graag op die bloed van Jesus betrek word.

Die skrywers van die Nuwe Testament het oorvloedig na Jesus verwys, en hulle het Hom geken en geweet wat sy betekenis is. Daarom lyk dit my gepas om ons te hou by die talle en talle verwysings wat hulle uit die Ou Testament op Jesus toegepas het. Ek dink nie ons kan dit beter doen as hulle nie. Dit sluit ook die talle “tipes” in wat daar van Jesus sou wees. In Genesis en Eksodus was nog ’n paar temas vir die vroeë Christene belangrik. In Genesis was dit veral Abraham (kyk na Abraham, hoofstuk 1), en in Eksodus Moses en die uittog en die wet, die tempel, priesters en offers (kyk na hoofstuk 3 oor die wet). Wat nou belangrik is, is die feit dat nie een van hierdie groot temas op sy eie so belangrik is nie, maar dat hulle almal direk in verband met Jesus ontwikkel word.

esus is die eintlike nakomeling van Abraham (Gal 3:16),
Hy is groter as Moses (Heb 3:1-6),
Hy was by die uittog betrokke (1 Kor 5:7; 10:1-5),
Hy vervul die wet (Matt 5:17, 1953-vertaling),
Hy is die tempel wat in drie dae afgebreek word (Joh 2:19-21),
Hy is dié Hoëpriester (Heb 7:11-17),
Hy is self die groot offer (Heb 9 en 10).

Waarlik, alle paaie lei na Jesus.

Bybelkennis gaan gereeld gedeeltes uit hierdie bron publiseer. Ons dank aan prof König en CUM vir hierdie vergunning.

Vir meer inligting oor CUM, besoek gerus hulle webblad by www.cumuitgewers.co.za

Skrywer: Prof Adrio König