Geloofsvrae: Jesus Christus: Doelgerigte Christologie – Adrio König

Doelgerigte Christologie (Christologie van voor)

Ons kan ook van voor af na Christus kyk, dit beteken om van die einde af terug te kyk na Hom in terme van die doel wat God met die wêreld beoog. ‘n Mens sou dit ook eskatologiese Christologie kon noem.

Aan die begin van hierdie hoofstuk het ons gesê Hy is self die einde, die doel van al God se werke. In die Nuwe Testament is sterk getuienis hiervoor. Hy is die Een onder wie se heerskappy God alle dinge wil verenig, Hy is die Een op wie alle dinge by die skepping gerig is (Ef 1:10; Kol 1:16: `alles is vir Hom geskep), Hy het die Een deur wie God se doel met die wêreld bereik is (Joh 19:30: `Dit is volbring’ – ‘n uitspraak wat sonder beperkinge is en wat in ‘n konteks staan waar drie keer sprake is van voltooiing of die doel wat bereik is – afgelei van die Grieks telos wat elders juis vir Christus self gebruik word), Hy is die alfa en die omega, die eerste en die laaste, die begin en die einde (Open 2:8; 22:13). Hierdie drie uitdrukkings vir Christus het ‘n merkwaardige inklusiewe betekenis. Dit is maar net nog ‘n voorbeeld van die neiging om alles op Hom te betrek en in Hom in vervulling te sien gaan (60).

Maar die begrippe `einde’ en `laaste’ verdien besondere aandag in hierdie verband omdat dit dui op Christus se eindbetekenis. `Laaste’ (eschatos) is juis die Griekse woord waarvan ons woord eskatologie afgelei is en wat dui op die afhandeling van die werke van God. `Einde’ (telos) het nie net met die einde van ‘n tydperk te doen nie, maar met die einddoel, met die doel wat uiteindelik bereik word. Christus is dus die Een deur wie God sy werk afhandel en sy doel op aarde bereik.

In hierdie lig is dit skielik duidelik waarom die NT met soveel nadruk leer dat Christus in die laaste dae gebore is (Heb 1:2; 1 Pet 1:20), dat die Heilige Gees in die laaste dae uitgestort is (Hand 2:17), dat die eerste gemeentes in die laaste dae geleef het (Jak 5:3) of in die einde (1 Kor 10:11 waar die NAV ten onregte die woordjie `al’ invoeg), ja, dat Johannes selfs kan sê die gemeente leef in die laaste uur! (1 Joh 2:18).

Dit is uitsprake wat gewoonlik nie in boeke voorkom wat oor die laaste dae en die einddinge handel nie eenvoudig omdat dit nie inpas in die oortuigings van die skrywers nie. Die meeste Christelike beskouings oor die einde gaan uit van die gedagte dat Christus so ongeveer in die middel van die tyd gebore is en dat Hy en die apostels van die laaste dae gepraat het as ‘n tyd wat ver in die toekoms gelê het en wat eintlik eers in ons tyd aangebreek het. Die profesieë oor die einde sou dan ook niks te doene gehad het met die tye waarin Jesus en die apostels geleef het nie, maar sou eintlik net op ons tyd betrekking hê omdat die eindtyd nou eers aangebreek het.

Dit is ‘n beskouing wat nie regtig steun het in die NT nie. In die NT is Jesus self die einde, wat beteken dat sy geboorte alreeds in die laaste dae plaasgevind het, en dat alles daarna deel is van die laaste dinge. Ons leef dus inderdaad in die laaste dae, maar dit is dieselfde laaste dae waarin Jesus en die eerste Christene geleef het. Die laaste dae is een enkele tydperk van Jesus se eerste koms tot by sy tweede koms en wat nie onderverdeel is in die NT nie. Daarom kan Johannes sê (1 Joh 2:18) dat die Antichris alreeds gekom het (96.1).

As ons dan van eskatologie (die einde) praat as die wyse waarop God sy doel met sy skepping bereik, moet ons begin by die Een deur wie Hy dit doen. Dan begin eskatologie by die geboorte van Jesus Christus – iets wat byna vanselfsprekend is, want is Hy dan nie self die einde, die laaste, die einddoel van al God se werke nie, die Een op wie alle dinge van die begin af gerig was nie?

Natuurlik vra dit ‘n taamlike heroriëntering van ons denke. Ons kan nie meer dink dat sy eerste koms en ons tyd los van mekaar staan en dat die einde nou eers bereik is nie. Ons sien sy lewe, die vroeë Christene, al die eeue wat intussen verloop het, en ons eie tyd as die een onverdeelbare eindtyd waarin die tekens van die tye vervul word. Dan word dit skielik duidelik waarom die eerste Christene die wederkoms van Christus enige oomblik verwag het en so dringend daarna uitgesien het (94-96). As die tekens van die tye regtig in hulle tyd net op ‘n verre toekoms geslaan het, kan ‘n mens nooit begryp hoe dit moontlik is dat hulle so ‘n dringende wederkomsverwagting gehad het nie.

Waarom die eskatologie eers by Christus laat begin en nie sommer al by Israel of selfs by die skepping nie? Net omdat Jesus die einde is, die doel van God met alle dinge, net omdat Adam en Israel misluk het en God ‘n nuwe bondgenoot moes voorsien om die verbond te kom vervul.

Nog ‘n opmerking is nodig oor Jesus Christus as die doel van alle dinge. Dit is op sigself ‘n ongewone gedagte. Dit hang direk saam met wat ons bespreek het onder God se skeppingsdoel (21.3). God maak die aarde om ‘n plek te hê waar Hy mense kan skep om in liefdesgemeenskap met hulle te leef. Hy wil in ‘n verbondsverhouding met hulle leef waarin Hy vir hulle verantwoordelikheid neem en hulle seën, en waarin hulle Hom in liefdesgehoorsaamheid dien en eer. Dus God en mense in liefdesharmonie.

En in Jesus gebeur presies dit! Hy is God én mens. In Hom is God en mens in volmaakte harmonie verenig. Dit is God se skeppingsdoel. In hierdie sin is Hy op voorbeeldige of verteenwoordigende wyse (dit beteken as verteenwoordiger van God en mens) die doel van God met alle dinge.

Maar Hy is dit nie net nie, Hy realiseer ook God se skeppingsdoel, en wel op drie maniere: vir ons, in ons, en met ons. Hy doen dit vir ons. Aan die kruis vernietig Hy die vyandskap en skep die vrede tussen God en mens én tussen mense onderling (Ef 2:14-16; vgl 2 Kor 5:18-20; Rom 3:24). Daarom kan Hy aan die kruis uitroep: `Dit is volbring.’ Dit is ‘n uitroep sonder enige beperkinge, en daarom het dit ‘n omvattende betekenis. Natuurlik is God se doel nog nie in elke moontlike betekenis verwerklik nie, maar deur die kruis maak Hy vrede vir ons, en bereik dus vir of namens ons God se doel om in vrede met ons te leef.

Desondanks volhard ons ná die kruis nog in hierdie (vernietigde!) vyandskap. Ons leef dus in ‘n leuen totdat Hy op nog ‘n manier God se skeppingsdoel bereik: deur sy werk in die Gees in ons. Die Gees werk in ons en nie meer net vir ons soos Jesus aan die kruis nie. Hy verander ons van binne en beweeg ons om hierdie vrede te aanvaar en in vrede met God en ander mense te (begin!) lewe.

Omdat ons egter selfs dan nog nie regtig op volmaakte wyse God se doel in ons lewe bereik nie, moet Christus uiteindelik die doel van God op ‘n derde wyse bereik en wel by sy wederkoms, hierdie keer met ons in die sin dat ons onvolmaaktheid uitgeskakel word sodat ons in elke sin volmaak word wat God ons bedoel het om te wees: sy troue bondgenote.

In hierdie sin is alles sedert Christus se geboorte eskatologie, die laaste dinge, en wel in die sin van dié dinge wat God met sy skepping bedoel het, die einddoel van alles. Dit is sedert Christus se geboorte só omdat Hyself die einde, die laaste, die doel van God is, en dit daarom ook verwesenlik.

Intussen het dit duidelik geword dat Christologie van agter en van voor op presies dieselfde uitloop juis omdat dit wat van agter beoog was, van voor bereik word: God se skeppingsdoel.

Bybelkennis gaan gereeld gedeeltes uit hierdie bron publiseer. Ons dank aan prof König en Lux Verbi.BM vir hierdie vergunning.

Skrywer: Prof Adrio König

Geloofsvrae: Jesus Christus: Heilshistoriese Christologie – Adrio König

Heilshistoriese Christologie (Christologie van agter)

Maar ‘n mens kan Jesus ook van agter interpreteer, vanuit die Ou Testament, in terme van die heilsgekiedenis van die OT. (Daarom sou ons dit ook Ou Testamentiese Christologie kon noem.) Daarna is alreeds verwys in die voorafgaande benadering. Jesus vervul die wet en die profete. Wat beteken dit?

Die Ou Testament eindig as ‘n onvoltooide drama: niks is afgehandel nie. Na eeue van verbondsgeskiedenis tussen God en sy volk, gaap daar ‘n aaklige afgrond tussen die trou van die barmhartige Verbondsgod en die ontrou van die ongehoorsame verbondsvolk.

Jesus kom staan in die bres om hierdie afgrond te oorbrug. Hy verteenwoordig die troue Verbondsgod. Sommige van sy titels wys daarop: die Messiaskoning (Christus), die Seun van die mens (Dan 7), die dienskneg van die Here (Jes 53), die profeet (Deut 18). Maar Hy is nie net nóg ‘n verteenwoordiger van God nie, Hy is dié verteenwoordiger, Hy is die hoogste maar ook die laaste aanbod van God aan die ontroue volk. Dit blyk onder andere daaruit dat Hy nie net een van hierdie Ou Testamentiese figure is nie maar dat Hy op ‘n ongelooflike manier byna al die belangrike figure uit die geskiedenis van Israel in Hom opneem, en verder dat Hy nie net hierdie figure verteenwoordig nie, maar hulle ook oortref. God doen meer as ooit tevore om die ontrou van sy volk te oorwin. As hulle nie sy verteenwoordigers geglo het wat een-een in die `ou tyd’ opgetree het nie, sal hulle tog glo as daar Een kom wat eintlik tegelyk almal is én almal oortref (Heb 1:1-2).

Maar Hy verteenwoordig nie net vir God nie, Hy verteenwoordig ook die ontroue Israel. Daarom word Hy, soos Israel, uit Egipte geroep en het Hy sy eie uittog (Mat 2:14,15,21), is Hy ons Paaslam (1 Kor 5:7) en die rots waaruit Israel in die woestyn water gekry het (1 Kor 10:4). Trouens een van die baie byna onmoontlike dinge om in hierdie kort oorsig te doen, is om ‘n lys te probeer maak van die ongelooflike verskeidenheid profesieë en ander sake uit die Ou Testament wat in Hom vervul word. Die eerste doel van sy koms is daarom om sy volk van hulle sondes te verlos en om die verlore skape van die huis van Israel in te bring (Mat 1:21; 10:5-6). Daarom het Jesus nooit ‘n doelbewuste uitreik na die heidene nie. Dié kom eers later, nadat Israel Hom verwerp en gekruisig het, en God met ‘n nuwe plan na vore kom om die heidene, én deur hulle Israel self, in te bring (56 se einde).

Tydens Jesus se aardse optrede het Israel se ontrou ‘n ongekende vorm van radikaliteit en verfyndheid bereik. Dit gaan nie meer om aaklige afgode, dooie stukke hout of goud wat hulle bo die Here verkies nie, of om aanstootlike sondes soos tempelprostitusie nie. Dit gaan om die wet van die Here wat hulle verhef het tot ‘n heilsweg. Hulle maak van God self ‘n afgod.

As Jesus hier in die bres kom tree, staan Hy aan ‘n sondige verbondsvolk se kant wat ‘n hoogtepunt in hul ontrou bereik, en aan die troue Verbondsgod se kant wat ‘n ongekende stap neem: Hy stuur nie meer iemand wat Hom maar net verteenwoordig nie, maar iemand in wie Hy op een of ander manier self teenwoordig is: sy Seun. God wat altyd van sy kant getrou was, tree nou oor die grens en kom aan ons kant staan. In Jesus word Hy self sy menslike bondgenoot. En só vervul Jesus die wet en die profete, só vervul Hy die verbond ten behoewe van die skuldige volk (wat die skuldige mensdom verteenwoordig). Só is Hy self die einddoel waarheen God met die wêreld op pad is. Maar dit bring ons alreeds by die vierde perspektief op die Christologie.

Skrywer: Prof Adrio König

Geloofsvrae: Jesus Christus: Sy goddelikheid – Adrio König

Die goddelikheid van Christus (Christologie van bo)

In die oudste belydenisse van die kerk en in die tradisionele benadering is veral van bo na Christus gekyk: in terme van sy goddelike oorsprong. Die blote feit dat daar altyd van sy menswording gepraat is, beteken die uitgangspunt was sy goddelike oorsprong: die Seun van God het ‘n mens geword, en nie: die mens Jesus van Nasaret het die Seun van God geword nie. Daarom is sy goddelikheid altyd sterker as sy menslikheid beklemtoon. Uitsprake wat op bepaalde beperkinge in Jesus dui, soos dat Hy nie die dag van sy wederkoms ken nie (Mark 13:32), is as uitsonderlik beskou en op spesiale maniere verklaar. Sy goddelikheid moes ook altyd `beskerm’ word as sy dood ter sprake was. Met groot sorg is daarteen gewaak om die indruk te skep dat sy `goddelike natuur’ gesterf het.

Twee van die beroemdste leerstukke van die vroeë kerk wat vandag nog deur omtrent alle Christene aanvaar word, kom voort uit die oortuiging dat Jesus goddelik was: die drie-eenheidsleer en die leer van die twee nature van Christus. Sy opstanding het die Christene van sy goddelikheid oortuig, en daarom het hulle van Hom as `God’ (o.a. Joh 1:1ev; Rom 9:5; 1 Joh 5:20) en veral as `Here’ begin praat (Here is die Septuaginta se vertaling van Jahwe, die Naam van God in die Ou Testament – 9).

Om te probeer verduidelik hoe dit moontlik is dat die Vader én Jesus albei `God’ en `Here’ genoem word terwyl daar net een ware God is, het hulle toe gesê Christus is God net soos die Vader, Hy is van dieselfde wese as die Vader of `eenswesens’ met die Vader, en omdat hulle oortuig was dat die Heilige Gees ook goddelik was, het hulle Hom bygevoeg en gesê: God bestaan uit drie goddelike persone (die Vader, die Seun, en die Gees) wat saam een goddelike wese vorm (10.4).

Dit het egter nog nie verklaar hoe Jesus as een en dieselfde persoon tegelyk God én mens kan wees nie. Dit het hulle met die volgende formule probeer uitdruk: Jesus Christus het ‘n goddelike natuur én ‘n menslike natuur. Maar om te verhoed dat dit die indruk skep dat Hy twee is, het hulle gesê die twee nature word deur ‘n goddelike persoon verenig. Dit het Christene die ruimte gegee om o.a. oor sy dood te verklaar dat net sy menslike natuur gesterf het (omdat God onsterflik is) en dikwels selfs dat net sy menslike natuur gely het (omdat God volgens hulle nie sou kon ly nie).

Baie Christene het op dié manier ook die lewe en optrede van Jesus as ‘t ware in twee dele verdeel: sekere dinge het Hy in sy goddelike hoedanigheid gesê of gedoen, en ander net as mens. Dit is byvoorbeeld in sy goddelike natuur dat Hy die wonderwerke gedoen en veral die duiwels uitgedryf het, terwyl dit as mens is dat Hy in Getsemane `met harde geroep en met trane’ gepleit het dat God Hom van die kruisdood moes red (Heb 5:7), en ook dat Hy nie geweet het wanneer sy wederkoms sou wees nie (Mark 13:32).

Ons besef vandag dat hierdie formuleringe ons in allerlei probleme beland. As net sy menslike natuur gesterf het, dan het nóg sy goddelike natuur, nóg sy goddelike persoon gesterf. Kan ons dan nog regtig sê dat Jesus Christus vir ons gesterf het? Of was dit dalk net een van sy (minder belangrike?) `dele’? En waar kry ons in die Nuwe Testament die indruk dat Hy sekere dinge net na sy goddelikheid en ander net na sy menslikheid gedoen het? Dit is nie moeilik om te besef dat hierdie formuleringe wel bepaalde waarde het, maar nie regtig die gees van die Nuwe Testament adem nie. Hulle is te formeel en onpersoonlik.

Die Christologie van bo het egter ook in baie ander opsigte groot betekenis. Die ewige Seun van God se menswording of inkarnasie het ‘n besondere waarde. In Jesus het God ‘n mens geword. Omdat Jesus God gebly het en tegelyk ‘n mens geword het, het die mens (en dus ook die mensdom) in Jesus ‘n aandeel aan sy goddelike lewe gekry, en volgens sommige is die mensdom alreeds op dié wyse gered, nog voor en afgesien van die kruis. Dit is ‘n siening wat veral in sommige hoogkerklike kringe (Katoliek en Anglikaan) voorkom.

In ander kringe is dit juis die feit dat Hy die Seun van God is wat aan sy kruisdood so ‘n besondere waarde gee: Hy het met sy kosbare bloed ten volle vir al ons sondes betaal. Vir baie Christene is dit sonder meer die hart van die evangelie, maar dit is natuurlik moeilik te rym met die oortuiging dat Hy nie na sy goddelike natuur gesterf het nie. Hoe gee sy goddelikheid dan so ‘n besondere waarde aan sy kruisdood as Hy nie na sy goddelikheid gesterf het nie?

Skrywer: Prof Adrio König

Geloofsvrae: Jesus Christus: Sy persoon en werk – Adrio König

JESUS CHRISTUS

Ons gaan nou ‘n hele aantal artikels wy aan Jesus Christus.

Sy persoon en werk – verskillende benaderings

Jesus Christus is tegelyk die maklikste en die moeilikste onderwerp in ons geloof om oor te skryf. Daar is so oneindig baie om oor Hom te sê dat ons ‘n rykdom op tafel kan sit. Maar presies waar begin ‘n mens en presies hoe sê jy dit alles, en hoe besluit ‘n mens wat om uit te laat omdat die hele boek nie net oor Hom gaan nie?

Daar is soveel perspektiewe op Jesus Christus. Die opskrif is ‘n baie ou manier om na Hom te kyk: eers sy persoon, dit beteken wie was Hy (God, mens, die Woord, die Middelaar), en dan sy werk, d.i. wat het Hy gedoen (sy wonderwerke, lering, sterwe en opstanding). Ons gaan hierdie hoofstuk egter nie só indeel nie omdat dit baie oorvleueling meebring. Ons gaan sy persoon en sy werk saam behandel.

Tradisioneel is van bo af na Hom gekyk: Hy is die ewige Seun van God, die tweede Persoon in die drie-enige God, die Een wat van alle ewigheid af deur die Vader `gegenereer’ is (en dus as die ewige Seun van God nie gemaak of gebore is nie), en wat in die tyd `vlees’ (liewer:` ‘n mens’) geword het deur sy geboorte uit Maria. Só het God dan die unieke persoon voorsien wat tegelyk God én mens moes wees om vir ons sonde te kon betaal (HK Sondag 4).

Maar ‘n mens kan ook uit ander rigtings na Hom kyk. Die mense rondom Jesus het van onder na Hom gekyk: ‘n merkwaardige Joodse Rabbi wat sterk trekke van ‘n profeet vertoon (Mark 8:28), maar ook van ‘n wysheidsleraar, ‘n wonderwerker, iemand wat omgee vir armes en siekes; maar terselfder tyd ook ‘n vreemde persoon: iemand wat die wet en die tradisies verbreek, ‘n vriend van onbetaamlike mense, iemand wat nie regtig mooi inpas in sy omgewing nie.

Daar is sterk getuienis in die evangelies dat veral die vroeë Christene Jesus ook nog weer uit ‘n ander hoek probeer verstaan het, en wel van agter, vanuit die OT. Hy is die vervuller van die beloftes aan Israel, Hy is die dienaar van die Here (Jes 53), die verwagte Messias as die Seun van Dawid (Ps 2, 110), die Profeet (Deut 18:15-22), die Seun van die mens (Dan 7:13ev). Hy neem dus die rol van die ontroue Israel oor en word die één troue bondgenoot van God.

Hulle het egter ook van voor af na Jesus gekyk. Hy is die doel van God met die wêreld; die Een onder wie se heerskappy God alle dinge wil verenig omdat alles geskep is om op Hom gerig te wees; Hy is die alfa en die omega, die begin en die einde, die eerste en die laaste; Hy bewerk, en verteenwoordig in sy persoon, die eskatologiese vrede waarin God met sy skepping wil leef; Hy is die nuwe volmaakte mens. Teenoor die eerste Adam wat misluk het, is Hy die tweede Adam wat oorwin het.

In die volgende bladsye gaan ons in die lig van hierdie vier perspektiewe na Hom kyk. Sy persoon en werk sal gelyktydig ter sprake kom.

Bybelkennis gaan gereeld gedeeltes uit hierdie bron publiseer. Ons dank aan prof König en Lux Verbi.BM vir hierdie vergunning.

Skrywer: Prof Adrio König