Geloofsvrae: Die uitverkiesing – Adrio König

Die uitverkiesing

`Is ek uitverkies of nie? As ek is, word ek salig; as ek nie is nie, is ek verlore.’ Daar is inderdaad mense wat só oor die uitverkiesing dink. Is dit ‘n troos of ‘n bedreiging? Dit laat ‘n mens in elk geval in totale onsekerheid behalwe as jy iewers kan uitvind of jy uitverkies is. Maar waarskynlik sal ‘n mens te bang wees om navraag te doen, want sê nou jy is nie uitverkies nie?

Die leer oor die uitverkiesing hoort by die voorsienigheidsleer. Calvyn se voorsienigheidsleer (albeskikking) kan net een siening van die uitverkiesing oplewer: God het voor alle tyd voorbeskik presies wie gered sal word en wie verlore sal gaan, en dit sonder om enigsins enigiets in hierdie persone in ag te neem. Hy het selfs beskik hoe en wanneer elke uitverkorene tot geloof sal kom, en hoe, wanneer en waarom elke verworpene die evangelie sal verwerp.

Net so impliseer die leer oor die toelating van God (Armenius) ook ‘n bepaalde siening van die uitverkiesing. God wat alles vooruit sou weet, het vooraf geweet wie sal glo en wie sal die evangelie verwerp. Hy het dus almal uitverkies wat sal glo, en almal verwerp wat nie sal glo nie.

Al is daar heelwat verskil tussen dié twee sieninge, het hulle in elk geval in gemeen dat alles vooraf vaslê, dat daar geen egte geskiedenis is nie, maar net ‘n toneelstuk wat opgevoer word. Dit is egter ‘n vreemde gedagte wat nie te rym is met die groot lyne in die Bybel.

As ons na die Bybelse stof oor die uitverkiesing gaan kyk, word dit gou duidelik dat daar ‘n paar misverstande moontlik is. Eerstens sou die blote feit dat daar uitverkorenes is, impliseer dat daar ook verworpenes moet wees. As God sommige uitverkies het, moes Hy noodwendig ander verwerp het. Tweedens sou daar niks kon verander aan die posisie van uitverkorenes en verworpenes nie. Wie uitverkies is, sal gered word én gered bly, en wie verworpe is, sal verlore gaan sonder dat enigiemand iets daaraan kan verander. En derdens sou dit in die uitverkiesing net om individue gaan.

Die uitverkiesing werk nie so dat God sekere mense uitverkies en daarom ander verwerp nie. God kies nie net sekere mense uit omdat Hy nie in almal belangstel nie. God kies ‘n groep mense uit (en nie in die eerste plek individue nie) tot diens. Hierdie diens is dat hulle die ander moet nadertrek sodat hulle ook deel van die uitverkore groep kan word.

In die OT is Israel die uitverkorenes (Deut 7:6ev; 14:2; 1Kron 16:13; Ps 105:6,43; Jes 41:8ev; 43:10,20; 65:9). Hulle is met ‘n doel uitverkies. In Gen 1-11 lees ons hoe God aanvanklik direk by die hele wêreld betrokke was. As dit nie op die bekering van die nasies uitloop nie, kies Hy in Gen 12 vir Abraham, nie omdat Hy sy belangstelling in die hele wêreld verloor en nou net op ‘n klein groepie wil konsentreer nie. Duidelik sê Hy vir Abraham: `In jou sal al die volke van die aarde geseën wees’ (12:3). Dit beteken dat Hy deur Israel op ‘n nuwe manier by alle volke betrokke wil wees. Israel word dus uitverkies sodat God deur hulle alle volke na Jerusalem kan trek (Jes 2:2-5).

Die taak van `die dienaar van die Here,’ wat aanvanklik Israel self was, was dan ook om God se wil aan alle nasies bekend te maak sodat God se reddingsdade die uithoeke van die aarde sal bereik (Jes 42:1,4; 49:3,6).

Uitverkiesing was dus die verkiesing of aanstelling van ‘n groep tot ‘n taak, ‘n sendingtaak. Dit was ‘n verantwoordelikheid wat Israel moes uitvoer of anders onder die oordeel van die Here kom.

En verwerping? Daar is duidelik van verwerping sprake in die OT. Dit is egter nie die nasies wat verwerp word nie, maar die uitverkore volk wat met verwerping gedreig word as hulle nie aan die Here gehoorsaam is nie. In heelwat van die gevalle is daar ‘n verband tussen die volk wat die Here verwerp en die volk wat deur die Here met verwerping gedreig word. Hy dreig om sy uitverkore volk te verwerp omdat hulle Hom verwerp.

In 2Kon 17 kry ons die redes vir die ballingskap van die tien stamme (`Israel’). Omdat hulle die voorskrifte en die verbond van die Here verwerp het (15), het die Here hulle verwerp en in ballingskap laat gaan (20ev). In 2Kon 23 lees ons van Juda: `Ek sal Juda ook uit My teenwoordigheid verwyder, net soos Ek Israel verwyder het. Ek sal hierdie stad, Jerusalem, wat Ek uitverkies het, verwerp …'(27).

Daar is dus nie twee groepe mense: die uitverkorenes en die verworpenes nie. Die uitverkorenes word met verwerping bedreig, nie die heidene nie. In Rom 11:15 lees ons dan van Israel se verwerping. Natuurlik bly die deur van genade oop. `As hulle nie in hulle ongeloof volhard nie, sal hulle ook geënt word, want God is in staat om hulle terug te ent’ (11:23).

Daar is soms in die OT sprake van ‘n individu wat uitverkies is, maar dit is gewoonlik iemand wat ‘n ander verteenwoordiger van die volk is soos die koning.

Omdat die kerk direk by Israel aansluit (Rom 11:17ev), is dit nie vreemd dat ook in die NT die gelowiges as groep `die uitverkorenes’ genoem word nie (Kol 3:12; 1Tes 1:4) en dat die doel van die verkiesing baie ooreenkom met dié van Israel in die OT: `Julle is die uitverkore volk … die volk wat die verlossingsdade moet verkondig van Hom wat julle uit die duisternis geroep het na sy wonderbare lig’ (1Pet 2:9). Dit is dus nogeens verkiesing tot diens. Dit sien ons ook by die verkiesing van die twaalf dissipels (nogeens ‘n groep): `Julle het My nie uitgekies nie, maar Ek het julle uitgekies en julle aangestel om uit te gaan en vrugte te dra’ (Joh 15:16).

Daar is gedeeltes van die NT wat volgens sommige steun bied vir die soort uitverkiesingsleer van Calvyn: dat God sonder enige bekende rede besluit het om sommige te red en ander verlore te laat gaan. Een van hierdie gedeeltes is die bekende Rom 9-11. Ongelukkig word Rom 9 dikwels op sigself geneem sonder om genoeg aandag te gee aan die verband waarin dit voorkom, Rom 9-11. Sodra ‘n mens dit doen, word ‘n paar dinge duidelik.

Die eerste is dat dit duidelik is waarom God sommige verkies en ander verwerp. As 9:18 lui dat God Hom ontferm oor wie Hy wil, en dat Hy verhard wie Hy wil, beteken dit volgens 9:30ev dat Hy Hom ontferm oor die heidene wat die evangelie glo, en die Jode verhard wat deur die wet geregtigheid soek. Die antwoord op die vraag waarom hulle nie die geregtigheid gekry het wat hulle gesoek het nie, is belangrik: Nie omdat God hulle nie uitverkies het nie, maar: `omdat hulle nie op die geloof wou bou nie’ (32). Dit is dus duidelik waarom God Hom oor sekere mense ontferm (omdat hulle glo), en ander verhard (omdat hulle nie wil glo nie). Die slotsom van Rom 11 is presies dieselfde. Israel is die mak takke wat uit die mak olyfboom uitgekap is omdat hulle nie geglo het nie, en die heidene is ingeënt omdat hulle glo (11:20).

Dit is dus duidelik oor wie God Hom ontferm en waarom, en wie Hy verhard en waarom.

Die ander uitspraak is Mt 22:14: `Baie is immers geroep, maar min uitverkies.’ Dit skyn asof hierdie uitspraak die siening steun dat die Here willekeurig uitkies wie Hy wil, en dat dit selfs nie eens help as ‘n mens die evangelie hoor (geroep word) nie. As jy nie uitverkies is nie, sal jy in elk geval verlore gaan. Hierdie uitspraak kan egter nie hierdie betekenis hê nie.

Hierdie uitspraak is die slotsom van drie gelykenisse (Mat 21:28-22:13). Aldrie het te doen met die reaksie van die Jode op God se uitnodiging. In die eerste geval het ons die seun wat `ja’ sê maar `nee’ doen, in die tweede geval die huurders van die wingerd wat die slawe mishandel wat die eienaar se deel kom haal, en in die derde geval die genooides wat nie die uitnodiging na die bruilof aanvaar nie.

Die slotsom van dié drie gelykenisse is nou: `Baie is immers geroep, maar min is uitverkies.’ Wat beteken dit? Die punt van die gelykenisse is dat mense nie reageer op die Here se roepstem nie. Hy roep, maar hulle kom nie. Uit die gelykenisse is dit sondermeer duidelik dat dit hulle eie skuld is dat hulle nie kom nie. Dit sou vreemd aan die gelykenisse wees, en selfs heeltemal teen die trant in, om ‘n verskuilde rede te veronderstel waarom hulle nie kom nie, soos: omdat hulle nie uitverkies is nie, of omdat God hulle nie wil red nie.

Dat hulle geroep is, is duidelik. Dat hulle nie uitverkies is nie, kan dus net beteken dat hulle nie wil kom nie en daarom nie deel van die uitverkorenes word nie. ‘n Mens moet dus kom, dan word jy deel van die uitverkorenes, die gemeente, en dan is jy uitverkies. So nie, is jy nie uitverkies nie.

‘n Slotopmerking kan verhelderend wees. Dit is duidelik dat dit in die uitverkiesing gaan om die manier waarop God die wêreld wil bereik. Op ‘n enigsins oorvereenvoudigde manier sou ‘n mens God se uitreik na die hele wêreld soos volg kon saamvat.

Daar is drie stadiums. In Gen 1-11 is God direk by alle mense betrokke. Dit loop telkens op ‘n teleurstelling uit waarvan die sondvloed en die toring van Babel die hoogtepunte is. Dan besluit God om ‘n nuwe plan te volg. Hy kies Abraham om deur hom alle volke te seën (Gen 12:3). Hy wil dit doen deur Abraham en sy nageslag, Israel, só te seën dat alle volke na Jerusalem sal stroom en Israel se God as die ware God sal erken (Jes 2:1-5).

Maar oor ‘n tydperk van waarskynlik meer as 2000 jaar blyk dit hoe langer hoe meer dat Israel so ontrou is aan Hom dat Hy hulle meer moet straf as seën, sodat die omringende volke sy Naam begin spot omdat dit so sleg gaan met sy volk (Eseg 36:16ev). Die Here wend dan ‘n laaste poging aan om hierdie plan met Israel te laat slaag. Hy stuur ‘n unieke verteenwoordiger wat by die volk kom pleit om aan Hom getrou te wees – Jesus. Daarom is Jesus aanvanklik op Israel gerig en nie op die heidene nie (7.4). As hulle hul sou bekeer, kon God sy plan uiteindelik deurvoer om deur hulle die heidene na Jerusalem te lok.

Eers as die godsdienstige leiers en die volk Jesus verwerp en kruisig, wend Hy Hom deur die dissipels direk na die heidene om hulle te red – en deur hulle Israel jaloers te maak en ook in te bring (Rom 11:11ev). Van tyd tot tyd word verskillende groepe dus uitverkies om God se doel te bereik: om alle mense in sy gemeenskap (verbond) in te trek.

Bybelkennis gaan gereeld gedeeltes uit hierdie bron publiseer. Ons dank aan prof König en Lux Verbi.BM vir hierdie vergunning

Skrywer: Prof Adrio König

Brassery – Francois Malan

Wilna vra:

Hoe oorkom n mens brassery?

Antwoord

Prof Francois Malan antwoord:

Die HAT beskryf brassery as ‘oordadige etery en drinkery’. Nou weet ek nie of Wilna se probleem slegs die eet is, en of dit drinkery ook insluit nie. In die Bybel word die twee ook dikwels saam genoem:

In Deuteronomium 21:20 bring moedelose ouers hulle opstandige seun na die leiers van die stad en sê hy is boonop ‘n vraat en ‘n suiplap. In die ou bedeling is aanbeveel dat hy doodgemaak moet word.

Spreuke 23:20-21 word jongmense gewaarsku om hulle nie op te hou met suiplappe en vrate nie, want die suiplap en die vraat word arm en dronkenskap laat jou met vodde loop.

Toe Jesus op die aarde was, het Hy nie soos Johannes die Doper gevas en Hom in die woestyn afgesonder nie, maar tussen die mense gelewe en hulle feeste bygewoon. Toe het die mense Hom valslik beskuldig dat Hy ‘n vraat en ‘n wynsuiper is , maar ook dat Hy ‘n vriend van tollenaars en sondaars is (Mat. 11:19 Luk. 7:34). Die mense wou nie in Hom glo nie, daarom was Johannes vir hulle te heilig en Jesus nie heilig genoeg nie. Soos die mense wysheid verwerp, so verwerp hulle vir Jesus, maar God se dade is reg en goed, en dit sal uiteindelik bewys dat Hy reg is. Jesus word hier God genoem.

In Luk 21:34 waarsku Jesus sy volgelinge: ‘wees op julle hoede dat julle gees nie deur onmatige etery en drinkery en deur die sorge van die lewe afgestomp word nie’. Onmatige etery en drinkery is ook ‘n manier om jou sorge te verdoof en te vergeet. Maar daarmee saam word jou gees afgestomp en oorval die wederkoms van Christus jou onverwags, en is jy nie gereed nie om voor die Seun van die mens te verskyn nie. Jesus se raad is dat ons waaksaam moet wees en altyddeur bid dat ons van God krag ontvang om behoue daar deur te kom (21:36).

Daarom is die antwoord op jou vraag dat ons waaksaam moet wees. Dit beteken dat ons voortdurend op ons self sal let as die versoeking kom om te veel te eet of te drink, en dat ons nee sê vir die versoeking. En dat ons voortdurend moet bid. Om ons te help het God, die Heilige Gees, self in ons kom woon om ons die krag te gee om nee te sê (Rom.8:9-11). Hy is orals by ons en ons kan Hom elke oomblik vra om ons sterk te maak om nie aan versoekings toe te gee nie.

In Galasiërs 5:21 sê Paulus dat dronkenskap en uitspattigheid die werke is van die sondige natuur. Daarteenoor is die vrug van die Heilige Gees se inwoning in ons: liefde, vreugde, vrede, geduld vriendelikheid, goedhartigheid, getrouheid, nederigheid en selfbeheersing (5:22-23).

In 1 Petrus 4:3,5 sê Petrus vir die gelowiges: toe julle nog heidene was, was julle lewe beheers deur heidense begeertes, o.a. swelg- en drinkpartye, waarvoor julle rekenskap sal moet gee voor die Here wat die lewendes en die dooies oordeel. Daarom moet die gelowiges hulle self beheer en nugter wees, sodat hulle kan bid (4:7).

Skrywer: Prof Francois Malan

Ek is … – Francois Malan

Marie vra:

Hoeveel keer en waar in die Bybel kom die “EK IS en EK IS WIE EK IS” woorde/frase voor?

Antwoord:

Prof Francois Malan antwoord:

Die vraag is nie duidelik nie. Verwys EK IS na alle kere wat ‘ek is’ gebruik word? Dan is daar ongeveer 780 maal ‘ek is’ in die Bybel. Indien dit spesifiek gaan oor die kere wat God sê: Ek is bv. Ek is die Here (jou God) dan 36 maal in Levitikus, 9x in Num, ens. deur die Bybel.

Nadat Moses vir die God van sy voorvaders Abraham en Isak en Jakob wat met hom in die brandende braambos gepraat het om sy Naam gevra het, het Hy in Eksodus 3:14 geantwoord: ‘Ek is wat Ek is’ (Hebreeus ehejeh esher ehejeh – die eerste persoon vorm van die werkwoord hajah om te wees) – wat altyd/ewig is, voortgaande onvoltooide aksie. Vgl. Openbaring 1:4 die Een wat was, en wat is, en wat kom (ook in 1:8; 11:17; 16:5). Sê vir die Israeliete ‘Ek is’ (ehejeh) het jou na hulle gestuur. In verse 12 en 13 word die werkwoord ehejeh viermaal gebruik. Met die herhalings beklemtoon die skrywer hoe die Hebreeuse naam Jahweh ontstaan het, wat die Griekse vertaling as kurios Here weergegee het, op grond van die Hebreeuse woord adonai Here – die Jode was bang om die naam van die Here ydellik te gebruik, en daarom het die Masorete later die klinkers van die woord adonai onder die medeklinkers jhwh geplaas. Elke keer as hulle die naam jhwh gelees het, het hulle dit adonai uitgespreek (so het die foutiewe naam Yehovah ontstaan). As jy nou regtig wil weet hoeveel maal EK IS vir God gebruik word in die Bybel, moet jy al die kere wat die naam ‘Here’ gebruik word by tel, bv. as Hy sê ‘Ek is die Here jou God.’ Die naam ‘Ek is’ wil sê dat die Here is teenwoordig. Vgl. ‘n letterlike vertaling van Jesaja 52:6: Voorwaar, op daardie dag sal my volk my naam uit ondervinding ken, voorwaar Ek is Hy, die Een wat sê: Hier is Ek. Vgl. ook Jes. 41:4; 43:10,11; 46:4; ens. Reeds in Eks.3:12 het die Here gesê ehejeh Ek sal wees met jou mond. Vergelyk ook Eks.33:19 waar die Here aan Moses verskyn het.

In Johannes sê Jesus: (in Grieks ego eimi) Ek is die brood van die lewe 6:35; Ek is die lig vir die wêreld 8:12; Ek is die deur vir die skape 10:7; Ek is die goeie herder 10:10; Ek is die opstanding en die lewe 11:25; Ek is die weg en die waarheid en die lewe 14:6; Ek is die ware wynstok 15:1; ook net ‘Ek is’ (in Grieks ego eimi) in 4:26; 6:20; in Afrikaans vertaal as ‘ek is wat ek is’ in 8:24,28; 13:19; en as ‘dit is ek’ in 18:5,6,8. Daarmee vereenselwig Jesus hom met Yahweh/die Here. Vgl. ook Mat.14:27; 22:32; 24:5; 26:22,25; Mark 6:50; 13:6; 14:62 waar ego eimi gebruik word.

Maar as jy net die Afrikaanse vertaling se EK IS en EK IS WAT EK IS wil tel, sal jy dit net in Eks.3:14 en die tekse in Johannes kry.

Skrywer: Prof Francois Malan

My gedagtes is vol van ander dinge – Francois Milan

Willie vra:

Ek verwys na Rom 8 vers 5. Die mense wat deur hulle sondige natuur beheers word , hulle gedagtes word oorheers deur sondige dinge .Maar die wat deur die Gees beheers word – hulle gedagtes is vol van die dinge wat die Gees bly maak . Waarmee ek worstel is die feit dat my gedagtes baie maal juis nie vol van die dinge is wat die Gees sal bly maak nie. Soms as ek huis toe ry dan veg ek gevegte in my kop ( en deel sommer ‘n paar klappe ook uit ) – dit maak ‘n mens ongelukkig . Hoe hanteer ek dit – hoe kom ek by n punt uit waar my gedagtewêreld wel soos Rom 8 lyk? Die is iets wat ek asseblief mooi wil verstaan, want dit raak my lewenskwaliteit.

Antwoord

Prof Francois Malan antwoord:

Paulus het ook dieselfde moeilikheid. In Romeine 7:15-24 bely hy dat hy self nie begryp wat hy doen nie, want, wat hy wil doen, dit doen hy nie, maar wat hy haat, juis dit doen hy (v15). Dan verduidelik hy dat ons gelowiges nog steeds deel is van die ou bedeling waarin ons vir onsself lewe en dood gaan, al is ons reeds deel van die nuwe bedeling wat Jesus vir ons gebring het met sy dood vir ons sonde en sy opstanding wat die dood en sonde oorwin het. Daarom kan ons nie langer tevrede wees as ons toegee aan ons selfsugtige begeertes nie (vv17-23). Op sy vraag wie hom sal verlos van hierdie doodsbestaan (v24), antwoord hy : Aan God die dank! Hy doen dit deur Christus Jesus ons Here (v25). Met sy gees dien hy die Here, maar in sy doen en late bly hy vir homself lewe deur sy sondige natuur te gehoorsaam.

En dan wys hy hoe God hom deur Jesus Christus verlos in hoofstuk 8. Dit gebeur deurdat die Heilige Gees permanent in my kom woon. Hy het in my gewerk sodat ek begin glo het in Christus se verlossingswerk aan die kruis. Die Gees verbind my aan Christus, sodat Christus in my kom bly deur sy Gees (vv9,10), sodat ek al meer soos Jesus sal word (vgl. 1 Kor 1:18).

Omdat Christus die Seun van God is, en ek aan Hom verbind is, leer die Heilige Gees my ook om God my Vader te noem, soos Jesus (vgl. Abba Vader in Romeine 8:15 met Markus 14:36), God het my aangeneem as sy kind wat Hy liefhet en Hy sorg vir my (vgl. ook Romeine 8:31-39). Al is ek nog steeds ‘n sondaar, is die Heilige Gees, wat in my woon, sterker as my sondige natuur, en kan ek met sy krag nee sê vir my selfsugtige begeertes en gedagtes. Maar dit bly ‘n stryd totdat ek die dag doodgaan. Dan sal my sondige natuur nie meer krag hê oor my nie, en sal ek ten volle aan Jesus se opstanding verbind wees om saam met Christus ewig te lewe by God. Daarvan oortuig die Heilige Gees my, en daarvan is Hy die waarborg dat dit sal gebeur. Nou het ons nog deel aan Christus se lyding, maar dan sal ons deel hê aan sy heerlikheid (v17). Die lyding wat ons nou moet verduur, weeg nie op teen die heerlikheid wat God vir ons in die toekoms sal laat aanbreek nie (v18). Oor Christus se lyding sê Hebreërs 4:15 dat ons Hoëpriester medelye het met ons swakhede omdat Hy immers in elke opsig net soos ons aan versoeking onderwerp was, maar Hy het nie gesondig nie. En Hebr. 5:8 sê: Hoewel Hy die Seun was, het Hy deur alles wat Hy gely het, geleer wat gehoorsaamheid is (vgl. sy stryd in Getsemane, Matteus 26:39-44).

God het die hele skepping aan verydeling onderwerp, alles gaan dood saam met die mens (Genesis 3:17-19). Daarom sug die hele skepping en sien met gespanne verwagting uit dat God bekend sal maak wie sy kinders is. Wanneer God ons van die verganklikheid bevry sal die skepping daarmee saam van die verganklikheid bevry word. Maar nou sug ons nog van frustrasie omdat ons lewe in die Gees nog nie ten volle tot volle oorwinning kan kom in ons tydelike bestaan nie. Ons gesug in ons stryd teen die sonde is egter ‘n teken van die Gees se teenwoordigheid. Hy skep in ons die hoop op ‘n beter lewe. Die Gees help ons in al ons swakhede, juis in ons verbondenheid aan ons sondige natuur. In ons hulpeloosheid voor God is dit die Gees wat vir ons intree by God (8:19-27). Juis wanneer ons erken dat ons geheel en al van God afhanklik is om ons deur ons versoekings te dra, kan God sy wil met ons bereik. Hy sal alles ten goede laat meewerk vir dié wat Hom liefhet, want Hy het ons geroep om sy kinders te wees (8:28).

In die tussentyd lewe ons in die daaglikse stryd teen ons self en ons sondige natuur. Maar ons het die versekering van Romeine 8:1 ‘daar is dus nou geen veroordeling vir dié wat in Christus Jesus is nie.’ En 8:31-39 God is vír ons, en niks kan ons skei van sy liefde wat daar is in Christus Jesus ons Here nie.

Skrywer: Prof Francois Malan