Geloofsvrae: Voorsienigheid: ’n Paar tradisionele antwoorde – Adrio König

Voorsienigheid: ‘n Paar tradisionele antwoorde

Die Christelike geloof het in die loop van die geskiedenis ‘n hele aantal antwoorde op hierdie knellende vrae probeer gee.

As ‘n mens aan uiterstes dink, is daar eerstens die antwoord dat God alles vooraf beskik, dat elke ding wat gebeur, deur Hom vooraf bepaal is om presies net só en nie anders nie te gebeur. Wie nie hierdie standpunt aanvaar nie, word dan daarvan beskuldig dat hulle `in die noodlot glo’ of van God ‘n magtelose toeskouer maak terwyl die mense bepaal wat op aarde gebeur.

Teenoor die albeskikking van God is daar die ander uiterste dat God wel alles geskep het, maar dat Hy Hom teruggetrek het en dat alles nou volgens bepaalde wetmatighede verloop (die deisme). God is dus nie direk betrokke by wat op aarde gebeur nie. Min Christene aanvaar egter hierdie standpunt bewustelik.

Tussen die twee uiterstes is daar die beskouing dat God alle goeie dinge beskik, maar nie die sonde en die ellende nie. Dié laat Hy net toe. En as ‘n mens vra waarom Hy sulke vreeslike dinge toelaat, is die antwoord gewoonlik óf dat Hy die mense se sonde straf, óf dat Hy ‘n onbekende maar goeie doel daarmee het, óf dat Hy die mens vry geskep het en dus nie die wreedhede kan keer wat ons mekaar aandoen nie, óf dat ons dit nie kan verstaan nie.

Twee van hierdie tradisionele antwoorde verdien ons aandag. Die een oor die albeskikking het ‘n hoë aansien omdat dit sterk op Calvyn teruggryp, en die ander een oor die toelating (Arminius) is taamlik algemeen onder Christene, selfs onder Gereformeerdes.

Skrywer: Prof Adrio König

Geloofsvrae: Voorsienigheid: Die Probleem – Adrio König

VOORSIENIGHEID: Die Probleem

Die leer van die voorsienigheid van God is enersyds seker die algemeenste en populêrste oortuiging onder Christene, en andersyds een van die mees problematiese. Dit is dikwels die laaste oorblysel van die Christelike geloof by mense wat omtrent totaal gesekulariseer is. Hoe bekend klink die volgende uitdrukkings nie: Wat moet gebeur, sal gebeur; elke mens het sy tyd; niks gebeur by toeval nie. Mense wat regtig deel van die Christelike gemeenskap is, betrek alles net duideliker op God: God beskik alles; niks gaan by God verby nie; God weet die beste, Hy maak nooit ‘n fout nie.

Andersyds is hierdie voorsienigheidsgeloof ‘n veld wat met dorings besaai is. Die een groot probleem is die vreeslik baie sinlose lyding. Die vraag lui gewoonlik iets soos: Hoekom? Hoe kon God dit toelaat? Die vraag wen aan dringendheid as ‘n mens aan die groot wêreldrampe dink: vreeslike aardbewings, natuurrampe, menslike wreedheid (Auschwitz, apartheid). Maar dit is op ‘n persoonlike vlak net so smartlik selfs al staan ‘n mens net voor een enkele mishandelde kindjie: Waar is God?

Wat nogal vreemd is in die tradisionele voorsienigheidsleer is die feit dat dit nie geskryf word in die lig van die dringende en pynlike vrae waarna ons nou net verwys het nie. Dit word meestal eenvoudig as deel van die leer oor God behandel, en dus voordat die leer oor die mens en die sonde aan die beurt gekom het. Dit beteken dat ‘n mens net die een pool van die verbondsverhouding in die oog het, God, en nie die eintlike probleem, die mense en hul sonde nie. Om net in die lig van die Godsleer oor God se betrokkenheid by die wêreld te skryf, is byna om soos ‘n volstruis jou kop in die sand te steek en te dink niemand sien jou nie. ‘n Voorsienigheidsleer wat nie die vreeslike sonde en ellende in die wêreld vierkantig in die oë kyk nie, is ‘n werklikheidsvreemde leer wat nooit kan hoop om geloofwaardig te wees nie.

Selfs wat in die natuur gebeur, kan ons nog redelik maklik hanteer, maar wat in die geskiedenis gebeur, wat tussen mense en deur mense se toedoen gebeur, skep oneindige probleme. Dit is juis dan wanneer die `waaroms’ opklink. Dit is waarom die voorsienigheidsleer in hierdie boek eers ná die hoofstukke oor die mens en die sonde behandel word. Dit is eers in die lig van die sinloosheid van die sonde en die vreeslike lyding wat mense mekaar aandoen, dat die vraag na God se betrokkenheid by die wêreld gevra moet word.

Wat is die probleem presies? As ons geglo het in ‘n willekeurige God met buie en grille, ‘n God wat met die verkeerde voet uit die bed kan opstaan, sou ons minder probleme gehad het. Hy sou te eniger tyd enigiets kon doen of toelaat. Maar ons glo in die troue Verbondsgod, die magtige God van liefde. Hoe moet ons dan die vreeslik baie wreedhede en sinlose lyding verstaan? As God almagtig is, kan Hy dit mos verhinder. En as Hy liefde is, wil Hy mos?

Hoe moet ons die vreeslike en vreeslik baie ellende op aarde verstaan in die lig van ons geloof in die magtige God van liefde?

Skrywer: Prof Adrio König

Geloofsvrae: Die hel – Adrio K

Die hel

Die hel as ‘n plek waar mense (dalk die meerderheid?) vir ewig die allerwreedste pyniging sal ly, is sonder meer die grootste probleem in die Christelike geloof. Dit gee geweldig aanstoot aan die moderne Westerse lewensgevoel wat ná die Verligting in die 18e eeu ontwikkel het en wat ‘n afsku het in wrede strawwe, ‘n lewensgevoel wat tot die vrystelling van slawe gelei het, en wat sovêr moontlik pyn voorkom en verlig.

‘n Mens sou kon sê dat die meeste kerke en teoloë wat as `liberaal’ bestempel word – wat ook al daarmee bedoel word – nie meer die bestaan van ‘n ewige verderf aanvaar nie. Dit is egter te min gesê. Die hel het eenvoudig uit die meeste Christene se denkwêreld verdwyn. Selfs kerke wat volkome behoudend is, preek omtrent glad nie meer oor die hel nie, en die insidentele verwysings daarna het min of geen betekenis nie omdat die heersende vorme van spiritualiteit nie meer erns maak daarmee nie.

Daar is redes waarom die leer oor die hel prakties uit die lewe van die grootste deel van die Christendom verdwyn het. Allereers is dit inderdaad ‘n skokkende gedagte dat mense vir ewig in die onmenslikste pyn en smart gemartel sal word. Verder het daar gedurende die 20e eeu ‘n verskuiwing gekom in ons siening van God. Hy is veel minder die heilige God wat sy eer verdedig met sy wraak en sy oordeel, en veel meer die God van liefde wat in Christus sy ongelooflike genade aan ‘n verlore wêreld bewys. Die oproep tot bekering word dan ook veel meer gemotiveer deur die liefde van God as deur sy oordeel en die ewige verderf. Weens hierdie verskuiwing in ons siening van God het dit ook veel moeiliker geword om jouself voor te stel dat sy eer herstel sal word deur die ewige, afgryslike marteling van ontelbare mense.

Saam met hierdie probleme is daar ook perspektiewe in die Bybel wat mense beweeg om nie die bestaan van die hel te aanvaar nie. Daar is ‘n sterk nadruk op Christus se oorwinning oor alle magte. Daar is liedere in die NT wat juig oor die feit dat Christus alles in die hemel en op aarde met God versoen het, dat die genade dieper as die sonde gedring het sodat almal wat in Adam onder die oordeel van God gekom het, in Christus vrygespreek word, dat elke tong sal bely (nie `erken’ soos die NAV nie) dat Jesus die Here is (1 Kor 15:25ev; Fil 2:10ev; Kol 1:19ev; Rom 5:17-19).

Hoe kon Christene in die verlede so maklik aanvaar dat God en sy kinders tot in alle ewigheid sy heerlikheid sal geniet terwyl die massa mense deur smart verteer word? Presies wat sou die verskil wees met die slawehandelaar wat op die dek huisgodsdiens vir die bemanning gehou het terwyl die slawe krepeer van ellende onder in die skip?

Die huiwering oor die hel hoef nie noodwendig deel te wees van ‘n slegte teologie nie. Dit kan ‘n teken wees van ‘n goeie insig in die wese van God en belangrike tradisies in die Bybel.

As ‘n mens dan nogtans aanvaar dat daar ‘n hel is en dat die pyniging in die hel ewig sal wees, is dit eenvoudig omdat hierdie leer oor die verderf in die laaste twee eeue voor Christus sterk na vore gekom het in die Jodedom, en daarna ‘n vaste plek in die leer van Jesus en die apostels gekry het (o.a. Mat 25:30,41; Mk 9:43ev; 2 Tes 1:9; Op 20:14ev). In ‘n sekere sin kan ‘n mens hierdie leer net aanvaar soos jy die bestaan van die sonde en die voortbestaan van die sonde in die kinders van God se lewe aanvaar. Geeneen van hierdie sake pas in die evangelie in nie, maar hulle is wel almal ingesluit in die evangelie. Dit hang saam met die sinloosheid en die onbegryplikheid van die sonde.

En tog is dit goed om van tyd tot tyd oor hierdie vreemde leerstukke na te dink, en die botsing te ervaar met ons moderne menslikheidsgevoel. Nie dat daar iets verkeerd is met hierdie gevoel nie. Ons kan die Here dank dat ons nie so vier of vyf eeue gelede geleef het nie! Maar ons moet ook nie ons menslikheidsgevoel verabsoluteer nie. In ‘n toekomstige nuwe situasie mag dit selfs nodig word om dit aan te pas. Maar dit is goed om op ‘n bepaalde punt uit eerbied vir hulle wat ons voorgegaan het in die geloof, en in tyd nader aan die Here geleef het as ons, teen ons moderne menslikheidsgevoel in, prioriteit aan ‘n faset van die Bybelse boodskap te gee, om te glo selfs al kry ons dit moeilik reg.

In die leer oor sonde, siekte, dood en hel is daar fasette van die Bybelse boodskap wat nie sinvol inpas by die evangelie nie – en dit weens hulle aard. Die Christelike evangelie bied nie ‘n oplossing vir ons probleme met hierdie dinge nie, omdat die Christelike evangelie juis die diepste oorsaak is dat ons hiermee probleme het. Weens die aard van die evangelie kan ons nooit vrede hê met die hel nie. Die evangelie bied ons nie ‘n sinvolle insig nie, ons moderne menslikheidsgevoel bots radikaal daarmee, en ons aanvaar dit net in gehoorsaamheid aan die Skrif en as uiterste konsekwensie van die sinlose sonde.

Skrywer: Prof Adrio König

Die Jakobus-brief – Francois Malan

Japie vra: 

Ek wil net weet of Jakobus vir die Jode of Christene geskryf is. 83-vertaling sê dit is aan 12 stamme in verstrooiing geskryf. Wie was dit?

Antwoord:

Prof Francois Malan antwoord:

Jakobus (om hom te onderskei van ander Jakobusse, is hy deur die vroeë Christene Jakobus die Regverdige genoem), was ‘n broer van Jesus (vgl. Markus 6:3), en die geestelike leier van die gemeente in Jerusalem (Hand.15:13; 21:18; Gal.1:19; 2:12), nadat die apostels so vervolg is dat ook hulle die stad moes verlaat.

Na die vervolging van die Christene in Jerusalem (Hand.8:1,4), het hierdie Joodse gelowiges in Egipte, Samaria, Sirië, Siprus tot in Rome gaan woon en van Jesus vertel volgens sy opdrag (Hand.1:8). Moontlik was die brief aan so ‘n groep gestuur en is na hulle plek as ‘in die verstrooiing’ verwys, ook met die gedagte dat die brief aan groepe verder aan deurgegee moes word (in Hand.15:22-29 word bv. na ‘n soortgelyke omsendbrief aan gemeentes verwys). Die gemeentes het oorspronklik uit gelowige Jode bestaan wat die evangelie verkondig het aan die nie-Jode, en die nie-Jode is ingesluit as deel van die gemeentes. Daarom word die brief aan Joodse en nie-Joodse gelowiges in een gemeente geskryf (vgl. Hand.11:19-26; Gal. 2:11-14).

In die gemeente(s) aan wie Jakobus skryf was daar blykbaar ‘n minderheid wat na ‘n suiwer godsdiens soek (1:24; 4:4). ‘n Aantal leraars, wat onderling verskil, belemmer egter hierdie strewe (3:14). Party pas aan by die sedelike en ekonomiese gebruike van die stad waar hulle woon. Ander wil die eie aard van die gemeente van Christus bewaar (1:2-12). Jakobus identifiseer hierdie konflik en spreek dit aan. Hy sien die gemeente(s), wat verspreid leef in ‘n begeerlike en aggressiewe omgewing (4:4), verloor hulle geduld (1:3; 5:7), en daarmee ook hulle geloof dat God die God oor alle nasies is (1:5,17). Hulle verkeer in spanning (1:20), praat baie, maar doen min (1:23), hulle wil nie meer opvallend wees in hulle omgewing nie (1:27), en stel meer belang in wat persone in hoë posisies van hulle dink as wat geringer mense van hulle dink (2:2-4). Hulle ontwyk hulle verantwoordelikheid vir sosiale geregtigheid (2:13), is bang om te ly (5:10) en vergeet om hulle te bekommer oor mense in nood (1:27; 5:14,19). Die gelowiges wat God en die medemens liefhet, soos Jesus gesê het, en met wysheid daarin volhard, het die belofte dat hulle lewe sinvol en skeppend sal wees.

Jakobus wys dat die lewe in die wêreld ‘n toets is vir ‘n lewende geloof, deur dit te toets aan wat die Woord van God sê (1:19-27). Dit toets jou geloof se reaksie op partydigheid (2:1-13), en hoe die toets goeie werke tot gevolg het (2:14-26). Die toets van jou geloof bring selfbeheersing (3:1-18); dit wys wat jou reaksie is op twis en tweedrag (4:1-12), op selfversekerde beplanning (4:13-17), of jy verkeerd reageer teenoor onreg (5:1-11), of jy selfsugtig gebruik maak van eedswering (5:12), en toets of jy jou toevlug neem tot gebed (5:13-18).

Skrywer: Prof Francois Malan