Geloofsvrae: Selfliefde – Adrio König

Die wese van sonde

5. Selfliefde

Daar is ‘n ou kerklike tradisie wat teruggaan tot by Augustinus waarvolgens selfliefde sonde is. Augustinus het dit selfs as dié vorm van sonde gesien. Luther het gesê selfliefde beteken dat jy in jouself ingekeer is terwyl God jou juis op ander wil rig. Calvyn het gesê die wil van God is dat ons ons liefde vir onsself moet omdraai na ons naaste toe.

Tog is daar ‘n beskouing, wat veral in die apartheidsjare populêr was, waarvolgens daar ook ‘n gesonde vorm van selfliefde is. Dit sou dan opgesluit wees in Jesus se gebod: `Jy moet jou naaste liefhê soos jouself.’

Dit is egter waarskynlik ‘n misverstand. Wat gewoonlik bedoel word onder hierdie `gesonde selfliefde’ is eerder dinge soos selfrespek, verantwoordelikheid teenoor jou eie lewe, ‘n positiewe selfbeeld, of die ontwikkeling van die vermoëns wat ons ontvang het. Dat dit alles goeie dinge is, is buite diskussie. ‘n Mens kan trouens nie regtig van jou eie belange afsien en uitbeweeg om in liefde vir ander op te offer as jy nie ‘n gesonde selfbeeld het nie. Maar dit is nie selfliefde as ons liefde in die lig van die NT verstaan nie.

Om te verstaan dat selfliefde sonde is, moet ons weer oor liefde dink. Liefde is om uit te reik na ander, om vir ander op te offer, om selfs bereid te wees om jou lewe vir ander te gee. Dit beteken dat liefde ‘n verhoudingsbegrip is. Liefde het ‘n subjek én ‘n objek nodig – iemand moet iemand anders liefhê. Daarom kan ek nie myself liefhê nie, nie as ons by Jesus leer wat liefde is nie. Die een groot punt van Jesus se liefde is juis dat Hy nie na Homself gekyk en na sy eie belange omgesien het nie, maar na ons s’n.

Die Bybel is duidelik hieroor. Die sterkes word deur Paulus opgeroep: `Ons moenie aan onsself dink nie; elkeen van ons moet aan ons naaste dink en aan wat vir hom goed is en wat hom in die geloof kan opbou. Christus het immers ook nie aan Homself gedink nie’ (Rom 15:1-3). Netso is die goue reël, wat algemeen as ‘n alternatiewe formulering van die gebod tot naasteliefde aanvaar word, nie op twee voorwerpe gerig: op jouself én op die ander nie, maar net op die ander: `Behandel ander mense soos julleself behandel wil word’ (Luk 6:31).

Wat duidelik is, is dat jou eie behoefte die maatstaf word waarvolgens jy die ander moet behandel. Wat jy sou wou hê, moet jy aan ander doen. En dit is ‘n ou oortuiging in die kerk dat `soos jouself’ in die gebod tot naasteliefde juis die maatstaf is hoe jy die ander moet behandel. (Vgl ook 1 Kor 10:24,32; 13:5; Mark 8:35; en Fil 2:3-11 waar in die NAV `net’ in vers 4 weggelaat moet word en `ook’ met `juis’ vervang word.)

Ten slotte is dit tog duidelik dat Jesus die wet in twee gebooie opgesom het, en nie in drie: liefde tot God, liefde tot jou naaste, én liefde vir jouself nie.

Selfliefde is ‘n aaklige sonde omdat dit die mooiste en edelste wat ek vir ander moet doen, op myself rig. Luther: selfliefde is om in jouself ingekeer te leef, terwyl Jesus se hele llewe op ander gerig was, veral dié in nood. Selfliefde is selfsug.

Skrywer: Prof Adrio König

Geloofsvrae: Liefdeloosheid – Adrio König

Die wese van die sonde

4. Liefdeloosheid

As ons besluit om as eerste grondvorm of kernbegrip van sonde na liefdeloosheid te kyk, pas dit logies in by ons siening van God, en van die mens wat op ons siening van God gebou is. God is eintlik liefde, en die mens is geskape as die beeld van God wat beteken dat ons iets van die wese van God – dit is sy liefde – moet weerspieël. Dit klop daarmee dat Jesus die hele wil van God vir ons lewe kan saamvat in twee liefdesgebooie.

In hierdie lig is sonde wesenlik liefdeloosheid. Liefde is ‘n verhoudingsbegrip. Liefde bind individue en groepe aan mekaar sodat God en mens, en mense onderling, in liefdesverbondenheid moet leef. Liefdeloosheid verander ons verbondenheid in slegte gebondenheid aan God en aan mekaar sodat ons in slegte verhoudings leef.

Omdat liefde aan mekaar bind, skep dit vertroue. Liefdeloosheid verbreek hierdie vertrouensverhouding. Om God nie meer te vertrou nie, beteken ongeloof. En as ons Hom nie meer vertrou nie, gehoorsaam ons Hom ook nie meer nie. So bring liefdeloosheid ontrou, ongeloof, en ongehoorsaamheid voort.

Ons het God lief omdat Hy ons eerste liefgehad het. Ons het Hom dus lief oor dit wat Hy is, en daarom is ons liefde ook dankbaarheid teenoor Hom. Immers selfs net die feit dat Hy ons gemaak het, is al ‘n vorm van sy genade (21.3). As ons Hom dus nie liefhet nie, is dit ook ondankbaarheid teenoor Hom. Só bring liefdeloosheid as ‘n grondvorm van sonde die een konkrete sonde na die ander voort.

Dit is daarom nie vreemd nie dat ‘n mens omtrent alle vorme van sonde met liefdeloosheid in verband kan bring, net soos ‘n mens byna alle deugde met liefde in verband kan bring. Die twee lyste in Gal 5:19ev en 22ev is goeie voorbeelde.

Die lys van die vrug van die Gees begin nie verniet met liefde nie. Trouens as Paulus in 1 Kor 13 die vrug van die Gees behandel as die atmosfeer waarin die gawes van die Gees moet funksioneer om tot opbouing van die gemeente te dien, begin hy nie net met die liefde nie, maar sonder dit uit as die belangrikste deel van die vrug, en lei al die ander uit die liefde af. In die lys in Galasiërs is dit sonder meer duidelik dat liefde ‘n mens blydskap en vrede gee; as ‘n mens liefhet, kan jy geduldig en vriendelik en goedhartig wees – trouens goedhartigheid is niks anders as ‘n vorm van liefde nie; ‘n mens sal getrou en nederig wees teenoor die persoon wat jy liefhet; en dit is juis as jy ‘n ander liefhet, dat jy jou terwille van die ander sal beheers.

Netso kan ‘n mens al die sondes in `die praktyke van die sondige natuur’ uit liefdeloosheid aflei. Die lys begin met ‘n aantal seksuele sondes (onsedelikheid, onreinheid, losbandigheid) wat net voorkom waar liefde ingeruil word vir hartstog; dan volg twee sondes teen God (afgodsdiens en towery) wat eenvoudig beteken dat ons God nie meer liefhet nie; die lang lys wat dan volg (van vyandskap tot afguns) ontspring almal uit ‘n gebrek aan naasteliefde, en iemand wat dronk is en aan uitspattighede deelneem, breek juis alle liefdesverbondenheid af.

Liefdeloosheid is in ‘n sekere sin onmoontlik. Ons is gemaak om lief te hê en daarom sal en moet ons liefhê. As ons nie liefhet wie en wat ons moet liefhê nie (God, ander mense, die natuur), sal ons eenvoudig onsself liefhê omdat ons gemaak is om lief te hê. Daarom is selfliefde die agterkant van liefdeloosheid. Ons kan dus nie die bespreking van liefdeloosheid afhandel sonder om selfliefde te bespreek nie.

Skrywer: Prof Adrio König

Christus in die Hel – Francois Malan

Frank vra:

Was Christus ooit werklik in die hel? Ek verwys hier na die Apostolicum…en ter helle neergedaal.

Antwoord

Prof Francois Malan antwoord:

Die woorde van die geloofsbelydenis staan nie in die Bybel nie, en het in die loop van die eeue verskillende verklarings gekry. In navolging van Calvyn sien Gereformeerdes dit as die dieptepunt van Christus se lyding. Lutherane sien dit as die begin van sy verhoging omdat hulle dit aan 1 Petrus 3:19 verbind: Christus wat as mens doodgemaak is, maar deur die Gees lewend gemaak is ‘en so het Hy na die geeste in die gevangenis gegaan en daar sy oorwinning aangekondig.’

Calvyn het dit verbind aan Jesus se woorde in Matteus 27:46 ‘My God, my God, waarom het U my verlaat.’

Die Heidelbergse Kategismus antwoord op vraag 44: Sodat ek in my swaarste aanvegtinge verseker kan wees en myself volkome kan vertroos dat my Here Jesus Christus my van die hel se benoudheid en pyn verlos het (Jesaja 53:5). Hierdie verlossing het Hy bewerk deur sy onuitspreeklike angs, smarte en verskrikking (Hebr.5:7, e.a.) wat Hy ook aan sy siel deur sy hele lewe, maar veral aan die kruis gely het (Matt. 26:36; 27:46).

Wat is die hel en wie is baas van die hel? Volgens Matteus 25:41 sê Jesus dat Hy met sy wederkoms die mense sal oordeel en vir die vervloektes sal sê: Gaan na die ewige vuur wat vir die duiwel en sy engele berei is. Dit beteken dat God die ongelowiges en die duiwel en al sy engele in die hel sal straf in die hel wat Hy vir hulle berei. In Openbaring 20:10 vertel Johannes van sy gesig dat die duiwel wat die nasies verlei het, in die poel van vuur en swawel gegooi is…hulle sal dag en nag gepynig word tot in alle ewigheid. En in 20:15 word dit ook gesê van die mense wie name nie in die boek van die lewe geskryf is nie.

Die hel is dus die aanduiding van God se straf op die sonde. En dit is presies wat Jesus aan die kruis gedoen het, toe Hy die sonde van die ganse mensheid op Hom geneem het, en God se straf op ons sonde beleef het as dat Hy van God verlaat is. Hy kon juis die sonde van die ganse wêreld dra omdat ten volle mens geword het, om namens ons God se straf te dra, en Hy kon die onmoontlik sware vrag slegs dra omdat Hy God is. So lief het God die wêreld gehad, dat Hy sy Seun gegee het (Joh.3:16). Christus het op die bestemde tyd vir die goddeloses gesterwe…God bewys sy liefde vir ons juis hierin dat Christus vir ons gesterf het toe ons nog sondaars was (Rom. 5:6,8)

Die hel is om sonder God te wees. In Rom 1:18 sê Paulus dat God sy toorn openbaar oor die goddeloosheid en ongeregtigheid van die mense wat die waarheid onderdruk. In vs 24-32 word vertel wat dit behels, nl. dat God die mens oorgee aan sy eie begeertes en drange om te doen net wat hy wil. So vernietig die mens homself. Maar as daar nie meer dood is nie, gaan die selfvernietiging vir ewig voort.

Ons mense is aan tyd en ruimte gebind en kan nie ‘n voorstelling maak van die ewigheid nie. Daarom dink ons aan die hel as ‘n plek. Die woord se oorsprong is waarskynlik die Griekse woord Gehenna as vertaling van die Hebreeuse Ge-Hinnom, dal van Hinnom, aan die suidekant van die stad Jerusalem waar kindersoffers aan die afgod Molek gebring is, deur babas te plaas om doodgebrand te word op die gloeiende uitgestrekte arms van die beeld van Molek waarin vuur gemaak is (2 Konings 16:3; 23:10). In die Nuwe Testament word die Griekse naam Gehenna gebruik, bv. in Matt.5:22; 10:28; 18:9; 23:15; Lk 16:23; Jak. 3:6, 2 Petr.2:4, ens. as aanduiding van God se straf op die sondaars, goddeloses, ongelowiges.

Skrywer: Prof Francois Malan

Geloofsvrae: Vorme van sonde – Adrio König

Die wese van sonde

3. Vorme van sonde

In die geskiedenis van die teologie is daar ‘n paar sondes wat altyd weer die aandag getrek het soos ongehoorsaamheid, hoogmoed, begeerte. Al drie is altyd by voorkeur uit Gen 3 afgelei, en dit dui al dadelik daarop dat daar tradisioneel eensydige aandag aan hierdie hoofstuk gegee is in die leer oor die sonde. Hierdie besondere rol van Gen 3 kan nie regtig geregverdig word in die lig van die min aandag wat dié hoofstuk in die res van die Bybel speel nie, en dit het dan ook tot baie eensydighede aanleiding gegee, nie die minste nie tot ‘n eensydige nadruk op sonde as sonde teen God ten koste van sonde teen mense en teen die natuur, ‘n eensydigheid wat nie sou ontstaan het nie as ons die literêre eenheid van Gen 2-4 gerespekteer het in plaas van die vreemde indeling van Gen 1-3 nie.

Naas sonde as ongehoorsaamheid, hoogmoed en begeerte, is klem gelê op sonde as die afwesigheid of berowing van die goeie. Dit klink nogal vreemd, maar dit is baie belangrik omdat dit beteken dat sonde nie iets positiefs is in die sin van iets wat deur God geskape is nie, maar dat die sonde iets wat God goed geskep het, van sy goedheid beroof. Die huwelik is goed, maar ons beroof dit van sy goedheid deur die sonde wat ons in ons huwelik doen.

Omdat die Bybel baie konkreet oor sonde handel en nooit teoreties daaroor nadink nie, word ‘n byna onoorsigtelike hoeveelheid sondes genoem. Daarom is daar in die loop van die geskiedenis baie indelings gemaak wat heeltemal sinvol is en help om ‘n oorsig oor die groot verskeidenheid te kry. Sulke indelings is onder andere: sondes teen God, teen mense, en teen die natuur; verder ook sondes van doen en van nalaat (nie-doen-nie); sondes van dade, woorde en gedagtes; bewuste en onbewuste sondes; sonde as verkeerde dade en sonde as ‘n bose mag; oortredings van die Tien Gebooie.

‘n Mens kan aan die een kant onderskei tussen ‘n paar grondvorme of kernbegrippe van die sonde, en aan die ander kant konkrete sondes. Liefdeloosheid, ongeloof, ongehoorsaamheid is sulke grondvorme wat nog nie regtig sê presies watter sonde dit is nie, maar dan is daar spesifieke sondes wat eintlik konkretiseringe van hierdie grondvorme is soos hoogmoed, selfsug, diefstal, moord.

Skrywer: Prof Adrio König