Geloofsvrae: Die mensvormigheid van God – Adrio König

Die mensvormigheid van God 

Daar is alreeds iets gesê oor die mensvormige manier waarop daar in die Bybel oor God gepraat word (onder die onsienlikheid en onkenbaarheid van God).

In die Bybel is dit algemeen om in menslike terme oor God te praat. Daar word mensvormige terme gebruik om na sy gestalte te verwys (sy gesig, oë, neus, mond, hande, voete, ens), na sy gevoelens (Hy het lief, Hy haat, Hy het berou, Hy hou van iets, Hy is bly en lag, ens), en na sy dade (Hy sien, hoor, praat, fluit, rus, daal neer, ruik, loop, ens).

Hoe is dit dan moontlik dat daar in die geskiedenis van die kerk vir eeue lank baie negatief geoordeel is oor hierdie kenmerkende Bybelse spreekwyse oor God? Die antwoord lê hoofsaaklik daarin dat mensvormige voorstellings van die gode in die Griekse mitologie onwaardig was. Die gode het al die sondes van die mense gedoen: hulle het baklei, mekaar doodgemaak, owerspel gepleeg, die mense bedrieg, en nog baie ander sondes. Natuurlik moes die vroeë Christene negatief hierop reageer. Maar ongelukkig het hulle toe die baba saam met die badwater uitgegooi, en sommer alle mensvormige spreekwyse oor God verwerp.

Hulle het toe gesê dat die Bybel maar net op dié mensvormige manier oor God praat omdat ons nie sou kon verstaan as die Bybel gesê het hoe God regtig is nie. Maar intussen was hulle oortuig dat hulle wel presies kon sê hoe God is deur abstrakte filosofiese begrippe te gebruik! God sou dan eerder die ewige syn (bestaan), selfgenoegsaam, onbeweeglik wees as dat Hy die Een is wat omgee, wat liefde is, wat sy besluit om ons te oordeel verander as ons ons bekeer.

Moet ons nie eenvoudig aanvaar dat daar goeie redes is waarom die Bybelskrywers juis so mensvormig, lewendig en beweeglik oor God skryf nie?

Daar is minstens twee redes. Eerstens is ons na sy beeld geskep wat beteken dat ons Hom op aarde moet verteenwoordig sodat iets van Hom in ons lewenswyse sigbaar moet word. En tweedens is Hy juis in ‘n mens (Jesus) ten volle geopenbaar. Ons kan die Bybelskrywers dus voluit ernstig neem as hulle by voorkeur in terme van mense en menseverhoudings oor God praat. Hy is so want Hy is in Jesus so geopenbaar.

Wat ons egter moet onthou, is dat nie alle mensvormige dinge ook van God geld nie. Sekere dinge wat oor en oor in die Bybel van mense gesê word, word juis nie van God gesê word nie. En dit is juis die fout in die Grieke se mites oor hul gode. Terwyl hulle oortuig was dat hulle gode ook in alle vorme van menslike sonde betrokke is, word geen van ons sondes ooit in die Bybel aan Hom toegeskryf nie. En daar word ook nie na enige seksuele betrokkenheid van God verwys nie. Die Bybel praat dus op ‘n heel besondere wyse mensvormig oor God – juis anders as die Griekse mitologie.

‘n Mens sou kon vra waar die Bybel dié voorstelling van ‘n mens vandaan kry in terme waarvan daar oor God gepraat word: ‘n mens sonder enige sonde? En die antwoord is seker dat dit is hoe God bedoel het dat ons moet wees. Die Bybel se mensvormige spreekwyse oor God is dus nie in terme van hoe ons nou in ons sonde is nie, maar hoe ons behoort te wees – en hoe Jeus inderdaad was!. Dit is eintlik ‘n kritiek op hoe ons is, en ‘n aanmoediging om te word wat God ons bedoel het om te wees.

Soms word die saak omgekeer en word gepraat van die Godvormigheid van die mens. En alhoewel dit vreemd mag klink, is daar goeie gronde om dit te doen. As ons na sy beeld geskep is, sal iets van Hom tog in ons sigbaar moet word. Ons sal dus in Hom kan sien hoe ons behoort te lyk. Dit is presies wat ons in die mensbeskouing gaan doen, om uit die Godsleer af te lei wat en hoe die mens behoort te wees.

Mense wonder dikwels oor verskeie aspekte van die Christelike geloof. Fokus op 300 Geloofsvrae deur prof Adrio König is ʼn baie nuttige naslaanwerk wat ʼn verduideliking van 300 geloofsvrae bied.

Bybelkennis gaan gereeld gedeeltes uit hierdie bron publiseer. Ons dank aan prof König en Lux Verbi.BM vir hierdie vergunning.

Skrywer: Prof Adrio König

Geloofsvrae: Alomteenwoordigheid, alwetendheid, onsienlikheid, onkenbaarheid, selfgenoegsaamheid – Adrio König

Alomteenwoordigheid, alwetendheid, onsienlikheid, onkenbaarheid, selfgenoegsaamheid  

In die opskrif bokant hierdie paragraaf staan ‘n hele aantal begrippe wat tradisioneel gebruik word vir God. Hulle is saam gegroepeer omdat hulle saamhoort. Hulle is almal eerder geïnspireer deur strominge in die Griekse filosofie. Die atmosfeer wat die meeste Bybelse boeke adem, is net eenvoudig anders.

Oor die alomteenwoordigheid van God is die filosofiese vraag hoe ons dit moet verstaan dat God altyd oral is. In die Bybel is die boodskap eerder dat God altyd naby sy kinders is, veral as hulle in nood is, maar ver van die ongehoorsames en die goddelose. In die NT kry ons die nuwe perspektief dat Hy die goddelose regverdig, maar die veronderstelling is dat die goddelose hulle bekeer en sy kinders word, en dan is Hy natuurlik naby hulle.

Onder die alwetendheid van God word gewoonlik verstaan dat Hy alles weet, alles wat al gebeur het, alles wat nou gebeur, en alles wat ooit sal gebeur. Die vraag is dan of God alles weet bloot omdat Hy vooruit weet wat die mense sal doen (dus voorkennis), en of Hy alles weet omdat Hy vooruit presies bepaal het wat hulle sal doen. Die argument is dan gewoonlik dat dit meer tot sy eer is om sy albeskikking te aanvaar omdat Hy dan die inisiatief behou. Voorkennis maak Hom nog altyd afhanklik van dit wat mense besluit om te doen. Maar uiteindelik blyk dit ongeloofwaardig te wees om sy albeskikking te probeer rym met die vreeslik baie sonde, ellende en lyding in die wêreld. Dit laat ‘n mens net opnuut besef dat ons die dampkring van die Bybel verlaat het.

In die Bybel sal ons eerder verwysings daarna kry dat God weet van sy kinders se nood en dat ons geen sonde vir Hom kan wegsteek nie. `Alles lê oop en bloot voor sy oë’ (Heb 4:13).

In verband met die onsienlikheid van God gaan dit gewoonlik daaroor dat God gees is en dat ‘n mens nie ‘n gees kan sien nie. Dan word dit ‘n groot probleem hoe God Homself sigbaar kan maak. Omtrent dieselfde probleem kom na vore in verband met die onkenbaarheid van God. Die argument is dat die eindige (die mens) nie die oneindige (God) kan ken nie. Dan is dit weer openbaring wat ‘n probleem word. En verder, as God gees is, hoe kan Hy in elk geval in ‘n mens geopenbaar word? Ons is dan `vlees.’

Min van hierdie probleme kom na vore in Bybelse stowwe. Die probleme rondom die vraag of ons God kan sien, het eerder te doen met sy heiligheid en heerlikheid as met sy `samestelling’ (gees). Daarom is dit ook ‘n heerlike vooruitsig dat die kinders van God Hom sal sien wanneer Hy die aarde nuut gemaak het en op die nuwe aarde by ons kom bly.

Dat Hy Hom in ‘n mens kan openbaar, is nooit in die Bybel ‘n probleem nie. Trouens die mens is juis as die beeld van God geskep wat beteken dat ons God op aarde verteenwoordig en iets van sy manier van lewe in ons lewe moet reflekteer. Daarom word daar ook voortdurend op mensvormige (antropomorfe) wyse oor God gepraat. En anders as wat Christene vir baie eeue geglo het, praat ons juis paslik en reg oor God as ons dit in mensvormige terme doen. Juis omdat ons as sy beeld geskape is, kan Hy Homself bekend maak in terme wat by ons menslike lewe pas (OT) én kan Hy Homself as ‘n mens openbaar (Jesus). Die moontlikhede wat ons menslike lewe bied, kan uitdruk hoe God na sy wese is: oorredende liefde. Daarom was Jesus ook nie ‘n vreemde wese toe Hy God kom openbaar het nie. Hy was ‘n mens onder mense.

Die selfgenoegsaamheid van God stam ook uit direkte Grieks-filosofiese invloed. Dit hou verband daarmee dat God se Naam in Eks 3:14 (Ek is wat Ek is) verstaan is as die ewig synde of bestaande, waaruit mense dan afgelei het dat Hy geen emosies ken nie en nie reageer op mense nie. Die oortuiging het bestaan dat dit sleg is om emosies te hê, want dan kan jy deur iemand anders beïnvloed en ongelukkig gemaak word. Hoe meer afsydig jy teenoor enige gebeure buite jouself kon bly, hoe gelykmatiger en bestendiger kon jy leef. En hierdie ideaal sou dan volmaak verwesenlik wees in God. Hy is die in-sigself-genoegsame wat geen behoeftes het nie en op niks reageer nie.

Die lewende, betrokke God van die Bybel wat omgee vir sy skepsels, het daarmee op die agtergrond verdwyn ten koste van ‘n koue, ongenaakbare, ongevoelige, in sigselfgenoegsame wese wat net aan Homself kon dink. ‘n Mens kan jou byna nie ‘n groter teenstelling voorstel as dié tussen hierdie twee sienings van God nie.

Dit beteken nie dat daar nie goeie redes was waarom Joodse en Christenteoloë in die eerste eeue van die kerkgeskiedenis die heersende filosofie gebruik het om oor God na te dink nie. Die evangelie moet altyd sinvol geïnterpreteer word vir die mense aan wie dit verkondig word. En as dié mense oortuig is dat alles wat vasstaan, wat onbeweeglik is en nooit verander nie, goed is, kan dit volkome aanvaarbaar wees om die evangelie in sulke terme te probeer uitdruk. Maar dit maak nie sin in ‘n situasie waarin omgee, betrokkenheid, deernis hoë waardes is nie. En sowel in die Bybel as in ons kultuur is dit sondermeer die geval.

Die onveranderlikheid van God is onder die trou van God bespreek.

Mense wonder dikwels oor verskeie aspekte van die Christelike geloof. Fokus op 300 Geloofsvrae deur prof Adrio König is ʼn baie nuttige naslaanwerk wat ʼn verduideliking van 300 geloofsvrae bied.

Bybelkennis gaan gereeld gedeeltes uit hierdie bron publiseer. Ons dank aan prof König en Lux Verbi.BM vir hierdie vergunning.

Skrywer: Prof Adrio König

Geloofsvrae: Geskiedenis – Adrio König

Geskiedenis

Dit is in hierdie verband nodig om iets te probeer sê oor die aard van die geskiedenis wat God met ons maak. Dit is egte geskiedenis waarin daar egte beslissings val, van sy kant, én van ons kant. Dit is nie ‘n toneelstuk wat vooraf geskryf is en nou net opgevoer word nie – ‘n siening waartoe ‘n mens omtrent genoodsaak is as jy die pad van sy verborge-wil-as-sy-eintlike-wil loop. Daarteenoor is dit beter om te aanvaar dat geskiedenis verbondsgeskiedenis is, geskiedenis waarin daar meer as een deelnemer is. In werklikheid moet ons ‘n paar deelnemers onderskei wat elkeen ‘n daadwerklike invloed op die uiteindelike verloop van die geskiedenis het. Daar is minstens God, die mense, die magte, en bepaalde wetmatighede in die natuur. Wat uiteindelik in die geskiedenis gebeur, is die resultaat van God se inisiatiewe, ons reaksies (wat ‘n mengsel van ontrou en trou is), die aanvalle van die bose magte op die heerskappy van God, en sekere dinge wat gebeur eenvoudig omdat daar bepaalde wetmatighede in die natuur is. Hierdie geskiedenis kan nie vooruit bepaal word nie omdat daar te veel onseker faktore is. Voorafbepaalde geskiedenis is in elk geval nie meer geskiedenis nie, maar ‘n toneelstuk.

Wat ons wel uit God se geskiedenis met Israel en in Jesus kan aflei, is enersyds dat Hy ‘n bepaalde doel met die wêreld en die mense het, en andersyds dat Hy in die loop van die geskiedenis telkens nuwe inisiatiewe geneem het om die geskiedenis terug te kry op die pad wat Hy wil loop om sy doel te bereik: soos die roeping van Abraham, die uittog uit Egipte, die koningskap in Israel, die ballingskap, die koms en veral die opstanding van Jesus, die koms van die Gees, en volgens sy beloftes, uiteindelik ‘n nuwe hemel en ‘n nuwe aarde. Tussen hierdie beslissende wendings lê egter eeue van worsteling met sy kinders (Israel en die kerk) en fel aanslae van die bose magte.

Dit beteken dat die geskiedenis nie reëlmatig verloop nie, maar ‘n mengsel is van hoogtepunte en laagtepunte, van egte gemeenskap tussen God en sy volk (waarvan daar pragtige getuienis in die Psalms is). Van ons as mense se kant is daar sprake van aangrypende bekerings en mense wat gehoorsaam is aan God, maar ook van eeue van ongehoorsaamheid en ontrou in die geskiedenis van Israel en die kerk, met die hoogtepunt van menslike opstand teen God as sy Seun verwerp word. Só lyk ons (gemengde!) insette in die geskiedenis. Van God se kant af is daar die eeue van geduld, van terugroep en selfs oordeel, van vergewe en versorg, van telkens nuwe inisiatiewe en tekens van sy oorwinnende mag op sy pad na die nuwe aarde.

Dit is duidelik dat ons met hierdie siening op die geskiedenis moeite sal hê om die tradisionele filosofiese begrip van God se almag te akkomodeer.

Die werklike probleem met die tradisionele Gereformeerde siening lê in die oorweldigende indruk wat die Bybel maak oor die omgang van God met sy volk en met die mense in die algemeen. Laat ons ‘n bietjie uitbrei op wat opsommend gesê is. Ons het gesê God neem telkens nuwe inisiatiewe om sy doel te bereik as mense in hul ontrou sy vorige inisiatiewe dwarsboom. Hierdie nuwe inisiatiewe bring telkens wendinge mee in die verloop van die geskiedenis.

‘n Mens kan dink aan die roeping van Abraham nadat God se direkte omgang met die hele mensdom nie uitgeloop het op hulle toekeer tot Hom nie (Gen 1-11). In Abraham begin Hy iets nuuts: om deur één volk al die nasies na Jerusalem te lok om Hom daar te kom aanbid. As sy volk aan Hom getrou is, sou Hy hulle só seën dat die volke rondom oortuig sou word dat Israel se God die ware God moet wees. Veral sommige profete het daarna uitgesien (Jes 2:1-5; Miga 4:1-5).

Uiteindelik het ook dit egter nie gewerk nie. Israel se langdurige ontrou het eerder daarop uitgeloop dat die Here hulle só gestraf het dat hulle voor die volke vernerder is en die volke sy Naam begin belaster het (Eseg 36:16ev). Daarom het die Here die volk swaar gestraf sodat net ‘n klein klompie oorgebly het (die sg. oorblyfsel) wat aan Hom getrou was.

In hierdie tyd het die verwagting onder Israel toegeneem dat daar ‘n besondere persoon sal kom wat Israel sal verlos. Daar was verwagtings van die Messias as nasaat van Dawid, van ‘n lydende dienaar, ‘n profeet, ‘n menslike wese (of `seun van die mens’).

Uiteindelik neem God dan die een nuwe inisiatief wat alles in ‘n nuwe perspektief stel: die koms van Jesus Christus wat al hierdie verwagtings vervul. In Hom word ‘n ongelooflike rykdom van beloftes vervul. Hy is die Messias, die Seun van Dawid, die lydende Kneg, die profeet, die menslike wese of die Seun van die mens, die nuwe mens, die troue bondgenoot van God, die een wat God van die begin af in die oog gehad het. Deur Hom uit die dood op te wek, gee God aan die mensdom ‘n nuwe lewe. Alle mense moet deur geloof met Hom verenig word en só deel kry aan die verbond as God se skeppingsdoel, aan hierdie nuwe lewe van liefdesgehoorsaamheid aan God en liefdesdiens aan die naaste, ‘n nuwe lewe wat God in die opgestane Jesus aan ons voorsien.

Deur die Gees bring God nou die nasies tot geloof in Hom, om uiteindelik te deel in sy heerlikheid op die nuwe aarde.

Dit is wat ons onder die mag van God moet verstaan. En dan maak dit nie veel verskil of ons dit mag of almag noem nie. Al neem dit God soms baie lank, het ons in elk geval in Jesus se opstanding die versekering dat Hy uiteindelik sy doel sal bereik, ondanks al ons ontrou en onbetroubaarheid. Hy doen dit deur ons, sonder ons en uiteindelik selfs ondanks ons en teen ons weerstand in.

Mense wonder dikwels oor verskeie aspekte van die Christelike geloof. Fokus op 300 Geloofsvrae deur prof Adrio König is ʼn baie nuttige naslaanwerk wat ʼn verduideliking van 300 geloofsvrae bied.

Bybelkennis gaan gereeld gedeeltes uit hierdie bron publiseer. Ons dank aan prof König en Lux Verbi.BM vir hierdie vergunning.

Skrywer: Prof Adrio König

Die Wysheid in Spreuke 8 – Francois Malan

Andre vra: 

Wie is Wysheid waarvan Spreuke 8 praat, want Hy sê Hy was saam met die Here toe die aarde geskep is. Vers 22 – Die Here het my geskep. Dit kan dus nie God of Jesus wees nie, is dit dalk die Heilige Gees.

Antwoord:

Prof Francois Malan antwoord:

Spreuke 7 handel oor die verleidelike taal van die owerspeelster, wat ‘n beeld is van alle slegte vroue. Daarop volg hoofstuk 8, wat wysheid aan die woord stel as die predikster van haar waarde vir die mens. In 7:4 het die prediker reeds vir sy seun gesê hy moet wysheid sy suster maak en insig sy familie om hom weg te hou van die slegte vrou af. Soos 1:20-33 word wysheid hier ook geteken as ‘n persoon. Na die gedeeltes oor die wysheid in 1:20-33, 3:13-20, 4:8,9 word wysheid in hoofstuk 8 aan die kant van God self gestel, voor die skepping v22, in gesprek met die Skepper v30, en ‘deur Hom geskep/voortgebring as die begin van sy pad, die eerste van sy werke van toe af’ v22. Die heelal wat God geskep het getuig van sy wysheid waarmee dit gedoen is, en God se plan waarvolgens Hy geskep het word digterlik as ‘n persoon voorgestel.

In hoofstuk 8 gaan dit om digterlike personifikasie van die wysheid van God waarmee Hy die wêreld geskep het, soos in hoofstukke 1,3 en 4, as predikster tot die mense en as troetelkind van die Here. Omdat sy so hoog verhewe is, moet die mense na haar luister. Die bedoeling van die hoofstuk is om die begeerlikheid van die wysheid teenoor die begeerlikheid van die slegte vrou op ons harte te bind, soos ook in die hele eerste afdeling van Spreuke (hoofstukke 1-9). In 8:30 word wysheid as ‘n ou dame voorgestel, ouer as die aarde en die hemel. God onderhou ook sy skepping met wysheid en daarvoor gebruik Hy mense, soos die Spreuke digter self, om die mense aan te spreek.

Die wysheid staan langs die strate, by kruispaaie, by die stadspoorte (8:2). So was die profete die stem van Goddelike wysheid in die openbaar (vgl. Jeremia 7 en 26). Aan koning Salomo is bv. die gawe van Goddelike wysheid gegee om reg te spreek (1 Kon.3:28). Koning Josafat leef soos die Here dit wil (vgl. Spr.1:7), en hy stuur sy beste amptenare uit om in die stede onderrig te gee in die wet van die Here (2 Kron.17:6-9). Later tree die Seun van God self op met die wysheid van God (Mat.13:54, Hebr.1:1; Joh. 18:20; Mt.11:19; Lk.7:35) en Hy is self die weg en die waarheid en die lewe (Joh.14:6).

Jesus kom ons leer van die Heilige Gees (Joh.14:26; 16:7). Die Ou Testament weet van die Gees van die Here wat oor mense kom en hulle vaardig maak, konings, priesters, profete, ambagsmanne, landbouers, ens. Maar nou weet ons van Hom as God wat in ons woon (Rom.8:9). Nou weet ons ook dat God die hemel en die aarde deur sy Woord, Jesus, geskep het (Gen.1:3; Joh.1:1-3; 1 Kor.8:6), dat God ons Vader is, soos Jesus ons leer bid het (Mat.6:9; 11:27); en dat die Heilige Gees wat aan ons die lewe gee, reeds by die skepping oor die waters gesweef het om lewe aan die skepping gegee het (Gen.1:2; 8:2).

Die Vader en die Seun en die Heilige Gees tree met wysheid op, met die skepping, met die onderhouding van die wêreld, en met die herskepping van ons as sy kinders. Die wysheid waarmee hulle dit doen, word in Spreuke 8 besing in die lofsang op die wysheid waarvolgens ons moet lewe. Dit verkry ons deur God te leer ken uit sy woord (ook uit Spreuke), onder leiding van die Heilige Gees in ons, wat ons daagliks lei en onderskraag.

Skrywer: Prof Francois Malan