Geloofsvrae: God se almag – Adrio König

God se almag 

By die bespreking van die wese van God is doelbewus oor sy `mag’ gepraat. In die geskiedenis van die kerk is voorkeur gegee aan die begrip `almag.’ Dit is een van ‘n aantal begrippe wat mense vir God gebruik, maar wat nie so direk uit die Bybel afkomstig is nie maar eerder uit sekere strominge in die Griekse filosofie, begrippe soos alomteenwoordigheid, alwetendheid, onkenbaarheid. Daarom is die bespreking van hierdie begrippe tot nou toe uitgestel. Kom ons kyk eers na die begrip almag.

In die Apostoliese Geloofsbelydenis word eksplisiet net een eienskap van God genoem: `die Almagtige.’ Mense wat graag balans in die belydenis wil sien, wys tereg daarop dat, voordat ons sy almag bely, ons bely dat God `die Vader‘ is, wat beteken dat God omgee. Die probleem is natuurlik dat dit slegs ‘n indirekte belydenis is waaruit ons wel die liefde van God kan aflei, sonder om dit in soveel woorde te bely. In die teologiegeskiedenis is God dan ook veel eerder met almag as met liefde beskryf, en het sy liefde selde of ooit ‘n plek gekry in die `definisies’ wat teoloë van God gegee het, al was dit (gelukkig!) nie altyd waar van die prediking en die persoonlike vroomheid nie.

In die Bybel is alles nie so duidellik nie. In die OAV het die woord `almag’ selde voorgekom. In die NAV kom dit veral in die OT dikwels voor omdat die vertalers besluit het om twee benaminge van God (El Shaddai en Jahwe Zebaot), waarvan die betekenis nie regtig vasstaan nie, te vertaal met `die almagtige God’ en `die Here die Almagtige.’ Bybellesers kry nou die indruk dat dit omtrent op elke bladsy van die Bybel staan dat God almagtig is, terwyl die Bybel in werklikheid opvallend selde dié gedagte uitspreek.

Die tweede probleem is dat die begrip `almag’ eerder in terme van sekere strominge in die Griekse filosofie verstaan word as in terme van die Bybel. Baie Christene verstaan onder almag die letterlike betekenis dat God enige tyd enigiets kan doen. Hierdie almagsbegrip het sy eie probleme, want ‘n mens kan God se almag beswaarlik letterlik verstaan as sy vermoë om enigiets te doen. God kan byvoorbeeld nie ‘n klip maak wat so swaar is dat Hy dit nie kan optel nie.

Maar ‘n mens besef natuurlik dadelik dat dít ook nie regtig die soort mag is wat in die Bybel aan God toegeskryf word nie.

In die bespreking van die wese van God het ons die onderskeid gemaak tussen sy oorredende mag en sy oorweldigende mag. Daar is duidelike voorbeelde van oorweldigende mag, van God wat eenvoudig oor sy vyande loop. Veral die apokaliptiese boeke het voorbeelde hiervan. Dit is egter iets wat by geleentheid gebeur en nie op staande voet nie. Dit is eerder die uitsondering as die reël. Dit getuig daarvan dat God soms op ‘n vreemde manier optree en sy vyande oorweldig. Ons kom ook sterk onder die indruk hiervan in die stryd van Jesus teen die bose magte. Hy vernietig hulle eenvoudig.

Die oorweldigende indruk wat ‘n mens egter uit die Bybel kry, is nie dat God te enige tyd enige iets kan doen nie, selfs nie as Hy dit graag wil hê nie. Inteendeel, God word dikwels gefrustreer in sy planne met Israel, Hy moet vir lang tye by hulle pleit om na Hom te luister, daar is dikwels baie min reaksie op sy dreigemente by monde van die profete, sodat Hy dikwels nuwe inisiatiewe moet neem as mense enduit onwillig bly om positief te reageer.

Natuurlik is daar ‘n manier om hierdie gegewens te probeer interpreteer sodat ‘n mens nog altyd kan vashou aan die gedagte dat alles wat gebeur, die direkte beskikking van God is omdat Hy almagtig is en dus enige oomblik alles kan laat gebeur wat Hy wil. Later sal dit egter blyk dat dít ‘n pad is wat ‘n mens beswaarlik kan loop. Dit verwring eenvoudig die duidelike patroon wat ons uit sy eeuelange omgang met Israel aflees.

Daarom is dit miskien die beste om te aanvaar dat God met sy oorweldigende mag mense kan vernietig, maar dat God nie mense kan dwing om iets te doen nie, soos om hulle te bekeer en Hom lief te hê nie. Daarvoor kan Hy net sy oorredende mag gebruik, en mense (die volk Israel!) kan weier om daarop te reageer. In die volgende paragraag word verder hierop ingegaan.

Mense wonder dikwels oor verskeie aspekte van die Christelike geloof. Fokus op 300 Geloofsvrae deur prof Adrio König is ʼn baie nuttige naslaanwerk wat ʼn verduideliking van 300 geloofsvrae bied.

Bybelkennis gaan gereeld gedeeltes uit hierdie bron publiseer. Ons dank aan prof König en Lux Verbi.BM vir hierdie vergunning.

Skrywer: Prof Adrio König

Geloofsvrae: God se heiligheid en toorn – Adrio König

God se heiligheid en toorn

Net soos God se geregtigheid nie teenoor sy liefde staan nie maar eerder ‘n vorm van sy liefde is, so staan sy heiligheid ook nie teenoor sy liefde nie. Dit sê eerder iets oor die aard of die grens van sy liefde.

In die ou Bybelvertalings het ons nog gelees dat God jaloers is (Eks 20:5). Dit kon natuurlik misverstaan word, want jaloesie tussen mense is lelik. Daarom vertaal nuwer vertalings dit met iets soos: die God wat onverdeelde trou eis, of die God wat omgee vir ons liefde, die God wat nie mededingers duld nie. God se liefde is so eg en ernstig dat Hy kan seerkry. As ons sy liefde nie met wederliefde beantwoord nie, krenk dit Hom. Enigiets van ons kant is nie maar goed genoeg nie. Hy het ons met onverdeelde liefde lief, en Hy eis onverdeelde liefde van ons.

Dit is vir Hom so ‘n ernstige saak dat ons selfs van sy toorn lees. As ons deur ons ontrou sy liefde misken, wek ons sy toorn op sodat ons onder sy oordeel kom. Ons moet nie sy toorn verwar met woede of haat as onbeteuelde emosionele reaksies waarin Hy buite Homself is en dinge doen waaroor Hy later spyt kry nie. Sy toorn en straf is berekende reaksies van die God wat liefde is, sodat die miskenning van sy liefde Hom wesenlik raak. Sy toorn pas by sy liefde, dit sê hoe eg en diep sy liefde is.

Dit is ook nie waar dat sy toorn tot die OT beperk is en eintlik maar ‘n vroeë vorm van Israel se geloof reflekteer wat later tot ‘n hoër trap sou ontwikkel het sodat sy liefde sy toorn heeltemal vervang het nie. Net soseer as wat ons alreeds in die OT van sy liefde lees (o.a Hos 11!), lees ons in die NT nog steeds van sy toorn oor dié wat sy liefde verwerp. Net in die Romeinebrief alleen kry ons dit minstens ses keer (soms met `straf’ vertaal: 1:18; 2:5; 4:15; 5:9; 9:22; 12:19).

‘n Deel van God se heiligheid is sy afkeer van die sonde. `U is nie ‘n God wat onreg verdra nie, die kwaad het by U geen plek nie’ (Ps 5:5). Hy haat selfs almal wat onreg doen en verafsku moordenaars en bedrieërs (vers 6-7). Dit beteken nie dat daar nie vergifnis by God is nie, trouens dit beteken juis dat mense opgeroep word om hulle te bekeer sodat die Here hulle kan vergewe en hulle die toorn van God kan ontvlug.

Daar is ‘n sin waarin hierdie heiligheid en toorn van God tot die wese van die evangelie behoort. As God nie omgegee het vir ons liefde nie, sou ons sy liefde ook nie kon ernstig neem nie, dit sou goedkoop, vryblywende liefde gewees het waarop ‘n mens nie kon reken nie. Dat sy liefde heilige liefde is, liefde wat beantwoord moet word, maak dit duur liefde waarop ons kan reken. En ons kan Hom dank vir sy eis dat ons Hom met wederliefde moet antwoord en net aan Hom getrou moet bly, want wat sou van ons geword het as ons maar tussen verskillende gode kon rondskarrel?

Was Augustinus nie reg toe hy gesê het dat ons vir God gemaak is en dat ons harte onrustig sal bly tot dit rus vind in Hom nie? Is ons verhouding tot God nie deel van ons menswees nie?

Skrywer: Prof Adrio König

Geloofsvrae: God se trou – Adrio König

God se trou (geduld, onveranderlikheid, veranderlikheid)

Dat God onveranderlik is, staan vir baie gelowiges sondermeer vas. Elke verandering waarin God volgens die Bybel betrokke is (soos die berou van God of dat Hy van besluit verander), word dan só uitgelê dat dit met sy onveranderlikheid rym. Dat Hy berou het en sy beslissing verander, word dan gesien as ‘n mensvormige manier van praat omdat ons nooit sou kon verstaan as Hy sou sê hoe Hy werklik is nie. Wat egter vreemd aandoen, is dat die teoloë wat hierdie standpunt verdedig, dan presies weet hoe Hy regtig is: onveranderlik.

Waarom hierdie reaksie teen enige moontlike veranderinge in God? Omdat die gode van die volke om Israel wispelturig was, omdat mense nie op hulle kon reken nie. As hulle die oggend `met die verkeerde voet uit die bed uit opstaan’ was enigiets moontlik!

Teen hierdie agtergrond is dit vanselfsprekend dat ons sal vashou aan die onveranderlikheid van God. Ons bedoel dan dat Hy getrou is, dat Hy sy woord hou, dat ons op Hom kan reken. Christus word die “ja” op al die beloftes van God genoem (2Kor 1:20). God se Woord staan vas, en daarom ook sy woorde en beloftes. God is dus onveranderlik in die sin dat Hy getrou is. `As ons ontrou is – Hy bly getrou: Hy kan Homself nie verloën nie’ (2Tim 2:13).

Tog is dit beter om van sy trou te praat as van sy onveranderlikheid omdat daar in die Bybel net so duidelik sprake is van sy veranderlikheid, waarmee dan nie iets negatiefs bedoel word nie.

Die Bybel praat dikwels daarvan dat God berou het (of bedroef is) oor iets wat Hy gedoen het (o.a. Gen 6:6,7; Num 23:19; 1Sam 15:11,35; Jer 4:28) en dan sy plan verander. Die bekendste voorbeeld is die verhaal van Jona. In hierdie verhaal is daar een wat onveranderlik is en een wat verander. Jona is kwaad vir God want, sê hy: `Ek het geweet U is ‘n genadige en barmhartige God, lankmoedig en vol liefde. U sien maklik af van die straf wat U aangekondig het’ (Jona 4:2). Dit is dus nie God wat onveranderlik is nie. Hy sien af van die straf wat Hy aangekondig het. En Jona se grootste probleem is dat God so bekend is daarvoor dat Hy afsien van die straf wat Hy aangekondig het as mense hulle bekeer, dat Jona dit al van die begin af verwag het. God is dus eenvoudig so. Ons het nie hier ‘n uitsondering nie. God verander voortdurend sy besluite sodat Hy aan sy wese getrou kan bly. Wesenlik is Hy die barmhartige God wat berouvolle sondaars vergewe. As die mense hulle bekeer, het Hy dus `berou’ oor sy besluit om hulle te vernietig.

Wie is dan onveranderlik? Jona. Hy wil hê dat God `konsekwent’ moet wees, dat Hy moet voortgaan met die straf waarop Hy besluit het. Hy voel dat hy dan sal weet waar hy aan of af is met God. Dan sou Jona nie in die verleentheid beland het dat die oordeel wat hy (in die Naam van God!) aangekondig het (en heimlik natuurlik geniet het, want die Assiriërs was aartsvyande van Israel), nooit voltrek word nie. Maar nou sal hy beskou word as die profeet wat die vyande van Israel betyds gewaarsku het sodat hulle nie vernietig is nie! Verraaier! Hy moes nooit soveel sukses met sy prediking gehad het nie!

Met sulke skewe waardes sit ‘n mens – en ‘n God – wat onveranderlik is in die sin dat jy nie kan reageer op ‘n nuwe situasie nie.

Daar is min dinge wat duideliker in die Bybel is as dat God verander. Hy leef telkens in nuwe verhoudinge met nuwe verantwoordelikhede. Deur te skep, word Hy Skepper, en ná die skepping is Hy ook Onderhouer. Hy word die God van Abraham, later die God van Israel, die troue verbondsgod wat nooit voor die skepping in ‘n verbond met mense geleef het nie. In Jesus word Hy ‘n mens, en dit ‘n vernederde mens. God kom voortdurend in nuwe situasies en verhoudings te staan. In hierdie sin verander Hy voortdurend.

Maar dit alles net omdat Hy in ‘n ander sin onveranderlik is, of liewer (aan Homself) getrou bly, getrou aan sy wese, getrou aan sy skeppingsdoel as die God wat gemeenskap stig om ander in sy vreugde te laat deel.

Skrywer: Prof Adrio König

Geloofsvrae: God se geregtigheid – Adrio König

God se geregtigheid

God se geregtigheid het alles met die woordjie `reg’ te doen. Omdat Hy die verbondsgod is wat in ‘n liefdesverhouding met sy skepping leef, het sy geregtigheid te doen met regte verhoudings. Hy staan in die regte verhouding tot ons, en Hy verwag van ons om ook in die regte verhouding teenoor Hom, teenoor mekaar en die res van sy skepping te staan. Die groot toekomsperspektief is dan ook ‘n aarde wat vol is van geregtigheid, d.w.s. waar alles reg is.

Wat is geregtigheid? Wanneer is alles reg? Die begrip geregtigheid het nie ‘n vasstaande inhoud nie. Alles hang af van die betrokke verhouding. Geregtigheid geskied, of eenvoudiger gesê: dinge is reg, wanneer die verhouding is soos dit behoort te wees. ‘n Mens moet dus weet wat die verhouding behoort te wees voordat jy kan besluit wat reg is, dus wat die inhoud van geregtigheid is.

Israel het in geregtigheid teenoor God geleef as hulle Hom in liefde gehoorsaam, die `oudstes’ (regters) het in geregtigheid teenoor die volk geleef as hulle regverdige uitsprake lewer, ons leef in geregtigheid teenoor ons kinders as ons hulle met liefdevolle gesag opvoed, ‘n man en ‘n vrou leef in geregtigheid (d.w.s. reg) as hulle mekaar in liefde opvang en ondersteun, rykes leef reg teenoor armes as hulle hul oor die armes ontferm, ons leef in geregtigheid teenoor die natuur as ons dit met verantwoordelike eerbied gebruik om ons lewe te ondersteun.

God se geregtigheid beteken dat Hy altyd reg leef in sy verhoudings. By Hom val dit wat behoort te wees, saam met dit wat is. Sy geregtigheid teenoor verdrukkers is dat Hy hulle teenstaan, sy geregtigheid teenoor verdruktes is dat Hy hulle red. Dit is waarom die geregtigheid van God sowel ‘n bedreiging as ‘n troos is. Die bekende Psalmberyming: `U hand wat nooit die kwaad gedoog, rys vol geregtigheid omhoog‘(Ps 48:4) is ‘n waarskuwing aan dié wat onreg pleeg, en terselfdetyd ‘n troos vir dié wat veronreg word.

In die NT kry ons die verrassende wending dat God die goddelose regverdig! Christene `glo in Hom wat die goddelose vryspreek‘ (Rom 4:5). Dit lyk met die eerste oogopslag na onreg. Die oudstes kon nie die oortreders onskuldig verklaar nie. Maar God verklaar hulle onskuldig. Nee, dis tog verkeerd gesê. God verklaar nie die goddeloses regverdig nie – dit sou inderdaad onreg wees. Hy verklaar die goddelose wat glo, regverdig; Hy regverdig mense deur die geloof; want om te glo, beteken om op Jesus as jou geregtigheid te vertrou. Die goddelose wat glo, het dus geregtigheid, hulle is reg. Hulle staan nie voor Hom in hul eie geregtigheid nie, maar in iemand anders s’n, in Jesus s’n. Hy is reg en hulle vertrou op Hom.

Skrywer: Prof Adrio König