DIE VLEUELS VAN GEBED (21) – Jan van der Watt

Die spore van God in die geskiedenis.

‘n Mens sou nou in alle billikheid kon vra: ‘Is daar nie darem ‘n aanduiding van waar en hoe ons God se wil kan verwag nie?’ Ons moet mos immers ook weet wat God se wil is as ons volgens God se wil moet bid!

Dit is nou natuurlik nie altyd so dat God ons gebede op verrassende maniere beantwoord nie. Gewoonlik is dit duideliker en eenvoudiger om God se antwoord te herken as in die geval van Paulus hierbo. (So tussen hakies, dit is ‘n goeie idee om jou eie ‘gebedsantwoordboekie’ te hê. Daar sal jy duidelik kan sien hoe God jou gebede beantwoord. Dit kan nogal baie vir jou geloof ook beteken!). Die vraag is natuurlik hoe ons God se wil leer ken.

God se wil in die geskiedenis

Niemand het God nog ooit gesien nie. Wat ons wel van Hom sien, is sy dade in die geskiedenis. Daar kan ons sy wil leer ken en iets van sy hart sien.

* Dit is veral in die Bybel waar ons die voetspore van God deur die geskiedenis sien. Daar kan ons sy wil leer ken. Daarom is Bybelstudie onlosmaaklik deel van ons gebed. Die Bybel vertel van God se geskiedenis met ons. Daar kan ons sien waarvan Hy hou en waarvan nie.

Dit beteken dat jy die Bybel biddend moet lees. Daar moet en sal jy God se woord hoor. Nou moet ons ook nie die fout begaan om van die Bybel ‘n ‘toorboek’ te maak nie. Die gewoonte om die Bybel enige plek oop te slaan en dit dan as God se onfeilbare antwoord te sien, is nie aan te beveel nie. Dit kan soms selfs misleidend wees. (Dit is egter nie te sê dat God nie soms wel ook so met jou sal of wil werk nie. Dit is egter nie die normale manier nie). Jou bybelstudie kan veral op twee maniere vir jou help om God se wil te ontdek.

1. God kan deur die loop van jou normale bybelstudie – of selfs deur iets soos ‘n preek – vir jou inligting gee wat Hy later wil gebruik. Op daardie oomblik is dit nie vir jou so belangrik nie. As jy later in ‘n situasie kom waar jy nie weet hoe verder nie, herinner God jou juis aan daardie woorde. ‘n Mens kan byvoorbeeld maklik lees dat die Here sê dat ‘n gelowige vir sy Christenskap kan ly. Hy beloof ook dat Hy jou in die lyding sal bystaan! Hoe ly ons nou eintlik vandag? Daar is niemand wat ons met swaarde vervolg of in tronke gooi vir ons geloof nie. Die woorde gaan eintlik op die stadium dat jy dit lees by jou verby. Dan gebeur iets by die werk. Jou baas wil hê dat jy oneerlik moet wees om ‘n baie belangrike transaksie te beklink. Dit sal by die werk in alle opsigte vir jou voordelig wees om dit te doen. Nou wonder jy wat die Here wil hê. Jy bid daaroor en soek sy wil. Eintlik weet jy diep in jou hart dat die Here nie sy siel aan geld verkoop nie, veral nie deur oneerlikheid nie. Maar jy weet ook dat dit vir jou sleg sal wees om nie te doen wat die baas vra nie. En dan onthou jy wat jy destyds in jou Bybel gelees het: Daar mag oomblikke kom dat jou keuses vir Jesus vir jou baie sleg sal wees. Dit sal jou laat ly! Maar die Here se veiligheidsnet is onder jou gespan om jou op te vang as jy swaarkry. Dan weet jy sommer ook wat om te kies. So gebruik God sy woord om jou in sy wil te lei.

2. As jy biddend met die Bybel voor jou sit, praat die Here ook soms net daar met jou. As ‘n mens met ‘n spesifieke vraag die Bybel lees, sien ‘n mens die antwoorde ook soveel makliker raak. Sê maar jy is ‘n tiener wat wil weet of jy na ‘n partytjie toe moet gaan waar al die ‘cool’ kinders ook sal wees. As dit van jou afgehang het, sou jy definitief gegaan het. Maar jy wil eers hoor wat die Here daarvan dink. Hoe gaan jy uitvind? In jou stiltetyd is jy juis by Kol 3:17: ‘En wat julle ook al sê of doen, sê en doen dit alles in die Naam van die Here Jesus en dank God die Vader deur Hom.’ Biddend dink jy na oor hierdie woorde. Die Here antwoord jou nie reguit nie. Hy sê nie ‘ja’ of ‘nee’ vir die partytjie nie. Hy sê wel dat jy moet besluit of Hy ook daar tuis sal voel. Hy wil immers oral gaan waar jy gaan! God gebruik ook jou wysheid en insig in die antwoorde wat Hy gee.

Dit is natuurlik ook belangrik om te onthou dat die manier waarop God die sigbaarste met ons gepraat het, is deur Jesus Christus. Sy lewe moet vir ons die patroon en voorbeeld vir ons eie optrede wees. ‘Wie beweer dat Hy in Hom bly, behoort self ook te lewe soos Jesus gelewe het’ (1 Joh 2:6). Deur die voorbeeld van Jesus wil God ons lei. Daar kan ons sien wat God van ons verwag.

* Die Here is egter nie net in die Bybel toegesluit nie. Hy is elke dag ook saam met my. Hy is deel van my lewe! Daarom kan ek ook die spore van sy teenwoordigheid in my eie lewe aflees. Dikwels wil ek ‘n sekere ding hê of doen. Tog loop alles skeef. Dit verloop nie soos wat ek dit beplan nie. Moet ek nie iets daaruit aflei nie? Of by ‘n ander geleentheid mag ek voel dat die Here van my verwag om ‘n spesifieke ding te doen. Ek is egter die een wat nie kans sien nie. Tog voel dit telkens vir my of die Here sy ‘hand op my skouer sit’ om juis my aandag op daardie saak te vestig.

Die probleem met hierdie manier van goddelike leiding is dat dit nie swart op wit geskryf staan nie. Ek werk met ‘gevoelens’, maar sê nou net my ‘gevoel’ is verkeerd?!

Om so in twyfel te verval is seker die aakligste deel van gebed, as daar inderdaad ‘n aaklige deel is. Net as ek seker is God wil hê dat ek iets moet doen, slaan die twyfel my voete onder my uit. Ek begin wonder of dit regtig God is wat dit wil hê. Is dit nie miskien maar net ek wat dit graag wil hê nie. Nou dink ek sommer God wil dit ook hê. As dit so is, sê die twyfel vir my, dan sondig ek mos teen God. Dan gaan God mos hierdie saak nooit seën nie. As ek nou besluit om dit nie te doen nie, begin die twyfel weer aan daardie kant vreet. Sê nou maar net dit was God wat wou hê dat ek die ding moes doen… Wat ‘n senutergende ondervinding is dit nie. Jakobus moes sekerlik deur hierdie proses gegaan het, want hy beskryf dit so goed:

Maar ‘n mens moet gelowig bid en nie twyfel nie,

want iemand wat twyfel,

is soos ‘n brander in die see wat deur die wind aangejaag

en heen en weer gedryf word.

So ‘n mens wat altyd aan die twyfel is

en onbestendig is in al sy doen en late,

moet nie dink dat hy iets van die Here sal ontvang nie.

(Jak 1:6-8)

Die ‘medisyne’ wat Jakobus vir die twyfel voorskryf, is geloof. Geloof aanvaar die teenwoordigheid van God in jou lewe. Dit is die vertroue dat Hy ook betrokke wil wees by jou sake. Daarom kan ‘n mens met vertroue bid.

Skrywer: Prof Jan van der Watt

Dawid en die Psalms – Coen Slabber

Die boeke van die Bybel het aanvanklik geen titels/opskrifte gehad nie. Soos ander antieke Midde-Oosterse literatuur is na hierdie boeke verwys volgens hulle openingswoorde. So word daar na Genesis as bere’shith – in die begin – verwys. Die versameling liedere, getuienisse, gebede, profesieë en ander materiaal wat uiteindelik die Psalms sou word, word in die Septuagint die psalmoi (liedere gesing met ’n snaarinstrument) genoem.

In die studie van die psalms word daar gewoonlik baie aandag gegee aan wie die skrywer was en wat die historiese agtergrond van die psalms was. In die Christelike tradisie staan die psalms as ’n geheel mettertyd bekend as die Psalms van Dawid. Daarom kry ons dat individuele psalms dikwels aan gebeure uit sy lewe gekoppel word. Baie psalms se opskrif lees dan ook: ’n Psalm van Dawid.

Wat beteken dit as ons lees van Dawid? Daar is twee probleme hiermee:

(1) Dit mag verwys na Dawid, die seun van Isai wat vir Saul as koning opgevolg het. Dit mag egter ook verwys na enige latere koning uit die geslag van Dawid.

(2) Die woordjie wat met van vertaal word, mag ook ander betekenisse hê. ’n Paar moontlikhede is:

•  Aan – Die psalm word aan Dawid (of ’n latere koning) gerig of is aan hom opgedra.
•  Behoort aan – Hierdie psalm behoort aan ’n versameling wat deur Dawid of ’n latere koning geborg of gemagtig is.
•  Vir – Vir Dawid of ’n latere koning om te gebruik of van te leer.
•   Daar word gebid vir Dawid of ‘n latere koning.
• Dit gaan oor Dawid of ’n latere koning.
• Deur – Die Skrywer is Dawid of ’n latere koning.

Hier het ons te doen met ’n herhalende patroon in die Skrif: boeke wat anoniem was, het mettertyd skrywers gekry wat met hulle geassosieer is. Ons dink hier onder andere aan Matteus en Markus. Sodra boeke deur die gemeenskap aanvaar word, wil hulle dit graag assosieer met iemand van wie hulle weet. Ons kan sien hoekom Dawid se naam in die opskrifte met die psalms geassosieer word. Veral in Kronieke word Dawid beskou as die beskermheer van aanbidding: Hy (Hiskia) en die amptenare het toe die Leviete beveel om die Here te loof met die liedere van Dawid en die siener Asaf (2 Kronieke 29:30). Ons weet dat Dawid baie liedere geskryf het. ’n Goeie voorbeeld kry ons in 2 Samuel 22. In 1 Konings 4:32 lees ons: Hy het drie duisend spreuke gemaak en duisend en vyf liedere gedig. Sy reputasie as musikus en digter maak van hom ’n natuurlike kandidaat om as skrywer van die psalms as ’n geheel geïdentifiseer te word.

Die lang opskrifte wat verwys na sekere insidente in die lewe van Dawid het ’n verdere betekenis. Kyk na Psalm 3 se opskrif: ’n Psalm van Dawid toe hy vir sy seun Absalom gevlug het. Mense het onmiddellik aanvaar dat Dawid hierdie psalm geskryf het, alhoewel hier geen vermelding van die skrywer is nie. Al wat hierdie opskrif probeer doen, is om mense te help om hulle verbeelding te gebruik om die werklikheid van die toneel te begryp.

Vergelyk ons hierdie lang opskrifte met die inhoud van die psalm sien ons dikwels raakpunte, maar ook punte van verskil. Psalm 51 is ’n goeie voorbeeld: Vir die koorleier. ’n Psalm van Dawid na aanleiding daarvan dat die profeet Natan na hom toe gekom het oor sy owerspel met Batseba. Hierdie psalm is baie toepaslik vir ’n koning met “bloed” aan sy hande, maar Dawid kan tog nie sê: Teen U alleen het ek gesondig nie. Is hierdie opskrif nie dalk later bygevoeg nie? Die hele doel van die opskrifte was om hierdie psalms te koppel met insidente uit die lewe van Dawid waarvan die Ou Testament ons vertel.

Die tradisionele Joodse Midrash (antieke kommentaar oor ’n deel van die Hebreeuse Skrif wat aan die teks van die Bybel geheg is – Oxford English Dictionary) sê dat alles wat Dawid in die Boek van die Psalms gesê het, op homself, op Israel en vir alle tye van toepassing is. Om die psalms met insidente uit die lewe van Dawid te koppel het mense geleer om die betekenis van die psalm en die verhaal waarna verwys word, raak te sien.

Die psalms se krag en gesag word nie bepaal deur die persoon wat hulle geskryf het nie – ’n belangrike persoon wie se naam ons ken nie. Hulle was gebede en lofliedere wat God aanvaar het. Hulle is deur die geloofsgemeenskap aanvaar, want dié het besef dat hulle waar is – al was hulle anoniem. Vir Christene is die feit dat hulle deur Jesus Christus aanvaar is ’n verdere beklemtoning van hulle gesag. Daardie geloofsgemeenskap wat hulle aanvanklik aanvaar het, nooi ons uit om te luister hoe God met ons deur hierdie psalms praat – en om dit ons eie gebede en lofprysing te maak.

Verwysing:

Goldingay, John (2006): Psalms, Volume 1, bladsy 28.

Skrywer: Dr. Coen Slabber

Heidene en God – Jan van der Watt

Christelle vra: 

In die Bybel staan daar dat die Jode die volk is wat Jesus gekies het en vir die res gee hy die son,maan en die sterre. Nadat die Jode Hom verwerp het, het Hy gesê oky dis reg, ek word almal se God. Voordat Hy almal se God geword het, het ons as heidene nie regtig ‘n kans gestaan om die geloof aan te neem nie, as ek dit nou so kan stel. Maar nou het ons nie meer ‘n keuse nie? Nou moet ons die geloof anneem of ons gaan hel toe en kan nie die ewige lewe ingaan nie. Daardie tyd was ons “nie goed genoeg” vir die geloof nie. En nou ewe skielik het ons nie ‘n keuse nie. Ek beskou dit as uiters onregverdig… Enige kommentaar of hulp sal waardeer word

Antwoord:

Prof Jan van der watt antwoord:

Dit is nie heeltemal reg om te sê dat die heidene nie ‘n kans gehad het om God te dien in die Ou Testament nie. God het sy verbond met die Jode gesluit en enigiemand kon natuurlik die Joodse geloof toe aangeneem het. Dit het ook gebeur – ons lees van proseliete in die Bybel. Dit was mense wat die Joodse godsdiens wou aanneem, maar dit nog nie heeltemal gedoen het nie. Hulle moes nog eers ‘n proses deurgaan om seker te maak of hulle regtig Jode wou word. Daar was byvoorbeeld Grieke wat die Joodse godsdiens so aangeneem het. Mense is dus nie uitgesluit of verbied om deel van God se volk te word nie. Toe Jesus gekom het, het God se volk net groter geword. Almal wat in Jesus glo word nou deel van God se volk, van sy koninkryk. Nou het dit net vir al die mense makliker geword om deel van God se volk te word. As jy in Jesus glo word jy in die familie van God weergebore en is jy deel van sy volk. Daar is ook geen dwang daarin nie.

Skrywer: Prof Jan van der Watt

Job bid vir sy drie vriende (2) – Francois Malan

Johan het ‘n vorige vraag gevra. Prof Francois Malan het die geantwoord. U sal dit kry onder: Job bid vir sy drie vriende. Nou het Johan ‘n opvolgvraag gevra:

Baie dankie vir die antwoord. Dit lyk my egter navrae is `n moeilike saak,want dit bring nuwe vrae na vore.

In hierdie geval byvoorbeeld – wonder mens waarom Elihu se toespraak ingevoeg is,aangesien dit tog ook die sentrale mistasting van beloning op reg lewe en straf op sonde as inhoud gehad het.

En dan ook God se reaksie op die drie vriende se wanvoorstelling van Hom. Kwaad en wou hulle straf. Ek besoek pasiënte as leke-vrywilliger by `n groot hospitaal(as deel van `n Christelike organisasie wat die toestemming het van die hospitaalbestuur). Die kwessie van siekte is myns insiens nie `n eenvoudige saak nie,en ek het sekerlik die Here al wanvoorgestel aan pasiënte in hulle besondere omstandighede. Wat is die Here se houding hieroor in die lig van Job.

Ek was bewus daarvan dat die boek Job as `n wysheidsgeskrif beskou word. Volgens my persepsie was die hele boek `n wysheidsgeskrif. Dit lyk my egter volgens die antwoord asof daar wel `n werklike Job was soos geskets in die begin hoofstukke en die laaste hoofstuk. Indien dit reg is,gee dit my `n nuwe perspektief.

Antwoord:

Prof Francois Malan antwoord:

Die boek Job sê self niks oor die skrywer, die tyd of plek van ontstaan nie. Wat ons daarvan sê, is hipoteses wat uit die boek self, vergelyking met ander Bybelboeke en uit buite-Bybelse gegewens afgelei word. Wat die Joodse rabbi’s, teenstrydig met mekaar, oor Job sê, word met ‘n knypie sout geneem; ook die Siriese tradisie dat Job uit Gauran Oos van die Jordaan (Eseg.47:16,18) afkomstig sou wees. Die land Us van Job 1:1 kan na die Oos-Jordaanse gebied verwys, vgl. Job 1:3 ‘onder die mense in die ooste’. Maar Klaagliedere 4:21 plaas Us in Edom, suid van Palestina (vgl. Jerem.25:20). Volgens Job 2:11 kom Bildad van Teman in Edom (Eseg.25:13; Amos 1:12, waar daar wyse manne was Jer.49:7); Bildad uit Suag, die naam van een van Abraham en Ketura se ses seuns (Gen.25:2); Sofar uit Naäma (verder onbekend).

1 ‘n werklike Job

Esegiël 14:14,20 praat van Job in dieselfde asem as van Noag en Daniël, as ‘manne van ouds wat volgens my wil geleef het’. Jakobus 5:11 verwys na die volharding van Job as voorbeeld van lyding en geduld, wat die Here laat uitloop het op seën, uit sy ryke barmhartigheid en ontferming.

2 God se reaksie op die drie vriende se wanvoorstelling van die Here

Elifas word as versigtigste en besadigde voorgestel; Sofar is die grofste van die drie en herhaal ru wat die ander gesê het; Bildad hou tussen die twee.

Hulle uitgangspunt is dat God die sonde straf, en die straf bestaan in rampe. Daarmee verklaar hulle Job as sondaar. Die gedagte het hardnekkig in Israel voortgelewe en moes nog deur Jesus bestry word in Johannes 9:2-3, wat die blindgeborene se posisie vanuit God se siening verklaar ‘sodat die werke wat God doen, in hom gesien sal kan word’. In Lukas 13:1-5 word die saak van die menslike kant benader, as ‘n oproep tot bekering, wat tot ‘n mate ooreenstem met Elihu se standpunt in Job 33:24.

Die boek Job gaan oor die soewereiniteit van God. Dit erken Job in 1:21-22. Dit doen hy nadat sy vrou hom aanspoor om God te vloek soos die satan wil hê. Ons kan in die algemeen weet dat God met alles sy bedoeling het. Maar wat sy bedoeling in elke spesifieke situasie is, is nie vir ons om ten volle te verstaan nie, ook nie vir Job nie.

Na Job se eerste spontane antwoord, word die fundering daarvan getoets met die gesprekke met sy vriende. Hulle beskouing dat God die goeie beloon en die kwaad straf, met die aandrang dat Job hom moet bekeer om dit weer beter te kry, lyk amper soos satan se insinuasie. Maar God is nie gebonde aan die tradisionele vergeldingsleer nie. En Job begin die soewereiniteit van God aantas as hy God beskuldig van onregverdigheid. Daarom moet hy weer leer om te buig voor God se majesteit. Die drie vriende se gesprekke lei tot ‘n verdieping van Job se geloof en sy verhouding tot God deur die beproewing van hulle aanvalle. Job vervloek wel die dag van sy geboorte, maar nie vir God, soos sy vrou voorgestel het nie. Die vriende bring die waarom vraag wat Job nog nie gevra het nie. In sy eerste reaksie 1:21 het hy die rampe in aanbidding aanvaar. Die mens se reaksie oor die soewereiniteit van God is aanbidding! So word die wese van godsdiens in die boek Job geteken. Aanbidding ondanks alles, sonder vrae.

Job kom in verset teen die beskuldiging dat hy gesondig het. Die gesprek wat daaruit volg lei daartoe dat Job tot die gevolgtrekking kom dat God hom as vyand behandel, God is onregverdig. Die gevolgtrekking kom uit die satan. Maar Job wag nog steeds dat God, van wie hy verlate voel, die moeilikheid sal oplos. Hy skuil by dieselfde Persoon wat hom pla. Sy gemis aan God is groter as die kwelling van sy rampe. Hy hou vas aan God wat hom slaan. Jakobus 5:11 noem dit volharding.

God praat niks oor Job se onskuld nie, sy antwoord is slegs ‘n vertoon van sy majesteit in die storm, en dan aanbid Job weer. Job se onskuld het geen uitwerking op God se werke nie. Christus bewerk ons onskuld voor God, maar redding is nie die wese van die godsdiens nie, nl. aanbidding nie. Christus het deur sy reddingswerk dit weer moontlik gemaak dat ons God wil en kan aanbid.

God bestraf Job nie oor sy sonde nie, maar vra slegs hoe Job dit waag om sy raadsbesluit te verduister met woorde sonder verstand in sy dispuut met sy vriende. Dan erken Job die majesteit van God, dieper as tevore. Na God se eerste verskyning sit hy sy hand op sy mond. Na die tweede verskyning erken hy dat hy nou eers vir God in sy grootheid gesien het.

3 Elihu se bydrae

Tussen Job se woorde en God se vertoon van sy majesteit staan Elihu se redevoering (32-37). Hy torring aan die tradisionele opvatting, dat daar vir rampe geen ander verklaring is as sonde nie. Hy praat van regverdiges wat in boeie gaan om hulle van hoogmoed te genees (36:7-9) en praat van ‘n losprys (33:24). Dit is ten slotte die grondslag van vrede met God.

Wat Elihu sê is belangrik. Hy, Elihu, sien die redenasies het vasgeloop. Hy vind foute by die vriende en by Job (32:2-5). Hy besef ook wat God moet sê. Hy probeer nie dié verklaring gee nie, maar gee tog iets ter verklaring (34:31-33; 35:9-16; 36:1vv). Hy maak hom los van die drie vriende se starre opvatting. Hy gee ‘n verklaring wat op uitkoms gerig is, waar God se woorde laat blyk dat daar geen verklaring vir die mens is nie. Hy herhaal wat die vriende gesê het, en loop God se woorde in 38-41 vooruit. God het hom gebruik om dié dinge te sê. God wil dit nie self sê nie. God praat as die Verhewene, maar laat Elihu deur sy uitleg die boek help skryf. Party beweer dat die woorde van Elihu juis van die finale skrywer kom, wat hy hier invoeg.

Ook hoofstuk 28, oor die verborgenheid van die wysheid, lyk of dit ‘n invoeging is. Job erken hier met volle berusting die begrensdheid van die menslike kennis. Dit lyk so asof die twee gedeeltes eintlik na die woorde van God in 38-41 moes ingepas wees, maar dat die skrywer hulle hier ingevoeg het, om hy God se woord aan die einde as ‘n klimaks wou stel.

Skrywer: Prof Francois Malan