Die Groot Geloofswoordeboek: Profesie/Profeet/Vervulling van profesieë/beloftes

Profesie/Profeet • Vervulling van profesieë/beloftes

Profesie/Profeet

Ou Testament

Daar is ‘n algemene misverstand oor wat die eint­like taak van ‘n profeet in die Ou Testament was. ‘n Profeet het nie in die eerste plek profesieë uitgespreek oor wat in die toekoms sou gebeur nie. Die hoofsaak van die profeet se taak was om te sê wat die wil van God daar en dan was. Dit het beteken dat die profete dikwels in spanning en selfs botsings met die volk en veral met die koning gekom het omdat dinge nie in ooreenstemming met die wil van God was nie. Dit het die beskuldiging na vore gebring dat hulle onheilsprofete was omdat hulle die oordele van God moes aankondig. En dit het die profete baie ongewild gemaak en dikwels selfs aan vervolging en lyding blootgestel en hulle lewe in groot spanning gebring. Je­remia is die klassieke voorbeeld. Hy het later selfs sy geboortedag vervloek (Jer 19-21). Ook Amos is vervolg oor sy negatiewe oordele oor die Noordryk (Am 7:10-17).

Maar profete het tog ook profesieë uitgespreek. Dit was mees­tal negatiewe profesieë oor die oordele wat die volk en die koning gaan tref as gevolg van hulle ongehoorsaamheid aan God. Die volk se sonde het dikwels met afgodediens in verband gestaan, maar Amos is die klassieke voorbeeld van ‘n profeet wat God se oor­deel aankondig oor sosiale onreg (oa Am 8:4-6). Die komende balling­skap, as die grootste oordeel wat Israel ooit getref het, was veral die tema van Jeremia se waarskuwende profesieë.

Daar was ook heilsprofesieë waarvan die *Messiaanse profe­sieë en die profesieë van die *dienaar van die Here die belangrikste is.

 

Nuwe Testament

In die tyd van die Nuwe Testament is daar ook nog profete. Dit word direk verbind aan die *gawes van die Gees, wat beteken dat pro­fete nie meer so uitsonderlik is soos in die Ou Testament nie, maar baie meer sou kon voorkom. Paulus alleen gebruik dan ook die begrippe “profeet”, “profeteer” en “profesie” omtrent 30 keer. In sy lyste van gawes kom profesie gereeld voor (1 Kor 12:7-11, 27-30), en hy prys die gawe van profesie sterk aan (1 Kor 14). Elders word die profete saam met die apostels genoem as die fondament waar­op die kerk gebou is (Ef 2:20). Die gawe van profesie word ook di­rek met die koms en werk van die Gees verbind (Hand 2:17-18), en tel­kens lees ons van profete en profesieë in die res van Handelinge (11:27 ev; 13:1; 15:32; 19:6; 21:9-10).

Dis ook in die Nuwe Testament duidelik dat profesie nie in die eerste plek oor toekomsgebeure gaan nie, maar oor die woord en wil van die Here hier en nou (14:3-5, 25). Daar is groepe Christene wat getuig dat dié gawe vandag nog voorkom.

Die 1983-vertaling het aanvanklik met ‘n baie ernstige fout uit­gekom, wat gelukkig gou in latere drukke reggemaak is. “Profe­sie” is vertaal met “om God se boodskap (wil) te verkon­dig” (veral in 1 Kor 12-14). Dit het die indruk geskep dat die verta­ling na die predikant/pastoor verwys, en nie na ‘n Geestesgawe nie. Daar is veral Pinkstergroepe wat tot vandag toe nog nie hierdie vertaling gebruik nie, en ons het hier een van die redes.

 

• Jesus as Profeet

Daar word dikwels in die Nuwe Testament na Jesus as ‘n pro­feet verwys (Matt 21:11, 46; Mark 6:15; Luk 7:16; 24:19; Hand 3:22 ev; 7:37). Daar is ‘n sin waarin ons Hom, tesame met Johannes die Doper, die laaste twee profete van die Ou Testament kan noem. Hulle was God se laaste oproep aan die volk om hulle te bekeer so­dat God hulle kan begin seën en daardeur die volke nader­trek na Je­rusalem (Jes 2:2-5; kyk ook Ps 102:22-23). Daarom begin beide hulle openbare optrede met die tipiese profetiese oproep van die Ou Testament: “Bekeer julle … ” (Matt 3:2; 4:17).

Daar is egter meer op die spel. Jesus was nie maar net nóg ‘n profeet nie. Hy was dié Profeet (Joh 6:14; 7:40). Die Jode het verwag dat daar ‘n buitengewone profeet sou kom (Joh 1:21, 25) wat deur Moses beloof is en na wie die hele volk moes luister (Deut 18:15-22). Soos soveel ander profesieë is ook hierdie pro­fesie in Jesus vervul. Hy was God se beslissende oproep aan Israel. Omdat hulle Hom verwerp het, het God hulle ook verwerp (Matt 21:43; 23:37 ev; Rom 11:15). (*Israel, *Jode)

 

Vervulling van profesieë/beloftes

Daar is mense wat oortuig is dat profesieë letterlik vervul word. Die *Dispensasionalisme maak ‘n groot saak daarvan. Dit werk egter nie so nie. Soms sal een of twee woorde of ‘n sinnetjie in ‘n profesie wel letterlik uitkom, soos die woord “Betlehem” in Miga 5:1, en “die Gees wat kom” (Joël 2:28), maar as ‘n mens die volle profesie ernstig opneem, lyk die vervulling altyd baie anders as wat ‘n mens uit die profesie sou kon aflei. Kom ons kyk na ‘n paar voorbeelde.

Op die Pinksterdag sê Petrus dat die uitstorting van die Gees die vervulling van Joël 2:28-32 is. Hy haal dan ook die profesie in sy geheel aan (Hand 2:17-21). Maar as ‘n mens die besonderhede van Joël en die uitstorting van die Gees vergelyk, is daar baie be­son­derhede wat glad nie op die Pinksterdag vervul is nie. Daar was nie besondere te­kens in die lug, of bloed en vuur en rookwolke nie. Die son het nie pikdonker geword nie en die maan nie bloedrooi nie.

Wat wel vervul is, is dat die Gees uitgestort word en dat ge­lo­wiges profeteer. Selfs van gesigte en drome is daar min of geen te­ken nie. Die profesie is dus nie in kleiner besonderhede vervul nie. Net die groot saak waarom dit gegaan het, het waar geword: die Gees is uitgestort.

‘n Ander voorbeeld is Amos 9:11-12. Jakobus haal dit aan om die sending van Paulus te verduidelik (Hand 15:15-17). Maar van die profesie soos dit oorspronklik in Amos gestaan het, is om­trent niks letterlik vervul nie. Die vervalle hut van Dawid is nie her­stel nie, en Israel het nie ‘n besondere oorwinning oor Edom be­haal nie. In werklikheid haal Jakobus ander woorde aan as wat ons in Amos 9 het. Hy kry hierdie woorde in die *Septuagint, die Griekse vertaling van die Ou Testament wat nie baie nou­keu­rig gedoen is nie. Hierin is die laaste deel heeltemal veran­der van ‘n oorlogsteks na ‘n sendingteks (Hand 15:17). Ook hier kan dus nie gepraat word van die letterlike vervulling van die profesie nie.

Volgens Matteus 2:17-18 word Jeremia 31:15 vervul in die kin­der­moord van Herodes. As ‘n mens mooi na Jeremia 31 kyk, is dit ‘n baie langer profesie as net vers 15. Dit gaan voort in vers 16-17. Dit is ‘n profesie oor die ballingskap én die terugkeer na Jerusalem. En ons weet die profesie is in daardie tyd vervul. Ra­gel het vreeslik oor haar kinders gehuil, maar later, na die balling­skap, het hulle tog weer teruggekom. “Ragel” staan hier vir die moeders van Israel wie se jong seuns en dogters as slawe weg­ge­voer is Babel toe. Hulle kon dus ook weer terugkom ná die ballingskap.

Maar in Matteus is dit ‘n totaal verskillende situasie. Die “kin­ders” is nie jongmense wat weggevoer word nie, maar babas wat ver­moor word. Van die res van die profesie, die terugkeer, kan daar dus ook geen sprake wees nie. Ook hier is dit net een bepaalde punt in die profesie wat vervul word: die moeders wat huil oor hul “kinders”, maar wie die “kinders” is, verskil heeltemal.

‘n Mens kan profesie na profesie nagaan en vind dat ons hier ‘n reël het: profesieë word nie letterlik vervul nie. Gewoonlik is daar net een of twee sake in die profesie wat met die vervulling ooreenkom.

Wat beteken dit? Dat God vry is om ons in die vervulling van profesieë te verras. Dat die vervulling heel dikwels baie ryker is as die profesie self. Dat profesieë maar net riglyne is om God se pad die toekoms in aan te dui.

Dink net ‘n oomblik aan die eerste twee beloftes wat hier behan­del is. Wat sou vir die koninkryk van God beter gewees het: Nóg ‘n oorlog in die Nabye-Ooste waarin Israel die Edomie­te ver­nie­tig, en sommer ook al die ander nasies in die omgewing (Am 9:12), of Paulus se sendingreise waartydens “al die nasies die Here gesoek het”? (Hand 15:17) Wat sou die meeste vir die eer van God beteken het: Nóg ‘n keer die wêreld vol “bloed en vuur en rookwolke” (Joël 2:30, duidelik oorlogsimbole), of die koms van die Gees (Hand 2) wat harte oorwin en nie mense ver­nietig nie.

Die letterlike vervulling van profesieë sou ‘n armoede in ons toe­komsverwagting meegebring het. Profesieë gebruik beelde wat ontleen is aan die ervarings van die profeet. Dit beteken dat geen ver­vulling ooit meer sou kon wees as dit wat klaar in die profeet se ervarings aanwesig was nie. Dit sou net ‘n herhaling beteken het van die beste wat ons alreeds ken, en nooit iets ra­dikaal nuut en anders nie. Maar dit is juis wat ons verwag by die *wederkoms van Jesus.

Daar wag heerlike verrassings op ons as God finaal sy belof­tes/profesieë vervul, hoe noukeurig ‘n mens ook al die profesieë pro­beer uitlê. Niemand sou voor die gebeure in Handelinge 2 kon vermoed het dat hierdie profesie uit Joël só vervul sou word nie, nog minder Amos 9 volgens Handelinge 15!

Skrywer: Prof Adrio König

Josef se Kleed – Kobus Kok

Chris vra:

Hoeveel kleure was daar in Josef se kleed en het hierdie kleure spesefieke betekenisse. Hierdie is ook ‘n vraag wat ek in ‘n werkstuk moet beantwoord

Antwoord:

Dr. Kobus Kok antwoord:

 

Ons lees in Genesis 37:1 en verder van Jakob se liefde vir sy seun Josef en die feit dat hy aan hom ‘n lang kleurvolle kleed gegee het wat moue gehad het (Gen 37:3). Die term wat gebruik word vir die kleed (kǔt·tōʹ·něṯ,) suggereer volgens sommige geleerdes dat dit soos ‘n koningskleed kon wees. Myns insiens is dit dalk te sterk gestel. Klere was in die antieke tyd dikwels met eer en rykdom verbind. Die broers van Josef het kudde in die veld opgepas. Ons weet vandag dat die klere van herders van growwe materiaal gemaak is en baie vuil was omdat hulle in die oop veld moes werk en slaap. Jakob het duidelik deur sy handeling geïllustreer dat Josef sy gunsteling was. Jakob was baie lief vir Josef se ma en die seun is vir hom gebore toe hy al oud was. Josef se broers was baie jaloers daarop en wou hom doodmaak van jaloesie. Ons weet nie watter kleure in Josef se kleed was nie omdat die vroegste bronne dit nie vir ons sê nie. Waar herders se klere oor die algemeen nie kleurstowwe ingehad het nie, omdat dit duur was, het Josef se klere kleurstof bevat. Daar was later mense wat probeer het om kleure en betekenisse daaraan te verbind, maar dit is nie wat ons in die Bybel self lees nie en is daarom spekulasie. Die punt van die storie is bloot om te illustreer dat Jakob vir Josef baie liefgehad het en hom so bietjie voorgetrek het en dat hy in die oë van sy pa meer eer en waarde gehad het as die ander broers.

Hier is ‘n voorbeeld uit die Harper’s Bible Dictionary van hoe die antieke klere gelyk het. Ons het vandag baie voorbeelde uit die Antieke nabye Oosterse kuns waarin die kunstenaars die kleredrag van mense, leiers en priesters uitgebeeld het. Josef se broers het moontlik klere gehad soos die 1b voorbeeld, terwyl Josef ‘n “tunic” gedra het wat kleurvol was (vgl. Nr 2)

 

Skrywer: Dr. Kobus Kok

 

‘n Paar dinge wat jy dalk nie oor Jesus geweet het nie – Stephan Joubert

1. Weet jy? …Jesus se familie het na sy hemelvaart ‘n belangrike rol in die kerk gespeel.

Volgens Markus 6:3 het Jesus vier aardse broers en twee susters gehad. Markus noem die name van sy broers: Judas, Joses, Jakobus en Simeon. Alhoewel Jesus se susters se name nie in die Bybel vermeld word nie, word hulle in die vroeë kerk as Maria en Salome geïdentifiseer. Ons weet Jesus se familie het belangrike leiersposisies in die vroeë kerk ingeneem. Jakobus, Jesus se een aardse broer, het die leier van die kerk in Jerusalem geword nadat Petrus die evangelie op ander plekke begin uitdra het (Hd 21:18). Uit buite-Bybelse gegewens weet ons Jakobus is in die jaar 62 doodgemartel omdat hy geweier het om Jesus te verloën. Volgens tradisie is hy van ‘n pilaar in die tempel afgestamp en toe met ‘n klip deur iemand doodgegooi. Beide Jakobus en Judas word ook verbind met twee briewe onder hulle naam wat in die Nuwe Testament opgeneem is. Jakobus is as leier van die kerk in Jerusalem opgevolg deur ‘n broerskind van Jesus se pa, Josef. Hierdie broerskind se naam was Simeon. Op sy beurt is Simeon in die jaar 106 na Christus doodgemaak vir sy geloof. ‘n Agterkleinkind van Josef, Jesus se aardse pa, genaamd Juda Kuriakos, het hierna as biskop van Jerusalem opgetree rondom die jaar 148-149 na Christus.

 

2.  Weet jy? …Jesus se intieme aanspreekvorm vir God gaan teen die grein in!

In Markus 14:36  lees ons dat Jesus in Getsémané, terwyl Hy bloed sweet, vir God op die intiemste wyse denkbaar aanspreek: Abba! Hierdie term tref ons dikwels in die mond van klein Joodse kindertjies aan as ‘n intieme aanspreekvorm vir hulle pa’s. Maar dit is ook die deernisvolle term waarmee dissipels gereeld na hul rabbi’s verwys het, of die manier hoe onderdane ‘n goeie koning aangespreek het. Bitter selde verwys Joodse mense na God as Abba. Dit is veels te intiem, dit is net te persoonlik. Selfs die Ou Testament noem God nie dikwels Vader nie. Indiwidue word nie hier aangemoedig om God as Vader aan te spreek nie. En tog is dit presies wat Jesus nou kom doen. In sy grootste krisisoomblik noem Hy God Abba, liefdevolle Vader…. En in die “Ons Vader” leer Hy ons om ook vir God Vader te sê; “ons Vader wat in die hemel is…”

 

3. Weet jy? Jesus se genesings gaan nie oor dankbaarheid of ondankbaarheid nie, maar oor die vraag wie Hy regtig is

In Lukas 17:11-19 lees ons hoe Jesus tien melaatse mans genees het, waarvan een ‘n Samaritaan is. Net hy het na die tyd teruggekom om te kom “dankie” sê. Vir meeste van ons is hierdie ‘n verhaal wat ons leer hoe om dankbaar te wees vir alles wat God vir ons doen. Maar dit gaan egter hier om veel meer as net dit. Weet jy, in die Bybelse tyd het mense nie om elke hoek en draai vir mekaar dankie gesê nie. Selfs in die Nuwe Testament is daar maar bitter min tekste  wat voorskryf dat ons as Christene vir mekaar moet dankie sê. In daardie tyd moes jy net dankie sê vir mense wat baie belangriker as jyself was, of vir mense met wie jy nie verder in ‘n sosiale verhouding sou staan nie. Maar vir mense van dieselfde sosiale status as jyself sê jy nooit dankie nie. Want hulle is nie belangriker as jy nie, en in die toekoms gaan jy hulle dalk weer nodig hê om iets vir jou te doen. Dus, die feit dat die nege melaatses nie terugkom om vir Jesus dankie te sê nie, wys vir ons dat hulle Hom as net maar nog ‘n geneser beskou, nie as God se Seun nie. Daarom wil hulle nie kom dankie sê nie, ingeval hulle melaatsheid later terugkeer en hulle Jesus dalk weer nodig gaan hê as ‘n geneser. Aan die ander kant, die man wat terugkom, gee aan God die eer (vers 18). Hy het besef dit is deur God se toedoen dat hy genees is (vers 15). Daarom kom hy na Jesus toe om God te eer. Die vraag is daarom nie of hy dankbaar is, of nie, maar eerder of hy vir Jesus as God se Seun sien. Ongelukkig het die ander nege mans dit nie gedoen nie. Vir hulle is Jesus sommer net ‘n doodgewone ou. Maar vir hierdie Samaritaan is Hy die Seun van God. Deur sodoende vir Jesus te eer, erken hy ook Jesus se Godheid. Terselfdertyd erken hy ook dat hy Jesus nie weer as geneser sal nodig hê nie. Hy is eens en vir altyd bevry van sy siekte.

 

4. Weet jy? Ons is nie seker hoe Jesus se kruis gelyk het nie

Nie een van die evangelieskrywers beskryf vir ons presies hoe Jesus se kruis gelyk het nie. Uit historiese inligting tot ons beskikking weet ons dat die Romeine verskillende soorte kruise gebruik het. Soms is slagoffers net aan ‘n vertikale paal vasgeslaan. Ander kere is hulle aan ‘n T-vormige kruis vasgemaak. En dan was daar ook nog die kruis wat gelyk het soos die voorstelling wat die meeste van ons in ons kop het oor Jesus se kruis, naamlik ‘n dwarsbalk wat bo-op ‘n vertikale paal gemonteer is. Soms is slagoffers onderstebo gekruisig. Verder weet ons ook dat mense soms net met toue aan die kruis vasgemaak is en dat hulle vir weke daar gehang het. Spykers is gewoonlik gebruik om mense aan die kruise vas te hou. Meestal is 22 sentimeter lange spykers deur die gekruisigdes se polse gekap, asook deur hulle voete.

Dikwels is gekruisigdes verplig om hulle kruis na die plek van teregstelling toe te dra. Die populêre idee dat dit net die dwarsbalk van die kruis sou wees, en nie die hele kruis nie, is nie korrek nie. In sommige gevalle het gekruisigdes wel net die dwarsbalk van hulle kruis gedra, maar uit historiese material tot ons beskikking blyk dit dat vele veroordeeldes ook hulle ganse kruis na die plek van teregstelling toe moes sleep.

Interessant genoeg, gee nie een van die evangelies aan ons ‘n presiese beskrywing van hoe Jesus se kruis regtig gelyk het nie. Markus en Matteus verwys selfs nie eens na spykers wat deur Jesus se liggaam gekap is nie. Volgens Lukas 24:39-40 toon Jesus wel na sy opstanding sy hande en voete aan die dissipels. Of Hy hierdeur sy spykermerke aan die dissipels vertoon, word nie deur Lukas vermeld nie. Maar ons sou tog kon aflei dat Jesus deur hierdie gebaar wys dat sowel sy polse (en nie sy handpalms soos wat die meeste skilderye voorgee nie) en sy voete aan die kruis vasgespyker is.

Die vroeë kerkleiers kort na die tyd van die Nuwe Testament was nie seker hoe Jesus gekruisig is nie. Justinus die Martelaar meen dat Jesus se liggaam bo op ‘n T-vormige kruis geplaas is, so ook die kerkvader, Barnabas. Die eerste kerkvader wat die kruis van Jesus voorstel soos wat ons dit vandag algemeen in kunstenaarsvoortellings sien, is Iraneus teen die einde van die tweede eeu. Wat ons wel weet, is dat Jesus sy eie kruis na Golgota toe moes dra (Simon van Sirene moes later hand bysit), en waarskynlik nie net die dwarsbalk nie. Jesus is ook aan die kruis deur sy hande en voete vasgespyker. Behalwe dat dit inderdaad‘n kruis kon wees soos die een wat deur kunstenaarsvoorstellings in ons koppe ingeprent is, kon Jesus se kruis ook ‘n T-vormige kruis wees, of bloot net ‘n vertikale paal wat in die grond geplant is. Aangesien kruisigings die mees grusame vorm van teregstelling in daardie tyd was, en aangesien dit vir die vroeë Christene geweldig traumaties was dat hulle Here aan ‘n vloekhout moes sterf (Gal 3), was dit vir hulle veels te moeilik om enige detail rondom die manier van Jesus se kruisiging aan ons deur te gee.

 

Skrywer: Dr Stephan Joubert

 

Etes en kos in die Bybel (3) – Jan van der Watt

Vandag kyk ons na speserye asook na vleis, vrugte en ander eetgoed waarvan ons in die Bybel lees.

Anders as vandag is speserye nie spesifiek vir kos gebruik nie – daar is uit Mesopotamiese dokumente aanduidings dat mense dit vroeg reeds in kos gebruik het. Speserye is veral as lekkerruikmiddels gebruik (wierook, parfuum of olies) en het ook as medisyne diens gedoen (Jeremia 8:22)..

Speserye is gewoonlik na Israel ingevoer. Die invoer het dit baie duur gemaak, sodat jy selfs ‘n jaar se salaris vir ‘n arbeider vir een flessie nardussalf kon betaal (dit is van Tibet af ingevoer). Ander speserye kom uit Afrika (Somalië of Etiopië). Geen wonder dat die manne uit die Ooste vir Jesus speserye (wierook en mirre) bring nie. So kosbaar was dit dat konings dit in hulle skatkamers toegesluit het (2 Konings 20:13).

Speserye het in die vorm van boombas, gom, wortels en so meer gekom. Die geurige substansies is gewoonlik verpoeier, vermeng en dan met olie of salf gemeng (Eksodus 35:28). Dan is die olie as parfuum gebruik (Ester 2:12) of dit is met godsdienstige geleenthede gebruik (Eksodus 30:23-25, 34-38). Geliefdes kon dit ook as potpourri op die lakens sprinkel (Spreuke 7:17-18) of sommer net om die huis lekker te laat ruik. Ons weet ook dat die mense speserye gebruik het om lyke mee te balsem (2 Kronieke 16:14; Lukas 23:56, 24:1).

 

Vrugte

amandels Gen 43:11

appel Joël 1:12

dadel Joël 1:12

druiwe Deut 23:24

granaat Num 13:23; Joël 1:12

moerbei Luk 17:6

neute Gen 43: 11

vye Num 13:23; Jer 24:1-3; Eseg 27:17; Joël 1:12

waatlemoen Num 11:5

wildevye Am 7:14

 

Vleis

bok Gen 27:9

kalf Luk 15:23

lam 2 Sam 12:4

os 1 Kon 19:21

pluimvee 1 Kon 4:23

skape Sag 11:4

sprinkane Lev 11:22; Matt 3:4

vark Deut 14:8; Mark 5:11

vis Num 11:5; Joh 21:9

vleis Num 11:5

wildsvleis Gen 27:7

 

Eetgoed

beesmelkkaas 2 Sam 17:29

bredie 2 Kon 4:39

brood Gen 25:34; Lev 24:5; 1 Kon 14:3

botter Gen 18:8

eiers Luk 11:12

geregte vir koningin van Skeba 1 Kon 10:4

heuning Num 14:11; 1 Sam 14:25; 2 Sam 17:29; 1 Kon 14:3; Eseg 27:17; Matt 3:4

kaas 1 Sam 17:18

koek 1 Kon 14:3

olyfolie Eks 30:24; 1 Kon 5:11

suurdeeg Lev 2:5

 

Drinkgoed

bier Deut 14:26; Luk 1:15

bokmelk 2 Sam 17:29

melk Gen 18:8; Num 14:8

wyn Luk 1:15; Joh 2

 

Skrywer: Prof Jan van der Watt