Cindy vra:

My suster het my vandag vertel dat sy op Nuwejaarsdag die gevoel gekry het dat hierdie jaar haar laaste sal wees, dat sy gaan doodgaan. Kan dit waar wees? Is daar al mense met wie dit gebeur het?

Antwoord

Prof Hermie van Zyl antwoord:

As dit gaan oor iets soos ’n voorgevoel oor wat moontlik in die toekoms kan gebeur, betree ons die terrein van die parapsigologie, dit is die sielkunde van buite-normale verskynsels. Dit sluit alles in wat ons gewoonlik as buite die parameters van normale menslike gewaarwordinge beskou, waaronder iets soos prekognisie, ook bekend as voorbodes, voorgevoelens, heldersiendheid (clairvoyance), of – soos die ou mense gesê het – dat sekere mense met die helm gebore is. Sulke mense sien, beleef en voel dinge aan wat gewone mense nie ervaar nie. Hulle is andersins doodnormale mense, gewoonlik nie aandag- of sensasiesoekers nie, maar sal aan dié na aan hulle laat blyk dat hulle ’n sterk voorgevoel het dat iets gaan gebeur (gewoonlik iets sleg). Soms sal hulle dit waag om voorspellings oor die toekoms te maak – dikwels vaag, ander kere meer spesifiek – waarvan sommige (lyk of dit) uitkom, ander nie.

Dit spreek vanself dat die terrein van die parapsigologie ’n baie fassinerende een is, maar terselfdertyd hoogs omstrede. Die afgelope eeu is daar heelwat navorsing gedoen oor die verskynsel van prekognisie of voorkennis van die toekoms (of die bewerings daaroor), maar dit bly ’n hoogs kontensieuse kwessie waaroor daar nie afdoende antwoorde is nie. Die hoofstroom akademiese wêreld staan uiters skepties oor die parapsigologie, en die meeste sielkundiges en psigiaters beskou dit nie as ’n wetenskap nie. Die argument is gewoonlik: egte wetenskap opereer onder andere met die beginsel van falsifiseerbaarheid; met ander woorde, hipoteses moet nie net as waar bewys kan word nie, maar ook as vals. En dit is juis die probleem by die parapsigologie: die ondersoekers op hierdie terrein is reeds oortuig van die egtheid van hierdie verskynsels en soek dan net getuienis om dit te bevestig. Indien getuienis tot die teendeel gevind word, word dit geïgnoreer en verder gesoek na bevestigende getuienis. En dit is nie hoe wetenskap werk nie, word gesê. Egte wetenskap moet ook oop wees vir die moontlikheid dat jou hipotese as vals bewys kan word. Die gevolg is dat ’n mens vandag ver sal moet soek na akademiese instellings soos universiteite wat parapsigologie by hulle sielkundeleerplan insluit. Navorsing hieroor is deesdae hoofsaaklik beperk tot privaat gefinansierde instansies. Laasgenoemde word bedryf deur mense wat ’n besondere belangstelling in hierdie terrein openbaar, en hulle is dikwels opgeleide psigiaters en sielkundiges.

Dit is presies op hierdie punt dat die saak vanuit Bybels-Christelike hoek baie interessant word. Die hele Bybel is immers gebaseer op die premisse dat daar ’n geestelike wêreld is wat die fisiese onderlê, dat wat ons met ons normale sintuie kan waarneem eintlik maar net ’n fraksie van die werklikheid is. Die Bybel is daarom boordensvol met mense wat visioene het van ’n “ander wêreld” wat nie net as werklik ervaar word nie, maar wat ook ons denke en optrede in die alledaagse werklikheid grondig beïnvloed en vorm. Dink aan Jakob wat ’n visioen het van engele wat op en af beweeg tussen hemel en aarde (Gen 28:12-17), engele wat aan mense verskyn (bv Gen 18; Matt 1:20-23; Luk 1:26-27), die Here wat die oë van Elisa se slaaf open om te sien dat hulle omring is van hemelse perde en strydwaens van vuur wat hulle beskerm teen die vyand (2 Kon 6:17), profetiese vergesigte van toekomstige gebeure en van ’n Redder wat sal kom (bv Sag 3:8; 9:9-10), Petrus wat ’n visioen het waar hy op ’n dakstoep besig is om te bid (Hand 10:10-16), die dissipels en later Paulus wat ontmoetings het met die opgestane Here Jesus (Joh 20:19-29; Hand 9:3-6), en die hele Openbaringboek wat uit een majestieuse visioen bestaan van ’n hemelse wêreld wat ons huidige wêreld oorspan, rig en stuur. En so kan mens die voorbeelde vermenigvuldig; daar is omtrent nie ’n bladsy in die Bybel waar die bo-sintuiglike wêreld en gepaardgaande parapsigologiese ervarings nie ter sprake kom nie. Trouens, dis die hele perspektief waaruit die Bybel geskryf is. Sonder erkenning van hierdie perspektief word die hele betekenis van die Bybel betekenisloos.

Om meer spesifiek die kwessie van voorgevoelens aan te raak, kan ons die geskiedenis van Paulus van nader bekyk. Paulus het teen die einde van sy sendingloopbaan algaande oortuig geraak dat sy lewenseinde ook naderkom. So sê hy vir die ouderlinge van Efese dat hy hulle nie weer sal sien nie (Hand 20:25,38). Boonop het ’n profeet met die naam Agabus Paulus se voorgevoel bevestig toe hy op ’n simboliese manier Paulus se hande vasbind en sê dat Paulus oorgelewer sou word aan die heidene. Waarop almal toe baie ontsteld reageer en Paulus afraai om Jerusalem toe te gaan. Maar Paulus hou by sy planne, oortuig dat hy in die hande van die Here is (Hand 21:10-14). Wanneer Paulus uiteindelik in Rome is, is hy duidelik besig om oor sy naderende dood te dink (Fil 1:21-23; 2:17), tog is hy nog vol moed dat hy dalk weer ’n draai by die Filippense sal kan maak (1:24-26; 2:23-24). Ten spyte van sy voorgevoel maak hy dus nog planne vir die lewe hier op aarde, totdat die teendeel duidelik blyk. En volgens ons beste kennis was dit Paulus nie gegun om die Filippense nog ’n keer te besoek nie; hy het kort na sy brief aan die Filippense die marteldood in Rome gesterf. Die punt is: selfs in die aangesig van die dood – en sy sterk voorgevoel hieroor – het Paulus nie in swaarmoedigheid verval oor sy lot nie, maar steeds deel van die lewe gebly, wetende dat einde ten laaste dit die Here is wat die laaste woord oor sy lewe spreek, nie sy voorgevoelens nie, al het dit in hierdie geval waar geblyk te wees.

Kom ons probeer saamvat en sin maak uit wat ons tot sover beredeneer het:

• Wetenskap en Bybelse getuienis staan nie teenoor mekaar nie, maar bied verskillende perspektiewe op dieselfde werklikheid, elkeen vanuit sy eie hoek. Die wetenskap opereer slegs met wat voor oë, toetsbaar, herhaalbaar en falsifiseerbaar is. Dit is sy mandaat, en ons moet niks anders van die wetenskap verwag nie. Dit is daarom verstaanbaar dat die wetenskap baie terughoudend is om ’n terrein soos die parapsigologie as wetenskap te beskou. Dit wat wel toetsbaar op hierdie terrein is, kan dikwels op ander, heel natuurlike maniere verklaar word. Maar nou weet ons ook dat die wetenskap nie naastenby alle verskynsels kan verklaar nie; dit beskik gewoon nie oor die instrumentarium en metodologie om alles wat eg en waar is, te ondersoek en tot onweerlegbare gevolgtrekkings te kom nie. Maar net omdat iets nie toetsbaar is nie, beteken dit nog nie dat dit vals is nie. Daar is baie dinge waarvoor die wetenskap (nog) nie antwoorde het nie, maar wat nogtans werk, soos bv sekere medisynes. Vir lank het mense geweet dat die wilgeboom se blare ’n kuur vir hoofpyne is. Maar niemand het geweet hoekom nie. Totdat navorsing in die middel 1800’s die aktiewe bestanddeel daarin gelokaliseer het wat op sy beurt gelei het tot een van die bekendste hoofpynpille vandag – aspirien. Dink ons verder oor die Bybelse getuienis, moet ons sê dit werk ietwat anders as die wetenskap. Dit het vir seker ook met die werklikheid te doen, maar vanuit ’n ander perspektief, naamlik dat daar ’n geestelike werklikheid is wat nie so direk voor oë is nie maar wat ons sigbare werklikheid transendeer, onderlê en deurkruis. Wie oog hiervoor kry, weet dat ons sigbare werklikheid deur die transendente God in aansyn geroep is, en steeds onderhou en na sy voltooiing gevoer word. En van die begin af het Hy mense sensitief gemaak vir sy onsigbare maar duidelike werking in die skepping. God se teenwoordigheid is afleesbaar uit sy werke, sê Paulus, maar die mens het verkies om dit te ignoreer, te misken en te misbruik tot sy eie nadeel (Rom 1:18-32). Tog het God van die begin af mense sensitief gemaak vir sy teenwoordigheid, al was hulle ’n klein groepie. Hulle staan byvoorbeeld bekend as die profete en wyses in die Ou Testament, mense wat ingestel was op God se werking en wil in die skepping en samelewing, en daarom as God se spreekbuise opgetree het. Soms was dit om toekomsperspektiewe oop te maak, maar meermale was dit om die wil van God vir die daaglikse, ondermaanse lewe bekend te maak, wat in sigself ’n bonatuurlike insig is. Dit is weens hierdie insigte dat daar iets soos die Bybelse geskrifte tot stand gekom het. Daarom dat die hele Bybel hierdie transendente dimensie adem. Verder, ’n mens het geloof nodig om God se onsigbare maar werklike werking te bespeur en te ervaar. Dis die rede waarom Hebreërs 11:1 sê dat geloof ons oortuig van dinge wat ons nie sien nie. Waarop die res van die hoofstuk dan volg om die voorbeelde van “geloofshelde” uit die Ou Testament in te ryg – mense wat die Onsienlike gesien, vertrou, gedien en gevolg het, al was hulle dikwels daaroor verguis (11:38).
• Afgesien van die Bybelse profete en wyses, dink ek dat ons moet aanvaar dat daar ’n klein subgroepie in elke populasie is wat ons as “menslike seismograwe” kan aanmerk. Hulle is net fyner ingestel op wat rondom ons aangaan; hulle registreer “golwe” en “vibrasies” in die samelewing, natuur en omgewing waarvan ander nie bewus is nie. Hoekom dit so is, weet ons nie. God het ons as geestelike wesens geskape, maar die meeste van ons sien net wat voor oë is; ons kan eenvoudig nie die “dieper konneksies” van die universum registreer nie. Daarom is die standaard rasionele verduideliking vir voorbodes wat agterna blyk waar te wees, dat dit gewoon toeval is. Sulke dinge gebeur maar, word gesê; dis gewoon ’n sameloop van omstandighede. Daar is soveel interaksies in die wêreld dat dit statisties moontlik is dat daar somtyds ’n sameloop van psigiese ervarings en werklike gebeure sal wees. Ons moet dus nie te veel daarin lees as sommige mense se “voorspellings” waar word nie. Nou, ek stem saam. Mens kan jou nie deur alle aansprake van heldersiendheid en voorspellings op loop laat jaag nie. Mense vat kanse. En daar is ook mense wat geestelik versteurd is, wat allerlei dinge sien wat niks met die werklikheid te doen het nie. Of daar is dié wat graag die aandag op hulleself wil vestig dat hulle, anders as die meeste ander, oor besondere vermoëns sou beskik. Party probeer ook geld maak uit hierdie aansprake. Maar alles in ag genome is daar nog steeds ’n groepie mense oor wie jy nie anders kan nie as om te erken, of ten minste ’n sterk vermoede te hê, dat hulle wel oor besondere heldersiende vermoëns beskik. Ja, die wetenskap bly steeds skepties daaroor, en dis inderdaad moeilik om hierdie aansprake binne die wetenskap as eg te verklaar, maar dit maak dit nie noodwendig vals nie. Nie in die lig van bogenoemde uiteensetting nie.
• As Bybelgelowige wil ek vir myself graag die volgende insigte as rigsnoer neem: Die mens en sy interaksie met die lewe in sy totaliteit is uiters kompleks. Die verskuiwing wat daar in die wetenskap self ingetree het van keiharde rasionalisme na postmoderniteit met sy meerkantigheid en onsekerheid maak dat ons vandag erken dat ons nie naastenby weet hoe alles in mekaar steek nie. Daarom die erkenning dat iets soos heldersiendheid en egte voorgevoel tog sou kon bestaan. Ek wil graag ruimte laat daarvoor. Maar waar laat hierdie erkenning ’n mens vir die daaglikse praktyk van die lewe? Want dis moeilik om die kaf van die koring te skei, om te weet wanneer jy op ’n voorgevoel moet reageer of nie. Daarom sou ek verkies om my nie te veel aan voorgevoelens te steur nie. Dis nie ’n wyse weg van lewe nie. Ons het hierbo na Paulus se voorgevoel verwys. Maar as ons mooi kyk na die gebeure dan was dit nie iets wat asof uit die bloute gekom het nie. Hoewel Paulus self nie onbekend met visioene was nie (naas die ontmoeting met die opgestane Here Jesus, kyk ook 2 Kor 12:1-4, waar Paulus op ’n subtiele manier na sy bonatuurlike ervarings verwys), probeer hy nie hieruit munt slaan nie. Hy het eerder die “tekens van die tyd” rondom sy persoonlike situasie fyn waargeneem, daaroor nagedink (sekerlik gebid ook) en sekere afleidings vir die toekoms gemaak. Amper soos wat toekomskundiges vandag doen as hulle scenario’s opstel oor wat kan gebeur op grond van huidige tendense. Daarom het Paulus, ten spyte van sy oortuiging dat hy sou sterf, tog die hoop gekoester dat hy weer die Filippense sou besoek. Hy het dit egter aan God oorgelaat. En ek dink dis die weg wat ons moet bewandel. Ons moet ons nie op loop laat jaag deur ons eie of ander se voorgevoelens nie, maar elke dag rustig uit God se hand ontvang en doen wat jou hand vind om te doen, wetende dat ons tye in God se hand is (Ps 31:16). Die toekoms behoort aan God; dit kom ons nie toe om die tye en omstandighede te weet wat God vir ons bepaal het nie (Hand 1:7). Dit is vir my genoeg om te weet dat die werklikheid inderdaad meer is as wat voor oë is, daarvan is die Bybel vol. Maar ons is nie geroepe om die onbekende toekoms te eksploiteer nie. Daaroor waarsku die gebeure rondom koning Saul se besoek aan die dodebesweerster van En-Dor ons baie duidelik (1 Sam 28). Ons taak is om – vanuit die transendente perspektief wat die Bybel bied – besig te wees met die dinge van elke dag. Ek kan nie nog môre se las vandag ook dra nie; elke dag het genoeg aan sy eie kwaad (Matt 6:34). Dít is vir my ’n sinvoller manier van lewe as om my te veel te steur aan dié of daardie voorgevoel.

Skrywer:  Prof Hermie van Zyl

Michele vra:

Ek wil graag weet wanneer het die 24 ouderlinge hemel toe gegaan, want volgens Openbaring is hulle in die hemel nog voor die 2de wederkoms van Jesus.

Antwoord

Prof Hermie van Zyl antwoord:

Ons lees van die ouderlinge voor God se troon op ’n hele paar plekke in Openbaring – 4:4,10; 5:5-6,8,11,14; 7:11,13; 11:16; 14:3; en 19:4. Soms word hulle “24 ouderlinge” genoem, ander kere is dit net “die ouderlinge”; en soms is dit “een van die ouderlinge” wat met Johannes praat. Maar dis telkens dieselfde groep wat ter sprake is. Hulle sit op 24 trone voor God se troon, het wit klere aan en op hulle koppe is daar goue krone. Hulle presiese posisie voor God se troon is ietwat onseker. Die feit dat hulle eerste genoem word en dat hulle “reg rondom die troon” is (4:4), laat dink dat hulle die eerste konsentriese kring vorm, maar in 4:6 word gesê dat die vier lewende wesens “naby, rondom die troon” is. Verder word ook gesê dat die ouderlinge die lewende wesens se leiding volg wanneer hulle God aanbid (4:9-10). Dit wil dus eerder lyk asof die vier lewende wesens die eerste konsentriese kring rondom die troon vorm, met die ouderlinge die tweede kring. Hoe dit ook al sy, die 24 ouderlinge aanbid en prys God voortdurend, saam met die vier lewende wesens. Verder tree die ouderlinge as tussengangers en interpreteerders op (7:13-17), en hulle vervul ook ’n soort priesterlike funksie omdat hulle die gebede van die gelowiges in God se teenwoordigheid hou (5:8).

Die groot vraag is wie hierdie 24 ouderlinge is. Verskeie oplossings word aan die hand gedoen, waarvan die volgende twee die waarskynlikste blyk te wees:

Moontlik dien die 24 diensgroepe waarin die Aäronitiese priesters van die tweede tempelperiode ingedeel is (1 Kronieke 24:4-19) as agtergrond. Die skrywer van Openbaring wend hierdie diensgroepe dan op simboliese manier aan: hulle verrig ’n volmaakte priesterlike diens in die hemel, iets wat die Aäronitiese priesters maar net op ’n onvolmaakte manier op aarde kon doen. Hulle verteenwoordig die aardse gelowiges in God se troonsaal – dien, aanbid, vereer en prys Hom, en dra die gelowiges se gebede aan God oor (5:8). Wat moontlik téén hierdie verklaring tel, is dat die woord “ouderling” nie goed pas by die priesters nie, hoewel daar aanduidings in ander Joodse geskrifte is dat hierdie benaming ook vir priesters gebruik is. Verder, behalwe 5:8 waar gemeld word dat die ouderlinge goue bakke van wierook het wat die gebede van die gelowiges bevat, word die priesterlike funksies van die ouderlinge andersins nie goed in Openbaring beskryf nie. Maar nou moet ons onthou dat die skrywer van Openbaring nie daarop uit is om Ou-Testamentiese motiewe letterlik te kopieer nie; hy wend hulle eerder kreatief aan om nuwe beelde en simbole te skep wat die verbeelding van die leser aangryp. Indien hierdie verklaring aanvaar word, druk dit die gedagte uit van hemelse priesters wat gelowiges op aarde by God verteenwoordig, hulle gebede aan God oordra, en namens ons God voortdurend loof en prys.

’n Tweede moontlike oplossing, wat reeds in die vroeë kerk voorgekom het, is die gedagte dat die 24 ouderlinge die 12 stamme van Israel en die 12 apostels van die Nuwe-Testament voorstel. Die gedagte is verder dat hierdie 24 ’n soort hemelse raad vorm wat die totale getal gelowiges uit OT en NT voor God se troon verteenwoordig. Hulle verteenwoordig dus amptelik alle gelowiges op aarde om God voortdurend te aanbid, te loof en te prys. En dit bly hulle doen, selfs al sluit gelowiges wat “uit die groot verdrukking kom” by hulle aan (7:14). Die 24 ouderlinge is dus ’n permanente “instansie” in die hemel wat alle gelowiges op aarde verteenwoordig. Die feit dat hulle op trone sit en krone dra, druk hulle verhewe, amptelike regeerposisie uit; hulle wit klere simboliseer heiligheid en oorwinning. Die feit dat hulle saam met die vier lewende wesens – wat die skepping verteenwoordig – die gesamentlike binnekring voor die troon van God uitmaak, druk hulle besondere bevoorregte posisie uit, dat hulle saam met God regeer. Dit laat dink aan Matteus 19:28 waar Jesus sê dat in die nuwe wêreld die dissipels saam met Christus oor die twaalf stamme van Israel sal regeer. Tog is die ouderlinge ondergeskik aan God, want hulle lê hulle krone uit onderdanigheid voor Hom neer (4:10).

Watter van die twee verklarings ’n mens ook al aanvaar (en daar is ’n mate van oorvleueling tussen hulle), maak nie regtig saak nie. Met hierdie voorstelling trek Johannes die gordyn weg en gee vir ons ’n kykie in die hemel – wat “agter die skerms” aan die gebeur is. Die hele Openbaringboek is trouens ’n openbaring van die hemelse realiteite agter die aardse realiteite, hoewel in simboliese taal. Die menslike oog kan egter nie hierdie hemelse realiteite waarneem nie, maar dis inderdaad besig om in die hemel af te speel, gelyktydig met aardse gebeure. Die vraag is dus nie hoe en wanneer die ouderlinge in die hemel gekom het nie. Ons moet eerder oog kry vir die ryke simboliek wat hierdie toneel uitstraal. Of die 24 ouderlinge nou die 24 priesterlike groepe of al die gelowiges voorstel, is nie so belangrik nie; feit is dat hulle teenwoordigheid voor die troon van God die ryke troos inhou dat ons as gelowiges op aarde, te midde van die aanslae van die bose, nou reeds “in die hemel” is deur middel van ons hemelse verteenwoordigers. Hulle neem deel aan die Godsregering en die hemelse erediens namens ons. En so het ons die waarborg dat ons verlossing vas en seker staan.

Skrywer:  Prof Hermie van Zyl

15:4b Paulus en Barnabas lewer verslag (anangéllō om inligting in aansienlike besonderhede te verskaf ) van alles wat God deur hulle gedoen het in die omstandighede wat hulle ervaar het (metá). Lukas verskaf nie weer al die besonderhede van die verslag nie, maar hulle sou beklemtoon het dat dit ’n verslag is oor wat God in die heidenlande gedoen het, hoe Hy die deure na die heidene se harte geopen het vir die evangelie, hoe die apostels oor Jesus en sy opstanding getuig het, van die teenstand van die Jode teen die verkondiging van die evangelie, en die stigting van gemeentes wat in Christus glo onder die heidennasies.    

15:5 Sommige van die godsdienstige groep van die Fariseërs wat gelowiges geword het en nou as gelowiges lewe (dit is die betekenis van die perfektum deelwoord pepisteukótes), het daar in die vergadering opgestaan en gesê: ‘Hulle moet besny word en beveel word om die wet van Moses te onderhou.’ Die woord fariseër beteken ‘afgesonderdes.’ Die Fariseërs was toegewy aan die studie van die Skrif). Van hulle het as Christene voortgegaan om hulle aan die studie van die Skrif te wy. Hulle kon nie dink dat die heidene gered kan word sonder die besnydenis as teken van God se verbond met Abraham en die onderhouding van die wet om jou eie geregtigheid voor God te verdien nie. In Hand 26:5 sê Paulus dat hy ook vroeër ‘volgens die strengste party in ons godsdiens, as Fariseër geleef het.’ Dit was ook die gedagte van die Judaïste wat die gemeente in Antiogië kom omkrap het (Hand 15:1-2). 

15:6 Die apostels en ouderlinge is toe saamgeroep om aan hierdie uitspraak van die Fariseërlidmate aandag te gee. Volgens 15:12 was die hele gemeente teenwoordig by die gesprek. Lukas bevestig blykbaar net dat die apostels en ouderlinge wat die opsig oor die gemeentes het, die leiding geneem het met die beredenering van die Fariseërs se eis.

15:7 Na baie besprekings waarin verskillende teenstellende opinies uitgespreek is deur die gemeentelede, waaronder seker ook die Fariseërlidmate en moontlik ook die Judaīste wat in Antiogië begin werk het, het die apostel Petrus opgestaan en hulle aangespreek as ‘mense broers en susters.’ Hy herinner hulle aan die gebeure wat in hoofstuk 10:1-43 vertel is oor sy roeping om na die godvresende Romeinse hoofman Kornelius te gaan met die evangelie. Daaroor moes hy homself daarna voor hierdie selfde gemeente verweer het, soos in hoofstuk 11:1-18 vermeld is. Dit was ongeveer 10 jaar tevore, daarom verwys hy daarna as die vroeë dae. ‘Toe het God onder julle gekies dat die heidene deur my mond die woord van die evangelie hoor en tot geloof in die Here Jesus kom.’ Die woord van die evangelie verwys na Jesus se woorde, sy sterwe, opstanding en hemelvaart en die betekenis daarvan. Dit is die goeie nuus van ons verlossing van ons sonde deur te glo in Jesus en sy liefdesoffer van Homself as die Seun van God aan die kruis vir ons.

15:8 Nadat Petrus oor sy verkiesing deur God en sy sending gepraat het, wys hy na wat God regstreeks buite hom aan die heidene gedoen het. ‘En God die hartekenner (kardiognōstês) het dit bevestig deurdat Hy aan hulle (die heidene wat tot geloof in Christus gekom het) die Heilige Gees gegee het, soos ook aan ons…’ Eintlik het die Here drie gawes aan die heidene gegee: die evangelie van Jesus se woorde en werk, die geloof in Jesus wat deur die Heilige Gees bewerk word (Joh 16:8-15), en die Heilige Gees self as God wat in ons kom woon het (Joh 14:15-17). As hartekenner ken God ook die  gedagtes en geloof van dié mense (Jode en nie-Jode) wat Hy uit genade aanneem as sy kinders (Rom 8:14).

15:9 ‘…en Hy het geen onderskeid tussen ons en hulle (Kornelius en sy mense) gemaak nie. Deur geloof (in Christus, wat ’n genadegawe van God is (Ef 2:8) het Hy (ook) hulle harte gereinig.’ Die Jode het geglo dat alle heidene onrein is. Proseliete se onreinheid moes eers deur die proseliete-doop afgewas word voordat hulle besny kon word. Maar in die Nuwe Testament is die reiniging van die hart dieselfde as vergewing van sonde deur God se genade. Reiniging beteken die wegneem van sonde wat die mens afskei van God af (Joh 1:29 ‘Daar is die Lam van God wat die sonde van die wêreld wegneem;’ 1 Joh 1:7 die bloed van Jesus reinig ons van alle sonde; 1 Joh 2:2 Hy is die soenoffer vir die sonde van die hele wêreld). Dit geskied alleen deur geloof in Christus.

God oordeel nie volgens ‘n uiterlike besnydenis of sonder besnydenis nie (1 Kor 7:19), of aan watter volk iemand behoort nie. Hy het geen onderskeid gemaak met sy gawe van die Heilige Gees aan Jode en nie-Jode nie (Gal 3:28). Dit het Petrus met sy oë gesien gebeur by Kornelius. Daarby het die Here vir hom driemaal gesê: ‘Wat God rein gemaak het, mag jy nie as onrein beskou nie’ (Hand 10:15-16). Alleen deur geloof in Jesus en sy offer vir die sonde van die wêreld is die harte van die heidene ook gereinig, soos vir die Jode. 

15:10  Die slotsom van Petrus se argument word hier gegee. As God dan die Heilige Gees gee aan gelowiges uit die heidendom sonder dat hulle besny word, is dit duidelik dat God hulle sonde vergewe slegs deur in Jesus te glo. Wie hom daarteen verset, verset hom teen God. ’n Mens toets die Here deur teen sy geopenbaarde wil op te tree om te kyk of Hy jou verdiende straf aan jou sal gee, terwyl jy sy loon verwag

Om God te toets is ’n Ou Testamentiese uitdrukking wat die Jode van Antiogië al dikwels in die sinagoge gehoor het. Toe daar in Refidim geen water was nie, het die volk met Moses rusie gemaak en gesê: ‘Gee jy vir ons water om te drink.’ Toe antwoord Moses: ‘Waarom maak julle rusie met my? Waarom stel julle die geduld van die Here op die proef?’ (Eksodus 17:2). Nadat Moses die rots by Horeb in opdrag van die Here geslaan het, het daar water uitgeloop vir die volk om te drink. Daarom het Moses die plek Massa (op die proef stel) en Meriba (rusie) genoem omdat die Israeliete daar met Moses rusie gemaak het en ook omdat hulle die geduld van die Here op die proef gestel het toe hulle gesê het: ‘Is die Here by ons of nie?’ (Eks 17:5-7). Voordat die volk in Kanaän ingetrek het, het Moses hulle herinner aan die wet wat die Here by Sinai gegee het, en hulle gewaarsku: ‘Julle mag nie die geduld van die Here julle God op die proef stel soos julle by Massa gedoen het nie (Deut 6:16; vgl. ook Ps 95:8-9).

Die tweede rede wat Petrus aanvoer teen die Judaïste en Fariseërs (Hand 15:1;5) is dat die voorvaders en die huidige geslag Jode self nie die wet van Moses kon onderhou nie (vgl. Ps 78:17-22; 40-41; 56-57). Daardeur het hulle die reg verloor om dit soos ’n juk op die dissipels se nekke te plaas (vgl. Jesus se uitspraak daaroor in Matt 23:2-4). Daarteenoor is Jesus se juk met sy liefdesgebod draaglik en sy las is lig, want Hy is sagmoedig en nederig van hart en by Hom vind jy rus in jou gemoed (Matt 11:28-30). Die woord dissipel verwys hier na volgelinge van Jesus. Hoewel Petrus verwys na heidene wat volgelinge van Jesus geword het, beteken dit eintlik dat Joodse volgelinge van Jesus nie langer op hulle besnydenis mag roem nie (vgl. Hand 21:20-21; Gal 2:14-16 ). In Christus is ons besny deurdat Christus ons sondige aard weggesny het en al ons oortredings vergewe het. Met sy opstanding het God ons saam met Christus lewend gemaak. Hy het die skuldbewys met sy aanklagte teen ons uitgewis en dit vir altyd weggeneem toe Hy dit aan die kruis vasgespyker het (Kolossense 2:11-14). 

15:11 Petrus beëindig sy argument met ’n positiewe stelling teenoor die juk wat die Judaïste op die gelowiges wil lê. ‘Maar ons glo dat ons deur die genade van ons Here Jesus gered word op dieselfde wyse as daardie mense,’ naamlik die heidene wat slegs deur geloof in Jesus gered is. Die infinitief van sozō ‘om te red’ kan verwys na die verlede: is gered, hede: word gered en toekoms: sal gered word). God het die mense bevry van die juk van die wet, en ’n nuwe verbond gemaak waar alle heil op die genade van Jesus Christus alleen gebou word (vgl. Rom 3:24-26; 5:2,15,17,21; 11:6; Titus 3:4-7; Joh 1:16-17). Die woord genade cháris, wat 128 keer in die Nuwe Testament voorkom, verwys na die goedgesindheid van God (Engelse ‘kindness’ van God), sy goedheid wat uit sy genade oorvloedig gee, en word ook gebruik vir ons dank teenoor God se goedheid. Die Griekse sin in vers11 kan ook vertaal word as ‘deur die genade van Jesus Christus glo ons om gered te word op dieselfde wyse as daardie mense.’ Dit beteken dat geloof ook deur die genade van Jesus kom (vgl. ook Ef 2:8 in die Griekse bronteks is geloof ’n gawe van God), en dat Jode ook net soos die heidene deur geloof gered word. In elke geval is die heil uitsluitlik God se genade, vir Jode en nie-Jode, soos God se gawe van die Heilige Gees aan Joodse gelowiges en heiden gelowiges bewys het. Voor God is alle mense, Jode en heidene, sondaars. Paulus haal in Romeine 3:10-12 aan uit Ps 14:1-3; 53:2-4 dat daar niemand regverdig is nie, selfs nie een nie. Maar God spreek almal vry wat in Jesus Christus glo, want daar is by Hom geen onderskeid nie (Rom 3:22).

15:12 Na Petrus se rede (15:7-11) het die hele groep stil geword. Oor die warm debat (15:7) het ’n stilte gedaal omdat hulle deur die betekenis van Petrus se woorde aangegryp is. Die Griekse woord sigáō ‘stil word’ het die implikasie dat ’n geheim denkend bewaar word. Daarna het hulle geluister na Barnabas en Paulus se uitvoerige vertelling van wat God deur hulle onder die heidene verrig het, soos hulle by hulle aankoms reeds voor die gemeente gedoen het (15:4). Hier gaan dit meer spesifiek oor die tekens en wonders wat God deur hulle gedoen het. Die hele sending het gestaan onder God se ingryping in die lewens van die heidene. God se tekens en wonders wat bv. in hoofstukke 13 en 14 genoem is het die boodskap van die apostels oor die verlossing wat God deur sy Seun bewerk het, bevestig. God het die wonders en tekens voor heidene laat doen en dié wat tot geloof gekom het is nie deur die besnydenis in God se koninkryk opgeneem nie, maar deur geloof in die Here Jesus.

Skrywer:  Prof Francois Malan

Johan vra:

As ’n mens Christus aangeneem maar afgedwaal het en baie jare in erge sonde geleef het, en jy wil na God toe terugkeer – kan mens dadelik vergifnis kry as jy waarlik jammer is? Of moet mens eers regmaak teenoor mense wat jy te na gekom het deur bedrog, leuens, skinder, ontrouheid? Vrees vir gevolge om meer kwaad te doen as goed deur openbaarmaking van die sonde hou mens terug om volheid vir God te lewe. Hoe hanteer mens dit? Almal het verskillende opinies en sieninge.

Antwoord

Prof Hermie van Zyl antwoord:

Ons vraagsteller se vraag gaan ten diepste oor die verhouding tussen vergifnis en restitusie. Ons kan sê dat vergifnis die hart van die verhouding tussen God en mens, en mens en mens, is. Dis waar alles begin. Hiersonder kan nuwe verhoudings nie regtig van die grond af kom nie. Wie met ’n wrok in sy hart teen ander rondloop, besef nie wie hy of sy self voor God is nie. As vergifnis die hart is, is restitusie (of: herstellende geregtigheid) die hande en voete van verhoudings. Vanuit ’n nuwe visie op God se genade en my eie sonde kry ek nou ook ’n nuwe visie op skeefgeloopte verhoudings, op al die skade wat deur my optrede veroorsaak is, en ontstaan daar die behoefte om verhoudings en uiteindelik ’n samelewing waar God se geregtigheid heers, tot stand te help bring. Restitusie het dus te doen met geregtigheid, met wat reg is voor God; hoe Hy graag wil hê dat mense sal lewe.

Die Ou Testament het uitgebreide reëls oor restitusie gehad, kyk byvoorbeeld Eksodus 22:1-15; Levitikus 6:1-5. En so kry ons dit ook in die Nuwe Testament met die gebeure rondom Saggeus, die hooftollenaar van Jerigo. Volgens Lukas 19:8 is hy bereid tot restitusie, om so ver dit in sy vermoë is dinge reg te stel wat hy verbrou het. Hy is bereid om die geld wat hy onregmatig van mense verhaal het, terug te betaal.

Tollenaars was Jode wat as belastinggaarders vir die Romeine opgetree het. Hulle is daarom deur hulle volksgenote as buitestanders van die verbond beskou – volksverraaiers, nie kinders van Abraham nie. Maar Jesus sê vir Saggeus: Ek moet by jou tuisgaan, want vandag het daar redding vir hierdie huis gekom. Hierdie man is ook ’n kind van Abraham; ja, hy is deel van die verbondsvolk, nie ’n buitestander nie.

So het Jesus Saggeus se status in die Joodse gemeenskap herstel. Daar het redding vir hom gekom, sy sondes is vergewe. Sy posisie as volle lid van die Joodse gemeenskap is herstel. En dis onmiddellik van krag. Jesus sê vir die omstanders: “Vandag het daar redding vir hierdie huis gekom … .” (Lukas 19:9). Logies gesproke kom vergifnis dus voor restitusie. As ek eers moes gaan restitusie doen vóór ek vergifnis ontvang, is ek eintlik besig om my eie vergifnis te verdien. En dit kan nie; God vergewe uit genade, nie op grond van ons goeie dade nie. En so behoort ons ook teenoor mekaar te handel. Maar wat nou uit vergifnis voortvloei, is ’n lewe van dankbaarheid, waarvan herstellende geregtigheid deel vorm. Dit doen Saggeus dan ook. Vanuit sy herstelde posisie voor God en in die gemeenskap is Saggeus nou bereid om restitusie te doen vir wat hy verbrou het. Die helfte van sy goed gee hy vir die armes, en hy betaal vierdubbeld terug waar hy iets van iemand afgepers het. So is hy presies die teenpool van die ryk jongman wat nie bereid was om iets vir die armes te gee nie (Lukas 18:23). Dis eintlik ironies: Die ryk man was ’n persoon van aansien in die gemeenskap en kenner van die wet, tog is hy nie bereid tot herstel nie. Maar Saggeus – die veragte, die uitgeworpene – gee veel meer (4x) as wat vereis is deur die wet. (Die wet het die volle bedrag + 20% rente vereis.) Dit is teken van sy egte berou en aanvaarding van God se vergifnis. Hy wil hê al die verhoudings waarin hy staan, moet herstel word.

Ware berou en ontvangs van vergifnis vertaal altyd in die bereidheid tot herstel van verhoudings en van skade wat aangerig is. Daarom sê Jesus ook vir die vrou wat in owerspel betrap is: “Gaan heen, en sondig nie meer nie” (Johannes 8:11). Die “gaan heen” is die kwytskelding en vergifnis van sonde, en die “sondig nie meer nie” is die oproep tot ’n nuwe lewe waarin sy afstand doen van haar ou lewe en die nuwe lewe as herstelde mens aanvaar en uitleef.

Maar hoe werk restitusie in die praktyk? Die volgende gedagtes kan dalk help:

Restitusie is ’n daad van vryheid. Dit is nie ’n absolute eis wat God aan ons stel in alle omstandighede en vir alles wat ons in die verlede verkeerd gedoen het nie. As dit die geval was, dan is restitusie nie meer deel van die evangelie nie, maar word dit ’n nuwe wet waardeur ons onsself probeer regverdig. Restitusie moet daarom altyd gesien word as iets wat voortvloei uit die feit dat God ons sonde vergewe het. Hy het dit van ons verwyder so ver as die ooste van die weste verwyder is; Hy dink nie meer daaraan nie; Hy reken ons dit nie meer toe nie; Hy het dit begrawe saam met Christus. Daarom dat Paulus kan sê: “Ek maak my los van die dinge wat agter is en strek my uit na wat voor is” (Filippense 3:13). En onthou: Paulus het vreeslike goed gedoen in sy verlede: hy het die gemeente van God vervolg, mense in die tronk laat stop, en heel moontlik ook sommiges se dood veroorsaak. Daaroor het hy opregte berou gehad, maar hy het terselfdertyd gelewe uit die genade en vergifnis van God. As dit nie so was nie, word restitusie iets wat ‘n mens kan vernietig, of dit word ’n poging waar ek nie meer uit die genade en vergiffenis van God lewe nie, maar waar ek myself probeer loskoop van my verlede. En dit kan nie, daarvoor het Christus die losprys betaal.

Ons kan nooit alles wat ons verkeerd gedoen het, herstel nie. Restitusie kan nooit ’n manier wees om alle spore van ons verlede te probeer uitwis nie. Sekere goed kan nooit ongedaan gemaak word deur restitusie nie. Daarvoor is ons sonde net te groot. Daarom, dit is nie die bedoeling van restitusie om in ons verlede te bly grawe totdat die lei skoongevee is nie. Oor sekere goed moet mens maar net aanvaar: hier leef ek volledig uit die genade van God, iets wat jy in elk geval moet doen. Ons moet dus nie onmoontlike take vir onsself stel en laste op onsself lê nie. Restitusie is iets wat voor die hand liggend is, iets wat jy binne ’n redelike tyd en binne jou vermoë kan doen. Dis nie ’n angstige, patologiese grawe in jou verlede totdat jy na jou mening alles wat jy verbrou het, ongedaan gemaak het nie. Want daar gaan altyd nóg iets opduik wat jy nog nie herstel het nie.

Restitusie is ’n daad van genesing en vreugde. Restitusie moet nie meer wonde en ongelukkigheid veroorsaak as wat die verkeerde ding wat ek wil herstel in die eerste plek veroorsaak het nie. Dan trek dit ’n streep deur die oogmerk van restitusie, naamlik om genesing en herstel in verhoudinge te bring wat voorheen deur ons sonde vertroebel is. ’n Mens moet daarom met wysheid te werk gaan, want restitusie kan onbedoelde, slegte dinge tot gevolg hê. Restitusie moenie ou wonde oopkrap of nuwes veroorsaak wat weer nuwe spanning in verhoudings kan bring, net sodat jy beter kan voel oor jou verlede nie. Nee, per slot van sake leef ons uit God se genade en vergifnis, nie uit die verdienste van ons goeie dade van restitusie nie.

Die beste restitusie wat ‘n mens kan doen, is ’n lewe in diens van God. Ons moet vorentoe lewe. As Petrus herstel word as dissipel nadat hy Jesus drie keer verloën het, gee Jesus aan hom ’n taak: Pas my skape op. Met ander woorde, sy lewe word gevul met ’n nuwe visie en opdrag. Dít is hoe hy sy verlede gaan goed maak – deur dit vorentoe reg te lewe; dis sy restitusie vir wat hy in die verlede verbrou het. As dit nie so was nie, is restitusie nie meer restitusie nie maar patologie. Restitusie is nie ’n voortdurende skuld-vaart in jou verlede in nie, dis eerder die daarstel van nuwe moontlikhede. So gesien het restitusie nie eintlik met die verlede te doen nie, maar met die toekoms. ’n Mens kom nie los van jou verlede bloot deur die verlede te probeer herstel nie, maar deur die lewe elke dag uit God se hand te ontvang en om te doen wat jou hand vind om te doen. Ons word nie geroep om die verlede te probeer uitwis of ’n beter verlede daar te stel nie, maar om met ons oë gevestig op die einddoel te lewe, die voleinding van dinge, die volledige apokatastasis (wederoprigting en herstel) van God se skepping en van my eie lewe. En dit doen mens deur ’n lewe van diens aan God, nie deur terugwaarts te lewe nie.

Skrywer:  Prof Hermie van Zyl