Terug na die Ou Testament: Die Feeste (3) – Adrio König

3.2.2 Die eerste vier feeste

Maar kom ons kyk een vir een na elke fees en die heilsdaad wat dan daarmee in verband sou staan.

Paasfees Dit is duidelik dat daar in die Nuwe Testament ‘n bepaalde verband gelê word tussen die paasfees en die kruisiging van Jesus. Jesus word die paaslam genoem (1 Kor 5:7).  Verder is dit interessant dat Hy volgens Johannes gekruisig is op die dag vóór die paasfees, die dag toe die paaslammers geslag sou word vir die fees die aand. Hy word immers ook “die Lam van God” genoem (Joh 1:29). Maar dit is ‘n verband wat vanuit die Nuwe Testament terug gelê word na die paasfees, nie ‘n verband wat in die Ou Testament bekend was nie. Die paasfees was dus nie in die tyd van die Ou Testament ‘n “repetisie” of voorbereiding vir die kruisiging nie. 

 

Die paasfees het sy eie waarde, die viering van die bevryding van Israel uit die slawerny van Egipte. Dit is nie regtig ‘n baie direkte verband met ons verlossing uit die sonde nie. Daarvoor moet ‘n mens die bevryding uit die slawerny in Egipte erg vergeestelik.

 

Die fees van die ongesuurde brode  Hierdie fees het die dag ná die paasfees begin en vir ‘n week aangehou. Die Israeliete moes brood sonder suurdeeg eet. Dit moes hulle doen ter herinnering aan hulle swaarkry en verdrukking in Egipte, en ook aan hulle haastige vertrek. Dié brood word eintlik in Hebreeus “die brood van verdrukking” genoem. Ongesuurde brood word baie makliker en vinniger gebak as brood met suurdeeg, maar dis onaangenaam om te eet. In die lig van Deuteronomium 16:3 kan die vinnig bak die simboliese betekenis hê van die vinnige vertrek die nag uit Egipte, en die onaangename brood die swaar werk en swaar kry terwyl hulle daar slawe was.  

 

Die Christene wat wil teruggaan na die Ou Testament, sien verskillende betekenisse in hierdie fees. Sommige sien dit as ‘n simbool van Jesus se begrafnis en sy sondelose lewe, ander sien dit as ‘n simbool van ons heiligmaking. Die sewe dae wat die fees duur word ook gesien as ons volkome oorgawe en toewyding aan die Here. In alle gevalle verwys hulle na Paulus wat suurdeeg sien as ‘n simbool van sonde (1 Kor 5:7).

 

Maar die feit dat Paulus suurdeeg sien as ‘n simbool van sonde het niks te doen met die betekenis wat die fees in die Ou Testament gehad het nie. Dáár het suurdeeg niks met sonde te doen gehad nie, en die fees niks met sondeloosheid en heiligmaking nie. Die fees kon dus nie ‘n soort profesie van Jesus se begrafnis (?), sy sondeloosheid, of ons heiligmaking gewees het nie.  Dit was niks anders nie as ‘n sinvolle terugkyk op die uittog uit Egipte, op hulle swaarkry (harde, onsmaaklike brood), en hulle vinnige vertrek.

 

Die betekenis van suurdeeg as sonde kom dus uit die Nuwe Testament, wat nogeens beteken dat hierdie fees nie in die Ou Testament die betekenis van sondeloosheid gehad het en dus ‘n soort nie vooruitskou op ons heiligmaking of Jesus se sondeloosheid was nie.

 

Die fees van die eerstelinge  Hierdie fees is op die tweede dag ná die paasfees gevier. Die drie feeste, paasfees, ongesuurde brode en eerstelinge was dus baie na aan mekaar en is eintlik as ‘n eenheid gevier. Op hierdie dag moes elkeen ‘n gerf van die eerste ryp graan aan die Here kom offer. Ons lees van ‘n “beweegoffer” (Lev 23:12). Dit verwys na die feit dat die priester die gerf met ‘n beweging aan die Here moes wy. Daarmee saam moes ook nog ander dinge geoffer word. Daar is min verdere besonderhede bekend oor hierdie fees.       

 

Dit is taamlik seker dat Jesus juis op hierdie dag opgestaan het, dit wil sê as ons die Sinoptiese Evangelies volg waarvolgens die paasfees die Donderdagaand gevier is. Verder word Jesus die eersteling genoem van dié wat gesterf het (1 Kor 15:20). Die derde dag en die eersteling herinner sterk aan die fees van die eerstelinge. En die feit dat Jesus die eersteling uit die dood was, het natuurlik wonderlike betekenis.

 

Maar in die Ou Testament is geen aanduiding dat hierdie fees op enige manier vooruitgewys het na iets anders nie. Dit was ‘n fees waarin die Israeliet die eerste gerf aan die Here gewy het, waarna hy dan die res van die oes kon gebruik (Lev 23:14). Meer as dit kry ons nie in die Ou Testament nie.

 

Die oesfees of die fees van die weke (die pinksterfees)  Die woord “pinkster” het verband met “pente” wat vyftig beteken. Engels: “Pente-cost”. Hierdie fees is vyftig dae na die eerstelingefees gevier. Dis eers in die Nuwe Testament waar dit die pinksterfees genoem word (Hand 2:1; 20:16; 1 Kor 16:11). Dit is waar ons as Christene ons woord “pinksterfees” vir die koms van die Gees kry, want die Gees is op hierdie Ou Testamentiese fees uitgestort (Hand 2:1). 

 

Dit was die fees waarop ‘n offer van die pas geoeste graan aan die Here gebring is, dus ‘n fees aan die einde van die oes (Lev 23:16ev). Die fees het skynbaar ook verband met die tyd toe Israel die wet by Sinaï ontvang het.

 

Dit is baie moeilik om ‘n verband te lê tussen hierdie fees en die koms van die Gees. Maar hierdie Christene probeer dit tog. Hier is een so ‘n poging.

• Israel het vyftig dae ná die paasfees die wet by Sinaï ontvang wat hulle ‘n volk gemaak het wat daaraan toegewy was om die Here te dien. Hierdie fees is nou vervul deur die koms van die Heilige Gees. Dit verteenwoordig die begin van die liggaam van Christus op aarde waarin alle gelowiges, versoen deur die bloed van die Messias, voor die Here verhef word en afgesonder word as heilig (Hand 2; Joh 14:15-18; Ef 2:11-22). 

 

Wat het ons hier?

• Die opmerking oor Israel is baie vreemd. Dis nie die wet wat hulle aan die Here toegewyd gemaak het nie. Trouens niks het nie. Hulle het voortdurend ontrou gebly.
• Volgens hierdie beskouing is die werk van die Gees om die gelowiges vir die Here af te sonder. Maar is dít regtig die belangrikste? Kom die Gees nie om die wêreld vir Christus te wen nie?
• En dan die verwysings uit Handelinge, Johannes en Efesiërs. Wat sê dit oor die verband tussen die fees van die weke en die koms van die Gees?

 

Dit is nie die eerste keer dat ‘n mens die gevoel het dat daar ‘n verband gesoek word wat nie regtig bestaan nie.

 

Van die eintlike inhoud van die fees, die offer van die pas-geoeste graan aan die Here, kom niks ter sprake in die “vervulling” in die koms van die Gees nie. En die ontvangs van die wet is op sy beste ‘n afgeleide betekenis, maar presies wat het dit nou te doen met die koms van die Gees? Trouens die wet staan juis by Paulus téénoor die Gees. In Galasiërs staan die wet van Moses en “eie krag” téénoor die evangelie, die Gees en die geloof (3:2-5).

 

Sou daar dalk wel ‘n ander verband kon wees? Hierdie fees is gevier aan die einde van die oes. Maar die Gees kom aan die begin van die groot “sendingoes”. Beteken dit dat die Gees dit so seker maak dat die sendingoes wel ingesamel sal word, dat Hy al vóór die sendingoes kan kom terwyl die fees in die Ou Testament eers ná die oes gevier is? Maar ook hierdie keer kry die fees dan eers in die Nuwe Testament hierdie betekenis, wat dit nog nie in die Ou Testament gehad het nie.

 

Is dit nie net teveel om te glo dat die vier groot feeste al vier presies vervul is in Christus en die Gees nie?

• Paasfees in sy kruisiging.

• Ongesuurde brode in sy begrafnis.
• Eerstelingefees in sy opstanding.
• Pinksterfees in die koms van die Gees.

En veral dat die feeste eintlik profesieë is wat in Christus en die Gees vervul word. Het ons regtig so ‘n gedagte in die Ou Testament gekry? Of in die Nuwe Testament?

 

Indien ek daarvoor Skrifsteun gekry het, sou ek dit graag aanvaar het. Maar ek kry dit nie. 

 

Skrywer: Prof Adrio König

 

Terug na die Ou Testament: Die Feeste (2) – Adrio König

3.2 Die feeste en God se reddingsplan?

3.2.1 Word die feeste in Jesus vervul?

Onder Messiaanse Jode en sommige Christene wat wil teruggaan na die Ou Testament is daar ‘n besondere belangstelling in die feeste. Hulle is oortuig dat die feeste vooruitwys na die hele reddingsplan van God met die wêreld. En sommige dring dan daarop aan dat ons dit vandag nog moet vier. Kom ons kyk eers na die feeste as voorafskaduwing van God se reddingsplan.

Hulle werk baie sterk met die omvattende voorskrif oor die feeste in Levitikus 23, maar daar is baie ander gegewens en belangrike inligting op ‘n hele paar ander plekke soos Eksodus 34, Numeri 29 en Deuteronomium 16.

 

Volgens Levitikus 23 is daar sewe feeste wat gedurende die jaar gevier moet word, vier in die voorjaar (lentetyd), en drie in die najaar (herfstyd).

 

Voorjaar: Paasfees, die fees van die ongesuurde brode, die fees van die eerstelinge, en die pinksterfees.

Najaar: Die ramshoringfees, die groot versoendag, en die huttefees.

 

Daar is feeste wat nie hier genoem word nie soos die nuwemaanfeeste, die Sabbatsjaar en die jubeljaar.

 

Die inhoud en die doel van die feeste is op sigself ‘n interessante saak, maar die besonderhede is nie nou belangrik vir ons onderwerp nie. Dit gaan nou oor die vraag of hierdie feeste voortekens is van God se reddingsplan wat beteken dat hierdie feeste iets soos beloftes is wat vervul word in die heilsdade van Christus. Elke fees sou dan vooruitwys na ‘n bepaalde gebeurtenis in die groot heilsplan van God met die mense. 

 

Die algemene oortuiging is dat die eerste vier feeste reeds “vervul” is, dit beteken dat hulle vooruitgewys het na heel spesifieke gebeurtenisse in Jesus se lewe en die koms van die Gees:

• Die paasfees na sy kruisiging.
• Die fees van die ongesuurde brode na sy sondeloosheid, en sommige meen ook na sy begrafnis.
• Die eerstelingefees na sy opstanding.
• Die pinksterfees na die uitstorting van die Heilige Gees.

 

Dan volg die drie herfsfeeste wat nog nie “vervul” is nie, maar wat vooruit wys na gebeurtenisse wat nog in die toekoms lê:

• Die ramshoringfees of die fees van die trompette sou verwys na die wegraping.
• Die groot versoendag na die bruilof van die Lam.
• Die huttefees na die duisendjarige vrederyk.

 

Almal stem natuurlik ook nie presies saam oor die spesifieke gebeurtenis waarin die fees “vervul” word nie. Ek het maar net die algemeenste betekenis van elkeen gegee.

 

Kom ons vra ‘n paar vrae. 

• Die eerste vraag moet seker wees of daar regtig grond in die Bybel is om die feeste só te interpreteer.
• En dan die vraag waarom sekere feeste uitval.
• En uiteindelik die vraag presies waarna elke fees sou vooruitwys.

 

Bybelse gronde?  Is daar regtig gronde in die Bybel om te aanvaar dat die sewe feeste bedoel is as ‘n vooruitskouing van die heilsplan van God?  Kom ons kyk na die argumente wat ‘n mens kry.  

• Daar word verwys na Amos 3:7: “Die Here God doen niks as Hy nie sy besluit bekend gemaak het aan sy dienaars die profete nie.” Maar dit sê natuurlik niks oor die feeste nie. Dit beteken net dat ‘n mens in die Ou Testament op die uitkyk moet wees vir profesieë wat later vervul sal word in die werk van God.
• Die Hebreeus vir “feeste” sou letterlik “vasgestelde tye” beteken. Daaruit word dan afgelei dat God presies die vasgestelde tye en volgorde beplan het wanneer en hoe elk van die sewe feeste vervul sal word. Maar dit kan nie regtig die betekenis wees nie. Die woord vir “fees” het inderdaad verskillende betekenisse soos afspraak (Rigt 20:38),  afgesproke byeenkoms (1 Sam 20:35), afgesproke tyd (2 Sam 20:5), fees, feestyd, feesbyeenkoms. Maar daar is niks in hierdie betekenisse wat in die toekoms inwys na iets wat later moet gebeur nie.  Die fees self is ‘n afgesproke byeenkoms. God spreek in Levitikus 23 af wanneer elke fees moet plaasvind.
• Soms kry ‘n mens selfs argumente en teksverwysings wat jy op geen manier in verband met die feeste kan bring nie. So word “the blessed hope” (Tit 2:13) gesien as die hoop van gelowiges dat die drie “onvervulde” feeste nog vervul sal word.
• Die uitdrukking “gewyde byeenkomste” in Levitikus 23:4 word in die King Jamesvertaling weergegee met “holy convocations”. Dit is ‘n verwysing na die viering van die sewe feeste. Die feeste sal met byeenkomste (“convocations”) van die volk gevier word (23:8, 21, 24, 27, 36). Maar nou word beweer dat die oorspronklik betekenis van die Hebreeuse woord vir “byeenkomste” eintlik “repetisies” is, wat dan sou beteken dat elke feesviering eintlik ‘n repetisie (vooraf-oefening) is van die heilsdaad waarna dit verwys en wat later sal plaasvind, soos die kruisiging of die opstanding. Maar ek kry nêrens enige aanduiding dat die Hebreeuse woord oorspronklik “repetisie” beteken het nie.
• Ek weet van geen verwysing in die Bybel dat al die feeste in groot heilsdade vervul sal word nie. Die feeste word eenvoudig nêrens as ‘n soort profesie aangebied nie. Die feeste het hulle eie, wonderlike betekenis en waarde gehad. Dit is wel so dat sekere heilsdade tydens bepaalde feeste plaasgevind het, maar selfs in daardie gevalle is daar geen aanduiding dat die fees eintlik ‘n soort profesie van die heilsdaad was sodat die fees in die heilsdaad vervul is nie. Ons sal wel later kyk na die manier waarop die Nuwe Testament by sekere gebeurtenisse in Jesus se lewe terugverwys na sekere feeste soos die paasfees en die pinksterfees. Maar ook dáár is daar geen aanduiding dat hierdie verband al in die Ou Testament bekend was nie.

 

Ek kry dus nie gond in die Bybel om te aanvaar dat die sewe feeste eintlik ‘n voorskou van die heilsplan van God was nie.

 

Verder is die vraag waarom sekere feeste eenvoudig uitgelaat word, soos die nuwemaansfees, die Sabbatsjaar en die jubeljaar? Is daar nie heilsgebeure waarvan hulle voortekens sou wees nie? Indien ek sou aanvaar daar sal ‘n duisendjarige vrederyk in die toekoms aanbreek, sou ek probeer het om die Sabbatsjaar in hierdie rigting te interpreteer. En sou die jubeljaar nie dalk by die nuwe aarde kon pas nie? Dit is tog een van die vreemde dinge van die hele skema dat daar geen verwysing na die nuwe aarde is nie. 

 

Skrywer: Prof Adrio König

 

Terug na die Ou Testament: Die Feeste (1) – Adrio König

3 Die Feeste

3.1 Die feeste in die Nuwe Testament

Die jaarlikse feeste het eintlik al herhaaldelik in ons bespreking van die Sabbat voorgekom. Dis ook nie vreemd nie, want in die Ou Testament word hulle dikwels saam met die Sabbat genoem. En ook in die Nuwe Testament verbind Paulus die twee. Trouens selfs die jaarfeeste, dit is die Sabbatsjaar en die jubbeljaar, is deel van die feeskompleks.

Dis interessant dat daar in die Sinoptiese Evangelies eers aan die einde van Jesus se lewe,  tydens sy verhoor, na sommige van hierdie feeste verwys word. Dis eintlik logies, want hierdie Evangelies vermeld geen besoeke van Jesus aan Jerusalem voor sy gevangeneming en verhoor nie. En die feeste was natuurlik in Jerusalem by die tempel gevier.

 

Daar word verwys na die paasfees (Matt 26:2, wat ook “pasga” genoem is, Luk 22:1), en die fees van die ongesuurde brode wat ‘n week lank geduur het (Matt 26:17). Tegnies was dit twee verskillende feeste, eers die paasfees die aand van 14 Nisan, en dan die fees van die ongesuurde brode van 15-22 Nisan. Maar in die praktyk het hulle dit as een fees beskou. Die fees van die eerstelinge is ook in hierdie week gevier.

 

Maar Johannes vertel in sy Evangelie dat Jesus meer kere in Jerusalem was en dikwels by feeste teenwoordig was :

 

• Die paasfees saam met die fees van die ongesuurde brode (2:13, 23; 6:4; 12:1; 13:1).
• Die huttefees  (7:2, 37).
• Die fees van die tempelwyding (10:2).
• Moontlik ook die purimfees (5:1). 

 

Ná die opwekking van Jesus lees ons in die Nuwe Testament nog net van die pinksterfees en die fees van die ongesuurde brode (Hand 20:6, 16). Dit was op die Joodse pinksterees dat die Heilige Gees uitgestort is. Dit is interessaant dat ons die Ou Testamentiese naam van hierdie fees behou het vir ons viering van die koms van die Gees: ”Pinksterfees”.

 

Die vroeë Christene was ook net konsekwent toe hulle aanvanklik nog die feeste saam met die tempeldiens onderhou het (Hand 18:21 – 1953-vertaling – 20:16; 21:26). Dit was alles saam een groot eenheid. Maar soos die verwydering tussen hulle en die Jode erger geword het, het die hele feeskompleks skynbaar uit hulle lewe verdwyn.

 

Trouens Paulus het later selfs baie negatief na die feeste verwys. In Kolossense noem hy hulle saam met die sabbat “‘n skaduwee” van Christus (2:116-17), en in Galasiërs wys hy die viering van die feeste skerp af (4:9-11). Hy noem hulle “daardie minderwaardige en armsalige wettiese godsdienstige reëls” en hy is bevrees dat dié wat dit nog vier, dalk nie regtig tot geloof gekom het nie (4:11).

 

Dis moeilik om hieruit iets anders af te lei as dat Christene nie hierdie feeste moet vier nie. Maar daar is Christene wat anders hieroor dink. Hulle sien in die feeste ‘n voorafskaduwing van die hele verlossingsplan.   Daarna kyk ons volgende keer.

 

Skrywer: Prof Adrio König

 

Die Seder (4) – Coen Slabber

By elke sitplek word ’n kussing geplaas sodat tydens die ete die deelnemers sigbaar kan leun. Dit is ’n antieke teken van vryheid – slawe is gedwing om regop by maaltye te sit, terwyl die eienaar kon leun.

Die orde van die Seder

Paasfees val op die 15de Nisan. Die maan het reeds vir 15 dae gegroei. Daarom moet die Seder geleidelik groei deur 15 stappe.

1. Kadesh – die seën oor en die drink van die eerste beker wyn. Die seën word deur die leier uitgespreek.
2. Urechatz – Die hande word gewas. Dit is ’n simboliese rituele reiniging. ’n Beker water word na die leier gebring wat die water oor sy hande uitgooi. In ander tradisies was al die deelnemers hulle hande – of aan tafel of by ’n wasbak.
3. Karpas – aptytwekker. Die groen groente word in die soutwater gedoop en geëet. Dit prikkel die kinders se nuuskierigheid.
4. Yachatz – daar is ’n hopie van drie matzah op die tafel. Op hierdie stadium word die middelste matzah in twee gebreek. Die grootste deel word weggesteek en sal later gebruik word. Die kleiner deel word weer op sy plek tussen die ander twee teruggeplaas.
5. Magid – die verhaal van die Paasfees: die oorgang van slawerny na vryheid. Nou word die vier vrae gevra – gewoonlik deur die jongste kind. Hoekom verskil hierdie nag van alle ander nagte?
   1. Alle ander aande eet ons gesuurde en ongesuurde brood. Waarom eet ons nou net ongesuurde brood?
   2. Alle ander aande eet ons ’n verskeidenheid van kruie. Waarom eet ons vanaand net bitter kruie?
   3. Alle ander aande doop ons nie ons kos nie. Hoekom doop ons dit vanaand twee maal?
   4. Alle ander aande sit ons regop as ons eet. Hoekom lê ons vanaand skuins aan tafel?

Hierdie vrae vorm natuurlik die raamwerk vir die verhaal van Paasfees. Deuteronomium 26:5 – 8 word dan gelees en verduidelik. Die tien plae word opgenoem. Na die lees van elke plaag verwyder elke deelnemer ’n druppel wyn met sy vingerpunt uit die beker. Die wysgere sê dat alhoewel hierdie aand ’n aand van bevryding is, kan jy nie volkome bly wees nie, want van God se skepsels het gely. ’n Vol beker wyn is ’n teken van volkome blydskap – daarom word van die wyn uitgehaal. Die drie belangrikste simbole – die offer, die ongesuurde brood en die bitter kruie – word verduidelik. Lofgesange word gesing, insluitend die gewilde Dayena (Dit sou voldoende gewees het) wat verklaar dat al het God net een van die baie dade vir die Jode gedoen, sou hulle Hom steeds gedank en geloof het. Die tweede beker wyn word nou gedrink

1. Rohtzah – die hande word weer gewas en die seën uitgespreek.
2. Motzee – hierdie is die eerste van twee formele seënuitsprake. Die seën bevat die woorde Hy wat voorbring – motzi in Hebreeus.
3. Matzah – die tweede seëning word uitgespreek. Die eerste matzah word geëet.
4. Maror – die seën word uitgespreek voordat die bitter kruie geëet word.
5. Koreich – die bitter kruie word tussen twee stukkies matzah geplaas – soos ’n toebroodjie – en dan geëet. Die onderste matzah word hiervoor gebruik.
6. Schulchan Orech – die feesmaal word geëet. Daar word gewoonlik met die eier begin.
7. Tzafun – die afikoman wat vroeër weggesteek is, word nou geëet. Elkeen ontvang ’n olyfgrootte deel van ’n matzah om te eet. Daarna mag geen verdere kos geëet word nie.
8. Bareich – die tradisionele seën na maaltye. Dit word gedoen uit dankbaarheid aan God vir die kos wat geëet is en vir al sy seëninge. Die derde beker wyn word nou gedrink. Die voordeur van die huis word nou oopgemaak en Elia word simbolies ingenooi om aan die Seder deel te neem. Volgens tradisie sal Elia die koms van die Messias aankondig – ’n tyd van vrede en volmaaktheid.
9. Hallel – lofgesange. Die hele Hallel word opgesê. Psalm 113 – 114 word voor die maaltyd opgesê; Psalms 113 – 118 word opgesê na die seën oor die maaltyd uitgespreek is. Dit word gevolg deur Psalm 136. Hierna word die vierde beker wyn gedrink nadat die toepaslike seën uitgespreek is. 
10. Nirtzah – die hoop word uitgespreek dat die gebede en rituele vir God aanvaarbaar was. “L’shanah haba’ah b’Yerushalayim! – Volgende jaar in Jerusalem 

Verdere liedere kan gesing word. Bespreking oor die tora kan volg. Ons weet nie of Jesus en sy dissipels hierdie volgorde gebruik het nie. Ons lees, byvoorbeeld, niks van die lamsvleis in die beskrywings van hierdie laaste paasmaaltyd nie. Hierdie gee vir ons egter ’n goeie oorsig van ’n tradisionele paasmaaltyd. 

 

Skrywer: Dr Coen Slabber