Toe die antieke mens nog in grotte gewoon het, het by sy voedsel verkry deur to jag of deur wilde diere met strikke te yang. Met die ontwikkeling van die landbou, toe dit besef is dat die saad op een plek gesaai kon word en dat die opbrengs daarvan afgeoes kon word, het nedersettings ontstaan. Dit was belangrik om naby die lande te woon, maar die beste lande was nie altyd naby grotte wat as woonplekke gebruik kon word nie. Diere is gejag om as voedsel te gebruik en ons lees van Nimrod wat ‘n jagter was (Genesis 10:9) en net so ook Esau (Genesis 27:5). Isak het byvoorbeeld vir Esau aan­gesê om sy wapens te neem, sy pyl en sy boog, en om veld toe te gaan en vir horn ‘n stukkie wild te gaan skiet (Genesis 27:3).

Dit lyk of die Jode, nadat hulle Kanaän ingeneem het, geen ander keuse gehad het as om die wilde diere te jag nie omdat daar relatief min mense was en die moontlikheid bestaan het dat die wilde diere so kon vermeerder dat hulle die inwoners oortref het (vgl Eksodus 23:29). Die berge van Libanon en Sirië, asook die Jordaanvallei, was vol dierelewe. Die sinkdal van die Jordaan het ‘n trapvormige kloof met twee vlakke gehad. Op die onderste vlak het die rivier altyd sy walle in die lente oorstroom. Die baie water, tesame met die intense hitte van die somer, het tot gevolg gehad dat daar ‘n digte tropiese bos ontstaan het wat die tuiste geword het van talle wilde diere. Die Meromwaters (Hulemeer) was bekend vir leeus (vgl Jeremia 49:19) en dit lyk of daar selfs in die woestyn baie wilde diere gevind kon word (Markus 1:13).

Papirusplante in die Hulemeer (die Bybelse Meromwaters-Josua 11:5). Hierdie gebied was bekend vir sy Ieeus in die Bybelse tyd.

Die jag van diere

Nogtans was die jag van diere nooit ‘n sportsoort soos wat dit in Egipte en in Assirië was nie. Die Israeliete het primêr vir voedsel gejag asook om die wilde diere van hul kleinvee of weg te hou. Die Assiriese konings het egter groot wildreservate aangehou, en daar is baie in die Nylvallei gejag. In die Romeinse tyd is daar weer op diere jag gemaak om hulle in die oorloë en in die arenas te kon gebruik.

Dit was geen maklike taak om wilde diere te jag nie. Putte of kuile is gegraaf waarin groot diere gevang kon word. Hierdie putte is met bossies bedek en dikwels is daar toegangsweë tot hierdie putte gebou sodat die diere maklik soontoe gejaag kon word. Esegiël vertel hoe ‘n mensvretende leeu in so ‘n vanggat gevang is en hy gebruik dit as ‘n beeld van dit wat met die konings van Israel gaan gebeur (Esegiël 19:1-4; sien ook Jeremia 48:44). Maar daar is ook van nette gebruik gemaak. Soms is so ‘n net oor ‘n vangkuil laat hang maar ander kere weer is dit op die grond gespan. In sekere gevalle sou die net waarskynlik die gevange dier heeltemal bedek het.

Job 18:8-10 verwys na sommige van die metodes wat gebruik is om diere te vang maar in hierdie geval word dit op die goddelose van toepassing gemaak:

“Want hy raak in ‘n net deur sy eie voete, en hy loop oor die vlegwerk van ‘n vangkuil.

‘n Vangnet gryp sy hakskeen, ‘n strik hou horn vas.

‘n Tou is vir horn verberg in die grond en ‘n valstrik vir horn op die pad.”

Wanneer die dier gevang is, is dit met ‘n pyl en ‘n boog, spies of mes doodgemaak (sien ook Prediker 9:12; Jesaja 51:20; Esegiël 12:13; Amos 3:5).

Op grond van die voedselwette van die Ou Testament was dit nie toegelaat om alle diere te eet nie (Levitikus 11). Dan was daar ook nog wette wat voorgeskryf het op watter wyse diere doodgemaak moes word alvorens hulle geëet kon word (Levitikus 17:13). Die bloed moes onder andere eers uit die diere gedreineer word (Deuteronomium 12:15). Indien die jagter iets geëet het wat hy nie doodgemaak het nie, omdat dit van nature gesterf het of omdat dit deur ‘n ander dier doodgemaak is, het hy ritueel onrein geword (Levitikus 17:15-16).

‘n Assiriese relief wat uitbeeld hoe ‘n leeu gejag word

Skrywer:  Prof Hennie Stander

Interessante Bybelgedeeltes

‘n Volmaakte offerande

Numeri 19:2. Die Wet het bepaal dat slegs ‘n koei wat nog nooit ‘n juk opgehad het nie, toegelaat was om as ‘n offerande gebring te word. Die rede hiervoor was omdat die offerkoei nog jonk en vol krag moes wees en ook nog nooit ongewyde werk moes verrig het nie (1 Samuel 6:7; Deuteronomium 21:3).

Swaarde tot ploegskare

Joel 3:10. Joel praat van mense wat hulself vir die oorlog gereedmaak en swaarde maak van hul ploegskare en spiese van hul snoeiskêre. In Jesaja 2:4 en Miga 4:3, daarenteen, word daar weer van vredestyd gepraat waar die mense ploegskare smee van hul swaarde en snoeiskêre van hul spiese. Metaal was so skaars in daardie tyd dat dit dikwels nodig was om implemente te omskep tot ander gebruiksvoorwerpe.

Lewensiklus van vyebome

Hooglied 2:13; Mat 21:19. Dit is nie altyd moontlik om presies te bepaal na watter fase van die vyeboom se lewensloop verwys word nie. In Hooglied 2:13 is die verwysing waarskynlik na die voorvye omdat hulle ryp is in dieselfde tyd as wat die wingerd bot. Jesus, weer, het waarskynlik vir die laat wintervye gesoek wat moontlik nog aan die boom kon wees, of dalk vir die eerste voorvye. Die feit dat die boom blare gehad het, was ‘n teken dat dit vye kon dra. Watter vye dit ook al was wat ontbreek het, dit was nogtans duidelik dat hierdie boom onvrugbaar was en nie ‘n hoofoes sou gee wanneer dit die tyd daarvoor was nie. Jesus het die boom se nutteloosheid onderstreep deur dit te laat doodgaan.

Skrywer:  Prof Hennie Stander

Vyebome

Vye is as een van die seëninge van die Beloofde Land voorgehou (Deutero­nomium 8:7-9). Die manne wat deur Moses uitgestuur is om Kanaän te gaan verken, het onder andere vye met hulle saam teruggebring (Numeri 13:23). Vyebome is van groot waarde geag vanweë hul vrug, maar ook vir die skadu wat hul gemaak het. Dit was derhalwe altyd lekker om onder ‘n vyeboom te kon sit (1 Konings 4:25; Sagaria 3:10). Toe Jesus vir die eerste keer vir Natanael ontmoet het, het laasgenoemde juis onder ‘n vyeboom gesit (Johannes 1:48). Maar die vyeboom het ook gedien as ‘n simbool van sekuriteit en voorspoed: ^“Elke man sal onder sy eie wingerd sit, ongesteurd onder sy eie vyeboom^“. Ook die omgekeerde hiervan is waar aangesien die afval van vye en die vernietiging van die vyeboom altyd gesien is as ‘n aanduiding van die oordeel van God (Jesaja 34:4; Jeremia 5:17; 8:13; Hosea 2:11; Joel 1:7). Vyebome is soms ook in wingerde geplant (Lukas 13:6-9). Indien die boom toegelaat is om uit te groei, kon dit tot 10 meter hoog word, maar indien dit op rotsagtige grond geplant was of gereeld teruggesny is, is dit tot ‘n bos beperk.

Adam en Eva het die blare van ‘n vyeboom gebruik om hulself te bedek (Genesis 3:7). Die blare het aan die einde van die lente (die einde van April) begin uitkom en was dus ‘n teken dat die somer net om die draai .was (Matteus 24:32). Die vyeboom het twee tot drie keer per jaar vrug gedra en daar kon vir byna tien maande in ‘n jaar vye van die boom gepluk word. Die eerste vye (Hosea 9:10) was in Junie ryp, maar die hoofoes was eers in Augustus gereed. Daar was daarna ook ^‘n kleiner oes van wintervye wat tot in die lente kon hou. Die vye is geëet terwyl dit nog vars was, of dit is gedroog (1 Samuel 25:18) of vyekoeke is daarvan gemaak (1 Kronieke 12:40). Daar is geglo dat die warm pap van vyekoeke genesende krag gehad het, en Jesaja het byvoorbeeld opdrag gegee dat dit op Hiskia se sweer geplaas moes word (2 Konings 20:7; Jesaja 38:21).

Wilde-vyeboom

Nog ‘n soort vrugteboom, wat baie nou verwant is aan die vyeboom, was die wilde-vyeboom. Die vrug daarvan lyk soos klein vytjies-dit is soet maar is tog nie so goed soos die ware vye nie. In Dawid se tyd was daar so baie wilde-vyebome dat by dit selfs nodig geag het om ‘n amptenaar aan te stel om oor hierdie borne toesig te hou (1 Kronieke 27:28). Die takke van hierdie boom is sterk en wyd en dit het baie dwarstakke. Hierdie immergroen boom was dus ‘n ideale boom om in te klim en dit was juis in so ‘n boom waarin Saggeus geklim het toe Jesus horn gevra het om of te klim sodat Hy by hom kon gaan eet (Lukas 19:1-4). Ook hierdie boom kon omtrent tien meter hoog word en hulle is gekweek vir hul hout, wat ‘n mooi ligte kleur het en baie lank hou.

Voorts was die wilde-vyebome van ekonomiese belang met die gevolg dat toe Egipte hulle wilde-vyebome deur ryp verloor het, is dit as ‘n ramp beskou (Psalms 78:47). Ons lees dat Amos nie net ‘n veewagter was nie, maar ook ‘n kweker van wilde-vyebome (Amos 7:14-15). Die Hebreeuse woord wat hier vir “kweker” gebruik word, beteken eintlik “om te prik”. Dit was die gebruik om hierdie vruggies to prik terwyl hulle nog groen was sodat hulle van hul bitterheid ontslae kon raak en lekker sappig kon wees wanneer hulle ryp geword het.

Skrywer:  Prof Hennie Stander

Olyfolie

Groot sorg is aan die dag gele om die olyfolie te suiwer. Daarna is dit in kruike en leersakke gebêre. Olyfolie is soos botter en kookvet gebruik en was ‘n belangrike bestanddeel van die daaglikse dieet (vgl Esegiël 16:13). Dit het ook deel van die spysoffer uitgemaak (Levitikus 2:1). Voorts is dit as brandstof vir lampies gebruik (Matteus 25:3,4) en verder is dit met soda gekook sodat seep daarvan gemaak kon word. Olyfolie is in die vel, ingevryf om ^‘dit te laat blink en ook is die hoofde daarmee gesalf om die hare te laat blink.

Moontlik was dit juis die skoonheid wat deur’ hierdie olyfolie teweeggebring is, wat veroorsaak. het dat dit ook in die godsdienstige lewe ‘n belangrike plek ingeneem het. Voorwerpe wat aan God se diens toegewy is, is met olie gesalf, d.w.s. met olie gevryf. Daarom is ook profete (1 Konings 19:16), priesters (Levitikus 8:12), en konings (1 Samuel 16:13; 1 Konings 1:34) almal met olie gesalf omdat hulle spesiaal toegewy was vir diens tot God. Hierdie rituele gebruik van die olie was so belang­rik dat dit as ‘n ernstige oortreding beskou is om gewyde salfolie vir alledaagse gebruik aan te wend (Eksodus 30:32-33). So ‘n salwing van persone het ingehou dat ’n bietjie olie op die kop gevryf is. Die persoon wat sodanige salwing ontvang het, was in ‘n gesagsposisie en die nodige respek moes aan hom betoon word (1 Samuel 24:6-7): Die profeet het tot die mense gespreek oor dit wat hy van God verkry het; ^–die priester het die volk voor God verteen­woordig, en die koning het die Wet van God tot stand gebring.

Ook die woord Messias is afgelei van ‘n Hebreeuse woord wat “salf” beteken en dit kan dus met ^“Gesalfde” vertaal word. Jesus Christus was terselfdertyd profeet, priester en koning. Hierin is daar baie simboliek vervat. Verder is olyfolie geas­sosieer met ‘n geskenk van God en met Sy uitstor­ting van die Gees: Jesus het ook gesê dat die Gees van God op Hom was omdat die Here Hom gesalf het (Lukas 4:16-21; Jesaja 61:1).

‘n Persoon is aan God toegewy deur hom te salf omdat dit geglo is dat die olie van God afkomstig was en die handeling self is gesien as ‘n voorberei­ding tot die diens van God. Daar staan geskryf dat Christene die salwing van die Gees ontvang het (1 Johannes 2:27).

Maar olie is ook vir die genesende krag daarvan gebruik. Toe die Barmhartige Samaritaan die man, wat deur rowers aangeval is terwyl hy op pad van Jerusalem na Jerigo was, gehelp het, het hy olie en wyn op sy wonde gegooi (Lukas 10:34). Moontlik is dit juis hierdie genesende karakter van olyfolie wat gemaak het dat dit simbolies gebruik is as teken van goddelike genesing. Wanneer daar iemand onder die vroeë Christene siek was, moes die mede-gelowiges vir die siek persoon bid en horn met olyfolie salf (Jakobus 5:13-16). Ander persone glo weer dat die salwing van siekes ‘n simboliese handeling was om aan te toon dat die persoon aan God gewy word of aan Horn oorgegee word sodat God vir hom kon Sorg. In Markus 6:13 lees ons dat toe Jesus die dissipels twee-twee uitgestuur het, het hulle die siekes met olie gesalf en hulle gesond gemaak.

Verder is die olyfolie ook gebruik om skilde mee te olie (2 Samuel 1:21) om te voorkom dat die leer kraak. Dit het dieselfde funksie vervul as wat skoenpolitoer vandag doen.

Skrywer:  Prof Hennie Stander