Tipologie – Francois Malan

Eugenie vra:

Ek sal graag inligting/verwysings wil bestudeer van hoe die Ou Testament tipologies van die Nuwe Testament is, bv. Daniel – Openbaring, Die ark – Christus, ens.

Antwoord

Prof Francois Malan antwoord:

In Bybelse sin verstaan ons tipe as ‘n Ou-Testamentiese figuur, wat in sy persoon of werk ‘n sekere skadubeeld, of afspieëling, vertoon van Christus se persoon of werk.

So is priesters, profete en konings van Israel volgens hulle ampte beskou as tipe van die komende Messias (die Hebreeuse woord vir ‘gesalfde’, in Grieks ‘Christus’). Priesters is gesalf (Eks.30:30) en konings is gesalf (1 Sam.9:16). Moses is ‘n profeet genoem in die profesie dat die Here ‘n profeet soos Moses na vore sal laat kom (Deutr.18:18). Petrus verwys daarna toe hy die volk toespreek en verklaar dat Jesus die beloofde profeet is (Hand.3:22). Jesus is die profeet, priester en koning van God se volk by uitnemendheid, die gesalfde van die Here (Hand.4:26 wat Ps.2:1-2 aanhaal). Jesus vergelyk bv. sy drie dae dood met die profeet Jona se drie dae in die maag van ‘n groot vis (Mat.12:40). Hebr.10:21 noem Hom die groot priester (vgl. ook 5:6,7; 7:17,21). Jesus is die koning (Mat.2:2; Joh.1:50); die koning van die konings (Openb.17:14). So word Jesus gesien as die tweede Adam (1 Kor.15:45; Rom.5:14 letterlik: Adam wat ‘n tipe was van die Een wat sou kom, NAV daar is ‘n ooreenkoms tussen Adam en Hom wat sou kom), as die seun van Dawid (Mat.22:43-45; Joh.7:42; Rom.1:3), as die Kneg van die Here van Jes.52-53 (Mt.8:8; Lk 7:7; Flp.2:7).

Daar is ‘n verskil tussen ‘n tipe en ‘n simbool. ‘n Simbool het veral betrekking op sake, ‘n tipe uitsluitlik op persone. Die simbool het geen betekenis in sigself en in sy verskyningsvorms nie, maar in wat daardeur afgeskadu of afgebeeld word. ‘n Tipe het egter betekenis in sigself, in sy eie bestaan, afgesien van wat hy afbeeld en tipeer.

‘n Simbool kan ‘n voorwerp, woord, teken, ens. wees, as voorstelling van ‘n bepaalde begrip. Dit is ‘n sinnebeeld – ‘n sinlik waarneembare aanduiding van ‘n geestelike begrip, ‘n voorwerp waaraan betekenis gegee word. Die kruis is bv. simbool van Christus se lyding en dood, van die gelowige se sterwe aan homself, van die Christendom. Die bloed van die lam wat aan die deurkosyne van die Israeliete gesmeer is sodat die doodsengel die huis sou ‘oorslaan’ (‘passover’, Eks.12:13) word bv. deur Paulus in 1 Kor 5:7 op Christus toegepas as ons paaslam, vgl. Jn 1:29; 1 Petr.1:19; Openb.5:6,12; 7:14; 12:11; 13:8, ens.

Die vraag oor die ark en Christus is meer ‘n simbool. Die Hebreeuse woord vir ark (teba) beteken kis of doodkis. Daarop sinspeel 1 Petr.3:18-21, dat Jesus in die dood ingegaan het en opgestaan het uit die dood (doodskis), en dat ons gered word soos Noag en sy gesin in die ark (doodskis) te midde van die water, en ons doop in Christus beteken ook dat ons saam met Hom sterwe en dat ons gered word deurdat ons saam met hom opstaan tot ‘n nuwe lewe, waarvan die doopwater ‘n simbool is (vgl. Rom.6:3-11). In 1 Kor.10:1-6 word die wolk, manna, water uit die rots as voorbeelde en waarskuwings gebruik (die Griekse woord vir ‘voorbeelde’ is ook tupoi.)

Ook die vraag oor Daniël en Openbaring val meer op die terrein van ‘n simbool. Altwee het ‘n apokaliptiese (openbarings) perspektief, wat God se groot uitkoms verwag, as ‘n ingrype van God in die geskiedenis. Dit is deel van ‘n wye apokaliptiese (openbarings) literatuur wat veral in tye van verdrukking van gelowiges geskryf is in Ou- en Nuwe -Testamentiese tye.

Daniël maak gebruik van diere-simbole, bv. die vier diere, ‘n leeu, ‘n beer, ‘n luiperd en ‘n vreeslike vierde dier sonder naam (hfs.7), ‘n ram en ‘n bok in hfs.8. Daar is ook plant-simbole, bv. boom van die lewe in hfs.4, verskillende metale in hfs.2, sterre 12:3, engele hfs.10, en getalle, wat ‘n belangrike rol speel. Die wêreldgeskiedenis word in eras of eeue verdeel, gebaseer op die getal sewe. Nommer 10 is ook belangrik. Albei 7 en 10 word gebruik om volmaaktheid/voltooidheid of beperktheid uit te druk. Die metafore in Daniël het verskillende waardes. Party is simbolies van aard, terwyl ander na spesifieke persone en gebeure verwys. Die boek Daniël gebruik allegoriese (sinnebeeldige) metodes om die geheimenisse te interpreteer. Die verskillende diere en metale word verklaar as spesifieke konings (8:20). Mat.28:18 (vgl. Lk.1:33; Openb.11:15) verbind die mag van die opgestane Jesus met die magte van die menslike wese van Dan.7:14, en Dan.2:44-45 se klip word ‘n simbool van die koninkryk van God wat Jesus op aarde kom vestig het, waarvan Jesus die koning is en Hy dwarsdeur die NT as koning gesien word.

Ook Openbaring maak gebruik van diere-simbole: die lam (hfs.5,14), draak (hfs.12), diere uit die aarde as lam en draak, en uit die see as bok, luiperd, beer, leeu (hfs 13), perde (hfs.6,19), metale: geel koper (hfs.1) ystersepter (hfs.2), goue krone (hfs 4), edelstene (hfs.21), plante: bome (hfs.22); sterre (1:16,20; 2:1; 3:1;; 8:10,11,12; 9:1; 12:1) môrester (2:28; 22:16), engele dwarsdeur die boek (hfs 1,2,3,5,7,8,9,10,11,12,14,16,17,18,19,21,22), en getalle: 2 getuies, 3 trompette, weë, 4 wesens, engele, hoeke van die aarde, winde, 6 se onvolmaaktheid (7-1=6), 7 vir volledigheid of volkomenheid: gemeentes, lampe, sterre, Geeste, seëls, trompette, bakke, plae, horings, engele, donderslae, koppe van die dier, krone, oë, berge, konings; 8 een meer as die volmaakte vir Jesus, 10 afgerondheid: vingers, dae van verdrukking, draak se horings, konings, 10x10x10=1000, 12 vir die volk van God of die kerk: 12 sterre van die vrou, 12 poorte van die nuwe Jerusalem, 12 apostels, elke stam van Israel 12000, 12x12x1000= 144,000 gelowiges, 12×3 getal vir God x 4 getal vir die skepping druk die volheid van God se plan simbolies uit; 3½ twee getuies soveel dae dood, vrou 3½ jaar versorg in die woestyn, 666 as getallewaarde vir die Griekse en Hebreeus letters van die alfabet vir keiser Nero.

In hulle gebruik van simbole is die boek Daniël ‘n voorloper van Openbaring, maar dit is nie werklik tipologies nie.

Die Ou-Testamentiese geskrifte is egter deur Jesus Christus en die apostels en die vroeë kerk beskou as ‘n versameling van voorspellings wat na Hom verwys as die verlosser van Israel en van die wêreld, al noem die Ou Testament Jesus nêrens nie, en al het die Ou-Testamentiese skrywers nie so ‘n man soos die Jesus wat die Evangelies en die Briewe voorsien nie. Die Ou Testament kan egter slegs gelees word as ‘n boek met immer groeiende verwagting. Die belofte van ‘n land aan die vaders voor Moses, die gedeeltelike inname van die land deur Josua, die bevestiging van die koningskap en priesterskap wat nooit voltooi word nie, maar steeds uitsien na ‘n nuwe verbond deur die profete, hoe die verlossingsdade van die Here, veral die verlossing uit Egipte, die profete laat uitsien na ‘n nuwe Dawid, ‘n nuwe Eksodus, ‘n nuwe verbond, ‘n nuwe stad van God, waardeur die oue ‘n tipe van die nuwe word wat vooruit wys (Jer.31:31; 32:40 voor die ballingskap, en Eseg.16:60; 34:25; 37:26 in die ballingskap). Dit word dan opgeneem in die Nuwe Testament deur Jesus (Luk.22:20; Paulus 1 Kor 11:25; 2 Kor.3:6; Hebreërs 8:6-13;9:15; 12:24). Die Ou-Testamentiese wet en erediens met sy offers en priesters word deur Hebreërs beskou as slegs ‘n afbeelding en skadubeeld van die hemelse heiligdom (8:5; 9:23; 10:1), ‘n voorafskaduwing van wat kom, soos die skaduwee van iemand wat om die hoek kom – as hyself om die hoek kom, kyk jy nie meer nie die skaduwee nie, maar na homself.

Die Ou-Testamentiese profete se belangstelling was verdiep in God se nuwe verlossings aksie, waarvan hulle slegs die tekens gesien het, en waarvan die ou Dawid, Eksodus, verbond, stad van God ‘n tipe geword het van die nuwe wat nog kom. In verband met die saligheid wat die opstanding van Christus gebring het sê 1 Petrus 1:10-12 dat die profete die genade wat ons nou ontvang het deeglik en noukeurig ondersoek het, dat dit die Gees van Christus was wat in hulle was, wat vooruit verkondig het dat Christus moet ly en daarna verheerlik word. Aan hulle is geopenbaar dat wat hulle profeteer, nie vir hulleself bedoel was nie, maar vir ons wat in Jesus glo. Jesus bring ‘n nuwe manier van verklaring van die Ou Testament, waarin alles van die Ou Testament na Christus wys (Luk.24:27; Joh.1:45; 5:46). Elke bladsy van die Nuwe Testament weerklink met die wete dat ons in ‘n nuwe bedeling van God se aktiwiteit lewe. Soms word dit genoem die tyd van vervulling (Gal. 4:4; Luk.4:21; Mat. 11:4-6). Die Ou Testament word nou gelees as God se openbaring wat die voorloper is van Christus se koms, vol aanwysings na die Here wat aan die kom is. En die boeke van die Nuwe Testament haal telkens gedeeltes uit die Ou Testament aan ter stawing en verduideliking van wat hulle sê, kyk maar na al die teksverwysings in die Nuwe Testament wat in voetnote aangegee word, byvoorbeeld in die eerste 4 hoofstukke van Matteus, Paulus se behandeling van die sluier van Moses in 2 Kor.3:7-18; Romeine 9-11 oor God se genadige uitverkiesing van Israel. Eintlik is die hele boek Hebreërs ‘n besinning oor die Ou Testament vanuit die Christusgebeure met toepassing op sy lesers. En Openbaring wemel van die Ou-Testamentiese aanhalings, omdat die skrywer beelde uit die Ou Testament gebruik vir sy troosboodskap aan sy lesers wat vervolg word. Tipologie is maar ‘n onderdeel van hierdie groter gebruik van die Ou Testament in die Nuwe Testament.

 

Skrywer: Prof Francois Malan

Die Groot Geloofswoordeboek: Verhouding Ou en Nuwe Testament

Verhouding Ou Testament-Nuwe Testament

Tradisionele formules

Tradisioneel word minstens drie skemas gebruik om die ver­houding tussen die Ou Testament en die Nuwe Testament te ver­duidelik: óf dié van belofte en vervulling, óf dié van ou verbond en nuwe verbond, óf dié van wet en evangelie. Die eerste siening lui dat die Ou Testament die belofte(-s) (of profesieë) is wat in die Nuwe Testament vervul word. Die tweede siening is dat die Ou Testament die ou verbond is (wat afgeskaf is), en die Nuwe Testament die nuwe verbond waarin ons nou leef. Die derde is dat die Ou Testament die wet is wat eintlik deur die evangelie van die Nuwe Testament vervang is. Soms hoor ‘n mens selfs dat die oordeel van God in die Ou Testament oorheers, maar in die Nuwe Testament die liefde van God.

In sommige van hierdie skemas is daar inderdaad ‘n stukkie waarheid. Natuurlik is daar profesieë in die Ou Testament wat in die Nuwe vervul word. Maar nie eens ‘n tiende van die Ou Tes­ta­ment is profesieë nie. En intussen is daar in die Nuwe Tes­tament self ook ‘n aantal profesieë.

Dit geld ook van wet-evangelie. Natuurlik is die wet in die Ou Testament en die evangelie in die Nuwe. Maar daar is baie meer as net die wet in die Ou Testament, en die wet speel ook in die Nuwe Testament nog steeds ‘n belangrike rol. En daar is tog seker ook evangelie in die Ou Testament. Wat van Jesaja 53 en Psalm 23?

Die derde verhouding, ou verbond-nuwe verbond, berus eg­ter op ‘n groot misverstand. (*Abrahamverbond) Die Ou Tes­ta­ment is baie meer as die ou verbond. Die ou verbond is die Sinaiverbond (Jer 31:31), maar die verbond met Abraham is lank voor Sinai gesluit en loop deur tot vandag. Christus het hierdie verbond aan die kruis ook vir die heidene oopgemaak, en die *doop lyf ons vandag nog in hierdie verbond in (Gal 3:14, 26-29).

In die loop van die kerkgeskiedenis was daar ook ander mooi skemas. Augustinus het gesê die Nuwe Testament is verborge in die Ou Testament teenwoordig, en die Ou Testament het ten volle ontluik in die Nuwe. Ook dit is mooi, maar te min. Die saak is ingewikkelder.

Eintlik is die twee Testamente so groot, en het hulle so ‘n ryk verskeidenheid aan inhoud dat ‘n mens min hoop het om een enkele formule te kry wat die volle waarheid vertel. Trouens, dit is waarskynlik glad nie moontlik om die twee in hulle geheel, as twee groot eenhede, sinvol met mekaar te vergelyk nie. Daarom gaan ons ‘n ander pad loop.

 

Vergelyk bepaalde sake

‘n Mens kom baie verder as jy bepaalde sake in die Ou Testament ver­gelyk met bepaalde sake in die Nuwe Testament. En dan vind ‘n mens dat daar verskillende verhoudings ter sprake kom. Kom ons ver-gelyk ten eerste die boodskap oor die skepping en dan die tempel soos dit in die twee Testamente voorkom.

Oor die skepping sluit die Nuwe Testament direk by die Ou Testament aan, maar voeg by dat Christus saam met die Vader die Skepper is (Joh 1:1-3; Kol 1:16). Ons kan dus van ‘n verrykende aansluiting van die Nuwe Testament by die Ou Testament praat.

Maar met die tempeldiens en die offers is dit anders. Die hele tempeldiens word uiteindelik afgeskaf (Christus vervang die tem­pel), maar terselfdertyd ook vergeestelik: ons word die tem­pel waar­in die Heilige Gees woon. Net so die offers. In die Ou Testament is daar ‘n hele reeks offers wat by bepaalde geleent­hede gebring is. In die Nuwe Testament gebeur twee dinge met hierdie offers. Die offer van Christus vervang al hierdie offers (Hebreërs). In hierdie sin het ons dus ‘n skerp breuk tussen Ou Testament en Nuwe Testament. Maar in ‘n ander sin vergeestelik die Nuwe Testament ook hierdie offers, want die apostels beveel die Christene om nou hul lewens as offers aan die Here te wy (Rom 12:1). In die geval van die tempel en die offers sou ons dus van ‘n skerp breuk én van ‘n vergeesteliking tussen die Ou Testament en die Nuwe Testament kon praat.

As ons ‘n oomblik kyk na die openbaring van God, is daar ‘n wonderlike verryking tussen die twee Testamente. In die Ou Tes­tament gaan dit om God as die God van Israel. Daar is sprake van die Gees van God, maar as die Heilige Gees regtig uitgestort word, is dit ‘n baie ryker openbaring van die Gees. Die gawes van die Gees en die vrug van die Gees maak die gelowiges se lewe baie ryker.

Daar is ook sprake van die Messias wat sal kom, van ‘n die­naar van die Here wat sal ly, van ‘n groot profeet wat beloof is, en van ‘n Seun van die mens. Maar wat ‘n verrassing as al hierdie ver­wagtings in een Persoon vervul word. En hoe verrassend ver­vul Hy sommige van hierdie profesieë; só dat selfs die mense wat die Ou Testament uit hulle koppe geken het, Hom nie eens herken nie. Hier het ons ‘n verhouding van verrykende verrassings tussen die twee Testamente.

Wat ons dus nou gekry het as ons bepaalde sake/persone in die twee Testamente met mekaar vergelyk, is:

•             ‘n verrykende aansluiting

•             ‘n skerp breuk én ‘n vergeesteliking

•             verrykende verrassings

En daar is baie meer moontlikhede.

 

Oorgange binne elke Testament

Maar daar is ook heeltemal ‘n ander manier om na hierdie saak te kyk. Tot dusver het ons dinge in die twee Testamente met mekaar vergelyk. Maar daar is interessante oorgange binne elke Testament.

Binne die Ou Testament is waarskynlik die belangrikste oor­gang in die hele Bybel: dié tydens die *ballingskap. Die bal­ling­skap was soos ‘n aardbewing in die lewe van die volk. Hulle kon hoege­naamd nie oorleef sonder dramatiese veranderings in hulle geloof nie. Die vastigheid en sekerheid van die stad en die tempel het verdwyn. Dit was hulle versekering dat God by hulle is.

Die grootste verandering was hulle siening van die werk­lik­heid. Voor die ballingskap het hulle histories en natuurlik na die werklikheid gekyk, maar tydens die ballingskap het hulle ‘n apo­kaliptiese (“bonatuurlike”) (*Apokaliptiek) siening van die werk­likheid ontwikkel. Hulle was oortuig dat die ballingskap meer was as ‘n oorwinning van die Babiloniërs. Dit was ook meer as die straf van God oor hulle ontrou. Dit was die bose mag­te wat op aarde oorgeneem het. Hulle het chaos gesaai en wou die mensdom vernietig.

Dit is die agtergrond van die groot verskil tussen die Ou Tes­tament in die tyd van die profete voor die ballingskap, en die tyd van Jesus. In Jesus se tyd is omtrent elke tweede mens onder die mag van bose geeste, iets wat heeltemal onbekend was in die Ou Testament. In Jesus se tyd verwag hulle ‘n wêreldeinde, ‘n algemene opstanding van die dooies en ‘n nuwe aarde, alles dinge wat in die tyd voor die ballingskap heeltemal onbekend was. Ons kan Jesus se bediening net verstaan in die lig van hierdie oortuiging dat die bose magte oorgeneem het. Daarom kondig Hy die koms (herstel) van God se heerskappy aan as Hy duiwels uit mense uitdryf (Matt 12:28). (*Koninkryk van God) Hierdie radikale breuk het binne die Ou Testament voorgekom.

In die Nuwe Testament het die veranderings ook nie altyd so skie­lik en dramaties plaasgevind nie. Jesus leef in ‘n sekere sin nog in die Ou Testament, die tyd van die Sabbat, die tempel, die priesters en die offers. Die apostels gaan self nog gereeld tem­pel toe en op ‘n baie laat stadium gaan Paulus nog spesiaal Je­rusa­lem toe vir die Joodse Pinksterfees en ‘n spesiale offer (Hand 20:16; 21:26). Die breuk met die tempel kom eers laat en geleidelik. ‘n Mens sou dus kon sê dat die Ou Testament nog diep in die Nu­we Testament voortgaan.

Ons moet dus nooit die twee Testamente as twee soliede blok­ke teenoor mekaar stel nie. Daar was beweging en oorvleueling binne-in hulle. In ‘n sin gaan die Ou Testament nog tydens Jesus se aardse bediening in die Nuwe Testament voort. Dis byvoorbeeld eers ná die opstanding dat ons die doopbevel, die sendingbevel en die verdwyning van die *Sabbat kry. Dus ook binne die Nuwe Testament kry ‘n mens bepaalde belangrike oorgange.

 

Skrywer: Prof Adrio König

Hoe het die Nuwe Testament ontstaan? – Kobus Kok

Anton vra:

Baie dankie vir Dr Kobus Kok wat gister in die diens genoem het van hierdie webwerf. Die volgende is iets waaroor ek al lankal wou navraag doen, met betrekking tot die samestelling van veral die Nuwe Testament van die Bybel: Sover ek verstaan, is die NT uit ‘n hele reekse bronne (ontdekkings van geskrifte, ens.) saamgestel, wat oor ‘n redelike lang tyd “ontdek” is. Vir my as Christen is dit belangrik, soos ek ouer word, om die egtheid en seleksie van hierdie bronne vir myself te bevestig. Hoe is die NT saamgestel, en kan ons met 100% sekerheid glo dat alles wat daarin vervat is, werklik is soos God dit aan ons wou oordra? Baie dankie.

Antwoord: Dr Kobus kok antwoord:

Anton Kruger wil weet: “Bestaan die Bybel uit verskillende ‘bronne’ wat oor ʼn lang tyd ‘ontdek’ is? Miskien kan ons die vraag na die aard van die Nuwe Testament as kanon (riglyn) effens anders vra: “Uit watter bronne is die Nuwe Testament saamgestel, en wanneer het dit nou eintlik “Bybel” geword?” Hierdie vraag is baie kompleks, en by die Universiteit bied ons hierdie kwessie oor ʼn hele module aan vir ons teologiese studente en daarvoor gebruik ons ʼn boek van nie minder nie as 300 bladsye. Ek sal poog om in die toegelate lengte van die huidige artikel dit so volledig moontlik te verduidelik en dan ook vir jou die bronne voorstel wat jy kan lees om dit te bestudeer. Die proses van kanonvorming is inderdaad ʼn opwindende en reuse interessante proses.

Ek onthou hoe my leermeester prof Jan van der Watt eendag in die klas dit vir ons verduidelik het deur ʼn teks uit Johannes se evangelie as vertrekpunt te gebruik. Dit bly my tot vandag toe by en ek dink dit behoort jou ook te help. In Johannes 20:30-31, so teen die einde van die evangelie, skryf Johannes waarom hy nou eintlik die evangelie geskryf het: “Jesus het nog baie ander wondertekens voor sy dissipels gedoen wat nie in hierdie boek beskrywe is nie. Hierdie wondertekens waarvan ek in hierdie boek vertel het is beskrywe sodat julle kan glo dat Jesus die Christus is, die Seun van God, en sodat julle deur te glo, in Sy Naam die lewe kan hê.” In Johannes 21:25, in die heel laaste vers van Johannes wat ons vandag het, staan daar: “Daar is nog baie ander dinge wat Jesus gedoen het. Maar as dit een vir een beskrywe moet word, dink ek, sou die hele wêreld nie genoeg plek vir die boeke hê nie.” Hieruit is dit duidelik dat Johannes, baie meer inligting tot sy beskikking gehad het en eintlik baie meer van Jesus kon vertel. Om hierdie rede sal geleerdes dan postuleer dat daar ʼn groter bron van inligting in die tradisie of oorlewering was wat in sirkulasie was. Johannes het dus ʼn seleksie gemaak van die beskikbare materiaal tot sy beskikking en dit kunstig in ʼn evangelie gegiet. Eintlik kon dit nie anders nie. Dink maar aan jou eie lewe. Hoe vertel mens vir iemand van jou lewe? Mens vertel vir iemand die verhaal van jou lewe wat oor 50 jaar verloop het in ʼn verhaal wat jy in een uur kan vertel. Jy maak dus ʼn seleksie van die belangrikste dinge. Net so het die dissipels en volgelinge van Jesus dit wat hulle onder die leiding van die Heilige Gees gelei was om te vertel. Grafies kan ons dit soos volg voorstel:

 

Volgens ons navorsing het daar ten minste ses fases plaasgevind in die transmissie van die evangeliese tradisie. Die proses is egter baie kompleks en dit wat hier volg is ʼn reuse vereenvoudiging.

 

Fase 1: Die historiese Jesus

Jesus doen wonders op aarde, transformeer mense se lewens en spreek God geïnspireerde woorde. Op hierdie stadium is die enigste “Bybel” wat mense gehad het die Ou Testament.

 

Fase 2: Die vroegste tradisie

Jesus sterf, staan op uit die dood en gee sy dissipels die sendingopdrag, vgl. Matt 28:19 – Gaan dan na al die nasies toe, maak die mense my dissipels en leer hulle alles wat ek julle beveel (geleer) het. Die dissipels van Jesus onthou wat Jesus gesê en gedoen het en deel hierdie herinneringe en woorde met mekaar en met die wêreld. Ten einde dit nog beter te kan onthou en te kan bewaar het sommige van Jesus se navolgers na sy dood dit wat Jesus gedoen en gesê het op skrif neergepen. Dit was egter nog nie volledige evangelies nie, maar geskifte wat van Jesus se wonders vertel en ander wat van sy wyse God geïnspireerde woorde op skrif gesit het.

 

Fase 3: Die Paulus tradisie en geskrifte

Paulus kom ongeveer 33/34 n.C. tot bekering en begin kort daarna die evangelie verkondig soos Christus dit aan hom geopenbaar het (vgl. Gal 1:11-12), en ook dit wat aan hom oorgelewer (lees 1 Kor 15:3) is uit die vroegste tradisie of oorlewerings van die ooggetuies van Jesus (lees Gal 1:18-24). Paulus het sy sendingreise rondom die jaar 48 n.C. begin en so vroeg as die jaar 50 n.C. sy eerste brief aan die Tessalonisense geskryf en kort daarna sy brief aan die Galasiërs. Daarteenoor is die eerste evangelie, Markus waarskynlik eers na die val van die tempel in 70 n.C. geskryf en Johannes se evangelie in sy finale vorm so laat as 90 n.C.

 

Fase 4: Die samestelling van die Evangelies

Teen die agtergrond van vervolgings deur die Romeinse ryk en die val van die tempel in 70 n.C. skryf die Evangelieskrywers hulle meesterwerke.  Die evangelieskrywers put hulle inligting uit die mondelinge oorgelewerde tradisie en die geskrewe bronne tot hulle beskikking en natuurlik ook dit wat hulle as ooggetuies van die Jesus-gebeure beleef het.

 

Fase 5: Verspreiding van die manuskripte

Van die heel begin af het die apostels die suiwer tradisie beskerm. Van tyd tot tyd het vreemde leerstellings opgespring. Dit het al so vroeg as 48 n.C. gebeur toe sommige streng Joodse Christene van Jerusalem die Heidense Christene in Klein Asië in ou Joodse wette en reëls soos die besnydenis wou indwing. Later teen die einde van die eerste eeu het groepe soos die Gnostisisme opkoms gemaak en allerlei dwaalleringe begin verkondig. Die apostoliese tradisie het egter elke keer gewen en terug gegaan na dit wat Jesus gesê en gedoen het.

 

Fase 6: Die vasstelling van die kanon

Die behoefte het al meer gegroei om ʼn eie “Testament” of Bybel te hê. Van die vroegste tye af was daar verskillende opinies oor wat nou ingesluit moet wees en wat nie. In die vroegste kerk se eredienste het hulle uit die Ou Testament gelees en dan ook gelees uit die geskrifte wat later die Nuwe Testament sou word (vgl. Justinus die Martelaar  110 n.C.-165 n.C.). In die tweede eeu het Marsion probeer om alle Ou Testamentiese invloede uit die Evangelie te haal en hy was van mening dat die Christendom se God anders is as die Ou Testamentiese God. Hierteenoor het die apostoliese tradisie geveg en gesê dat dit nie is wat Jesus geleer het nie. Sommige ander het teen die tweede eeu na Christus hulle eie geskrifte begin skryf en dit boonop toegeskryf as werke wat uit die hand van die apostels sou kom. Hulle wou dan ook hê dat hierdie geskrifte as normatief moes geld vir die Christendom. Hierteen het die wat die apostoliese tradisie voorstaan sterk gereageer. Vir hulle was dit belangrik om net dit wat van die begin af oorgelewer is en teruggaan na Jesus se woorde en dade as gesagvol te erken. Uiteindelik sou die 27 boeke wat ons vandag in die NT het as gesagvol erken word. Daar was egter van die begin af onsekerheid oor boeke soos Hebreërs, Jakobus, 2 Petrus, 2 Johannes, 3 Johannes, Judas en Openbaring. Die meeste boeke was egter van die vroegste tye as gesagvol erken en beskou as ʼn ware verteenwoordiging van die evangelie wat Jesus gebring het.  Sommige boeke wat in die kerk gebruik was, is egter nie in die kanon ingesluit nie, juis omdat die kanon vasstellers nie eenvormigheid oor hulle insluiting gehad het nie (bv. Openbaring van Petrus, Die Herder van Hermas, 1 Klemens, Didage, die Handelinge van Paulus, die Brief van Barnabas). Teen die laaste dekades van die vierde eeu, na die groot (Christelike) Romeinse Keiser Konstantyn op die toneel gekom het, het daar ʼn al groter behoefte ontwikkel om die Christene se Bybel vas te stel en in ʼn kanon te vorm. In die jare 393 en 397 n.C. was daar belangrike sinode sittings gehou – die van Hippo Regius en Kartago. Uiteindelik, met die hele kerk se leiers van die tyd  is daar finaal besluit dat die 27 boeke wat ons vandag as die Nuwe Testament ken die Bybel van die Christene sal wees. Hierdie boeke het almal teruggegaan op die *apostoliese tradisie, hulle is die *oudste boeke wat die naaste teruggaan aan Jesus en dus is hulle beskou as die *mees betroubare geskrifte, hulle is gekoppel aan *ooggetuies wat self Jesus se groot woorde en dade gesien het, en dit *verkondig ‘n suiwer leer wat teruggaan op die boodskap van Jesus, en hulle word *algemeen deur die kerk as gesagvol aanvaar van die vroegste tye af.

 

Konklusie

Myns insiens kan ons dus die Bybel vertrou as betroubare inligting oor Jesus, sy lewe en leweskeppende boodskap. Ons kan egter ook die buite-Bybelse boeke bestudeer, omdat dit vir ons ʼn venster oopmaak na die antieke wêreld van die eerste eeue. Indien mens daardie vensters verstaan, dan maak die Bybel ook op ʼn nuwe manier sin en waardeer mens dit sommer nog meer. Jy kan gerus die boek van professore Jan van der Watt en Francois Tolmie koop: Apokriewe Ou en Nuwe Testament. Cum Uitgewers.

Vir verdere studie oor die onderwerp: Koop A.B. Du Toit & J.H. Roberts. Handleiding by die Nuwe Testament band 1. Kanoniek van die Nuwe Testament. Pp 1-294.

Hierdie boek kan by Protea boekwinkel in Hatfield gekoop word. Sommige dominees behoort ook van hierdie boeke op hulle boekrak te hê

 

Outeur: Dr Kobus Kok