Verskille in die Bybel
Verskille in die Bybel – Herman Grobler
“Julle het goed geloop: wie het julle verhinder om die waarheid gehoorsaam te wees?”
Daar is sekere waarhede wat ons letterlik na elke vers in die Bybel kan invoeg, soos “want sy goedertierenheid is tot in ewigheid” wat na elkeen van die 26 stellings van Ps. 136 aangetref word. Die oproep “…om die waarheid gehoorsaam te wees…” is ook so ‘n stelling. Dit kan na feitlik elke stelling in die Bybel ingevoeg word en nie as “verkeerd” of “vals” bestempel word nie. Maar is dit nodig om so ‘n stelling by meer plekke in te voeg as wat God dit laat neerskryf het?
Daar is ook verse wat op die oog af lyk of die tweede deel daarvan nie neergeskryf is nie, of dat dit dalk per ongeluk weggeval het. Vind mens dan ‘n paar verse verder ‘n stelling wat in sekere opsigte met hierdie “halwe stelling” ooreenstem, kan dit maklik gebeur dat iemand kon besluit om die “halwe stelling” aan te vul en so te “korregeer”. Is dit wat moontlik in die eerste vers van Galasiërs drie gebeur het?
Die sinsnede in donker kom nie in moderne vertalings voor nie:
1933/53 Ou Afrikaanse Vertaling: “O, onverstandige Galásiërs, wie het julle betower om die waarheid nie gehoorsaam te wees nie, julle voor wie se oë Jesus Christus afgeskilder is as onder julle gekruisig?”
1983 Nuwe Afrikaanse Vertaling: “Julle Galasiërs, is julle dan so sonder begrip? Wie het julle verstand benewel? Jesus Christus is so duidelik aan julle verkondig dat julle Hom as’t ware aan die kruis kon sien hang!”
Hierdie variasie is nie deur moderne vertalers van die Bybel geskep nie. Dit bestaan reeds eeue lank. Maar elke Bybelvertaler moet met erns probeer vasstel wat God oorspronklik deur Paulus laat neerskryf het. Kom ons ondersoek hierdie verskil tussen ouer en moderne vertalings en probeer verklaar hoe hierdie verskil kon ontstaan het. Dan het ons grond onder ons voete wanneer ons kies watter weergawe ons aanvaar.
Met nugtere denke gebruik ons die volgende drie objektiewe kriteria.
1. Eksterne getuienis:
Eerste kyk ons na die manuskripte self.
Die weergawe wat met die 1933/53 Ou Afrikaanse Vertaling ooreenstem, kom voor in drie unsiale manuskripte: Ephraeni Rescriptus (±450 n.C.), Athous Lavrensis (±890 n.C.) en Kodeks 0278 (±950 n.C.). Dit kom ook voor in die meeste Griekse minuskels wat almal later as ±900 n.C. ontstaan het.
Die Latynse 1592-Vulgaat wat tot vandag toe die amptelike Rooms Katolieke Teks is, het ook hierdie weergawe. Een Siriese vertaling (616 n.C.) en sekere manuskripte van Hieronymus (†420 n.C.) het ook hierdie weergawe.
Die weergawe wat ons in die 1983 Nuwe Afrikaanse Vertaling aantref, stem weer ooreen met die unsiale manuskripte: Sinaïticus (±350 n.C.), Alexandrinus (±350 n.C.), Vaticanus (±350 n.C.), Claromontanus (±550 n.C.), Augiensis (±850 n.C.) en Boernerianus (±850 n.C.). Dit stem ook ooreen met die minuskels (later as ±900 n.C.) bekend as: 33, 81, 630, 1739 en nog ‘n paar ander.
Wat antieke vertalings betref, stem hierdie weergawe ooreen met die grootste deel van die Latynse oorlewering en die ouer Vulgaatmanuskripte. So ook die Siriese Peshitta, (±350-650 n.C) die Koptiese teks (±350 n.C.) en die res van Hieronymus se manuskripte. Hy was vir die Latynse Vulgaat verantwoordelik.
Voor die jaar 800 n.C. het ons dus net een Griekse manuskrip met hierdie sinsnede in, terwyl vier daar sonder is. Die weergawe sonder die sinsnede word ook sterk deur die antieke vertalings ondersteun.
As mens suiwer na die manuskrip getuienis kyk, lyk dit of die weergawe sonder hierdie sinsnede in Gal 3:1, op baie sterker manuskrip – getuies staan.
2. Interne gegewens.
Ons tweede kriterium is om te kyk of daar iewers in die brief aan die Galasiërs self, ‘n moontlike aanleiding kon wees waarom ‘n kopieerder hierdie woorde sou weglaat uit vers een, of dit inderdaad daar sou ingevoeg het. Soos tot vandag toe het woorde wat “verlore raak” mense deur die eeue ontstel. Alleen op grond van uiters sterk gronde sou ‘n kopieerder dit waag om ‘n sinsnede uit die Skrif weg te laat. Maar woorde wat ingevoeg is, word geredelik maklik aanvaar, veral as dit ‘n algemene waarheid bevat. In Galasiërs vyf vers sewe vind ons ‘n sin wat sekere ooreenstemmings met die stelling van hoofstuk drie toon. “Julle het goed geloop: wie het julle verhinder om die waarheid gehoorsaam te wees?” Hierdie sinsnede pas ideaal as tweede deel van Galasiërs drie vers een: “Wie het julle verstand benewel…” Dat iemand hierdie twee verse met mekaar wou laat harmonieer, deur die sinsnede in hoofstuk drie in te voeg is ‘n moontlikheid. Dis egter ondenkbaar dat iemand ‘n bestaande harmoniëring sou wou verbreek deur die sinsnede uit hoofstuk drie te verwyder!
Die oorspronklike weergawe sou dus eerder die een sonder die sinsnede in hoofstuk drie wees.
3. Intrinsieke gegewens.
Die derde kriterium wat ons gebruik is om na die konteks te kyk.
Aan die begin van Galasiërs drie hanteer Paulus die vraag of die Galasiërs die Heilige Gees ontvang het deur die wet te gehoorsaam, of deur Jesus te glo wat so duidelik aan hulle verkondig is dat hulle Hom as’t ware aan die kruis kon sien hang. Hy vra die Galasiërs wie dan hulle verstand benewel of betower het. Hulle was seker van die waarheid maar nou is hulle in die war! Hierdie sinsnede pas pragtig binne hierdie konteks.
In hoofstuk vyf verse een tot ses stel Paulus ook die ou bedeling van die wet en besnydenis teenoor die nuwe bedeling van vryheid en juis nie besnydenis nie. Hy maan die Galasiërs baie sterk daarteen dat hulle nie vanuit “geloof en liefde” hulle weer onder die “juk van diensbaarheid” te laat bring nie. Dan volg vers sewe: “Julle het goed geloop: wie het julle verhinder om die waarheid gehoorsaam te wees?” Hier pas die oproep om die waarheid gehoorsaam te wees inderdaad omdat hier ook ‘n direkte teenstelling ter sprake is.
In albei hierdie dele pas hierdie stelling soos ‘n handskoen. Die intrinsieke gegewens help ons dus nie om ‘n keuse te maak nie.
Gevolgtrekking:
In beide hoofstukke drie en vyf pas hierdie sinsnede so goed soos Ps. 136 se refrein. Maar tog is daar die twee variasies. Albei kan tog nie waar wees nie. Een is ‘n verandering van wat God oorspronklik laat neerskryf het. ‘n Keuse moet gemaak word.
Die meeste ou Griekse manuskripte asook die meeste antieke vertalings het nie hierdie sinsnede in hoofstuk drie nie. Dis ook ondenkbaar dat enige kopieerder hierdie sinsnede doelbewus daar uit sou verwyder. Dis ook baie aanvaarbaar dat iemand doelbewus hierdie sinsnede vanuit hoofstuk vyf hier kon inplaas.
Volgens hierdie feite, wat is u mening? Watter weergawe sou ooreenstem met wat God oorspronklik laat neerskryf het?
Skrywer: Herman Grobler