Engele in die Bybel (10)

Jesus is baie belangriker as die engele

Een van die ander skrywers in die Nuwe Testament wat ook heelwat oor die engele praat, is die skrywer van die Brief aan die Hebreërs.

(Ongelukkig weet ons nie meer vandag wie dit was nie.) In die eerste twee hoofstukke tref hy byvoorbeeld ‘n vergelyking tussen Jesus en die engele. Elke keer is die resultaat dieselfde: Jesus is baie groter as die engele. Hy is nie maar net ‘n (groter) hemelwese as wat hulle is nie. Hy is in ‘n totaal ander klas as hulle. Hy is een met God, en daarom is Hy self ook God.

Beskermengele?

In Matteus 18:10 staan daar:

Julle moet nooit een van hierdie kleintjies minag nie, want ek verseker julle dat hulle engele in die hemel gedurigdeur by my hemelse Vader is.

Om hierdie gedeelte te verstaan, moet ‘n mens onthou dat die meeste Jode in daardie tyd vas geglo het dat sekere engele spesiaal die werk gehad het om mense of selfs ‘n hele volk te beskerm. Alhoewel hierdie gedagte redelik algemeen was in die tyd toe die Nuwe Testament geskryf is, kom dit nie baie in die Bybel voor nie. Daar is maar net twee ander plekke in die Bybel waar ‘n mens dieselfde soort gedagte baie duidelik kan sien.

In die boek Daniël word vertel dat Daniël ‘n visioen gesien het. In dié visioen het ‘n “man” na hom toe gekom en gesê dat die engel van die Persiese Ryk hom vir een en twintig dae lank gekeer het sodat hy nie na Daniël kon kom nie. Gelukkig het Migael, die engel wat Joodse volk beskerm, hom te hulp gekom (Daniël 10:13). Nadat die man sy boodskap vir Daniël gegee het, is hy weer daar weg om met die hulp van Migael teen die engel van Persië en daarna teen die engel van Griekeland te gaan veg (Daniël 10:20-21). Hier kry ons baie duidelik die gedagte dat elke volk ‘n beskermengel het, maar dat die beskermengel van die Joodse volk sterker is as die van die ander volkere. Soos ons reeds vroeër gesien het, is die boek Daniël op ‘n baie laat stadium geskryf – eintlik in die tydperk tussen die Ou en die Nuwe Testament. Dit is juis in hierdie tyd dat die nuwe gedagtes oor beskermengele in die Jodedom ontstaan het.

Die ander voorbeeld kom uit die boek Handelinge. Hierdie keer gaan dit nie oor ‘n engel wat aan ‘n spesifieke volk gekoppel is nie, maar oor die gedagte dat elke mens ‘n spesifieke beskermengel het wat as’t ware sy “dubbelganger” is en net soos hy lyk en optree. In Handelinge 12 word vir ons vertel dat Petrus in die tronk was. Die Christene het ernstig gebid dat hy vrygelaat sou word. Toe dit uiteindelik gebeur en hy daar by die huis aankom waar hulle besig was om te bid, het hy aan die deur geklop. Die diensmeisie, Rhodé, het by die voordeur gaan hoor wie dit is. Toe sy vir Petrus buite die deur hoor roep, was sy so bly dat sy nie eers die deur oopgemaak het nie, maar dadelik teruggehardloop het om vir die ander te sê dat Petrus voor die deur is. Hulle het haar nie geglo nie en vir haar gesê sy is mal. Toe sy aanhou dat dit wel Petrus is wat sy gehoor het, het hulle vir haar gesê dat dit dan seker maar sy engel is wat sy gehoor het (Handelinge 12:15. Die Nuwe Afrikaanse Vertaling gebruik die woord “gees”, maar in die Grieks staan daar “engel”.) Soos die ander mense van hulle tyd het hulle blykbaar ook geglo dat elke mens ‘n spesifieke engel het en dat dit Petrus se engel was wat voor die deur gestaan het. Dit is egter belangrik om raak te sien dat Lukas (die skrywer van Handelinge) nie sê dat hierdie siening van hulle reg of verkeerd was nie. Die punt wat hy wil beklemtoon, is dat hierdie groep Christene gebid het dat Petrus vrygelaat moes word, maar dat hulle dit self nie kon glo toe dit wel gebeur nie. Selfs al was hy fisies daar voor hulle deur, het hulle nogtans nie geglo dat hy vrygelaat is nie en het hulle dit op ‘n ander manier probeer verstaan.

As ‘n mens ‘n bietjie dieper ingaan op die voorbeeld uit Matteus se evangelie hierbo, is dit belangrik om raak te sien dat hy praat van “hulle” (oftewel die “kleintjies”) se engele. Die agtergrond vir dit wat Matteus hier sê, is die algemene Joodse gedagtes dat mense beskermengele het. Die eintlike punt waaroor dit gaan, is dat sy gemeente nie die “kleintjies” moet minag nie. Die “kleintjies” waarvan hy hier praat, is nie – soos wat ‘n mens dalk met die eerste aanhoor sou dink nie – klein kindertjies nie, maar wel die “minder belangrike” gemeentelede. Blykbaar was daar in Matteus se gemeente die probleem dat sommige gemeentelede neergesien het op die ander wat in hulle oë minder belangrik was. In hierdie vers wil Matteus juis vir hierdie “belangrike” gemeentelede aan die verstand bring dat God heeltemal anders oor die saak dink. Vir Hom is daar nie onderskeid tussen minder en meer belangrike gemeentelede nie. Om hierdie waarheid uit te druk, sê Matteus dat die “kleintjies” in die gemeente vir God so belangrik is dat Hy van sy engele aan hulle toegesê het – nie sommer enige engele nie, maar juis van die engele wat in sy direkte teenwoordigheid is. Volgens die Joodse gedagtes was die engele wat in God se direkte teenwoordigheid is, van die heel belangrikste engele.

Skrywer: Prof Francois Tolmie

Engele in die Bybel (9)

‘n Dieper kyk

As ‘n mens vra wat die Nuwe Testament oor engele sê, is een van die heel belangrikste goed wat ‘n mens moet raaksien dat engele nooit die hoofkarakters in die Nuwe Testament is nie.

In die Nuwe Testament is Jesus soos die Son wat opgekom het. Teen Hom is alles anders (ook die engele) soos sterre wat ‘n mens moeilik in die daglig raaksien omdat sy wonderlike lig so skerp is. Daarom kan die engele vir die skrywers van die Nuwe Testament nooit die hoofkarakters in hulle boeke word nie. Jesus is altyd die Hoofkarakter. As die engele genoem word, is dit omdat hulle op een of ander manier nodig is vir dit wat oor Jesus vertel word.

Dit is beslis nie omdat die skrywers van die Nuwe Testament te min gedagtes oor die engele gehad het dat hulle so min oor die engele gepraat het nie. Onthou, hulle was mense van hulle tyd. Hulle het nie net dit wat die Ou Testament oor engele sê, geken nie; hulle was ook terdeë bewus van baie van die nuwe gedagtes oor die engele wat in die tyd na die Ou Testament ontstaan het omdat dit algemene kennis in daardie tyd was. Die meeste van hulle sou byvoorbeeld geweet het van al die gedagtes wat daar in hulle tyd was oor die name wat die engele sou hê of die klasse engele wat daar sou wees. Hulle het waarskynlik ook die stories waarin engele so ‘n groot rol gespeel het, geken en ook geweet dat daar bespiegelings was oor hoeveel verdiepings die hemel gehad het. Tog gebruik hulle feitlik nooit hierdie gedagtes nie! Hier en daar loop ‘n mens iets in die Nuwe Testament raak wat sinspeel op die groot klomp gedagtes oor die engele wat die skrywers van die Nuwe Testament tot hulle beskikking gehad het. So praat Paulus byvoorbeeld van “engele of magte” (Romeine 8:38) of van “elke mag, gesag en krag” (1 Korintiërs 15:24). Dit wys vir ons dat hy moes kennis gedra het van die gedagtes dat daar ‘n soort hiërargie in die engeleryk is. Dit is egter nooit meer as ‘n terloopse opmerking oor hierdie spekulasies nie.

Engele en die hoogtepunte in Jesus se lewe

Soos hierbo aangetoon is, is engele in die Nuwe Testament – net soos in die Ou Testament – nooit die hoofkarakters nie. Die klem val altyd op Jesus. Dit kan ‘n mens baie mooi sien in die rol wat engele in die vier Evangelies speel. Dit is veral Markus, Matteus en Lukas wat van engele praat. Interessant genoeg is dit juis by die groot hoogtepunte in Jesus se lewe wat engele genoem word.

Jesus se geboorte

By Jesus se geboorte hoor ‘n mens heelwat van engele. As Lukas sy verhale oor Jesus se geboorte vertel, praat hy ‘n hele paar keer van engele. Elke keer is die engele die aankondigers van die goeie nuus dat Jesus gebore sou word. Dit is natuurlik nie die eerste keer dat ons hoor van engele wat ‘n geboorte aankondig nie. In die Ou Testament is engele ook gebruik om geboortes aan te kondig, byvoorbeeld in die geval van Ismael (Genesis 16:1) en Simson (Rigters 13:3-5). Daar is natuurlik ‘n groot verskil tussen die aankondiging van Jesus se geboorte en die voorbeelde uit die Ou Testament. Jesus was die Seun van God – miskien daarom dat Lukas so gereeld verwys na die engele as hy van Jesus se geboorte vertel. Volgens Lukas het God eers vir Gabriël gestuur om die geboorte van Johannes die Doper, Jesus se voorloper, aan te kondig (Lukas 1:11-20). Daarna is Gabriël ook na Maria gestuur om vir haar te sê dat sy swanger is en dat die Kind wat sy dra, eintlik die Seun van God is (Lukas 1:26-38). Nadat Jesus gebore is, gebruik God weer engele om die wonderlike nuus oor sy geboorte aan te kondig: Vandag is vir julle in die stad van Dawid die Verlosser gebore, Christus die Here.

As Matteus van Jesus se geboorte vertel, hoor ‘n mens ook van engele. Hy vertel dat Josef uitgevind het dat Maria swanger was. Omdat so iets in daardie tyd ‘n groot skande was, het hy besluit om nie met haar te trou nie en haar liewers te verlaat. Toe het ‘n engel egter in ‘n droom aan hom verskyn en vir hom verduidelik dat Maria ‘n baie besondere Seun verwag: Hy sou die mensdom van hulle sondes verlos (Matteus 1:18-25). Later het ‘n engel weer in ‘n droom aan Josef verskyn. Dit was nadat Herodes begin planne maak het om vir Jesus te laat dood maak. Die engel het vir Josef gewaarsku en vir hom gesê dat hulle na Egipte toe moes vlug. Toe Herodes later dood is, verskyn ‘n engel weer aan Josef in ‘n droom en sê vir hom dat hulle weer kan teruggaan na Palestina toe (Matteus 2:19-20). Op pad daarheen het ‘n engel nog ‘n keer in ‘n droom aan hom verskyn en vir hom gesê dat hulle in Nasaret in Galilea moet gaan bly omdat dit daar veiliger sou wees (Matteus 2:21-23).

Jesus se versoeking

Die versoeking van Jesus was een van die groot gebeurtenisse in sy aardse lewe. ‘n Bybelkenner het een keer daaroor geskryf en gesê as ons daar kon wees toe dit gebeur het, sou ons die hele tyd sit en asem ophou het om te sien wie gaan wen. Gaan Jesus toegee aan die Satan of nie? Dit is baie belangrik om raak te sien dat die drie Evangelies wat daaroor skryf (Matteus, Markus en Lukas), al drie vir ons sê dat dit gebeur het direk ná Jesus se doop. Jesus se doop was as’t ware die amptelike begin van sy aardse loopbaan. By sy doop het God self uit die hemel gepraat en openlik bevestig dat Jesus sy Seun is. Direk hierna word Jesus deur die Satan geopponeer. Dit was asof die Satan sommer hier heel aan die begin van Jesus se openbare optrede die oorhand wou kry. Een van die verraderlike voorstelle wat hy maak, is dan juis ook dat Jesus moet wys dat Hy die Messias is deur van die tempel se hoogste punt af te spring. Sy eintlike plan was dat Jesus ongehoorsaam moes wees aan God se opdragte. Dit doen Jesus nie en daarom moes die Satan uiteindelik die aftog blaas. Al drie die Evangelies vertel dan dat die engele toe gekom het om vir Jesus te “versorg”. Dit beteken waarskynlik dat hulle toe vir Jesus kos gebring het. Dit lyk ook of iemand soos Markus wil sê dat Jesus se versoekings ons moet laat terugdink aan wat in die Tuin van Eden gebeur het. Daar het Adam en Eva voor die versoeking geswoeg. By Jesus gebeur die omgekeerde: Hy, die “Nuwe Adam”, het nie voor die Satan se versoekings geswig nie, maar end-uit getrou gebly. Adam en Eva was ongehoorsaam aan God se opdragte en daarom moes Hy hulle uit die tuin wegjaag en gerubs stuur om die plek te bewaak. By Jesus gebeur die teenoorgestelde: Hy was gehoorsaam en daarom stuur God sy engele om Hom te versorg!

Jesus se opstanding

Die opstanding van die Here Jesus is die hartklop van die Christendom. As Hy nie uit die dood opgestaan het nie, was ons inderdaad die bejammerenswaardigste van alle mense – soos Paulus dit so treffend uitdruk. Omdat Jesus se opstanding die hoogtepunt van sy aardse optrede was, is dit geen wonder nie dat al vier die Evangelies vir ons sê dat engele ook daar ‘n belangrike rol gespeel het nie. Markus sê dat die drie vroue ‘n “jongman” met lang wit klere in Jesus se graf sien sit het (Markus 16:4-7). Dit was ‘n engel wat vir hulle die boodskap moes gee dat Jesus uit die dood opgewek is. Matteus vertel dat dit ‘n engel was wat die groot klip voor Jesus se graf weggerol het (Matteus 28:2). Dieselfde engel het die twee vroue bemoedig en vir hulle ‘n boodskap gegee om vir die dissipels te gaan gee. Lukas vertel weer van twee “manne” met blink klere aan wat vir die vroue gevra het hoekom hulle die Lewende by die dooies soek (Lukas 24:1-12). Johannes (wat omtrent nooit iets oor engele sê nie) vertel ook van twee engele in Jesus se graf wat vir Maria gevra het hoekom sy huil.

Jesus se wederkoms

As Jesus in die Evangelies oor sy wederkoms en die laaste oordeel praat, word die engele ook gereeld genoem. In die boek Daniël word al reeds ‘n aangrypende tekening van God se oordeel gegee (Daniël 7:9-10):

Terwyl ek kyk, is daar trone reggesit, en Hy wat ewig lewe, het op sy troon gaan sit.

Sy klere was so wit soos sneeu, sy hare soos skoon wol.

Sy troon was van vuurvlamme met wiele van vuur.

Vuur het uit die troon gestroom en verder gevloei.

Duisende der duisende (engele) het Hom gedien.

miljoene der miljoene het daar voor Hom kom staan.

Die hofsitting het begin,

en die boeke met die aanklagte is oopgemaak.

In die tyd nadat die Ou Testament geskryf is, het die gedagte dat die engele op een of ander manier betrokke sou wees by die finale oordeel, baie aandag gekry. Baie keer word die engele voorgestel as ‘n soort hemelse “polisiemag” wie se werk dit is om die oortreders aan te keer, voor God te bring, getuienis oor hulle verkeerde dade voor te lê, en ook uiteindelik die oortreders te straf. As die Evangelies oor Jesus se wederkoms en die finale oordeel skryf, kry ‘n mens dieselfde soort gedagtes:

Skrywer: Prof Francois Tolmie

Engele in die Bybel (8)

Wat sê die Nuwe Testament oor engele?

Feitlik alles wat in die Nuwe Testament oor die engele gesê word, stem ooreen met baie van die gedagtes oor engele wat ‘n mens in die Ou Testament raakloop.

Eers net ‘n paar los opmerkings oor dit wat ‘n mens in die Nuwe Testament oor die engele lees:

Skrywer: Prof Francois Tolmie

Engele in die Bybel (7)

Tussen die Testamente

Engele word “ingelees” in die Ou Testament

Dat sommige mense in hierdie tyd besonder baie in engele belang gestel het, kan ‘n mens sien uit die manier waarop die verhale in die Ou Testament op ‘n nuwe manier oorvertel is.

In baie van die verhale in die Ou Testament word daar glad niks oor engele gesê nie. As die verhale dan in hierdie tyd oorvertel is, het die mense sommer self engele in verhale “invertel”. Een van die interessantste voorbeelde wat hier genoem kan word, is die boek Jubileë. Hierdie boek is omtrent twee honderd jaar voor die Nuwe Testament geskryf. Dit is geskryf asof dit ‘n geheime openbaring is wat die engele van God lank terug aan Moses op die berg Sinaï in die woestyn gegee het. In hierdie boek word al die gebeure vanaf Genesis 1 tot Eksodus 12 weer oorvertel, maar baie keer op so ‘n manier dat daar heelwat veranderinge is. Een van die veranderinge wat ‘n mens dadelik raaksien, is dat daar op baie plekke engele ingevoeg word waarvan ‘n mens niks in die Ou Testament lees nie. ‘n Enkele voorbeeld:

In ‘n boek met die naam Pseudo-Philo kry ‘n mens net sulke interessante veranderings. So word die verhaal van Dawid en Goliat byvoorbeeld op ‘n hele paar plekke verander. In plaas van vyf klippies (soos die Bybel sê) tel Dawid sewe klippies op. Op elkeen van die klippies skryf hy dan iets. Op die eerste vyf klippies skryf hy die name van sy voorvaders, Abraham, Isak, Jakob, Moses en Aaron. Op die sesde klippie skryf hy sy eie naam en op die sewende klippie skryf hy die Here se Naam. Anders as in die Bybel, lees ons in hierdie boek nog ook dat die Here spesiaal ‘n engel met die naam Zervihel gestuur het om vir Dawid by te staan toe hy vir Goliat aangedurf het. Zervihel was die Here se “Oorlogsengel“. In die Bybel word net gesê dat Dawid vir Goliat teen die voorkop met die klip gegooi het en dat hy daarna sy kop afgekap het. In Pseudo-Philo word egter vertel dat Goliat nie dadelik dood is toe Dawid hom met die klip raakgegooi het nie en nog geleef het toe Dawid by hom kom. Hy het toe vir Dawid gevra om gou te maak en hom sommer dadelik dood te maak. Dawid het toe eers vir hom gesê om sy oë oop te maak en te kyk wie hom doodgemaak het. Toe Goliat kyk, het hy die engel Zervihel gesien. Daarna het Dawid sy kop afgekap.

Die afleiding wat ‘n mens uit hierdie voorbeelde kan maak, is dat daar iewers in hierdie lang tydperk iets gebeur het wat gemaak het dat daar ‘n groeiende belangstelling in die engele gekom het. Presies wat dit was wat dit veroorsaak het, weet ons nie meer vandag nie. Party navorsers sê dit het dalk iets te doen met die feit dat die Jode so swaar gekry het in hierdie tyd en dat hulle op dié manier die gedagte wou uitdruk dat God wel vir hulle sorg al gaan dit swaar met hulle.

Engele kry name

In hierdie tyd begin dit al hoe gebeur dat engele se name genoem word. Een van die buite-Bybelse boeke uit dié tyd waarin ‘n mens name van engele kry, is ‘n boek met die naam Henog. Die boek is so geskryf dat dit lyk asof dit van Henog af kom, maar dit is nie regtig deur hom geskryf nie. Van Henog lees ons in Genesis 5:21-24.

Slegte engele

In die Henogboek word ook vertel van engele wat teen God in opstand gekom het. Henog gee byvoorbeeld die name van die twintig engele wat as die leiers opgetree het toe ‘n klomp engele besluit het om teen God in opstand te kom. Op ‘n ander plek noem hy ook die name van ‘n klomp slegte engele wat vir die mense verkeerde dinge geleer het (1 Henog 8). Kyk byvoorbeeld na die volgende:

Henog vertel ook wat hulle straf was. Hy sê dat hy die vreeslike plek gesien het waar die engele gestraf word deurdat hulle tot in alle ewigheid gevange gehou is.

Baie verskille

Die lyste hierbo is maar net twee van die voorbeelde van dit wat oor engele in hierdie tyd geskryf is. Daar is nogal redelik baie verskille tussen dit wat die verskillende boeke wat in hierdie tyd geskryf is, oor die engele sê. Enkele voorbeelde van sulke verskille:

Skrywer: Prof Francois Tolmie