Mag ek weer trou na ‘n egskeiding? – Jan van der Watt
Egskeiding is inderdaad in ons tyd ’n groot probleem. Daarmee saam gaan die probleem van hertrou. Mag jy met iemand anders hertrou nadat jy geskei het? Maklike antwoorde is daar nie altyd nie. Daar is twee dinge wat ons eers net moet noem.
- Wette in die Bybel moet ons nooit lees asof hulle alleen staan nie. Die lewe is baie meer ingewikkeld en Jesus het dit geweet. Daarom gebruik Hy die voorbeeld van die seun of ‘n os wat in die put val op die Sabbat (Luk 14:5). Hier het ‘n mens met die kompleksiteit van die lewe te doen. Almal weet jy mag nie werk op ‘n Sabbat nie. Net so weet almal dat ons lewe moet red en spaar, want God is ‘n God van lewe. Die twee wette bots hier – wat nou gemaak? Jesus het egter gewys dat die wet om lewe te red belangriker is as om die Sabbat te hou, soos ons uit Luk 14:1-6 sien. Hy het ‘n keuse vir die belangrikste saak geneem. Daarmee impliseer Jesus nie dat Hy die Sabbatswet gebreek het nie, maar juis gedoen het wat toelaatbaar is. Hoewel ons soms in die Bybel direkte opdragte kry, raak die lewe soms so gekompliseerd dat ‘n klomp opdragte gelyk ter sprake is. Nog ‘n voorbeeld: as Piet vir Sannie wil vermoor en sy hardloop deur die kamer waar jy staan en kruip onder die bed weg. Sy vra jou om niks te sê nie. Piet kom in en vra waar is Sannie, want hy wil haar doodmaak. Wat gaan jy doen? Gaan jy ‘jok’ en sê jy weet nie of gaan jy deel van die moord word?
- Die Bybel bestaan uit 66 boeke wat oor honderde jare geskryf is. Geleidelik, soos God Homself aan mense openbaar het, het dinge al hoe duideliker geword. Ons moet dus nie net een boek in die Bybel lees nie, want almal praat saam om vir ons die openbaring van God te gee. Ons noem dit die inner-kanoniese gesprek. Dit beteken dat daar selfs ontwikkeling in gedagtes kan wees, soos aanvanklik moes die Jode nie varkvleis eet nie of moes allerhande reinheidsgebooie nakom. Jesus hetkom verander. Juis die tema van egskeiding is hier ‘n goeie voorbeeld. In die tyd voor Jesus was dit maklik vir Jode om te skei. Die man kon vir sy vrou eenvoudig ‘n brief gee wat sê hy skei van haar, dan was dit verby. (Daar was egter ander sosiale reëls wat dit darem nie heeltemal so maklik gemaak het nie, maar hierdie is nie die plek om dit te bespreek nie). In sommige beperkte gevalle kon ‘n vrou ook van haar man geskei het. Jesus het egter die saak in ‘n ander lig kom stel: Hy het kom sê dat mens nie mag skei nie! (Mk 10:5-10). In Matteus 5:32, wat biejtie later geskryf is, kry ons iets anders: daar word gesê dat mens nie mag skei nie, behalwe in die geval van owerspel. In 1 Kor 7:15 gaan Paulus nog verder en sê dat mens nie mag skei nie, maar as jou ongelowige man wil skei, moet hy dit maar doen. Dan noem Paulus die rede – om in vrede te leef is belangriker as om getroud te bly en mekaar te verskeur. (Ons sien hier weer twee wette wat bots). Die verskillende dele van die Bybel wys vir ons dat hoewel Jesus dit duidelik gestel het dat mens in beginsel nie moet skei nie, daar tog soms situasies kom waar ander redes so gewigtig raak dat dit wel toelaatbaar word om te skei. Jesus se verbod was nie so absoluut dat dit nooit mag gebeur nie. Daar moet egter baaaaie goeie redes wees daarvoor.
Dit bring ons nou by die vraag of iemand wat geskei is weer mag trou? Kom ons kyk na die tekste.
In die huis het die dissipels Hom weer hieroor uitgevra. 11Hy sê toe vir hulle: “Elkeen wat van sy vrou skei en met ’n ander een trou, pleeg egbreuk teen sy vrou. 12En as ’n vrou van haar man skei en met ’n ander een trou, pleeg sy egbreuk.”
Mat 5:32: “Maar Ek sê vir julle: Elkeen wat van sy vrou skei behalwe oor owerspel, maak dat sy egbreuk pleeg, en iemand wat met die geskeide vrou trou, pleeg ook egbreuk.”
Mat 19:9: 9Ek sê vir julle: Elkeen wat van sy vrou skei, behalwe oor owerspel, en met ’n ander een trou, pleeg egbreuk.”
Rom 7:2-3: Die getroude vrou, byvoorbeeld, is deur die wet aan haar man gebind so lank as hy lewe. As haar man te sterwe kom, is sy onthef van die wet wat haar aan haar man gebind het. 3Maar as sy ’n ander man se vrou word so lank as haar man lewe, sal sy as ’n egbreekster beskou word. As haar man gesterf het, is sy egter vry van die wet en is sy nie ’n egbreekster as sy ’n ander man se vrou word nie.
Die boodskap in die Bybel is redelik eenduidig dat ’n vrou of man wat skei nie ’n tweede maal met iemand anders mag trou nie. Daar is tog uitsonderings, soos as een van die huweliksmaats doodgaan of as ’n ongelowige skei, of so lyk dit in elk geval.
Uit hierdie tekste kan ons aflei dat twee mense wat getrou het, in beginsel lewenslank aan mekaar behoort, selfs nadat hulle geskei het (want mens moet eintlik nie skei nie). Om met iemand anders te trou mag nie ‘n rede wees om te skei nie. Jy moet ook altyd die moontlikheid ooplaat dat daar weer versoening kan kom. As jy met ander woorde met ‘n geskeide vrou trou, ontneem jy in ‘n sekere sin die moontlikheid vir versoening met haar vorige man. As een van die huweliksmaats egter doodgaan is die moontlikheid vir versoening en om weer te trou verby. Dan kan die vrou of man weer trou.
Dit lyk tog of Paulus in 1 Kor 7:15 wel die geleentheid open dat ‘n ongelowige man van sy vrou kan skei en dat sy dan nie meer gebind (die Griekse woord vir ‘slaaf wees’ word hier gebruik – in die antieke is daar ‘n hele paar skrywers wat die huwelik en slawerny vergelyk) is nie. Wat persies hier bedoel word is nie eenduidig nie. Sekere kommentatore sien hierdie uitspraak inderdaad as ‘n opheffing van die vereiste om nie weer te trou nie. So word vir vrede eerder as vir ‘n vernietigende huwelik gekies. Dit is bekend as die ‘Paulinies voorreg’. Ander kommentatore voel dat mens nie sover moet gaan om te sê dat die geskeide weer mag trou nie. As mens die argumente opweeg, lyk dit tog of Paulus sê dat hertrou eintlik nie moet gebeur nie, maar dat in uiterste omstandighede dit wel ‘n moontlikheid is. Dit wil lyk of dit parallel loop met gedagte van egskeiding. Dit mag nie, maar in uiterste gevalle mag dit wel.
Dit lyk dus of hertrou nie ‘n opsie is nie – mens moet tot die uiterste toe gaan om te versoen. Maar in uiterste gevalle, waar die lewe deur onvrede opgevreet word, mag dit as moontlikheid gesien word.
Skrywer: Prof Jan van der Watt