Vas – Jan van der Watt

Vas, met ander woorde, om vanweë geestelike  of godsdienstige redes bewustelik te besluit om nie te eet vir ‘n beplaalde periode nie, word vandag nog wyd in die Christendom beoefen, byvoorbeeld in die Rooms Katolieke, Ortodokse en sekere van die Protestantse kerke. Dit word selfs deur sommige as verpligtend gesien. Tog is daar ook ‘n groot groep Christene wat nie meer vas nie, veral op grond van Jesus se woorde dat terwyl die bruidegom daar is, hoef daar nie gevas te word nie (Matteus 9:14-15; Markus 2:18-20). Jesus is nou by sy kerk en deur die Gees in mense. Daarom hoef mense nie meer te vas en so God se aangesig te soek nie. God het by, nee, in hulle gekom. ‘n Verder rede wat soms aangevoer word, is dat vas maklik misbruik kan word (Jesaja 58 of Matteus 6; Lukas 18:12) deurdat die persoon wat vas dink hy doen iets vir God wat dan deur God beloon moet word, met ander woorde, hy of sy bou ‘n soort geestelike kapitaal by God op wat hom of haar dan op die ou einde beter af laat by God as ander mense. Dit is ook nie die doel van vas nie. Daarbenewens lees ons ook nie veel in die briewe van Paulus of in Johannes oor vas  nie. Dit kan beteken dat dit nie meer so belangrik was in die kerk self nie.

Maar laat ons nou eers vra: wat is die funksie van vas? Dit is ‘n manier om jouself bewustelik vir God oop te stel en jouself geleentheid te gee om oor jou verhouding met God na te dink. Jy spandeer bewustelik ekstra tyd met God om oor jou sonde na te dink, jou afhanklikheid van God te ervaar en jouself net weer kans te gee om rustig en nederig op God se skoot te kan sit. Daarom is vas nie net kos los nie, maar behels aktiewe geestelike verdieping, onder andere deur gebed, nadenke, of die soek van rigting in jou lewe saam met God. Daarom kan daar gevas word wanneer jy ook al voel jy wil die Here spesiaal ‘opsoek’ of jy het Hom nou spesiaal nodig (vgl. Levitikus 16:29,31; 23:27,29,32; 1 Samuel 7:6; 2 Samuel 12:16; 1 Konings 21:27; Nehemia 9:1-3; Psalm 35:13; Lukas 2:37; 18:12). Die kos wat gelos word, gee jou meer tyd maar herinner jou ook aan dit waarmee jy besig is. Jesus het byvoorbeeld self 40 dae in die woestyn gevas ter voorbereiding van sy openbare bediening (Matteus  4:2). So het ook die kerk in Antiogië gevas en gebid (Handelinge 13:3).

Jesus het nie aan sy kerk die vaste opdrag gegee om te vas  nie. Hy het selfs gesê dat hulle nie hoef te vas nie. Hy was selfs negatief oor vas as dit gaan om misbruik ter wille van eie geestelike gewin of hoogmoed (sien Matteus 6). Tog het Jesus nie vas verbied nie. Uit dele soos Handelinge 13:3 is dit duidelik dat die gelowiges steeds voortgegaan het om te vas, maar om die regte redes, soos hierbo beskryf. Daarteen het die Bybel niks nie. As ‘n gelowige dus voel dat hy of sy spesiale tyd saam met die Here wil spandeer en bewustelik nie kos wil inneem nie om sodoende ekstra tyd met die Here te kan spandeer of herinner kan word deur die opoffering van die kos aan die geestelike pad wat hy of sy besig is om saam met die Here te loop, kan daar geen fout mee gevind word nie, nie as die eerlik en opreg gedoen word nie. Dit is jou keuse, maar dit is ook nie ‘n keuse wat jy op ander moet afdwing nie. Vas gaan oor die verdieping van jou verhouding met God en nie oor jouself en jou eie eer nie (Matteus 6:16-17).

Outeur: Prof Jan van der Watt

Sleutels wat die antieke wêreld oopsluit (3) – Mans is Baas – Kobus Kok

“Die man is die onbetwiste hoof van die huis, deur die gode gemaak om te heers en die vrou is gemaak om hom te gehoorsaam,” so het die belangrike Romeinse filosoof Seneka, raadgewer van keiser Nero, op ʼn goeie dag luidkeels geargumenteer. Die antieke wêreld was ʼn wêreld vir die manne, en die patriargale familie was die hartklop van die samelewing. In die Joodse samelewing het dieselfde beginsel gegeld. Mans het oor vrouens geheers en vrouens was dikwels as niks meer as die man se besitting beskou nie. Vrouens het ook nie aan die politiek en formele religieuse sisteme as leiers deelgeneem nie. Ons lees in die Misjna, wat uit ʼn versameling Joodse mondelinge tradisies bestaan het dat vrouens nie die wet saam met mans kon bestudeer nie. Filo van Aleksandrië het opgemerk dat ʼn goeie vrou nie onnodig in die publieke plekke rondlê nie, en indien sy wel na die tempel toe wil gaan sy dit nie op die besigste tyd van die dag moet doen nie aangesien dit dalk die verkeerde indruk kan skep. Indien ʼn vrou wel in die publiek verskyn, soos byvoorbeeld om mark toe te gaan, moes sy ʼn sluier dra en mag sy nie met ander mans oogkontak maak of praat nie. Vrouens se plek en interaksie in die samelewing is dus deur mans beheer. Een Rabbi het selfs so ver gegaan om te sê dat vrouens ʼn stuk vleis is waarmee mans kan doen wat hulle wil. Sommige Joodse groepe was van mening dat die vrou verantwoordelik was vir die sondeval. Dinge het skeefgeloop omdat Adam destyds sy ore uitgeleen het aan die vrou, Eva. Vir hulle was dit die groot bewys dat mans eerder die leiding moet neem en dat vrouens in hulle ruimte moet bly en dat die man die onbetwiste hoof van die huis moet wees.

Hierdie hiërargiese struktuur van die antieke wêreld word dan ook uitgedruk in die afgebakende rolle wat daar vir elke lid van die gesin bestaan het. Die paterfamilias, of hoof van die familie/gesin, het die belangrikste plek in die sisteem beklee en hy het lewenslange mag oor sy gesin gehad. Hierdie beheer wat die vader oor sy gesin uitgeoefen het, het in die Romeinse wêreld bekend gestaan as die patria potestas. Die pa kon byvoorbeeld besluit of hy sy kind na geboorte wil hê of nie. Sommige kinders is selfs op die ashoop gegooi indien die pa besluit het dat hy nie die kind wil hê nie. Indien die kinders nie gehoorsaam was nie, het die pa die mag gehad om sy kinders as slawe te verkoop. Uit die aard van die saak het daar meer as dikwels vergrype plaasgevind en uiteindelik sou Keiser Valentinianus in 374 n.C. die pa se mag oor lewe en dood wetlik beperk.

Dit is teen hierdie agtergrond dat Jesus se optrede so radikaal anders is. Jesus het die antieke wêreld letterlik op sy kop gedraai. Jesus deurbreek die tradisionele simboliese magstrukture van die tyd. Die sosioloog Pierre Bourdieu het baie oor sogenaamde simboliese magstrukture in die samelewing geskryf. Hy wys daarop dat samelewings dikwels in die alledaagse manier van dinge doen, implisiete magstrukture het. Ek onthou hoe ek eendag iemand se huishulp êrens heen moes neem. Die huishulp het onmiddellik die agterdeur van my motor oopgemaak en het geweier om voor by die passasierskant te sit. Haar rede was dat dit nie is hoe mens dinge doen nie – huishulpe sit nie voor in die kar nie. Pierre Bourdieu sal dadelik opmerk dat die simboliese “sit op die agterste bank” implisiete magsstrukture illustreer. En hy is natuurlik reg – in baie mense se koppe is die “ou” pre-1994 magstrukture nog lewend. Net so mis mens dikwels die implisiete magsdimensies wat Jesus deurbreek het – deur dinge wat vir ons sommer net “gewoon” lyk. Jesus het die patriargale wêreld op sy kop gedraai. In Johannes 4:1-42 word die onrein Samaritaanse vrou ʼn radikale missionêre figuur en vertel vir almal in die dorp dat sy die Messias ontmoet het. Op grond van haar woorde – die woorde van hierdie onrein Samaritaanse vrou kom die dorp se manne tot bekering. Dit was uiters ongewoon in Jesus se tyd. Vrouens se getuienis was nie betroubaar nie, en veral nie die van ‘n Samaritaanse vrou nie. Jesus breek die simboliese magstrukture heeltemal af en kom wys hoe hy die randfigure, die “nobodies” van hierdie lewe in “somebodies”, in betekenisvolle mense van impak, kan omskep. In die geskiedenis van die vroeë Christendom is dit dan ook baie interessant om te sien dat vrouens ʼn leidende rol in die kerk speel. Lees gerus Paulus en Tekla, ʼn apokriewe boek, wat vertel van ʼn vrou met die naam Tekla, wat ʼn vurige prediker was in die vroeë kerk. In Handelinge 17:12 lees ons ook dat vooraanstaande vroue in Berea gelowiges geword het onder die prediking van Paulus. Jesus se optrede leer ons om sensitief te wees vir implisiete magstrukture en herinner ons daaraan dat mense gelyk is en dat magsmisbruik omskep moet word in wedersydse respek en liefdevolle diens aan mekaar.

Outeur: Dr Kobus Kok

Hoekom was daar “vuurtonge” op die dissipels se koppe? – Kobus Kok

Iemand wat na ons weeklikse (Vrydag oggende om 08:00) radioprogram “Verstaan jy wat jy lees?”op radiokansel luister, het die volgende interessante vraag gevra: “Hoekom was daar vuurtonge op die dissipels se koppe toe die Heilige Gees uitgestort is?” Wat was die betekenis van vuur vir die antieke mense?

Die verhaal van die uitstorting van die Heilige Gees word in Handelinge 2:1vv vertel. Kom ons lees eers saam uit die Nuwe Afrikaanse vertaling van 1983:

Toe die dag van die pinksterfees aanbreek, was hulle almal op een plek bymekaar. ²Skielik was daar ‘n geluid uit die hemel soos van ‘n geweldige stormwind, en dit het die hele vertrek gevul waar hulle gesit het. ³Hulle het iets soos vuur gesien wat in tonge verdeel en op elkeen van hulle gekom het. ⁴Almal is met die Heilige Gees vervul en hulle het in ander tale begin praat soos die Heilige Gees dit aan hulle gegee het om onder sy leiding te doen.

⁵Daar het godsdienstige Jode uit al die nasies onder die son in Jerusalem gewoon. ⁶Toe die mense die geluid hoor, het ‘n groot skare saamgedrom. En omdat elkeen gehoor het hoe daar in sy eie taal gepraat word, het hulle nie geweet hoe hulle dit het nie. ⁷Verras en verbaas sê hulle toe: “Die mense wat daar praat, is tog almal Galileërs. ⁸Hoe hoor elkeen van ons dan sy eie moedertaal? ⁹Perse, Mediërs en Elamiete, sowel as die inwoners van Mesopotamië, Judea en Kappadosië, Pontus en die provinsie Asië, ¹⁰Frigië en Pamfilië, Egipte en die dele van Libië om Sirene, mense uit Rome, ¹¹Jode sowel as heidene wat die Joodse geloof aangeneem het, Kretensers en Arabiere-ons hoor hulle in ons eie tale praat oor die groot dinge wat God gedoen het.”

¹²Hulle was almal verbaas en uit die veld geslaan. Party het vir mekaar gevra: “Wat kan dit tog beteken?”

¹³Maar party het gespot en gesê: “Hulle is dronk.”

Interpretasie

1.       Agtergrond:

Die dag waarop die uitstorting van die Heilige Gees plaasgevind het, was op Pinksterdag. Laasgenoemde was op daardie stadium in die konteks van die Joodse kalender een van die belangrikste Joodse feeste. Dit het presies 50 dae plaasgevind na die Sabbat van Paasfees (Lev 23:15-16). Dit het in die Ou Testamentiese tyd ook bekend gestaan as die fees van die oes (Ex 23:16); die fees van die weke (Deut 16:10) of die fees van die Eerstelinge van die Oes (Num 28:26). Dit was dan presies hierdie konteks: Die fees van die eerste vrugte, wat die perfekte konteks geskep het vir die “eerste vrugte” van die Nuwe Testament. Geleerdes soos James Dunn van Durham in Engeland merk tereg op dat Pinkster die geboortedag van die kerk is. Dit is waar die nuwe lewe en die nuwe dimensie van die geesvervulde kerk ontstaan het.

Lukas, wat eers Lukas en toe Handelinge geskryf het, het vroeg in Lukas gesê Jesus sal kom om hulle met water en met vuur te doop. En toe gebeur presies dit – die dissipels ontvang die uitstorting van die gees en Lukas beskyf dan in Handelinge hoe dit gebeur het deur middel van ryk betekenisvolle metafore.

In die Griekse teks is dit duidelik, en dit kom ook uit in die meeste vertalings dat daar skielik ʼn geluid in die vertrek was waar die dissipels bymekaar was en dat die geluid geklink het soos ʼn stormwind. Vir die mense van die eerste eeu was die metafoor van die wind baie belangrik. Ons kan sommer terugdink aan 1 Kon 19 waar die aarde beef en die stormwind waai as Elia vir God wil ontmoet op die berg: ¹¹Maar die Here sê vir hom: “Kom uit, en gaan staan op die berg voor My, die Here, Ek wil verbygaan.” Skielik was daar ‘n baie sterk wind wat die berg stukkend geruk en die rotse gebreek het voor die Here. Maar in die wind was die Here nie. Na die wind was daar ‘n aardbewing. Maar in die aardbewing was die Here nie. ¹²Na die aardbewing was daar ‘n vuur. Maar in die vuur was die Here nie. En na die vuur was daar ‘n fluistering in die windstilte.¹³Toe Elia dit hoor, het hy sy gesig met sy mantel toegemaak en by die bek van die grot gaan staan. Toe hoor hy ‘n stem wat vir hom sê: “Wat maak jy hier, Elia?”

Destyds is die wind geassosieer met teofanie – met Goddelike verskyning. In die Hebreeuse OT vind ons die woord roag wat met asem of wind vertaal kan word en dit verwys na God se teenwoordigheid. God se gees of wind het oor die water gesweef voor die skepping van die aarde en daarvan lees ons in die eerste hoofstukke van Genesis. God blaas ook lewensasem in die klei-mens Adam (Gen 2:7) wat kort daarna gevul word met splinternuwe lewe. In Esegiël 37 lees ons van die profeet wat deur die Here beveel word om oor die dooie beendere te blaas en dan bring die wind die dooie beendere tot lewe. In die Ou Testament is wind dus by uitstek verbind aan teofanie, of aan die verskyning en teenwoordigheid van God, en gekoppel aan lewe.

Toe die dissipels dus teenwoordig was in die bokamer en die geluid soos ʼn stormwind daar verskyn, het dit vir die mense van daardie tyd die denotatiewe en konnotatiewe betekenis gedra van die teenwoordigheid van God wat daar is.

Dan gebeur ʼn tweede verskynsel wat ook met teofanie of met die teenwoordigheid en verskyning van God gekoppel kan word en dit is dat die Gees op die toneel verskyn in iets wat soos vuurvlamme gelyk het. Dit is dus duidelik dat Lukas hier nie sê dit was vuur nie, maar dat dit soos vuurtonge gelyk het en dit het op elkeen van die dissipels gaan sit. Vuur was ook die OT ʼn baie belangrike simbool wat gekoppel was aan die teenwoordigheid van God. Dink maar aan Moses daar in die woestyn toe hy skape opgepas het en toe God in ʼn brandende doringbos aan hom verskyn het. Verder het vuur vir die mense van die eerste eeu en in die OT die konnotasie gehad van suiwering en van oordeel. Dit was gekoppel aan suiwering omdat hulle metale soos silwer of goud sou suiwer deur die brand daarvan. Dit is gekoppel aan oordeel omdat die vernietiging daarvan en die wegbrand van die ou gras en kaf en die nuwe lewe wat daaruit voortspruit vir hulle bekend was in hulle denkwêreld. In die tempel moes daar ook altyd ʼn vuur brand om die teenwoordigheid van God te versimboliseer. Hy is immer die lig, maar ook die een wat op die groot dag van die Here kan oordeel. Die meeste geleerdes dink egter dat die beeld van die HG as dat dit in die vorm van vuurtonge gekom het, gekoppel kan word aan die teofanie beeld, naamlik dat dit sinspeel op die teenwoordigheid van God. Sommige geleerdes gaan selfs so ver as om dit te koppel aan die vuur van die offeraltaar en meen dat die dissipels daar gesuiwer word om die evangelie met hulle tonge te kan bring en dat dit soos ʼn offer aan God is (dink bv aan Jes 6:6) Ek dink dit is dalk ʼn bietjie te ver gevoer in eis-eksegese – dit beteken die inlees van betekenis in ʼn teks wat meer inlees in die teks as wat die teks self probeer sê. Myns insiens dui al twee beelde, die wind en die vuur op die teenwoordigheid van God en verwys dit in die vroeë kerk na die Gees. In Johannes wat teen ongeveer 90-110 n.C. geskryf is en dus die laaste evangelie was om gelees te word sê Jesus in Johannes 3 vir Nicodemus wat nie mooi verstaan hoe die wedergeboorte plaasvind nie dat die Heilige Gees soos ʼn wind is. Jy weet nie waar hy vandaan kom en waarheen hy gaan nie en jy kan hom nie beheer en vasgryp nie. Net so werk dit met die wat weer gebore word. God is die een wat dit bepaal en beheer. God het Sy Gees uitgestort op die dissipels. Hulle het nie die beheer daaroor gehad nie. Net so kan ons nie die Gees beheer nie. Dit is eintlik anders om. Paulus voer dieselfde argument in 1 Kor 12 as hy sy groot hoofstuk oor die gawes van die Gees skryf en sê dat die God die Gawes gee aan wie Hy wil en wanneer hy wil.

Ons sien later in die pastorale briewe hoe daar deur die skrywer van 2 Timoteus 1:6-7 vir Timoteus gesê word dat hy egter die vuur van die Gees moet aanblaas en nie moet blus nie: ⁶Om hierdie rede herinner ek jou daaraan dat jy die genadegawe wat God jou gegee het toe ek jou die hande opgelê het, soos ‘n vuur weer moet aanblaas. ⁷Die Gees wat God ons gegee het, maak ons immers nie lafhartig nie, maar vul ons met krag en liefde en selfbeheersing. Die Gees kan dus geblus word en dit kan aangevuur word. Ons moet naby genoeg aan God leef sodat die vuur van die Gees aangeblaas kan word en nie gedemp hoef te word nie. Die simbool van die vuur herinner ons daaraan dat ʼn rein lewe ook die konteks skep waarbinne die Gees se werk aangevuur kan word en ʼn onrein lewe die konteks skep waarbinne die Gees se werk geblus word.

Outeur: Dr Kobus Kok

Hoe het die Nuwe Testament ontstaan? – Kobus Kok

Anton vra:

Baie dankie vir Dr Kobus Kok wat gister in die diens genoem het van hierdie webwerf. Die volgende is iets waaroor ek al lankal wou navraag doen, met betrekking tot die samestelling van veral die Nuwe Testament van die Bybel: Sover ek verstaan, is die NT uit ‘n hele reekse bronne (ontdekkings van geskrifte, ens.) saamgestel, wat oor ‘n redelike lang tyd “ontdek” is. Vir my as Christen is dit belangrik, soos ek ouer word, om die egtheid en seleksie van hierdie bronne vir myself te bevestig. Hoe is die NT saamgestel, en kan ons met 100% sekerheid glo dat alles wat daarin vervat is, werklik is soos God dit aan ons wou oordra? Baie dankie.

Antwoord: Dr Kobus kok antwoord:

Anton Kruger wil weet: “Bestaan die Bybel uit verskillende ‘bronne’ wat oor ʼn lang tyd ‘ontdek’ is? Miskien kan ons die vraag na die aard van die Nuwe Testament as kanon (riglyn) effens anders vra: “Uit watter bronne is die Nuwe Testament saamgestel, en wanneer het dit nou eintlik “Bybel” geword?” Hierdie vraag is baie kompleks, en by die Universiteit bied ons hierdie kwessie oor ʼn hele module aan vir ons teologiese studente en daarvoor gebruik ons ʼn boek van nie minder nie as 300 bladsye. Ek sal poog om in die toegelate lengte van die huidige artikel dit so volledig moontlik te verduidelik en dan ook vir jou die bronne voorstel wat jy kan lees om dit te bestudeer. Die proses van kanonvorming is inderdaad ʼn opwindende en reuse interessante proses.

Ek onthou hoe my leermeester prof Jan van der Watt eendag in die klas dit vir ons verduidelik het deur ʼn teks uit Johannes se evangelie as vertrekpunt te gebruik. Dit bly my tot vandag toe by en ek dink dit behoort jou ook te help. In Johannes 20:30-31, so teen die einde van die evangelie, skryf Johannes waarom hy nou eintlik die evangelie geskryf het: “Jesus het nog baie ander wondertekens voor sy dissipels gedoen wat nie in hierdie boek beskrywe is nie. Hierdie wondertekens waarvan ek in hierdie boek vertel het is beskrywe sodat julle kan glo dat Jesus die Christus is, die Seun van God, en sodat julle deur te glo, in Sy Naam die lewe kan hê.” In Johannes 21:25, in die heel laaste vers van Johannes wat ons vandag het, staan daar: “Daar is nog baie ander dinge wat Jesus gedoen het. Maar as dit een vir een beskrywe moet word, dink ek, sou die hele wêreld nie genoeg plek vir die boeke hê nie.” Hieruit is dit duidelik dat Johannes, baie meer inligting tot sy beskikking gehad het en eintlik baie meer van Jesus kon vertel. Om hierdie rede sal geleerdes dan postuleer dat daar ʼn groter bron van inligting in die tradisie of oorlewering was wat in sirkulasie was. Johannes het dus ʼn seleksie gemaak van die beskikbare materiaal tot sy beskikking en dit kunstig in ʼn evangelie gegiet. Eintlik kon dit nie anders nie. Dink maar aan jou eie lewe. Hoe vertel mens vir iemand van jou lewe? Mens vertel vir iemand die verhaal van jou lewe wat oor 50 jaar verloop het in ʼn verhaal wat jy in een uur kan vertel. Jy maak dus ʼn seleksie van die belangrikste dinge. Net so het die dissipels en volgelinge van Jesus dit wat hulle onder die leiding van die Heilige Gees gelei was om te vertel. Grafies kan ons dit soos volg voorstel:

Volgens ons navorsing het daar ten minste ses fases plaasgevind in die transmissie van die evangeliese tradisie. Die proses is egter baie kompleks en dit wat hier volg is ʼn reuse vereenvoudiging.

Fase 1: Die historiese Jesus

Jesus doen wonders op aarde, transformeer mense se lewens en spreek God geïnspireerde woorde. Op hierdie stadium is die enigste “Bybel” wat mense gehad het die Ou Testament.

Fase 2: Die vroegste tradisie

Jesus sterf, staan op uit die dood en gee sy dissipels die sendingopdrag, vgl. Matt 28:19 – Gaan dan na al die nasies toe, maak die mense my dissipels en leer hulle alles wat ek julle beveel (geleer) het. Die dissipels van Jesus onthou wat Jesus gesê en gedoen het en deel hierdie herinneringe en woorde met mekaar en met die wêreld. Ten einde dit nog beter te kan onthou en te kan bewaar het sommige van Jesus se navolgers na sy dood dit wat Jesus gedoen en gesê het op skrif neergepen. Dit was egter nog nie volledige evangelies nie, maar geskifte wat van Jesus se wonders vertel en ander wat van sy wyse God geïnspireerde woorde op skrif gesit het.

Fase 3: Die Paulus tradisie en geskrifte

Paulus kom ongeveer 33/34 n.C. tot bekering en begin kort daarna die evangelie verkondig soos Christus dit aan hom geopenbaar het (vgl. Gal 1:11-12), en ook dit wat aan hom oorgelewer (lees 1 Kor 15:3) is uit die vroegste tradisie of oorlewerings van die ooggetuies van Jesus (lees Gal 1:18-24). Paulus het sy sendingreise rondom die jaar 48 n.C. begin en so vroeg as die jaar 50 n.C. sy eerste brief aan die Tessalonisense geskryf en kort daarna sy brief aan die Galasiërs. Daarteenoor is die eerste evangelie, Markus waarskynlik eers na die val van die tempel in 70 n.C. geskryf en Johannes se evangelie in sy finale vorm so laat as 90 n.C.

Fase 4: Die samestelling van die Evangelies

Teen die agtergrond van vervolgings deur die Romeinse ryk en die val van die tempel in 70 n.C. skryf die Evangelieskrywers hulle meesterwerke.  Die evangelieskrywers put hulle inligting uit die mondelinge oorgelewerde tradisie en die geskrewe bronne tot hulle beskikking en natuurlik ook dit wat hulle as ooggetuies van die Jesus-gebeure beleef het.

Fase 5: Verspreiding van die manuskripte

Van die heel begin af het die apostels die suiwer tradisie beskerm. Van tyd tot tyd het vreemde leerstellings opgespring. Dit het al so vroeg as 48 n.C. gebeur toe sommige streng Joodse Christene van Jerusalem die Heidense Christene in Klein Asië in ou Joodse wette en reëls soos die besnydenis wou indwing. Later teen die einde van die eerste eeu het groepe soos die Gnostisisme opkoms gemaak en allerlei dwaalleringe begin verkondig. Die apostoliese tradisie het egter elke keer gewen en terug gegaan na dit wat Jesus gesê en gedoen het.

Fase 6: Die vasstelling van die kanon

Die behoefte het al meer gegroei om ʼn eie “Testament” of Bybel te hê. Van die vroegste tye af was daar verskillende opinies oor wat nou ingesluit moet wees en wat nie. In die vroegste kerk se eredienste het hulle uit die Ou Testament gelees en dan ook gelees uit die geskrifte wat later die Nuwe Testament sou word (vgl. Justinus die Martelaar  110 n.C.-165 n.C.). In die tweede eeu het Marsion probeer om alle Ou Testamentiese invloede uit die Evangelie te haal en hy was van mening dat die Christendom se God anders is as die Ou Testamentiese God. Hierteenoor het die apostoliese tradisie geveg en gesê dat dit nie is wat Jesus geleer het nie. Sommige ander het teen die tweede eeu na Christus hulle eie geskrifte begin skryf en dit boonop toegeskryf as werke wat uit die hand van die apostels sou kom. Hulle wou dan ook hê dat hierdie geskrifte as normatief moes geld vir die Christendom. Hierteen het die wat die apostoliese tradisie voorstaan sterk gereageer. Vir hulle was dit belangrik om net dit wat van die begin af oorgelewer is en teruggaan na Jesus se woorde en dade as gesagvol te erken. Uiteindelik sou die 27 boeke wat ons vandag in die NT het as gesagvol erken word. Daar was egter van die begin af onsekerheid oor boeke soos Hebreërs, Jakobus, 2 Petrus, 2 Johannes, 3 Johannes, Judas en Openbaring. Die meeste boeke was egter van die vroegste tye as gesagvol erken en beskou as ʼn ware verteenwoordiging van die evangelie wat Jesus gebring het.  Sommige boeke wat in die kerk gebruik was, is egter nie in die kanon ingesluit nie, juis omdat die kanon vasstellers nie eenvormigheid oor hulle insluiting gehad het nie (bv. Openbaring van Petrus, Die Herder van Hermas, 1 Klemens, Didage, die Handelinge van Paulus, die Brief van Barnabas). Teen die laaste dekades van die vierde eeu, na die groot (Christelike) Romeinse Keiser Konstantyn op die toneel gekom het, het daar ʼn al groter behoefte ontwikkel om die Christene se Bybel vas te stel en in ʼn kanon te vorm. In die jare 393 en 397 n.C. was daar belangrike sinode sittings gehou – die van Hippo Regius en Kartago. Uiteindelik, met die hele kerk se leiers van die tyd  is daar finaal besluit dat die 27 boeke wat ons vandag as die Nuwe Testament ken die Bybel van die Christene sal wees. Hierdie boeke het almal teruggegaan op die *apostoliese tradisie, hulle is die *oudste boeke wat die naaste teruggaan aan Jesus en dus is hulle beskou as die *mees betroubare geskrifte, hulle is gekoppel aan *ooggetuies wat self Jesus se groot woorde en dade gesien het, en dit *verkondig ‘n suiwer leer wat teruggaan op die boodskap van Jesus, en hulle word *algemeen deur die kerk as gesagvol aanvaar van die vroegste tye af.

Konklusie

Myns insiens kan ons dus die Bybel vertrou as betroubare inligting oor Jesus, sy lewe en leweskeppende boodskap. Ons kan egter ook die buite-Bybelse boeke bestudeer, omdat dit vir ons ʼn venster oopmaak na die antieke wêreld van die eerste eeue. Indien mens daardie vensters verstaan, dan maak die Bybel ook op ʼn nuwe manier sin en waardeer mens dit sommer nog meer. Jy kan gerus die boek van professore Jan van der Watt en Francois Tolmie koop: Apokriewe Ou en Nuwe Testament. Cum Uitgewers.

Vir verdere studie oor die onderwerp: Koop A.B. Du Toit & J.H. Roberts. Handleiding by die Nuwe Testament band 1. Kanoniek van die Nuwe Testament. Pp 1-294.

Hierdie boek kan by Protea boekwinkel in Hatfield gekoop word. Sommige dominees behoort ook van hierdie boeke op hulle boekrak te hê

Outeur: Dr Kobus Kok