Watter taal het Moses gepraat? – Francois Malan

Willie vra:

As ek reg is, is ons nie seker watter taal die Egiptenare in Josef se tyd gepraat het nie , maar weet u dalk watter taal hulle in Moses se tyd gepraat het. MAW met watter taal het Moses grootgeword en waar het hy Hebreeus geleer – kan ‘n mens aflei dat hy wel deeglik kontak met die Israeliete gehad het, selfs met sy ouers en by hulle Hebreeus geleer het?

Antwoord

Prof. Francois Malan antwoord:

Die Bybel gee nie ‘n direkte aanduiding van die taal wat Moses gepraat het nie. Maar uit die antieke geskiedenis en die Bybelnavorsing kan die volgende tentatief afgelei word.

Tussen die jare 1700 en 1600 v.Chr. het die Hyksos (‘regeerders uit vreemde lande’) die regering van die noordelike en middel deel van Egipte oorgeneem. Dit was waarskynlik gedurende hierdie jare wat Josef en sy familie na Egipte toe gekom het. Die Hyksos het uit Sirië en Palestina gekom. Hulle hoofgod was Baal. Hulle het heelwat tegnologiese ontwikkelings na Egipte gebring, o.a. die gebruik van perde en oorlogswaens, en in die tyd het brons al meer bekend geword. Hulle het toegelaat dat die Egiptiese taal as offisiële taal bly geld het, maar kon seker gemaklik met die Jakob-groep, wat ook uit Palestina gekom het, kommunikeer.

In die tydperk nadat die Egiptenare die Hyksos verdryf het, en nog later in die tyd van die briewe wat by Tel-el-Amarna opgegrawe is (geskryf tussen 1400-1350 v.Chr. tydens die regering van Amenhotep IV, genoem Ignathon/Agnathon, die skoonvader van die bekende Tutankamen) was die algemene omgangstaal oud-Egipties. Maar offisiële dokumente, met o.a. opdragte van die farao en sy hoofmanne aan hulle Egiptiese goewerneurs in Palestina, was geskryf in Akkadies, die ou taal van Mesopotamië. Die 382 Amarna kleitablette is geskryf in die spykerskrif wat in die Akkadies van Mesopotamië gebruik is.

Die verdrukking van die Israeliete in Egipte het waarskynlik begin kwaai word  in die tyd van farao Set I (ongeveer1305-1290 v.Chr.) wat ‘n klomp bouwerk begin het in die gebied waar die Israeliete gevestig was. Die uittog onder Moses was waarskynlik tydens die regering van Seti I se seun Rameses II (1290-1224 v.Chr.), wat vir Seti I opgevolg het, en die bouwerk in Gosen voortgesit het, waar die Israeliete die stede Pitom en Rameses vir die farao moes bou (Eks 1:11). Farao Rameses was o.a. getroud met ‘n Hettietiese prinses uit Klein-Asië. Gedurende die Israeliete se verblyf van 400 jaar in Egipte was hulle blootgestel aan oud-Egipties.

Die oud-Hebreeus waarin Eksodus 15 en Rigters 5 geskryf is, is in Kanaänitiese skrif geskryf en dateer uit die tyd van konings Dawid en Salomo (1000-931 v.Chr.). Die standaard Hebreeus waarin die meeste van die Hebreeuse Bybel geskryf is, dateer uit die laaste jare van die konings van Juda en die tyd van die ballingskap in Babel en word klassieke Hebreeus genoem (630-430 v.Chr.). Die laat-Bybelse-Hebreeus, waarin Esra en Nehemia geskryf is, begin na die ballingskap, en is in Aramese skrif geskryf, die skrif waarin die Hebreeuse Bybel vandag geskryf is. Daniël 1:1-2:4a en 8-12 is in Hebreeus geskryf, maar 2:4b-7:28 is reeds in Aramees.

Die teorie is dat die eerste vyf boeke van die Bybel en die geskiedenis daarna, eintlik geskryf is in die tyd wat strek vanaf Dawid (1000 v.Chr.) tot na die ballingskap in Babel. In dié tyd het klassieke Hebreeus sy bloeityd beleef. Die skrywers van die boeke in die Ou Testament het as bronne gebruik gemaak van mondelinge oorlewerings, ou geskrifte, en gedeeltes in Eksodus wat deur Moses self opgeteken is, bv. die tien gebooie.

Hebreeus het ontwikkel uit Aramees, wat in Mesopotamië gepraat is, bv. in Haran waar Abraham vandaan gekom het, en in Paddan-Aram (die gebied van Aram) waar Rebekka vandaan kom (Gen 25:20) en Jakob vir twintig jaar gebly het (vgl. Deutr. 26:5). In Kanaän het hulle die taal van die Kanaäniete opgeneem en so het die taal van die Hebreërs ontstaan. In Genesis 14:13 word Abraham ‘n Hebreër genoem (‘vreemdeling’ of soos die Jode beweer, as afstammeling van Heber uit die nageslag van Sem (Gen. 10:21). Na 400 jaar in Egipte het hulle van ou-Egipties opgeneem in hulle taal. Tydens die 70 jaar in ballingskap in Babel is nog Aramese woorde oorgeneem. Later word Aramees die omgangstaal in die hele Midde-Ooste, en moes die Hebreeuse Ou Testament vir die Jode van Jesus se tyd in Aramees getolk word.

Dit is te betwyfel dat Moses die klassieke Hebreeus van die laaste Judese konings en die ballingskap in Babel sou gepraat het, wat in die grootste deel van die eerste vyf boeke en die res van die Ou Testament geskryf is. Na 40 jaar in die farao se paleis kon hy waarskynlik oud-Egipties praat. Na nog 40 jaar in Midian en getroud met Sippora het hy seker die Aramees van die Midianiete gepraat (hulle was afstammelinge van Abraham en Ketura se seun Midian Gen.25:1-2). Na die volgende 40 jaar saam met die Israeliete in die woestyn het hulle seker ‘n vorm van Aramees onder ou-Egiptiese invloed gepraat.

Skrywer: Prof Francis Malan

“You are the most difficult person you will ever lead.” —Bill Hybels

Moses ontmoet God in ‘n doringbos

Moses was besig om sy skoonpa se vee op te pas toe hy ‘n snaakse verskynsel sien (Eksodus 3). Hy sien ‘n doringbos wat aanhou brand, maar nie uitbrand nie. Hy stap nader om die verskynsel te ondersoek. Maar toe hy naderkom, roep God na hom uit die doringbos. God sê vir hom dat hy sy skoene moet uittrek, want die plek waarop jy staan, is gewyde grond. God openbaar toe sy plan  om sy volk uit Egipte te verlos, aan Moses.

Moses vra toe twee baie belangrike vrae:

• Wie is ek? Hoekom stuur U nou juis vir my?
• Wie is U? Wat moet ek vir die mense sê as hulle my vra wie my gestuur het?

Hierdie is twee basiese vrae wat elkeen van ons vir onsself moet afvra. My hele lewe – hier, nou en tot in ewigheid – word bepaal deur die regte antwoord  op hierdie twee vrae.

Vraag 1: Wie is ek dat ek dit by die farao sou waag en dat ek die Israeliete uit Egipte sou bevry? God antwoord nie die vraag direk nie, maar sê vir Moses: Ek sal by jou wees. Van die begin af was God se mense bekend as mense by wie Hy is en wat aan Hom behoort. Ons kan nie onsself los van God definieer nie. Dit is sy teenwoordigheid by ons wat ons in staat stel om te doen wat Hy van ons verwag. Glo ons nog steeds hierdie woorde van God:Ek sal by jou wees?

Vraag 2: Wie is U? Wat is sy Naam? Wat moet ek dan vir hulle sê? Dan die verbasende antwoord: Ek is wat Ek is … ‘Ek is’ het my na julle toe gestuur. God kan Hom nie definieer deur na iets of iemand anders te verwys nie. God het nog altyd bestaan; Hy is wie Hy is van ewigheid af en sal dit altyd wees. Hierdie is ‘n stelling van ‘n absolute wese, absolute mag en van absolute belang. God is wie Hy is en sal nooit verander nie. Hy is nie sommer ‘n generiese god soos die Griekse en Romeinse gode nie. Hy is ‘n spesifieke persoon met ‘n unieke karakter en ‘n spesifieke, spesiale verhouding met sy mense.

Moses het geen idee gehad waarin hy hom begewe het toe hy sy skape gelos het en nader geloop het om te sien hoekom die bos nie uitbrand nie. Hy loop egter in die teenwoordigheid van die lewende God. Daarom wat God hom beveel om sy skoene uit te trek. Toe Moses sien wat werklik aan die gang is, bedek hy sy gesig – God se heiligheid oorweldig hom. Al wat hy kon doen was om te luister en te gehoorsaam.

Die Here wou vir Moses doodmaak! – Francois Malan

Yvonne vra:

Eksodus 4:24: Toe Moses-hulle een nag by ’n plek langs die pad geslaap het, het die Here daarnatoe gekom. Hy wou vir Moses doodmaak (Bybel vir almal). Waarom sou die Here vir Moses wou doodmaak?

Antwoord

Prof Francois Malan antwoord:

Die kort verhaal (Eks.4:24-26) van Moses se terugkeer na Egipte, nadat hy vir 40 jaar in Midian by sy skoonvader gebly het, is een van die moeilike tekste in Eksodus, soos Abraham wat vir Isak moes gaan offer (Genesis 22:1-19) en Jakob se worsteling met God die nag by Pniël (Genesis 32:24-32). Daar is ook in die verlede verskillende verklarings vir dié Moses-verhaal gegee. Hier word enkele opmerkings oor die gedeelte gemaak:

Moses is op pad terug na Egipte, deur die Here gestuur om die volk, met wie die Here reeds in Abraham se tyd ‘n verbond gesluit het, uit te lei uit Egipteland, waar hulle al 400 jaar lank woon, en nou slawe-arbeid verrig.

Dit is nie seker of dit Moses was wat nog nie besny is nie (toe hy as baba tussen die riete in die Nyl weggesteek is nie), of dat hy nie sy eerste of tweede kind besny het nie, maar Sippora het dadelik geweet wat die probleem is toe dit blyk dat Moses aan die doodgaan is. Moontlik was die besnydenis as teken van die verbond iets waaroor sy en Moses al vroeër gepraat het. Dit word nie gesê wat aanleiding gegee het tot die uitspraak dat die Here vir Moses wou doodmaak nie – moontlik ‘n skielike ernstige siekte wat hom op die pad oorval het?

Die probleem is die besnydenis, wat die teken is van God se verbond met Israel, en nou moet Moses as leier van die verbondsvolk gaan optree. Voordat hy Egipte ingaan moet die saak eers reggemaak word. Daarom stop die Here hom in sy spore om ook die uiterlike teken van die verbond in sy gesin reg te maak.

Nadat Israel, wat almal voor die uittog uit Egipte besny is, vir 40 jaar in die woestyn rondgeswerf het, omdat hulle nie wou luister en Kanaän binnegaan toe die Here so gesê het nie, moes al hulle kinders ook almal eers met klipmesse besny word voordat hulle Kanaän ingetrek het (Josua 5:2,3), soos Sippora met haar seun gemaak het.

Dat sy die voete van Moses aangeraak het met die seun se afgesnyde voorhuid is dan die bewys aan die sterwende Moses dat dit wel gedoen is (voete word soms gebruik as eufemisme vir die geslagsdeel).

Sy noem hom haar bloedbruidegom. Hy word in die lewe gehou, maar slegs deur bloedstorting.

Toe God sy verbond met Israel by Sinai gemaak het, is die helfte van die bloed van die offerdier

gesprinkel op die altaar, wat die Here verteenwoordig, en die ander helfte is op die volk gesprinkel, as teken die verbond, van hulle verbintenis aan die Here en sy gebooie (Eks 24:3-8).

In die nuwe verbond word Jesus met ‘n ‘bruidegom’ vergelyk (Mat.9:15; Mark. 2:19; 5:34; Joh.3:29). Met sy bloed sluit God sy nuwe genade-verbond met ons (Hebr. 10:19; 13:12;  Efes. 1:7; Kol.1:20; 1 Petr.1:2,19; 1 Joh 1:7) By die nagmaal bely ons dat ons deel geword het van Jesus se kruisdood vir ons sonde, terwyl die brood ons herinner aan sy liggaam wat vir ons gebreek is, en die wyn ons herinner aan sy bloed waarmee God se nuwe verhouding met ons bevestig is, naamlik dat Hy ons aangeneem het as sy kinders, omdat ons aan sy Seun verbind is deur die geloof wat die Heilige Gees in ons harte bewerk het (Mat. 26:26-28; 1 Kor 11:25; Rom 8:9-17).

Skrywer: Prof Francois Malan

Moses en Jahweh se Naam – Marius Nel

Johan vra:

Wat is die betekenis van Moses se naam? Wat sê die Bybellennium oor ‘n “heiligdom in die woestyn”? Wat beteken die naam “Jahweh”?

Antwoord

Prof Marius Nel antwoord:

Moses se naam beteken “uit die water gered” en ‘n mens kan dit ook uit Eksodus 2:10 aflei.

Die heiligdom in die woestyn verwys na die tent van samekoms of tabernakel, ‘n mobiele, draagbare heiligdom wat in ‘n tent gehuisves is en opgeslaan en vervoer kon word wanneer die Israeliete na die volgende kampplek vertrek het.

Jahwe is die eienaam van Israel se God en is afgelei van die woorde waarmee God Homself aan Moses se volk bekend stel, “Ek is wat Ek is”, en dit verduidelik dat Israel se God onveranderlik en ewig is.

Ek hoop dit beantwoord u vrae.

Skrywer: Prof Marius Nel